MUSE 11 - Rijksmuseum Twenthe
MUSE 11 - Rijksmuseum Twenthe
MUSE 11 - Rijksmuseum Twenthe
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Rijksmuseum</strong><strong>11</strong><br />
TwenTHe<br />
Ladies & GentLemen<br />
18de-eeuwse portretten uit tate Britain<br />
Koen VermeuLe<br />
interView oVer zijn schiLderijen<br />
portret door jan toorop<br />
nieuw in de coLLectie<br />
afscheidsinterView<br />
met Lisette peLsers<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 1
Dat u meebeslist over onze winst.<br />
Dat is ons idee.<br />
Met het Stimuleringsfonds wil Rabobank<br />
Enschede-Haaksbergen kleinschalige,<br />
lokale projecten op duurzaam,<br />
economisch, maatschappelijk en<br />
cultureel terrein een zetje in de rug<br />
geven. Dat is ons idee.<br />
Kijk voor meer informatie op<br />
rabobank.nl/enschede-haaksbergen.<br />
Heeft u een goed doel?<br />
Dan zorgen wij voor de middelen.<br />
Rabobank. Een bank met ideeën.<br />
Colofon<br />
muse rijksmuseum twenthe<br />
jaargang 6, nummer <strong>11</strong>, 2012<br />
rijksmuseum twenthe<br />
Lasondersingel 129-131<br />
7514 Bp enschede<br />
t +31 (0)53 4358675<br />
e info@rijksmuseumtwenthe.nl<br />
i www.rijksmuseumtwenthe.nl<br />
twitter: rijksmuseumt<br />
facebook: rijksmuseum twenthe<br />
dinsdag t/m zondag en feestdagen<br />
<strong>11</strong>.00-17.00 uur, nieuwjaarsdag<br />
en eerste kerstdag gesloten<br />
Prijzen<br />
Volwassenen € 7,00<br />
cjp, studenten, anwB pas,<br />
groepen vanaf 10 pers. p.p. € 5,00<br />
museumkaart, Vrienden<br />
rijksmuseum twenthe<br />
en leden Vereniging rembrandt<br />
gratis<br />
Kinderen t/m 18 jaar en groepen<br />
van basis- en voortgezet<br />
onderwijs gratis.<br />
Route<br />
met het openbaar vervoer<br />
10 minuten lopen vanaf ns-station<br />
enschede of met bus 2, 60, 61<br />
of 62.<br />
met de auto<br />
Vanaf de a35 afslag enschede<br />
west. Vervolgens de<br />
borden ‘enschede west’, ‘centrum’<br />
en ‘rijksmuseum’ volgen. Vanuit<br />
overige richtingen ‘centrum’<br />
en ‘rijksmuseum’ volgen.<br />
Redactie<br />
josien Beltman<br />
Gemma Bottegal<br />
melitta van den Burg<br />
paul Knolle<br />
rené Koning<br />
Lisette pelsers<br />
jasmijn weener<br />
Vormgeving<br />
studio Berry slok<br />
Fotografie<br />
collectie rijksmuseum twenthe:<br />
rik Klein Gotink; portretfoto Koen<br />
Vermeule: robert Vendrig; Lisette<br />
pelsers met Gainsborough: frans<br />
nikkels/tc tubantia; schilderijen<br />
tate Britain: © tate, London 20<strong>11</strong><br />
Illustraties<br />
Karin Bakker<br />
Oplage<br />
15.000 exemplaren<br />
Druk<br />
drukkerij tesink, zutphen<br />
issn 1874-7361<br />
AFsCheiD Dit is mijn laatste voorwoord voor <strong>MUSE</strong>. Op het<br />
moment dat u dit exemplaar in handen krijgt heb ik <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong><br />
verruild voor het Kröller-Müller Museum. Hopelijk staat de volgende keer op<br />
deze plek de bijdrage van mijn opvolger. Het feit dat ik me verheug op Otterlo,<br />
betekent niet dat ik met plezier uit Enschede vertrek. Ik ben 26 jaar werkzaam<br />
geweest in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>, in opeenvolgende hoedanigheden: van<br />
vrijwilliger tot directeur.<br />
In al die jaren kwam er van alles voorbij: een lange reeks tentoonstellingen<br />
en projecten samen met kunstenaars, de komst van de collectie Art & Project /<br />
depot VBVR, genereuze schenkingen, dierbare aankopen – waarvan de laatste,<br />
‘de’ Gainsborough, voorlopig mijn favoriet blijft –, verbouwingen, maar ook<br />
een vuurwerkramp, politiek en economisch zwaar tij en bezuinigingen.<br />
Intussen staat het museum fier overeind en doet het met groeiend succes<br />
in feite nog steeds waar het in 1930 voor is opgericht: het vervult een functie<br />
van op zijn minst landelijk niveau op een plek in de regio, waar de toegevoegde<br />
waarde groot is.<br />
Al die jaren waren nooit zo bijzonder geweest zonder de steun van een zeer<br />
trouwe achterban: Vrienden, Raad van Toezicht, zakenpartners, kunstenaars<br />
en collega’s, in de regio, in den lande en daarbuiten.<br />
Maar het mooiste om op terug te zien is de hechte samenwerking met alle<br />
collega’s, in voor- en tegenspoed en van de vroege ochtenduren tot de<br />
ontspannende borrels na werktijd.<br />
Vooral naar hen, naar al mijn collega’s, van het eerste uur tot de nieuwkomers<br />
van de laatste jaren, gaat mijn dank uit bij dit afscheid. We komen elkaar vast<br />
wel weer tegen!<br />
Lisette Pelsers<br />
(voormalig) directeur
www.vrijeacademie.nl<br />
Ook Ook in in 2012 2012 organiseert de de<br />
Vrije Vrije Academie cursussen en lezingen en lezingen<br />
in het in het <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>. <strong>Twenthe</strong>.<br />
Wilt Wilt u op u de op hoogte de hoogte blijven blijven van van deze deze en en<br />
andere andere museale museale activiteiten meld meld u u<br />
dan dan aan aan op op de de nieuwsbrief via via<br />
www.vrijeacademie.nl/nieuwsbrief of of<br />
volg volg ons ons op Facebook op Facebook en Twitter. en Twitter.<br />
Studio Berry Slok Ruimtelijk en grafisch<br />
ontwerp www.studioberryslok.nl<br />
Michelanglo Michelanglo Buonarroti, Buonarroti,<br />
Libysche Libysche Sybille, Sybille, c.15<strong>11</strong>, c.15<strong>11</strong>,<br />
Sixtijnse Sixtijnse Kapel, Rome Kapel, (detail) Rome (detail)<br />
mireille<br />
giele<br />
Digitaal ondertekend door<br />
mireille giele<br />
DN: cn=mireille giele, o, ou,<br />
email=motieven@gmail.com,<br />
c=NL<br />
Datum: 20<strong>11</strong>.12.29 16:<strong>11</strong>:58<br />
+01'00'<br />
mireille<br />
giele<br />
Digitaal ondertekend door<br />
mireille giele<br />
DN: cn=mireille giele, o, ou,<br />
email=motieven@gmail.com,<br />
c=NL<br />
Datum: 20<strong>11</strong>.12.29 16:<strong>11</strong>:58<br />
+01'00'<br />
16<br />
22<br />
6<br />
26<br />
6<br />
16<br />
22<br />
26<br />
38<br />
25<br />
14<br />
15<br />
45<br />
34<br />
33<br />
52<br />
24<br />
46<br />
28<br />
29<br />
48<br />
42<br />
47<br />
36<br />
51<br />
53<br />
54<br />
55<br />
INHOUD<br />
Lezen<br />
Het hart laten dansen: portretten uit de<br />
Britse Gouden Eeuw<br />
Interview met schilder Koen Vermeule<br />
Werken uit de collectie Art & Project / depot VBVR<br />
te zien in Den Haag<br />
Nieuw in de collectie: damesportret van Jan Toorop<br />
Afscheidsinterview met Lisette Pelsers<br />
Doen<br />
Vraag een museumexpert het Hemd van het lijf<br />
Museumweekend: doe mee met<br />
The Campaign for Drawing<br />
ZomerExpo2012: activiteiten rondom<br />
het thema Liefde<br />
Bruegel op het grote doek: The Mill & the Cross<br />
Schenken aan het museum: de nieuwe Geefwet<br />
BinnenkoRt<br />
Meesters uit het Mauritshuis<br />
Metamorfose voor entreehal, winkel en café<br />
CoLumn<br />
Gemma Bottegal: Stiltecoupé<br />
Peter van Lier: Op het eerste gezicht<br />
kiDs<br />
Strip<br />
Kinderactiviteiten<br />
VAste RuBRieken<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> Business Club<br />
Ondertussen op www.degevondenvoorwerpen.nl<br />
Favoriet van de bezoeker<br />
Vrienden van <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>: dubbelinterview<br />
met Arno Berkhoudt en Lucie Musterd<br />
Leeskriebels: aanwinsten van de bibliotheek<br />
Hebbedingen: selectie uit de Museumwinkel<br />
Agenda Roombeek Enschede<br />
En verder
6 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
het hart<br />
Laten dansen<br />
portretten uit<br />
de Britse<br />
Gouden eeuw<br />
‘het hart laten dansen via verrassende effecten.’ dat moest<br />
volgens de Britse kunstenaar thomas Gainsborough het doel<br />
zijn van de portretkunst van zijn tijd. portretten van Gainsborough<br />
en van zeven van zijn tijdgenoten, onder wie sir joshua reynolds<br />
en sir thomas Lawrence, zijn van 31 maart t/m 16 september<br />
2012 te zien in de tentoonstelling Ladies & Gentlemen. alle<br />
getoonde portretten van de dames en heren uit de Britse<br />
high society zijn topstukken uit de collectie van tate Britain<br />
in Londen en zijn speciaal voor deze gelegenheid in bruikleen<br />
gegeven aan rijksmuseum twenthe.<br />
martin myrone<br />
hoofdconservator Britse kunst<br />
tot 1800, tate Britain<br />
Wat voor de Nederlanders de 17de eeuw was, was voor de<br />
Britten de 18de eeuw: een tijd van economische voorspoed<br />
en expansie op wereldformaat. In die periode was de portretschilderkunst<br />
de voornaamste kunstvorm. Zo schreef de<br />
Britse journalist Joseph Addison in 1712: ‘Geen natie in de<br />
wereld beleeft zoveel plezier aan het bezit van portretten<br />
van zichzelf of van vrienden of familie’. Daarnaast merkte<br />
hij op dat ‘Face-Painting nergens zo goed wordt uitgevoerd<br />
als hier in Engeland’. Ook André Rouquet, een Zwitserse<br />
miniatuurschilder en vriend van de Engelse kunstenaar<br />
William Hogarth, deed soortgelijke observaties. In zijn boek<br />
The Present State of the Arts in Engeland (1755) besteedde hij de<br />
meeste pagina’s aan het portret en merkte hij op dat ‘binnen<br />
de schilderkunst de portretschilderkunst het meest wordt<br />
gestimuleerd en daarom ook het meest verbreid is in<br />
Engeland. Het is een beleefd gebruik, zelfs voor mannen,<br />
om elkaar een beeltenis van zichzelf te geven’.<br />
De status van de portretkunst Ondanks de onmiskenbare<br />
populariteit van de portretschilderkunst had het<br />
genre in de academische kunsttheorie een lage status.<br />
Onderwerpen uit de geschiedenis, de B ijbel of de literatuur,<br />
historieschilderkunst genoemd, genoten veel meer aanzien.<br />
De portretkunst werd intellectueel als weinig veeleisend<br />
francis hayman, exeter 1708-1776 Londen,<br />
De schrijver Samuel Richardson omringd door<br />
zijn tweede gezin, ca. 1740-1741, olieverf op<br />
doek, 99 x 125 cm, tate Britain, Londen (detail)<br />
voor een schilder beschouwd. Het enige wat hij nodig had,<br />
was het technische kunnen om een uiterlijke gelijkenis vast<br />
te leggen. Voor het ‘hogere’ genre van de historieschilderkunst<br />
was veel meer verbeeldingskracht nodig. Maar er was<br />
ook een tegenbeweging die juist de betekenis van het portret<br />
benadrukte. Joseph Addison had veel invloed met zijn stelling<br />
dat portretten van mensen van vlees en bloed belangrijker<br />
waren dan afbeeldingen van ideale of mythologische<br />
personages in de historieschilderkunst. Want, aldus<br />
Addison, moderne toeschouwers hadden meer behoefte<br />
aan schilderijen die tot hun gevoel spraken en niet alleen<br />
een beroep deden op hun kennis. Volgens de portretschilder<br />
en kunsttheoreticus Jonathan Richardson was een portret<br />
veel meer dan een uiterlijke gelijkenis, maar gaf het de toeschouwer<br />
ook inzicht in het leven en het karakter van de<br />
afgebeelde persoon. Richardson vond dus dat de portretschilderkunst<br />
ook in intellectueel opzicht serieus moest<br />
worden genomen en dat zij op gelijke voet stond met de<br />
historieschilderkunst.<br />
Nieuwe waarden De voedingsbodem van de Britse<br />
portretkunst in de eerste helft van de 18de eeuw lag in de<br />
nieuwe, meer materialistische waarden die gemeengoed<br />
werden in de samenleving. De politieke en economische<br />
veranderingen van de late 17de eeuw hadden het gezag van<br />
de monarchie en de aristocratie ondermijnd en de toekomst<br />
was in handen van de groeiende middenklasse: de handelslieden<br />
en stedelijke beroepsbeoefenaars. Deze ‘nieuwe rijken’<br />
vormden ook een nieuwe klasse opdrachtgevers. Hun<br />
smaak was minder conservatief dan die van de aristocratie:<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 7
8 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
ze hielden van schilderijen die hun eigen samenleving<br />
weerspiegelden, in plaats van verheven en vaak vervlogen<br />
idealen. De directe schilderstijl van William Hogarth en<br />
Francis Hayman belichaamt de openheid, natuurlijkheid<br />
en eenvoud die de nieuwe bezittende klasse wilde uitstralen.<br />
Haymans portret van de romanschrijver Samuel Richardson<br />
met zijn gezin (ca. 17401741) is een goed voorbeeld. Het<br />
is een zogenoemd conversatiestuk, een nieuw en zeer<br />
populair genre in de Britse kunst. Dit is een portret op<br />
bescheiden formaat van een groep figuren in een ongedwongen<br />
en intieme setting. Richardson was zelf afkomstig<br />
uit de middenklasse en had fortuin gemaakt met romans<br />
over het moderne leven. Zijn verhalen ademen dezelfde<br />
geest als de schilderijen van Hayman en Hogarth.<br />
< thomas Gainsborough, sudbury<br />
(suffolk) 1727-1788 Londen,<br />
Het gezin Baillie, ca. 1784,<br />
olieverf op doek, 250 x 227 cm,<br />
tate Britain, Londen<br />
thomas Gainsborough, sudbury<br />
(suffolk) 1727-1788 Londen,<br />
Margaret, de dochter van de kunstenaar,<br />
ca. 1772, olieverf op doek,<br />
100 x 86,7 cm, tate Britain, Londen<br />
Groeiende ambitie: Gainsborough Een van Haymans<br />
leerlingen, Thomas Gainsborough, werd later in de 18de<br />
eeuw een leidende figuur in de Britse kunst. Gainsborough<br />
schilderde in zijn begintijd vooral landschappen, maar<br />
concentreerde zich vanaf de jaren vijftig van de 18de eeuw<br />
op portretten. Zijn groepsportret van de familie Baillie<br />
(ca. 1784) toont een gezin uit de middenklasse, in dit<br />
geval dat van de Londense koopman James Baillie. Net als<br />
Haymans portret van Richardson en zijn gezin, is hier een<br />
familie te zien in informele setting: de vader, de moeder<br />
en de kinderen zijn met elkaar verbonden door hun gebaren<br />
en blikken, met op de achtergrond een landschapstafereel.<br />
Maar Gainsboroughs schilderij is veel groter en ambitieuzer<br />
dan het vroegere werk van Hayman, en zelfs dan zijn eigen<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 9
vroegere werken. Het Baillieportret is geschilderd in een<br />
vloeiende, losse en zeer individuele stijl die weinig meer<br />
heeft van de formele en detaillistische stijl van de Britse<br />
kunst van de vroege 18de eeuw.<br />
De verschillen tussen de portretten van Hayman en het<br />
latere werk van Gainsborough staan niet op zichzelf. Vanaf<br />
de late jaren vijftig van de 18de eeuw werden Britse schilders<br />
steeds ambitieuzer. GrootBrittannië’s toenemende welvaart<br />
en expansie, geconsolideerd door militaire successen tijdens<br />
de Zevenjarige Oorlog (17561763), gaven een ongekende<br />
impuls aan het Britse culturele zelfbewustzijn. De tentoonstellingen<br />
die vanaf de jaren zestig regelmatig in Londen<br />
werden georganiseerd boden nieuwe mogelijkheden voor<br />
kunstenaars om hun werk aan het publiek te laten zien.<br />
10 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
George romney, dalton-in-furness<br />
1734-1802 Kendal, Lady Hamilton<br />
als Circe, ca. 1782, olieverf op doek,<br />
53,3 x 49,5 cm, tate Britain, Londen<br />
En in het bijzonder de oprichting van de Royal Academy<br />
of Art in Londen in 1768 betekende een enorme stimulans<br />
voor Britse kunstenaars.<br />
Joshua Reynolds Sir Joshua Reynolds, docent en eerste<br />
directeur van de Royal Academy, hield in zijn colleges vast<br />
aan de aloude, academische waarden. Kunst moest volgens<br />
hem een geabstraheerde en geïdealiseerde weergave van de<br />
zichtbare werkelijkheid zijn. Kunstenaars moesten alleen<br />
de fraaiste delen uit de natuur selecteren en deze combineren<br />
tot een ideale voorstelling: ‘De volmaakte vorm ontstaat<br />
door het weglaten van bijzonderheden ten gunste van het<br />
algemene idee’. Aangezien portretschilders de taak hadden<br />
om de uiterlijke gelijkenis van een specifieke persoon vast<br />
te leggen, was de portretschilderkunst in de opvatting van<br />
Reynolds ‘gebrekkig’. De ironie wil echter dat Reynolds zelf<br />
een zeer succesvol portretschilder was. Zijn zelfportret uit<br />
circa 1775 getuigt van zijn belangstelling voor het individuele<br />
karakter, gecombineerd met verwijzingen naar de kunstgeschiedenis.<br />
Zo is de invloed van Rembrandt hier onmiskenbaar<br />
aanwezig in de diepe schaduwen en de wijze<br />
waarop gezicht en gelaatstrekken zijn afgebeeld. Ook in zijn<br />
portretten van rijke ladies and gentlemen, en van de gevierde<br />
soldaten, politici, intellectuelen en acteurs uit zijn uitgebreide<br />
clientèle, toont Reynolds zich bewust van de kunstgeschiedenis.<br />
Door de imposante formaten en de uitermate<br />
rake typering van kleding en houding zette Reynolds in zijn<br />
portretten een beeld neer van ‘de’ politicus, intellectueel of<br />
acteur.<br />
‘Grand style’ Reynolds’ grand style had grote invloed op<br />
navolgende generaties kunstenaars, zoals Sir Henry Raeburn<br />
en Sir Thomas Lawrence. Zij produceerden opvallende,<br />
vaak theatrale schilderijen die geworteld waren in Reynolds’<br />
opvattingen over de ideale voorstelling. Hun werken waren<br />
echter ook uitermate geschikt voor de overvolle, drukbezochte<br />
tentoonstellingszalen van de late 18de eeuw, waar<br />
de muren werden volgepropt en de schilders wel erg hun<br />
best moesten doen om op te vallen. De krachtige kleuren,<br />
uitgesproken schilderachtige effecten en dramatische<br />
belichting in de werken van onder anderen Lawrence,<br />
kunnen voor een deel worden verklaard vanuit deze context.<br />
Zo beklaagde in 1781 een recensent zich over portretschilders<br />
sir joshua reynolds, plympton<br />
1723-1792 Londen, Zelfportret,<br />
ca. 1775, olieverf op doek,<br />
73,7 x 61 cm, tate Britain, Londen<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe <strong>11</strong>
12 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
die ‘voor deze tentoonstellingen hun stijl wijzigen omdat<br />
ze ontdekt hebben dat de meest kleurrijke schilderijen<br />
de meeste aandacht trekken van het publiek’.<br />
Gainsborough versus Reynolds Er was ook kritiek<br />
op de ideeën van Reynolds. In een brief uit 1773 aan een<br />
collega portretschilder schreef Thomas Gainsborough:<br />
‘Sir Joshua vergeet of weigert in te zien dat zijn onderwijs<br />
opleidt tot historieschilders, maar hij moet weten dat daar<br />
geen behoefte aan is in dit land’. Over de portretschilderkunst<br />
schreef hij: ‘[daarin] moet een verscheidenheid zijn<br />
aan levendige penseelstreken en verrassende effecten om<br />
het hart te laten dansen.’ Gainsboroughs opmerking over<br />
het gebrek aan belangstelling en opdrachtgevers voor<br />
historiestukken wordt bevestigd door de toenmalige<br />
kunstmarkt, die gedomineerd werd door portretten.<br />
< sir thomas Lawrence, Bristol 1769-1830<br />
Londen, Prince Regent George, latere Koning<br />
George IV, 1818, olieverf op doek, 40 x 29 cm,<br />
tate Britain, Londen<br />
Audiotour<br />
Bij de tentoonstelling is uitgebreide<br />
informatie te beluisteren via een<br />
gratis audiotour.<br />
Kinder-doe-galerij<br />
Tijdens Ladies & Gentlemen staat<br />
de Kinder-doe-galerij in het teken van<br />
kleding en mode. Kinderen van alle<br />
leeftijden kunnen hun eigen kledingstuk<br />
ontwerpen of zich hullen in een<br />
18de-eeuws kostuum.<br />
Hemd van het lijf –<br />
Aanschuifgesprek<br />
met Paul Knolle<br />
Woensdag 4 april 2012,<br />
12.00-12.30 uur<br />
Vraag conservator Paul Knolle alles<br />
wat u wilt weten over Britse portretschilderkunst<br />
en de tentoonstelling<br />
Ladies & Gentlemen in het maandelijkse<br />
aanschuifgesprek Hemd van<br />
het lijf.<br />
Van alle schilderijen op de jaarlijkse tentoonstellingen<br />
van de Royal Academy maakten ze maar liefst veertig<br />
procent uit. Maar Gainsborough verwerpt in zijn brief<br />
ook het verheven idealisme van Reynolds, door te pleiten<br />
voor het pure visuele genot dat een goed geschilderde<br />
voorstelling teweeg kan brengen, wat perfect wordt<br />
geïllustreerd door zijn portret van het gezin Baillie<br />
en dat van zijn eigen dochter Margaret (ca. 1772).<br />
Diversiteit De verschillen tussen de schilderkunst van<br />
Hayman en Gainsborough, Reynolds en Lawrence zijn een<br />
illustratie van de grote veranderingen in de Britse cultuur<br />
in de 18de eeuw. De opkomst van de middenklasse, van<br />
nieuwe opvattingen over de rol en betekenis van kunst<br />
en de commerciëler wordende markt hadden een grote<br />
verscheidenheid tot gevolg. Het werk van Reynolds en<br />
Gainsborough, van Francis Cotes, Joseph Wright of Derby,<br />
George Romney en talloze andere succesvolle portretschilders<br />
uit de laatste decennia van de 18de eeuw, toont duidelijk<br />
aan dat de nationale ‘school’ eerder werd gekenmerkt door<br />
diversiteit dan door uniformiteit. De fascinatie voor het<br />
portret bleef constant, evenals voor wat Gainsborough<br />
omschreef als een ‘verscheidenheid van levendige penseelstreken<br />
en verrassende effecten’.<br />
ACtiViteiten RonDom LADies & GentLemen<br />
Lezingen<br />
Zaterdag 2 juni 2012, 15.00 uur<br />
Lezing in samenwerking met het<br />
Genootschap Nederland-Engeland<br />
door Martin Myrone, conservator<br />
Britse kunst tot 1800, Tate Britain.<br />
De lezing is in het Engels.<br />
Zaterdag 16 juni 2012, <strong>11</strong>.30 uur<br />
Lezing in samenwerking met de<br />
Vrije Academie voor Kunsthistorisch<br />
Onderwijs.<br />
Kijk voor meer informatie op<br />
www.rijksmuseumtwenthe.nl<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 13
14 & 15 apriL 2012 museumweekeND zOmeRexpo<br />
14 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
The Campaign for Drawing<br />
Kom dit jaar tijdens het Museumweekend naar <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> en laat u verleiden om te gaan tekenen!<br />
Gezamenlijk zal er worden gewerkt aan tekeningen<br />
op grote vellen papier op de muren en vloeren van<br />
het museum. Iedereen kan meedoen: kinderen, volwassenen,<br />
amateurs en professionals.<br />
The Campaign for Drawing is een fenomeen uit Engeland<br />
dat nu in Nederland aan een opmars bezig is. Het is een<br />
verrassende manier om de collectie van een museum te<br />
verkennen en om creativiteit aan te wakkeren. Kijk ook<br />
op www.campaignfordrawing.org.<br />
Tijdens het Museumweekend bedraagt de entree slechts<br />
1 euro. Kinderen onder de 18 jaar hebben gratis toegang.<br />
ZomerExpo2012 in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong><br />
Op 17 maart 2012 strijkt een van de voorrondes<br />
van ZomerExpo2012 neer in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>.<br />
ZomerExpo is een jaarlijkse tentoonstelling in het<br />
Gemeentemuseum Den Haag met een open inschrijving.<br />
Dat betekent dat zowel amateurs als professionals de<br />
kans krijgen om deel te nemen. De selectie tijdens de<br />
voorrondes wordt gemaakt door een jury bestaande uit<br />
onder anderen kunsthistorici, kunstenaars, galeriehouders<br />
en curatoren. Zij maken hun keuze zonder kennis van<br />
de namen en achtergronden van de deelnemers!<br />
Thema Liefde<br />
Dit jaar staat het thema Liefde centraal bij de keuze van<br />
de jury. Romantiek, verleiding, onbereikbare liefde, maar<br />
ook jaloezie en de desastreuze gevolgen daarvan zijn<br />
altijd een onderwerp geweest in de beeldende kunst.<br />
Activiteiten rondom het thema Liefde<br />
In het kader van ZomerExpo2012 organiseert<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> diverse activiteiten rondom<br />
het thema Liefde.<br />
Rondleiding<br />
zondag 4 maart, 13.00–14.00 uur<br />
Ontdek welke liefdesverhalen schuil gaan achter<br />
verschillende hoogtepunten uit de museumcollectie.<br />
Schilderworkshop<br />
zondag 4 maart, 14.30–16.00 uur<br />
Schilder onder begeleiding van een beeldend<br />
kunstenaar naar een model gekleed als<br />
oriëntaalse muze.<br />
Lezing<br />
zondag <strong>11</strong> maart, 14.30–16.00 uur<br />
Schrijfster en filosoof Stine Jensen gaat in op hoe kunstenaars<br />
al eeuwenlang worden geïnspireerd door de liefde.<br />
De rondleiding en workshop kunnen afzonderlijk worden<br />
gevolgd of in combinatie.<br />
De rondleiding, workshop en lezing zijn gratis. Wel gelden<br />
de reguliere entreetarieven. Deelnemers aan de ZomerExpo<br />
betalen geen entree bij deelname aan bovengenoemde<br />
activiteiten. Wilt u verzekerd zijn van een plaats?<br />
Meld u aan via servicedesk@rijksmuseumtwenthe.nl.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 15
interView met Koen VermeuLe<br />
‘Grote momenten<br />
zitten soms<br />
in KLeine dinGen’<br />
16 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
josien Beltman<br />
educatie en<br />
publieksbegeleiding<br />
rijksmuseum twenthe presenteert van 9 juni t/m 30 september 2012<br />
High above Ground, de eerste grote museale presentatie van de<br />
nederlandse schilder Koen Vermeule. zijn voornaamste onderwerpen<br />
zijn landschappen en stadslandschappen. de eerste zijn groot, leeg<br />
en tijdloos, terwijl de stadslandschappen inzoomen op geconcentreerde<br />
scènes met stedelijke eenlingen die afgesloten lijken van<br />
hun omgeving.<br />
Het gesprek met Koen Vermeule (Goes, 1965) vindt plaats<br />
in het voorjaar van 20<strong>11</strong>, in zijn atelier in het centrum van<br />
Amsterdam. Het is een drukke tijd: telefoontjes van mensen<br />
die een vraag hebben over het boek dat hij aan het maken<br />
is of willen weten of hij die avond ook naar de opening van<br />
kunstbeurs Art Amsterdam gaat, waar werk van hem is te<br />
zien. Een verzamelaar komt even langs om wat schilderijen<br />
te brengen die moeten worden gefotografeerd en onlangs<br />
was er ook nog een filmmaker over de vloer, die een documentaire<br />
maakte over Vermeule in het kader van de serie<br />
Hollandse Meesters van de 21ste eeuw. En dan is er natuurlijk<br />
nog de tentoonstelling in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>.<br />
De meeste werken in de tentoonstelling zijn in de afgelopen<br />
vijf jaar ontstaan, een paar zijn van latere datum. Ik vraag of<br />
er zich een duidelijke ontwikkeling heeft voltrokken in zijn<br />
oeuvre in deze periode. Vermeule aarzelt. Eigenlijk moet je<br />
dit soort vragen nooit aan de kunstenaar zelf stellen. Die zit<br />
immers midden in het proces van maken, waardoor het soms<br />
lastig is afstand te nemen tot het eigen werk. Toch merkt<br />
Vermeule een duidelijke tendens op: ‘Aanvankelijk wilde<br />
ik de figuren in mijn werk zo neutraal mogelijk maken.<br />
Zodat ze iets universeels hebben in plaats van iets specifieks.<br />
Maar de laatste tijd is het me steeds meer gaan fascineren<br />
hoe mensen er nu, in deze tijd, uitzien.’<br />
stadslandschappen De mensen in het straatbeeld.<br />
Ze worden door Vermeule geobserveerd en gefotografeerd.<br />
Vervolgens isoleert hij ze door ze uit hun oorspronkelijke<br />
context te halen en in de nieuwe omgeving van een schilderij<br />
te plaatsen. Vanaf het begin van zijn kunstenaarsloopbaan<br />
werkt hij op deze manier.<br />
Catch, 2002, olie- en acrylverf op doek,<br />
210 x 200 cm, rijksmuseum twenthe,<br />
no hero foundation<br />
Hoe is deze werkwijze ontstaan?<br />
‘Het begon met het uitzicht vanuit het raam van mijn<br />
huis in Amsterdam. Het plein waar ik op uitkeek was als een<br />
theaterdecor met de mensen en voorbijgangers als acteurs.<br />
Kijken is het belangrijkste bestanddeel van mijn werk. Mijn<br />
werk gaat over dingen zien: figuren, houdingen of situaties<br />
die je in het voorbijgaan opmerkt. Van daaruit ga ik dingen<br />
isoleren, maar dat komt later. Eerst moet er een werkelijke<br />
emotie zijn, ik moet geraakt worden door iets wat ik zie. Ik<br />
hou er ook van als het kijken naar de wereld samenkomt met<br />
allerlei gedachten over kunst, muziek of mijn eigen leven.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 17
Zo kan een liedje uit mijn jeugd terugkomen als titel van<br />
een schilderij.<br />
Vanuit het plein heeft mijn werk zich uitgebreid. Ik kan<br />
nu overal situaties tegenkomen die mogelijkheden bieden<br />
voor een schilderij.’<br />
En vervolgens ga je deze situaties fotograferen?<br />
‘Ja. Foto’s – vaak snapshots – zijn het vertrekpunt van<br />
mijn schilderijen. Toen ik nog aan de academie studeerde,<br />
gebruikte ik foto’s uit tijdschriften en kranten. Daar ging<br />
ik collages mee maken, waar vervolgens tekeningen en schilderijen<br />
uit voortkwamen. Maar uiteindelijk is dat me gaan<br />
tegenstaan. Ik wilde meer contact met de wereld, het hier en<br />
nu, en ben zelf dingen gaan bekijken en fotograferen, zoals<br />
het uitzicht vanuit mijn raam. Dat waren aanvankelijk misschien<br />
minder spectaculaire zaken, maar het was wel mijn<br />
wereld.’<br />
18 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
Bored, 20<strong>11</strong>, olie- en acrylverf op doek, 105 x 145 cm<br />
Vermeule-fascinaties<br />
Kan je omschrijven welke situaties of momenten jou raken?<br />
‘Ik kan niet precies uitleggen wat het is, maar ik herken<br />
steeds de mogelijkheid of bruikbaarheid van een beeld.<br />
Je zou kunnen spreken van Vermeulefascinaties.’<br />
Het lijken vaak ‘tussenmomenten’: mensen die ergens hangen,<br />
zitten of wachten.<br />
‘Dat klopt. Grote momenten zitten vaak in kleine dingen.<br />
Dingen die geen aandacht hebben en vluchtig zijn, onttrek<br />
ik uit de werkelijkheid en ik breng ze vervolgens op een<br />
hoger plan. Daar verwijst de tentoonstellingstitel High above<br />
Ground ook naar. Een voorbeeld is het schilderij Glasshouse<br />
(2008). Ik fietste met mijn zoontje in Barcelona langs het<br />
museum voor moderne kunst en voor die harde gevel van<br />
het museum lag iemand gestrekt op de grond. Die houding<br />
kan zowel totale rust als verslagenheid zijn. En in combinatie<br />
met die keiharde gevel wordt zo’n figuur nog kwetsbaarder.’<br />
Dus de kwetsbaarheid raakt je.<br />
‘Ja, misschien wel. Zoals in het werk Bored (20<strong>11</strong>). In dat<br />
schilderij heb ik toeristen op de Dam in een andere context<br />
geplaatst. Toeristen hebben iets fascinerends. Vaak zijn<br />
reizen de betere momenten uit iemands leven, maar dan<br />
ben je op de plek waar je wil zijn en daar zit je dan. Het zou<br />
een groot moment moeten zijn … en dan die uitstraling.<br />
Daar kan zo’n treurigheid of melancholie vanuit gaan.’<br />
kern van het kunstenaarschap Melancholie. Het<br />
woord is gevallen en zal nog wel een paar keer vallen tijdens<br />
het gesprek. ‘Melancholie’ is ook het kenmerk van het werk<br />
dat een keerpunt vormde in Vermeule’s artistieke ontwikkeling.<br />
Dat was tijdens zijn opleiding aan de Rijksakademie<br />
van beeldende kunsten in Amsterdam.<br />
‘Toen ik me in 1990 aanmeldde voor de Rijksakademie was<br />
dat een stap in de grote wereld. Alles wat en iedereen die met<br />
de ‘echte’ kunstwereld te maken had, stond bij mij op een<br />
enorm voetstuk. Daarvoor had ik namelijk op de lerarenopleiding<br />
voor tekenen en handvaardigheid gezeten. Ik had<br />
wel naar de kunstacademie gewild, maar in mijn omgeving<br />
bestond kunst niet en toen een kunstenaar ooit tegen mij<br />
zei: ‘hier moet je nooit aan beginnen’, dacht ik: dan maar<br />
kunst als hobby. Maar uiteindelijk ben ik toch naar de<br />
Rijksakademie gegaan. Daar kreeg ik les van Emo Verkerk<br />
en Jan Beutener aan wie ik beiden veel te danken heb. Jan<br />
Beutener was degene die tegen mij zei: ‘Je moet er achter<br />
zien te komen wat de kern van je kunstenaarschap is; wat<br />
wil je schilderen en waarom.’<br />
Toen ben ik teruggegaan in de tijd. Ik vond een boekje met<br />
kindertekeningen van mijn moeder. Tekeningen van figuurtjes<br />
bij een kerststal. Een paar van die figuurtjes heb ik<br />
gebruikt voor een werk en dat was de eerste keer dat ik in<br />
een gebied kwam dat me raakte. In dit geval was het mijn<br />
kindertijd. Ik kom uit een katholiek gezin en vond als kind<br />
Glasshouse, 2008, olie- en acrylverf op doek,<br />
200 x 300 cm, caldic collectie, wassenaar<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 19
kerststallen geweldig. Door op die kindertekeningen terug<br />
te grijpen, liet ik een heleboel kwetsbaarheid toe. Het is<br />
geen groot, stoer onderwerp.’<br />
Je hebt geprobeerd door middel van die figuurtjes die melancholie,<br />
dat verlangen naar de kindertijd, te vangen in een werk.<br />
‘Jazeker. En van daaruit ben ik de wereld op een nieuwe<br />
manier gaan bekijken.’<br />
Begin je dan aan een werk met het idee om een heel letterlijk<br />
gevoel te verbeelden of wil je juist voorwaarden scheppen zodat<br />
de kijker zelf zijn verhaal kan maken?<br />
‘Dat laatste.’<br />
Je denk nooit ‘ik ga een melancholieke figuur schilderen’?<br />
‘Nee, ik denk zelfs nooit aan melancholie. Wat ik wil is<br />
een sterk beeld maken, dat zich op je netvlies vastzet.<br />
Een schilderij moet zo goed mogelijk worden. Dat betekent<br />
dat het ook open moet zijn voor interpretatie. Maar dat<br />
lukt niet altijd. Bijvoorbeeld als een idee of een gevoel<br />
té duidelijk is verbeeld.’<br />
Sunset Blue, 20<strong>11</strong>, olie- en acrylverf op doek,<br />
100 x 200 cm, staatliche Kunstsammlungen,<br />
dresden, Galerie neue meister, bruikleen<br />
Gesellschaft für moderne Kunst in dresden e.V.<br />
20 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
Verschijningsvorm<br />
Waardoor laat jij je nog meer inspireren, naast de situaties<br />
die je in de wereld om je heen ziet?<br />
‘Ik hou erg van geometrische motieven zoals in de<br />
abstracte kunst. Dat zie je terug in mijn werk, zoals in<br />
Glasshouse waar het lijnenspel een belangrijke rol speelt.<br />
Tijdens het werken schieten er allemaal voorbeelden uit<br />
de kunstgeschiedenis door mijn hoofd. Dat kan echt van<br />
alles zijn uit verschillende periodes. Ik houd ervan om<br />
naar de werkelijkheid te kijken met de kunstgeschiedenis<br />
in gedachten.’<br />
Die vormelementen zoals het lijnenspel in ‘Glasshouse’ zet je<br />
weloverwogen in?<br />
‘Ja, dat lijnenspel versterkt de uitstraling van zo’n figuur.<br />
Mijn werk heeft sowieso een sterk formeel aspect, in de zin<br />
van dat ik veel bezig ben met de compositie, motieven en<br />
verfopbreng en dergelijke.<br />
Om terug te komen op je vraag over de ontwikkeling in mijn<br />
werk in de laatste jaren: mijn werkwijze is niet wezenlijk<br />
veranderd, maar ik probeer wel steeds een wig te zetten op<br />
> High above Ground, 2003, olie- en acrylverf<br />
op doek, 90 x 140 cm, privécollectie<br />
‘als je voor het eerst puur rood gebruikt, voelt het<br />
alsof je dynamiet in je handen hebt.’<br />
wat ik maak om de boel ‘op te rekken’. Momenteel verken<br />
ik vooral de formele aspecten: ik hou zowel van dunne<br />
als pasteuze verflagen en dat contrast voer ik steeds meer<br />
op, waardoor de spanning in een werk toeneemt. Ook het<br />
kleurenpalet is veranderd. In Sunset blue (20<strong>11</strong>) zie je een<br />
hard blauw vlak. Dat is puur een kwestie van durven, want<br />
in dat blauw zit zo’n kracht, daar moet de rest mee in evenwicht<br />
zijn. Op de academie dempte ik alles wit, maar als<br />
je voor het eerst puur rood gebruikt, voelt het alsof je<br />
dynamiet in je handen hebt.’<br />
Geïsoleerde figuren<br />
Je vertelde eerder dat de figuren de laatste jaren specifieker zijn<br />
geworden: details als gezichten en kleding benadruk je nu, zonder<br />
de angst dat ze daardoor niet universeel genoeg zijn. Wat wel<br />
gebleven is, is dat ze opgesloten lijken in zichzelf. Herken jij iets<br />
in je figuren?<br />
‘Hmm, dat is een soort psychologenvraag. Vroeger ben<br />
ik van Zeeland naar Brabant verhuisd; voor een kind een<br />
wereldstap. In die periode heb ik wel een geïsoleerd gevoel<br />
gehad, dus in die zin herken ik me er wel in. Maar ik houd<br />
ook heel erg van de stad. Rutger Pontzen [kunstcriticus<br />
van de Volkskrant – red.] omschreef mijn figuren ooit als<br />
‘eenzame, loserachtige figuren’. Zo zou ik ze zelf niet<br />
noemen. Er is een wezenlijk verschil tussen eenzaam en<br />
alleen. Iedereen is in de basis alleen, een soort existentieel<br />
gevoel van alleen zijn. Dat soort dingen zie ik als ik om<br />
me heen kijk.’<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 21
ijKsmuseum twenthe on tour<br />
werKen uit de coLLectie<br />
art & project / depot VBVr<br />
in het Gemeentemuseum<br />
Van 18 februari t/m 20 mei 2012 is in het Gemeente museum<br />
Den Haag een bijzondere tentoonstelling te zien van werken<br />
uit de voormalige collectie van Geert van Beijeren en Adriaan<br />
van Ravesteijn. De tentoonstelling is een samenwerking<br />
tussen de drie Nederlandse musea waar de collectie is ondergebracht:<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>, het Gemeentemuseum<br />
en Museum Boijmans Van Beuningen.<br />
Galerie Art & Project Vanaf 1968 tot 2001 hadden<br />
Van Beijeren en Van Ravesteijn de galerie Art & Project.<br />
De galerie opereerde in een internationaal netwerk en<br />
haalde kunstenaars naar Nederland die tot de meest toonaangevende<br />
van de jaren zestig, zeventig en tachtig van<br />
de 20ste eeuw behoorden. Daarnaast verzamelden de<br />
galeriehouders zelf ook kunst. Zo ontstond door de jaren<br />
heen een collectie van hoge kwaliteit die in grote lijnen<br />
het programma van de galerie volgt.<br />
Ontsluiting van de collectie Inmiddels is de collectie<br />
ondergebracht in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>, Gemeentemuseum<br />
Den Haag, Museum Boijmans Van Beuningen<br />
en Museum of Modern Art in New York. Het archief van<br />
de galerie bevindt zich in het RKD (Rijksbureau voor<br />
Kunsthistorische Documentatie). Het collectieonderdeel<br />
in het MoMA is in 2009 gedocumenteerd met een publicatie.<br />
De vier Nederlandse instellingen werken op dit moment<br />
aan een gezamenlijke publicatie van de circa 850 werken<br />
en een tentoonstelling in 2014. De presentatie in het<br />
Gemeentemuseum, een eerste proeve van deze samenwerking,<br />
vindt plaats naar aanleiding van de schenking<br />
van het werk Metamorphosis Piece uit 1969 van Carl Andre<br />
aan het Haagse museum.<br />
22 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
juan muñoz, madrid 1953-2001 ibiza,<br />
Rectified Etching, 1996, houtskool op ets,<br />
150 x <strong>11</strong>0 cm, rijksmuseum twenthe,<br />
collectie depot VBVR<br />
werken in tentoonstelling Uit de collectie van<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> zijn werken te zien van onder<br />
anderen Nicholas Pope, Juan Muñoz, Andrew Lord en<br />
Enzo Cucchi.<br />
adriaan van ravesteijn (1938) en Geert van Beijeren (1933-2005)<br />
Adriaan van Ravesteijn in 20<strong>11</strong> over de collectie<br />
Art & Project / depot VBVR:<br />
‘We hebben nooit gesproken van een verzameling toen<br />
we de galerie hadden. Soms kochten we eens wat of er<br />
bleef toevallig iets hangen, maar we zijn nooit als verzamelaars<br />
bezig geweest; we waren primair galeriehouders.<br />
Toen we in 1999 door <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> werden<br />
uitgenodigd een tentoonstelling te maken van ons eigen<br />
bezit, is die collectie voor het eerst door ons hoofd gegaan.<br />
Een echte lijn zit er dan ook niet in de collectie. Als er veel<br />
werk van een bepaalde kunstenaar aan wezig is, komt dat<br />
omdat we lang met hem hebben samengewerkt. Voor<br />
welke kunst wij een voorkeur hadden? Dat is niet te<br />
omschrijven. Achteraf kan je zeggen dat de collectie<br />
in ieder geval niet bestaat uit figuratieve kunst met een<br />
nadrukkelijke boodschap of hele dramatische kunst<br />
met veel persoonlijke emoties. Het is vrij beredeneerde<br />
kunst.’<br />
Luister op www.rijksmuseumtwenthe.nl naar het interview<br />
met Adriaan van Ravesteijn, naar aanleiding van de tentoonstelling<br />
‘Nieuw in Enschede. Particuliere verzamelaars<br />
en <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>’ in 2001.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 23
Gemma BotteGaL<br />
COlumN<br />
stiLteCoupé<br />
24 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
mARketinG en<br />
CommuniCAtie<br />
Op een druilerige morgen in januari bezocht ik met twee vriendinnen<br />
één van Nederlands schone musea in het midden van het land.<br />
Een tentoonstelling van het werk van een voor ons onbekende<br />
hedendaagse kunstenaar trok onze aandacht. Na een aantal serieuze<br />
kunsthistorische reflecties van onze zijde op zijn werk in de<br />
categorie ‘goh, hij hield wel van katten’ (we zijn niet voor niets alle<br />
drie kunsthistorici) nam het gesprek een eigen wending en verzonk<br />
ik in een kleine bloemlezing over een geweldig boek dat ik zojuist<br />
gelezen had. Ik geef toe, wellicht liet ik mij wat meeslepen in mijn<br />
enthousiasme. Daarom bood ik direct mijn excuses aan toen een<br />
medebezoeker mij met een zuur gezicht dringend verzocht om zachter<br />
te praten. Hierbij had het kunnen blijven, maar de dame in kwestie<br />
vond het nodig om toe te voegen: ‘Dat getetter! En als het nou<br />
nog over kúnst ging!’ Van deze woorden was ik wel even onder de<br />
indruk. Licht gekwetst dat mijn gepassioneerde bloemlezing over<br />
de Nederlandse literatuur niet in de smaak viel dacht ik na over<br />
haar kritiek. Ik zou hieruit kunnen opmaken dat deze mevrouw van<br />
mening is dat er 1) niet gepraat dient te worden in musea 2) dat,<br />
wanneer er dan toch gecommuniceerd moet worden, de conversatie<br />
zich strikt moet beperken tot een kunstinhoudelijke discussie.<br />
Lang voordat de NS de beruchte stiltecoupé introduceerde werd er in musea<br />
gesproken over wat te doen met mensen die rust zoeken en mensen die de<br />
museumstukken gebruiken als aanleiding voor een goed gesprek met hun gezelschap.<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> is hier geen uitzondering op. U kent het wel, het<br />
clichébeeld van bezoekers die zachtjes door de zalen sluipen en boze blikken<br />
werpen naar medebezoekers met luid schoeisel of krakende plastic zakjes. Dit<br />
idee van het museum als stiltezone is betrekkelijk nieuw. De voorwerpen in de<br />
eerste semiopenbare verzamelingen van de 16de en 17de eeuw waren in de<br />
eerste plaats bedoeld als discussieobjecten. Ze werden verzameld met het doel<br />
om verhalen uit te wisselen over wereldreizen, mythologie en geschiedenis. Ik<br />
vind dat ook vandaag de dag de voorwerpen in musea aanleiding moeten geven<br />
tot discussie, reflectie en het vertellen van verhalen. Praten moet kunnen, op een<br />
niet al te luide toon. Maar hoe kunnen we de rustzoekers en de liefhebbers van<br />
discussie beiden tevreden houden? In navolging van de NS stiltezalen introduceren?<br />
Of juist discussiezalen? Of moeten we ‘stiltezondagen’ en ‘discussievrijdagen’<br />
organiseren? Ik ben benieuwd naar uw mening. Hoe denkt over u stilte<br />
en museumbezoek? Stuur een e-mail naar info@rijksmuseumtwenthe.nl o.v.v.<br />
‘Stiltecoupé’.<br />
HemD VAN Het lIJF<br />
VraaG museumexperts<br />
het hemd Van het Lijf<br />
in een aanschuifGespreK<br />
ontdek rijksmuseum twenthe op een verrassende manier door aan te<br />
schuiven bij Hemd van het lijf: het maandelijkse aanschuifgesprek met<br />
een museummedewerker, gastconservator of kunstenaar. het is dé mogelijkheid<br />
om alles te weten te komen over hun expertise, het museum of een<br />
bepaalde tentoonstelling. elke maand staat een ander onderwerp centraal.<br />
de aanschuifgesprekken vinden plaats van 12.00 tot 12.30 uur en beginnen<br />
en eindigen in het museumcafé. er zijn geen kosten aan deelname verbonden.<br />
Woensdag 7 maart 2012: Richard Long: met modder gooien<br />
door: ingeborg smit, restaurator. over het maakproces en het materiaal<br />
van de ‘muurschildering’ Throwing Muddy Water van richard Long.<br />
Woensdag 4 april 2012: Ladies & Gentlemen in the picture door:<br />
paul Knolle, conservator oude kunst. over de tentoonstelling Ladies &<br />
Gentlemen en de engelse portretschilderkunst. Woensdag 2 mei 2012:<br />
De metamorfose van een schilderijlijst door: Gini Kingma, restaurator.<br />
over de restauratie en het schoonmaken van de lijst om het werk<br />
De aanbidding door de drie koningen van de 17de-eeuwse meester<br />
sebastien Bourdon. Woensdag 6 juni 2012: De geheimen van de<br />
Ebru-kunst door: serpil oral, medewerker turkse culturele Vereniging<br />
cagri. over de turkse kunstvorm ‘ebru’, oftewel het ‘marmeren van papier’.<br />
in het kader van de week van de amateurkunst. Woensdag 4 juli 2012:<br />
Tijdloze landschappen en hedendaagse stedelingen door: Koen<br />
Vermeule, kunstenaar. Koen Vermeule aan het woord over zijn tentoonstelling<br />
High above Ground.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 25
Toorops portretten werden al in zijn eigen<br />
tijd hoog gewaardeerd. Zelf noemde hij dit<br />
specialisme oneerbiedig ‘smoelletjes maken’.<br />
jan toorop, poerworedjo 1858-1928<br />
den haag, De Zaaier, 1895, lithografie,<br />
22 x 33 cm, rijksmuseum twenthe<br />
> jan toorop, poerworedjo 1858-1928<br />
den haag, Jeanne Françoise Chassagnard,<br />
1919, krijt en potlood, 63 x 50 cm,<br />
rijksmuseum twenthe, bruikleen stichting<br />
der heer lijkheden oosterland, sirjansland<br />
en oosterstein<br />
26 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
NIeuw IN De COlleCtIe<br />
damesportret Van<br />
jan toorop<br />
Sinds kort is in het museum een<br />
prachtig damesportret van Jan Toorop<br />
te zien. Het is een portret uit 1919 in<br />
potlood en krijt van Jeanne Françoise<br />
Chassagnard. Zij werd in 1879 geboren<br />
in het Franse Panissières aan de Loire<br />
en was de tweede echtgenote van<br />
Dr. Alexander Willem baron Schimmelpenninck<br />
van der Oye, heer van<br />
Santhorst, Oosterland, Sirjansland<br />
en Oosterstein. Het echtpaar kreeg<br />
vier kinderen. Jeanne Françoise<br />
Chassagnard was bevriend met Toorop.<br />
Het portret sluit prachtig aan bij de<br />
twee schilderijen en drieëndertig<br />
tekeningen en prenten van Toorop<br />
die het museum al bezit.<br />
Toorops portretten – hij noemde dit<br />
specialisme oneerbiedig ‘smoelletjes<br />
maken’ – werden al in zijn eigen tijd<br />
hoog gewaardeerd door publiek en<br />
kunstcritici vanwege hun treffende<br />
karakterisering. De kunstenaar maakte<br />
schilderijen, tekeningen en prenten<br />
van familie en vrienden, kunstenaars,<br />
politici, zakenlieden, geestelijken en<br />
cliënten van adel. In dit portret, waarschijnlijk<br />
gemaakt in Oosterland<br />
(Zeeland), zijn het gezicht en de<br />
modieuze kleding van de dame<br />
bijzonder verfijnd gestileerd.<br />
Jan Toorop was een van de belangrijkste<br />
Nederlandse kunstenaars van zijn<br />
tijd. Vanaf zijn 14de woonde hij in<br />
Nederland waar hij les kreeg aan de<br />
Rijksakademie in Amsterdam. Van 1882<br />
tot 1886 werkte hij in Brussel. Hier trad<br />
hij toe tot Les Vingts, een groep vooruitstrevende<br />
Belgische kunstenaars rond<br />
James Ensor. Hij woonde met zijn<br />
vrouw, de Engelse Annie Hall, afwisselend<br />
in Den Haag, Engeland en Brussel<br />
en vanaf 1899 in Katwijk aan Zee.<br />
’s Zomers verbleef hij regelmatig in<br />
Domburg. In Toorops werk zijn diverse<br />
opeenvolgende stijlen herkenbaar:<br />
realisme, impressionisme, postimpressionisme,<br />
symbolisme en Art Nouveau.<br />
Hij werd vooral beroemd met zijn<br />
symbolistische, vaak religieuze werk<br />
in een ArtNouveaustijl, de zogeheten<br />
‘slaoliestijl’, zo genoemd naar Toorops<br />
affiche vol zwierige lijnen voor<br />
Delftsche Slaolie (1894). Hij was,<br />
als vader van Charley Toorop en<br />
grootvader van Edgar Fernhout, de<br />
stamvader van een schildersfamilie.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 27
Heb jij<br />
dat ook?<br />
Vijf minuten later...<br />
Aangekleed...<br />
zo ik kan<br />
gaan...<br />
Dat ging toen wel anders...<br />
Auww!!!<br />
Nog iets<br />
strakker hoor...<br />
28 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
Oh nee!<br />
Wow, hoe doet<br />
ze dat...<br />
ff twitteren dat<br />
ik er over 3 uur ben<br />
...verslapen!<br />
Zou dat in de 18de eeuw ook zo snel zijn<br />
gegaan?<br />
Karin 2012<br />
KinderACtIVIteIteN<br />
Voor kinderen van alle leeftijden is<br />
er de Kinder-doe-galerij: een speciale<br />
speelplek uitgerust met knutselspullen,<br />
bouwmaterialen en doe-het-zelf lol.<br />
Het thema wisselt regelmatig.<br />
Tijdens de tentoonstelling Ladies<br />
& Gentle men staat de galerij in het<br />
museumJeugduniversiteit<br />
in het museum en op Youtube<br />
Van februari t/m mei 2012 organiseert <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> de MuseumJeugdUniversiteit: een serie<br />
colleges van echte wetenschappers over onderwerpen<br />
als kunst, geschiedenis en filosofie. Heb je de serie<br />
van dit jaar gemist? Geen nood! Houd ons YouTube-<br />
teken van kostuums: ontwerp je eigen<br />
kledingstuk of waan je in het verleden<br />
en verkleed je als iemand uit de 18de<br />
eeuw!<br />
Kinderen jonger dan 7 jaar spelen<br />
in de galerij onder begeleiding van<br />
een volwassene.<br />
kanaal in de gaten, want daarop plaatsen we samenvattingen<br />
van de vier colleges van dit seizoen.<br />
Volgend jaar organiseren we weer een nieuwe<br />
collegereeks!<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 29
Nedso [12-80] Advertentie <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> Magazine+OL.indd 1 2/6/12 10:24 AM<br />
30 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 31
6 april t/m 2 september 2012<br />
ZEEMONSTERS<br />
IN TWENTE<br />
32 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
© Ryan de Luca<br />
Verwacht<br />
meesteRs uit het mAuRitshuis<br />
in <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe<br />
Vanaf het najaar van 2012 is <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> gastheer<br />
van achttien schilderijen uit de collectie van museum het<br />
Mauritshuis in Den Haag. Het Mauritshuis zal vanaf april<br />
2012 voor twee jaar zijn deuren sluiten in verband met de<br />
uitbreiding en renovatie van het museumgebouw. Maar<br />
door de samenwerking met verschillende musea, waaronder<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>, blijven de topstukken uit de<br />
collectie toegankelijk voor het publiek.<br />
In Enschede zal onder meer een belangrijke groep landschappen<br />
uit het Mauritshuis te zien zijn, aangezien de<br />
landschapschilderkunst een zwaartepunt vormt in de<br />
jacob van ruisdael, haarlem 1628/29-1682<br />
amsterdam, Gezicht op kasteel Bentheim, ca. 1652-1654,<br />
olieverf op paneel, 52 x 68 cm, mauritshuis, den haag<br />
collectie van <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>. Het hoogtepunt van<br />
het bruikleen is zonder meer Jacob van Ruisdaels Gezicht<br />
op kasteel Bentheim uit 16521654. Kasteel Bentheim, gelegen<br />
op een steenworp afstand van Enschede, was een van de<br />
favoriete onderwerpen van deze 17deeeuwse meester. Het<br />
schilderij wordt het kernstuk van een speciale presentatie<br />
van 17deeeuwse landschappen uit Den Haag.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 33
sCHeNkeN AAN Het museum<br />
de VoordeLen Van de<br />
nieuwe Geefwet op een rij<br />
mr. dennis j.B. jongbloed<br />
jongbloed fiscaal juristen nV<br />
is lid van de rijksmuseum<br />
twenthe Business club<br />
schenken aan het museum, de<br />
fiscus helpt mee! <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> heeft een indrukwekkende<br />
kunstcollectie. Zoals u weet, streeft het<br />
museum uiteraard altijd naar uitbreiding<br />
van de collectie. Dat daarvoor geld<br />
nodig is, is duidelijk. Maar wat hebben<br />
kunst, geld en fiscaliteit nu eigenlijk<br />
met elkaar van doen?<br />
Het past in het huidige beleid van de<br />
regering om meer verantwoordelijkheid<br />
naar de burger te verschuiven en<br />
gelukkig zijn de fiscale regels hier in<br />
2012 op aangepast. Uit de afgelopen<br />
jaren is gebleken dat ook zonder de<br />
sinds 1 januari 2012 is de nieuwe Geefwet van kracht. deze wet, die<br />
is bedoeld om het cultureel ondernemerschap te stimuleren, maakt<br />
het fiscaal aantrekkelijker voor particulieren en bedrijven om te<br />
schenken aan culturele instellingen zoals musea. dennis jongbloed,<br />
fiscaal jurist en lid van de rijksmuseum twenthe Business club, zet<br />
de belangrijkste punten uit de wet op een rijtje.<br />
34 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
nieuwe stimuleringsmaatregelen velen<br />
bereid zijn <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong><br />
te steunen (zie kader), maar met de<br />
nieuwe belastingvoordelen is de<br />
drempel letterlijk en figuurlijk lager.<br />
Geefwet Het kabinet stimuleert in<br />
de nieuwe Geefwet het schenkgedrag<br />
aan goede doelen en culturele instellingen.<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> is een<br />
Algemeen Nut Beogende Instelling<br />
(ANBI). Dat betekent dat u schenkingen<br />
kunt doen, die door het museum<br />
belastingvrij worden ontvangen en<br />
voor u als schenker fiscaal aftrekbaar<br />
zijn. Ook een erfenis of een legaat is<br />
belastingvrij. De aftrekbaarheid is in<br />
2012 nog verder verruimd. Naast de<br />
schenker en het museum profiteert<br />
ook uiteraard de bezoeker uiteindelijk<br />
van deze vorm van vrijgevigheid.<br />
Een winwinwin situatie dus!<br />
wie kan er schenken? Natuurlijk<br />
kunt u als particulier uw steentje bijdragen.<br />
Als u een schenking doet aan<br />
een culturele ANBI, kunt u zelfs 25%<br />
extra aftrekken. U schenkt bijvoorbeeld<br />
€ 2.000, maar u trekt € 2.500 af!<br />
Dit noemen we de multiplier en deze<br />
kan onbegrensd worden toegepast.<br />
Ook als bedrijf kunt u besluiten om<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> een handje<br />
te helpen. Binnen de vennootschapsbelasting<br />
vervalt de drempel voor de<br />
giftenaftrek van € 227. Verder wordt<br />
het totale bedrag dat per jaar als aftrekbare<br />
gift kan worden aangemerkt verhoogd<br />
van 10% van de winst naar maximaal<br />
50%, tot maximaal € 100.000<br />
per jaar. Voor de giftenaftrek in de<br />
vennootschapsbelasting geldt de<br />
multiplier voor een giftbedrag van<br />
maximaal € 5.000.<br />
tenslotte een paar tips Een<br />
schenking is fiscaal aantrekkelijk, maar<br />
een periodieke gift (looptijd minimaal<br />
5 jaar) is nog aantrekkelijker. U kunt<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> ook in uw testament<br />
opnemen. Voor een periodieke<br />
gift of het opnemen van een legaat in<br />
uw testament moet u naar de notaris.<br />
Eventuele erfbelasting kunt u desgewenst<br />
betalen met kunst in plaats van<br />
euro’s, door kunst over te dragen aan<br />
het Rijk!<br />
Op de website van <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> kunt u lezen wat de regels<br />
voor schenken zijn. U kunt ook altijd<br />
even met ons kantoor bellen, mijn<br />
collega’s en ik schenken u hiervoor<br />
graag wat van onze tijd.<br />
De nieuwe Geefwet maakt schenken aan het museum fiscaal nog aantrekkelijker.<br />
Maar ook voor de invoering van deze wet leverde het fiscale voordelen op om<br />
te schenken of na te laten aan het museum. Hieronder een kleine greep uit de<br />
schenkingen die <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> de afgelopen jaren mocht ontvangen.<br />
richard Long, Bristol<br />
1945, Small marble ring<br />
(Paris), 1986, marmer,<br />
Ø 76 cm, rijksmuseum<br />
twenthe, schenking<br />
sepp Bader<br />
> reinier Lucassen,<br />
amsterdam 1939, Portret<br />
van een Hollandse pseudo<br />
avant gardist, 2003,<br />
gemengde techniek,<br />
68 x 58 x 13,4 cm,<br />
rijksmuseum twenthe,<br />
schenking collectie K.K.<br />
sientje mesdag-van houten,<br />
Groningen 1834-1909 den haag,<br />
Tulpen in een groene Albarello,<br />
z.j., olieverf op paneel, 23,5 x<br />
17,25 cm, rijksmuseum twenthe,<br />
schenking collectie wierenga<br />
Lodewijk eylof, werkzaam in<br />
amsterdam, Inktstel bestaande<br />
uit een rechthoekig blad, een<br />
inktpotje, een strooier en penhouder,<br />
ca. 1650-1700, zilver,<br />
8 x 4,5 x 7,2 cm, rijksmuseum<br />
twenthe, schenking j.p. ten<br />
Bruggencate<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 35
36 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
IN GesPRek met De VRIeNDeN<br />
VAn <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe<br />
sinds 2005 is arno Berkhoudt voorzitter van de Vereniging Vrienden<br />
van rijksmuseum twenthe. na zeven succesvolle jaren waarin de<br />
vereniging uitgroeide tot een club van meer dan duizend leden, draagt<br />
hij in 2012 het stokje over aan Lucie musterd. in een dubbelinterview<br />
blikken ze samen terug op de hoogtepunten uit het verleden en<br />
bespreken ze de toekomst van de vereniging en rijksmuseum twenthe.<br />
U bent in 2005 gevraagd voorzitter te worden van de Vrienden.<br />
Was er destijds al sprake van een speciale betrokkenheid bij<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>?<br />
AB ‘Eigenlijk niet. Ik ben altijd als chirurg werkzaam<br />
geweest, dus ik kom uit een hele andere hoek. In mijn vrije<br />
tijd bezocht ik wel musea en zodoende kwam ik ook in<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>. Maar door het werk was daar niet<br />
altijd veel gelegenheid voor. Daarom ben ik eerder gestopt<br />
met werken; er is meer in het leven om van te genieten.<br />
Toen kwam er ook ruimte voor zaken als het bestuur<br />
van de Vrienden.’<br />
Wat was het hoogtepunt van uw voor zitterschap van de Vrienden?<br />
AB ‘Dat is moeilijk te zeggen. Het leukste vind ik gewoon<br />
dat ik merk dat er een groeiend enthousiasme is.’<br />
LM ‘Heb jij die crowdfundingactie [waarbij geld werd<br />
opgehaald voor de aankoop van een Gainsborough – red.]<br />
niet heel bijzonder gevonden? Ik begreep dat jij daar de<br />
inspirator van was.’<br />
AB ‘Die eer wil ik mij niet toerekenen! Dat idee ontstond<br />
in samenspraak met Lisette [Pelsers]. We waren aan het<br />
napraten over haar presentatie van haar droomaankoop<br />
bij de Vereniging Rembrandt. De Vereniging Rembrandt<br />
wilde die aankoop wel ondersteunen. Toen hadden we<br />
het erover hoe de Vrienden een bijdrage konden leveren<br />
en zo ontstond het idee voor crowd funding.’<br />
LM ‘Dat vind ik heel mooi, want het laat zien wat er kan<br />
ontstaan als museum en Vrienden met elkaar in gesprek<br />
zijn. Het moeten geen twee gescheiden groepen zijn.’<br />
Ziet u de wisselwerking tussen de Vrienden en het museum<br />
als de belangrijkste rol van de Vereniging?<br />
LM ‘Dat je elkaar kan versterken is heel belangrijk. Mijn<br />
relatie met het museum is op het zakelijke vlak ontstaan,<br />
vanuit mijn werkzaamheden bij (film)theater en kunstinstelling<br />
Concordia, waar ik tot 2010 directeur was. Toen<br />
heb ik veel met het museum samengewerkt en gesproken<br />
over de plek die het museum heeft in de stad en hoe culturele<br />
instellingen elkaar kunnen versterken. Het museum<br />
is voor Enschede en Twente heel belangrijk.’<br />
AB ‘Ik ervaar in de rest van het land wel eens dat het<br />
museum nog onbekend is en dat mensen staan te kijken<br />
van wat er te zien is.’<br />
LM ‘Dat geldt voor meer zaken die onze regio te bieden<br />
heeft, maar ik zie dat mede door presentaties op kunstbeurzen<br />
de naamsbekendheid van het museum toeneemt.<br />
Het museum doet veel om de deuren open te zetten.’<br />
AB ‘Dat heeft ook te maken met nieuwe dingen durven doen.’<br />
LM ‘Precies. En daar is die crowd fundingactie een voorbeeld<br />
van.’<br />
Welke rol kunnen de Vrienden daarin vervullen?<br />
LM ‘Naast het organiseren van lezingen en excursies is het<br />
ambassadeurschap een belangrijk doel van de vereniging.’<br />
AB ‘Ik heb de indruk dat dat de laatste jaren ook steeds meer<br />
gebeurt. Dat mensen over het museum vertellen als ze<br />
ergens komen. Zeker in het huidige politieke klimaat is<br />
dat aspect belangrijker geworden. Je moet zorgen dat je<br />
een groep mensen hebt die warm voor je loopt.’<br />
LM ‘Een grote vriendenclub is ook een uiting van je draagvlak<br />
in de samenleving; in hoeverre iets leeft in de maatschappij.<br />
Een vrienden vereniging kan dat draagvlak<br />
zichtbaarder maken.’<br />
U bent sinds november 20<strong>11</strong> lid van het bestuur en neemt in 2012<br />
het voorzitterstokje officieel over. Wat is tot nu toe uw indruk van<br />
de vereniging?<br />
LM ‘Het valt me op dat er een actieve activiteitencommissie<br />
is. Die zorgt voor het ‘verenigingsaspect’ door onder andere<br />
lezingen en de twee jaarlijkse buitenlandreis te organiseren.<br />
Daar is enorm veel animo voor. Voor veel leden is dit een<br />
manier om de gemeenschappelijke belangstelling voor<br />
kunst te delen.’<br />
AB ‘Ik wil benadrukken dat je als vereniging alles netjes kan<br />
regelen, maar een vereniging leeft pas door de activiteiten die<br />
worden ontplooid. We hebben al jaren een enthousiaste activiteitencommissie<br />
en dat enthou siasme zorgt ook voor respons.’<br />
Wat wordt uw belangrijkste doelstelling als nieuwe voorzitter?<br />
LM ‘Het primaire doel is het goede te behouden en te<br />
koesteren. Verder vind ik het zelf de moeite waard om<br />
te kijken naar activiteiten voor een jongere doelgroep en<br />
naar activiteiten voor grootouders en kleinkinderen. Ouders<br />
zijn tegenwoordig heel druk en er zijn veel Vrienden die wel<br />
eens kleinkinderen te logeren hebben.’<br />
AB ‘Op dit gebied worden al veel dingen door het museum<br />
gedaan en we willen niet op de stoel van het museum gaan<br />
zitten, maar door hier samen over te praten kom je tot ideeën.’<br />
LM ‘Precies. De Vrienden hoeven niet opeens van alles te<br />
gaan organiseren, maar je bent wel een reservoir aan geïnteresseerde<br />
mensen en dat moet je benutten.’<br />
AB ‘Nu je het over betrokkenheid hebt, schiet mij nog een<br />
hoogtepunt te binnen. Toen de Vrienden enkele jaren geleden<br />
een bedrag te beschikking stelden voor een aankoop,<br />
was mijn idee: maak er een verkiezing van waarbij drie conservatoren<br />
een voorstel presenteren en laat de Vrienden bij<br />
stemming beslissen. Aanvankelijk waren er aarzelingen.<br />
Sommigen waren bang dat het een kermis zou worden,<br />
maar het heeft goed uitgepakt.’<br />
LM ‘Dat is niet alleen een leuke, maar ook een hele inhoudelijke<br />
manier om mensen te erbij te betrekken. Bovendien<br />
past het in de tijdgeest om je voorkeur kenbaar te maken.’<br />
Over voorkeuren gesproken: waar liggen uw voorkeuren als het<br />
gaat om de museumcollectie?<br />
AB ‘O, dat is een lastige. Ik ben geen kunstkenner, maar<br />
een ‘kunstgenieter’ en ik kan van allerlei dingen genieten.<br />
Enkele jaren geleden was er bijvoorbeeld een tentoonstelling<br />
over 18deeeuwse kunst. Nu is dat niet per se mijn favoriete<br />
kunst, maar de manier van presenteren op speciaal ontworpen<br />
houten schragen van Piet Hein Eek was verrassend en<br />
vernieuwend. En mijn favoriete werk uit de collectie… Ik<br />
ben slecht in namen, maar ik loop er blindelings naar toe:<br />
de rotskust van Claude Monet.’<br />
Lucie musterd: ‘de Vrienden vormen<br />
een reservoir aan geïnteresseerde<br />
mensen. dat moet je benutten.’<br />
LM ‘Ik loop altijd even speciaal langs het portret van een<br />
naakte vrouw van Jan Sluijters. Het heeft een combinatie<br />
van kwetsbaarheid en ‘er zijn’. Zo knap. Op weg naar dit<br />
interview was ik ook op zoek naar mijn andere favoriete<br />
werk, een rechthoekig minimalistisch reliëf van Jan<br />
Schoonhoven. Helaas hing het er niet, maar het is zo mooi<br />
in zijn eenvoud. Ik heb zelf de meeste affiniteit met de kunst<br />
van de 20ste eeuw. Maar het leuke aan zo’n bestuur is, dat er<br />
mensen in zitten met andere voorkeuren. En zo leer je weer<br />
van elkaar.’<br />
Wat is uw advies voor uw opvolger?<br />
AB ‘Iedereen moet het doen op zijn eigen manier. Als je het<br />
leuk vindt en je hebt de goede mensen om je heen, komt de<br />
rest vanzelf.’<br />
U heeft er vertrouwen in?<br />
AB ‘[lachend] Jazeker!’<br />
Vlak voor het ter perse gaan van <strong>MUSE</strong> <strong>11</strong> werd bekend dat Lucie<br />
Musterd vanaf 1 maart 2012 de functie van interim-directeur van<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> gaat vervullen. De overdracht van het<br />
voorzitterschap van de Vrienden zal daarom pas later in 2012<br />
plaatsvinden.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 37
afscheidsinterView Lisette peLsers<br />
‘Het is bijzonder<br />
wat wij in<br />
<strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> voor<br />
elkaar hebben<br />
gebokst’<br />
26 jaar werkte Lisette pelsers bij rijksmuseum twenthe, waarvan de<br />
laatste vier jaar als directeur. op 1 maart 2012 verruilt ze enschede<br />
voor otterlo, om directeur te worden van het Kröller-müller museum.<br />
in dit afscheidsinterview blikt ze aan de hand van vier ‘momenten’<br />
terug op haar tijd in ‘hét kunstmuseum van oost-nederland’.<br />
2001<br />
de komst van de collectie art & project /<br />
depot VBVr<br />
Particuliere schenkingen vormen een rode draad in het<br />
ontstaan van de museumcollectie. De komst van de collectie<br />
Art & Project / depot VBVR in 2001 betekende de meest<br />
omvangrijke uitbreiding van de collectie moderne kunst<br />
in de geschiedenis van het museum. De collectie werd<br />
bijeengebracht door Geert van Beijeren en Adriaan van<br />
Ravesteijn, oprichters en voormalig eigenaren van de<br />
vermaarde galerie Art & Project (19682001). Hoe kijk<br />
je hierop terug?<br />
‘Dat de collectie Art & Project / depot VBVR naar <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> kwam was natuurlijk geweldig. Het<br />
is een hele mooie collectie en het was een verrijking om<br />
daarmee te werken. Hoe die collectie in Enschede terecht<br />
is gekomen? Dat is eigenlijk heel geleidelijk gegaan. Vanaf<br />
midden jaren tachtig kwam ik privé regelmatig in galerie<br />
Art & Project, toen deze nog in Amsterdam gevestigd was.<br />
Ook toen de galerie later verhuisde naar Slootdorp, ging<br />
ik er vaak naar toe. Daar werden we altijd erg gastvrij ontvangen<br />
met koffie en grote hoeveelheden chocola en koekjes.<br />
Geert en Adriaan hadden in Slootdorp ook een gigantische<br />
zolder en daar stonden allemaal kunstwerken van onder<br />
anderen Carel Visser, Nicholas Pope en Barry Flanagan.<br />
Ik heb me toen wel eens afgevraagd waar al dat werk naar<br />
toe moest gaan, maar geen haar op m’n hoofd om te denken<br />
dat die werken ooit in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> terecht zouden<br />
komen. Echt nooit. Op een gegeven moment vroeg<br />
Adriaan – aan de keukentafel in Slootdorp – heel voorzichtig<br />
of een deel van die collectie niks voor het museum zou zijn.<br />
Op de terugweg dacht ik: ik heb het toch wel goed gehoord?<br />
Toen hebben we in 1999 een tentoonstelling met sculpturen<br />
uit die collectie georganiseerd. Er zijn toen circa honderd<br />
werken in het museum gebleven en in de daaropvolgende<br />
jaren kwamen er steeds meer bij.<br />
Dat het grootste deel van de collectie Art & Project / depot<br />
VBVR naar <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> is gegaan had onder<br />
nicholas pope, sydney 1949,<br />
Mary’s Font, 1994, geglazuurde keramiek,<br />
122 x <strong>11</strong>6 cm, rijksmuseum twenthe,<br />
collectie depot VBVR<br />
meer te maken met het feit dat ze niet wilden dat de<br />
collectie in een museum ‘op de grote hoop’ zou komen.<br />
In een kleiner museum als <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> neemt<br />
zo’n collectie een prominentere plek in en is er meer aandacht<br />
voor dan in een groot museum met een enorme<br />
collectie. Daarnaast heeft onze hoge standaard op het<br />
gebied van conservering en restauratie een rol gespeeld bij<br />
de keuze voor Enschede. In 1996 kwamen Geert en Adriaan<br />
kijken bij de inrichting van een over zichtstentoonstelling<br />
van Ben Akkerman. Onze toenmalige restaurator, Feroza<br />
Verberne, had speciale kussentjes gemaakt om de – vrij<br />
zware – schilderijen op te zetten. Daar waren ze verrukt<br />
van.’<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 39
2008<br />
het directeurschap<br />
Midden jaren tachtig ben je in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong><br />
begonnen als ‘jongste bediende’, zoals je het zelf vaak<br />
omschrijft. Vervolgens werd je onder andere conservator<br />
moderne kunst, hoofd presentaties en uiteindelijk directeur.<br />
Heb vanaf het begin al gedacht ‘ooit zal ik hier aan het roer<br />
staan’?<br />
‘Nee, beslist niet. Mijn ambities lagen aanvankelijk vooral<br />
op het gebied van de inhoud: tentoonstellingen maken en<br />
zeker ook schrijven. Toen ik begon als kunsthistoricus wilde<br />
ik bovenal zinnig bezig zijn met mijn vak. En ik wilde iets<br />
betekenen voor kunstenaars. Later werd ik naast conservator<br />
hedendaagse kunst ook hoofd presentaties en plaatsvervangend<br />
directeur. Toen mijn voorgangster Dorothee<br />
Cannegieter met pensioen ging, was ik er wel aan toe om<br />
een stap verder te zetten. Ik vond dat ik anders teveel op<br />
routine zou gaan draaien.<br />
Toen ik begon als directeur was mijn belangrijkste doelstelling<br />
om als museum meer naar buiten te treden en<br />
zichtbaarder te zijn. Dat is denk ik wel aardig gelukt,<br />
hoewel het natuurlijk een voortdurend punt van aandacht<br />
blijft. Maar zoiets doe je nooit alleen, dat is echt teamwork.<br />
Er gaat altijd heel veel aandacht naar een directeur, maar<br />
dat is niet altijd terecht. Ik vind het juist heel bijzonder<br />
om te zien wat wij in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> met heel<br />
weinig mensen voor elkaar weten te boksen.’<br />
40 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
2009<br />
de tentoonstelling abstract usa 1958-1986.<br />
in the Galleries<br />
Het maken van tentoonstellingen was altijd een belangrijk<br />
onderdeel van je werkzaamheden in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>.<br />
Vele zullen jou en het publiek zijn bijgebleven. Maar aan<br />
welke tentoonstelling bewaar jij de beste herinneringen?<br />
‘Daar kan ik eigenlijk geen keuze in maken, het werken met<br />
kunstenaars was altijd geweldig en ik heb er erg veel van<br />
geleerd. Als ik enkelen van hen zou noemen, zou ik anderen<br />
tekort doen. Maar ik kijk ook met erg veel plezier terug op<br />
een retrospectieve tentoonstelling: Abstract USA, met voornamelijk<br />
schilderijen van Amerikaanse kunstenaars als<br />
Frank Stella, Kenneth Noland en Donald Judd. De werken<br />
in de tentoonstelling kwamen uit de collectie van de No<br />
Hero Foundation, die hier in bruikleen is en het was fantastisch<br />
om ze hier te kunnen tonen. Maar ook als project was<br />
de tentoonstelling erg geslaagd door de samenwerking met<br />
Wouter Davidts, hoogleraar moderne en hedendaagse kunst<br />
aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij ontwikkelde het<br />
concept voor de tentoonstelling. Als museum heb je niet<br />
altijd de kennis in huis om diepgang in zo’n tentoonstelling<br />
te brengen en moet je externe expertise inschakelen. Of deze<br />
manier van werken toekomst heeft in de museumwereld?<br />
Ik denk dat het heel vruchtbaar is voor beide partijen.<br />
Bovendien bestaat in veel musea de ‘ouderwetse’ conservator<br />
die over alle kennis beschikt niet meer. Maar je moet als<br />
museum wel zorgen dat je die ‘externe’ kennis vasthoudt.<br />
Bijvoorbeeld door middel van een catalogus of symposium,<br />
zoals we dat bij Abstract USA hebben gedaan.<br />
Toen ik directeur werd raakte het maken van tentoonstellingen<br />
op de achtergrond. De tijd ontbrak om echt ‘de diepte’<br />
in te gaan. Om dezelfde reden schrijf ik ook eigenlijk niet<br />
meer, behalve dan beleidsnota’s. Als directeur ben je met<br />
andere processen bezig en dat is op zichzelf prima. Voor<br />
alles is een tijd. Maar ik zou toch wel weer eens lang willen<br />
werken aan een groot project.’<br />
20<strong>11</strong><br />
de aankoop van het schilderij Boomachtig<br />
landschap van thomas Gainsborough<br />
Een directeur wordt vaak geassocieerd met de aankopen die<br />
tijdens zijn directoraat worden gedaan. Ik kan me voorstellen<br />
dat de verwerving van Boomachtig landschap wel een aankoop<br />
is waar je trots op bent. Zeker omdat het publiek deels<br />
heeft bijgedragen via crowdfunding.<br />
‘De aankoop van de Gainsborough, daar ben ik inderdaad<br />
wel trots op. Niet zozeer persoonlijk maar wel omdat<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> het eerste museum in Nederland<br />
is, dat een Gainsborough aan de muur heeft hangen. Ik ben<br />
het werk op het spoor gekomen omdat ik door de Vereniging<br />
Rembrandt werd gevraagd om mijn droomaankoop te<br />
presenteren. Ik was al wel op zoek naar internationale aankopen<br />
en had wel eens in de richting van een Gainsborough<br />
gedacht. Na wat goede kunsthandels te hebben afgestruind<br />
op internet, kwam ik Boomachtig landschap tegen. Wat<br />
ik er zo goed aan vind? Ik zag het werk voor het eerst op<br />
een beeldscherm en toen dacht ik dat het veel groter was.<br />
Het heeft namelijk een ongelooflijke kwaliteit in zijn detaillering.<br />
Het is heel ‘groots’ geschilderd op een bijna onvoorstelbaar<br />
klein formaat. Als je alleen al kijkt naar al die tinten<br />
groen. Maar ook het roze wolkje bovenin is subliem. Als je je<br />
hand ervoor houdt, valt het schilderij als het ware uit elkaar.<br />
Nou ja, het is dus gewoon gorgeous.<br />
Veel mensen associëren mij niet zo snel met een aankoop<br />
als deze , omdat ik meer ‘van de moderne kunst’ zou zijn.<br />
Maar ik heb mezelf nooit als specialist beschouwd en ik<br />
ben wat de kunstgeschiedenis betreft altijd een ‘omnivoor’<br />
geweest. In Enschede is me dat altijd goed van pas gekomen.<br />
En van Otterlo kun je misschien zeggen dat ik er weer iets<br />
meer terugkeer naar de inhoud waarmee ik ooit begon.’<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 41
onDeRtussen op www. DeGeVONDeNVOORweRPeN.Nl<br />
de Kunst Van het sterVen<br />
42 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
elisabeth van ’t hull-Vermaas werkte in de periode 1974-1975<br />
in rijksmuseum twenthe aan de beschrijving van de collectie<br />
middeleeuwse handschriften. een object uit de museumcollectie<br />
dat haar sindsdien is blijven intrigeren is een pentekening op<br />
perkament uit de 14de eeuw. men ging er altijd vanuit dat het<br />
een blad uit een zogenoemd Ars Moriendi betrof. nu elisabeth<br />
van ’t hull-Vermaas is gepensioneerd, had ze eindelijk tijd om<br />
eens goed uit te zoeken of die aanname wel klopte.<br />
Ars (bene) moriendi: de kunst van het (zalig)<br />
sterven In de middeleeuwen was er veel belangstelling<br />
voor het sterven en wat er met de ziel zou gebeuren na de<br />
dood. Niet verwonderlijk, aangezien de dood altijd op de<br />
loer lag door onder andere pestepidemieën. Deze belangstelling<br />
leidde er toe dat er in de loop van de 15de eeuw in<br />
MiddenEuropa verhandelingen ontstonden over ‘de kunst<br />
van het (in zalige toestand) sterven’. Deze verhandelingen,<br />
die Ars Moriendi werden genoemd, werden aanvankelijk<br />
door geestelijken gebruikt als hand leiding bij stervensbegeleiding.<br />
Maar ook voor veelal ongeletterde leken<br />
werd het boek – dat standaard uit elf afbeeldingen<br />
bestaat – een belangrijke gids.<br />
In de elf afbeeldingen is te zien hoe duivels en engelen<br />
strijden om de ziel van de stervende. Duivels bestoken<br />
hem met verzoekingen (‘denk aan je rijkdommen’), terwijl<br />
engelen hem vrome adviezen geven (‘wees niet hebzuchtig’).<br />
In de laatste afbeelding, waarin de zieke sterft en de ziel<br />
ontsnapt, wordt het pleit beslecht in het voordeel van de<br />
engelen en druipen de duivels af.<br />
wel of geen Ars moriendi? Op het eerste gezicht<br />
toont het blad uit <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> overeenkomsten<br />
met het laatste blad van een Ars Moriendi: we zien een stervende<br />
in bed, een ziel die ontsnapt, engelen en een duivel.<br />
Maar naast het bed staat ook Maria, die wijst op haar ontblote<br />
borst. Verder zijn Christus en God de Vader weerge<br />
geven. De stervende vrouw smeekt Maria om genade voor<br />
haar ziel. Maria willigt de bede in door deze over te dragen<br />
aan Christus, die door op zijn wond te wijzen het genadeverzoek<br />
vervolgens doorgeeft aan God. Deze handelingen<br />
worden ook beschreven in de teksten in de banderolles.<br />
Dit verhaal van het verzoek om genade heet de Scala Salutis<br />
(‘de trap van het heil’), waarvan de beeldtraditie al in de<br />
14de eeuw is ontstaan. In het blad van <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> is de Scala Salutis dus samengevoegd met de<br />
strijd om de ziel van de engelen en de duivels. Een uitzonderlijke<br />
combinatie die niet in de Ars Moriendi voorkomt!<br />
Daarnaast zijn er nog andere redenen om aan te nemen<br />
dat het blad in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> geen blad uit een<br />
Ars Moriendi is. De Ars Moriendi is een boek dat werd gedrukt<br />
op papier, met afbeeldingen in staand formaat. Het blad in<br />
het museum is van perkament en heeft een liggend formaat,<br />
en zal waarschijnlijk dus niet uit een boek afkomstig zijn.<br />
Ook wat betreft stijl wijkt het blad af. De Ars Moriendi is ontstaan<br />
in de 15de eeuw, maar de stijlkenmerken van het blad<br />
in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> zijn 14deeeuws: de tekenaar heeft<br />
weinig aandacht voor ruimteweergave, perspectief en reële<br />
verhoudingen. De verhoudingen zijn nog gebruikt om het<br />
verhaal te vertellen: Christus is de belangrijkste figuur, dus<br />
het grootst afgebeeld.<br />
Andere combinaties van de scala salutis en<br />
de sterfbedscène Elisabeth van ’t HullVermaas<br />
vond slechts één ander voorbeeld uit de 14de eeuw waarin<br />
bovengenoemde voorstellingen zijn gecombineerd. Het<br />
betreft een fresco in de kerk van Zeliezovce (Slowakije),<br />
dat rond 1390 is gemaakt. Zowel de voorstelling als de<br />
Latijnse teksten zijn vergelijkbaar met die van het blad<br />
in het museum. Wel zijn er een aantal 15deeeuwse voorbeelden<br />
voorhanden. Deze komen grotendeels uit het<br />
Duitse taalgebied.<br />
Het blad in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> is volgens Elisabeth<br />
van ’t HullVermaas dus geen blad uit een Ars Moriendi,<br />
maar een Scala Salutis gecombineerd met een Strijd om de<br />
ziel. Zowel de combinatie van afbeeldingen als de stijlkenmerken<br />
verwijzen naar het ontstaan in het Duitse<br />
taalgebied. Met dit 14deeeuwse blad bezit het museum<br />
dus een zeer vroeg voorbeeld van deze combinatie van<br />
voorstellingen.<br />
Reageren? Kijk op www.degevondenvoorwerpen.nl<br />
voor de integrale versie van het stuk van Elisabeth van<br />
’t HullVermaas. Op de site kunt u ook reageren op<br />
bovenstaande bevindingen of op nog openstaande vragen<br />
als ‘voor wie is dit blad gemaakt’ en ‘wat is de betekenis<br />
van het struikje dat uit de voet van het kruis lijkt te<br />
ontspruiten’.<br />
www.degevondenvoorwerpen.nl<br />
is het platform voor uw bevindingen,<br />
ideeën en gedachten over de<br />
museumcollectie. Hiermee draaien<br />
we de rollen om en doen we een<br />
beroep op de expertise van onze<br />
fysieke én virtuele bezoekers.<br />
< Vermoedelijk duitsland, Voorstelling<br />
van een Scala Salutis gecombineerd<br />
met een Strijd om de ziel, 14de eeuw,<br />
ingekleurde pentekening op perkament,<br />
23,3 x 29 cm, rijksmuseum twenthe<br />
frankrijk, Laatste blad van<br />
een Ars Moriendi, 15de eeuw,<br />
particuliere collectie<br />
duitsland, Scala Salutis,<br />
1370, paneel, Kloosterkerk<br />
van heilsbronn, ansbach<br />
(Beieren)<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 43
Boomachtig landschap met rustende herder bij een zonnig pad en schapen, Thomas Gainsborough<br />
Cultuur is eten en drinken.<br />
Al voor E 4 wordt u gevoed.<br />
Het Prins Bernhard Cultuurfonds steunt <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>.<br />
44 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
Word donateur<br />
juist nu!<br />
Beeldende kunst, geschiedenis & letteren, monumentenzorg, muziek & theater en natuurbehoud. Het Prins Bernhard<br />
Cultuurfonds zet zich in voor cultuur die u raakt. Al vanaf e 4 per maand sluit u zich aan. Ga naar www.cultuurfonds.nl.<br />
Vereniging Rembrandt steunde in 2010<br />
de aankoop van een landschap van<br />
Thomas Gainsborough (1727-1788).<br />
Het landschap is het eerste schilderij<br />
van Gainsborough in een Nederlandse<br />
openbare collectie.<br />
Ook u kunt lid worden van deze prachtige<br />
vereniging. Al vanaf € 65,- per jaar. U helpt<br />
dan direct mee met het verwerven van nog<br />
meer droomaankopen voor de Nederlandse<br />
musea. Als dank ontvangt u onder andere de<br />
Rembrandtkaart die gratis toegang biedt tot<br />
de vaste collectie van <strong>11</strong>0 kunstmusea door<br />
heel Nederland. Voor meer informatie kunt u<br />
ons bellen op 070 - 427 17 20.<br />
verenigingrembrandt.nl<br />
VERENIGING<br />
REMBRANDT<br />
SPONSOR VAN<br />
HET OPENBAAR<br />
KUNSTBEZIT<br />
The Mill & the Cross is een film van de Poolse regisseur<br />
en kunstenaar Lech Majewski waarin het schilderij<br />
De kruis draging van Pieter Bruegel de Oude op surrealistische<br />
wijze tot leven komt. Naar aanleiding van de film, met<br />
in de hoofdrollen Rutger Hauer en Charlotte Rampling,<br />
organiseren <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> en Concordia<br />
Filmtheater Expositie op zondag 22 april een speciale<br />
Bruegel themamiddag.<br />
Programma Het programma begint met een bezoek aan<br />
de film in Concordia. Voorafgaand aan de film geeft kunsthistoricus<br />
Mischa Lucassen een korte inleiding over de<br />
relatie tussen de film en het schilderij De kruisdraging.<br />
Daarna volgt een bezoek aan <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>, waar<br />
u verschillende werken van de schildersfamilie Brueghel<br />
in het ‘echt’ kan bewonderen. Conservator oude kunst<br />
Paul Knolle geeft een uitvoerige toelichting.<br />
the mill & the Cross Het schilderij De kruisdraging uit<br />
1564 wordt niet zozeer gedomineerd door Jezus met het<br />
kruis, maar door de meer dan vijfhonderd figuren om hem<br />
heen: van Maria en Johannes de Evangelist tot allerlei groepjes<br />
mensen. Majewski brengt in zijn film twaalf personages<br />
uit het werk tot leven en combineert hun verhalen met de<br />
totstandkoming van het schilderij.<br />
Brueghel in <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe Pieter Bruegel<br />
de Oude is de stamvader van de beroemde schildersfamilie<br />
die bekend is om haar landschappen en folkloristische voorstellingen.<br />
Zijn zoon Pieter Brueghel de Jonge – wiens naam<br />
BrueGeL op het Grote doeK<br />
tHe mIll & tHe CROss<br />
wordt gespeld met h – werkt zijn hele leven in de trant van<br />
zijn vader door talloze kopieën te maken van zijn composities.<br />
In de collectie van <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> bevinden<br />
zich verschillende werken van de jonge Brueghel, waaronder<br />
twee winterlandschappen. Daarnaast zijn er landschappen<br />
te zien van Jan Brueghel de Oude, eveneens een telg uit de<br />
Brueghelfamilie.<br />
proGramma BrueGeL themamiddaG<br />
Datum en tijd<br />
Zondag 22 april 2012, 14-17 uur<br />
Prijzen<br />
Concordia<br />
regulier tarief € 8,-<br />
houders Concordiapas € 6,-<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong><br />
regulier tarief € 7,-<br />
Museumkaart en Vrienden gratis<br />
Op 22 april ontvangt u € 2,- korting<br />
op uw toegangskaartje van <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> op vertoon van<br />
uw Concordiakaartje en omgekeerd.<br />
Daarna is de film nog t/m 1 mei 2012<br />
te zien in Concordia. U ontvangt ook<br />
in deze periode € 2,- korting op uw<br />
Concordiakaartje op vertoon van<br />
uw toegangsbewijs van <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong>.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 45
peter Van Lier DiChteR<br />
COlumN<br />
op het eeRste GeziCht<br />
joseph Beuys, Krefeld 1921-1986<br />
Krefeld, Intuition, 1968, hout,<br />
30 x 21,6 x 6 cm, rijksmuseum<br />
twenthe, collectie depot VBVR<br />
joseph Beuys signeert exemplaren<br />
van Intuition, 1972<br />
46 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
Peter van Lier (1960) studeerde filosofie. Hij publiceerde een filosofisch essay,<br />
een roman in dichtvorm en vijf poëziebundels, waarvan de laatste in 2010 verscheen<br />
onder de titel Hoor. In <strong>MUSE</strong> bespreekt Van Lier steeds een kunstwerk<br />
uit de collectie van <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>. Deze keer staat hij stil bij de betekenis<br />
van een houten kistje van Joseph Beuys.<br />
‘Een kistje?’ ‘Ja, een kistje.’ ‘Is dat kunst?’ Niet te snel oordelen, zou ik zeggen.<br />
Eerst kijken, goed kijken. En: stel jezelf vragen over wat je ziet.<br />
Het voorwerp is gemaakt door Joseph Beuys, Duits kunstenaar met de onafscheidelijke<br />
vilten hoed (ja, die). Ik vraag mij af: is het kistje zoiets als het fietswiel<br />
of het urinoir van Marcel Duchamp? Aan het begin van de vorige eeuw<br />
stichtten deze alledaagse voorwerpen verwarring doordat ze als unieke kunstwerken<br />
werden gepresenteerd. Maar ik denk niet dat Beuys zich bezighield<br />
met de vraag wat wel en niet kunst was, zijn interesses waren meer spiritueel<br />
van aard.<br />
Beuys geloofde dat materie en geest zich met elkaar kunnen vermengen, dat<br />
de dingen bezield kunnen raken. Hij probeerde die samenkomst of eenwording<br />
tot stand te brengen door ongebruikelijke materialen te combineren, zoals vilt<br />
en vet, of door aan voorwerpen betekenisvolle woorden of magische symbolen<br />
toe te voegen. Op de afbeelding van het kistje valt niet te zien dat er met potlood<br />
‘intuition’ in geschreven staat. Ook is er een stempel op het kistje afgedrukt<br />
met het woord ‘vice’. Dit Latijnse woord betekent: ‘in plaats van’.<br />
Verder is het goed om te weten dat het kistje precies de juiste afmetingen<br />
heeft om er A4-papier in op te bergen. En ik hoorde dat er 12.000 exemplaren<br />
van bestaan! Stel je voor: al die kistjes waarin telkens opnieuw smetteloos<br />
wit papier zich aan het opladen is met intuïtie voor het zich laat beschrijven<br />
of bedrukken. Vice (in plaats van) saai type- of kopieerwerk zouden er<br />
bevlogen teksten uit kunnen ontstaan.<br />
Dit kunstwerk dateert uit 1968, het jaar dat de grote studentenrevoltes zich<br />
ontrolden onder de noemer: de geest aan de macht. De studenten zijn nu<br />
verstomd, maar de kistjes, waar dan ook aanwezig, hebben de revolutionaire<br />
opdracht in alle verborgenheid en stilte misschien wel onverminderd voortgezet.<br />
De toestand van de wereld moet er minstens iets op vooruit zijn gegaan. Laten<br />
we bescheiden blijven, misschien niet op wereldschaal, maar ergens in het<br />
klein, ook bij u in de buurt? Denk eens goed na. Ja?<br />
FAVORIET VAN<br />
DE BEZOEKER<br />
Wie: Loes Schippers (45 jaar) uit Enschede<br />
met dochters Roos (8) en Heleen (12).<br />
Favoriete werk: Willem Bartel van der Kooi,<br />
Augustinusga 17681836 Leeuwarden, Het gestoorde<br />
pianospel, 1813, olieverf op doek, 147 x <strong>11</strong>8 cm,<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>, bruikleen <strong>Rijksmuseum</strong><br />
Amsterdam<br />
Loes Schippers en haar dochters trekken er regelmatig met<br />
z’n drieën op uit om cultuur te snuiven. Het is dan ook niet<br />
de eerste keer dat ze in <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> zijn. Loes<br />
kwam er vroeger al met haar ouders en Roos en Heleen<br />
bezochten het museum eerder met hun school. Daarnaast<br />
gaan ze graag naar andere musea en kerken. Hun interesse<br />
in kunst en cultuur wordt overigens minder gedeeld door<br />
vader Schippers, die liever thuis blijft. Behalve toen ze de<br />
National Gallery in Londen bezochten, ‘dan gaat hij<br />
natuurlijk wel mee’.<br />
Ondanks hun jonge leeftijd zijn Roos en Heleen dus al<br />
aardig doorgewinterde kunstkijkers. Dat blijkt ook uit<br />
hun antwoorden op de vraag naar hun favoriete kunstwerk.<br />
Zonder aarzelen begint Roos met het beschrijven van het<br />
werk Evolution van de hedendaagse kunstenaar Zadok<br />
BenDavid. Het bestaat uit figuurtjes van flinterdun<br />
aluminium die de ontwikkeling van aap tot mens tonen.<br />
‘Het is heel mooi, want het is doorzichtig en heel dun.’<br />
De smaak van Heleen blijkt zeer divers: moderne, abstracte<br />
werken kunnen haar behagen, maar ook het romantische<br />
Landschap met eikenbomen en ruïne van de 19deeeuwse<br />
schilder Koekkoek. ‘De boom is zo gedetailleerd geschilderd,<br />
je ziet ieder blaadje. Maar ook de wolken, het water en<br />
de mensen zien er heel echt uit. Als ik naar dit werk kijk<br />
vraag ik me af of dat landschap echt heeft bestaan.’<br />
Het schilderij waar Loes altijd even langs moet lopen als ze<br />
het museum bezoekt is een 17deeeuws vruchtstilleven met<br />
een Guinees biggetje. ‘Vroeger toen ik jong was had je in<br />
Enschede twee musea: het Natuurmuseum en <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong>. Het eerste bezocht je altijd met school en naar<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> ging ik met mijn ouders. Het voelt<br />
daarom altijd vertrouwd om hier te zijn. Dat gevoel van<br />
‘thuiskomen’ krijg ik vooral als ik het werk met het Guinees<br />
biggetje zie. Dat komt omdat ik vroeger cavia’s had. Door<br />
dat schilderij heb ik ook geleerd dat een Guinees biggetje<br />
dus een cavia is.’<br />
En als ze met z’n drieën een gezamenlijke favoriet moeten<br />
aanwijzen? Ook daar hoeven ze niet lang over na te denken.<br />
De keus valt unaniem op Het gestoorde pianospel van Willem<br />
Bartel van der Kooi. Roos: ‘Het is net een foto door die<br />
schaduwen.’ Heleen vindt het werk vooral leuk omdat er<br />
kinderen op staan, want ‘kinderen zijn vaak vrolijker dan<br />
volwassenen en niet zo emotieloos’. Dat de schilder Willem<br />
Bartel van der Kooi niet zo bekend is, doet niet ter zake.<br />
Heleen: ‘Je hebt van die schilderijen die heel beroemd<br />
zijn, maar dan vraag ik me wel eens af wat er mooi aan is.’<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 47
RIJksmuseum tweNtHe<br />
Business cLuB<br />
48 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
op 1 november 20<strong>11</strong> vond de officiële oprichtingsbijeenkomst plaats<br />
van de rijksmuseum twenthe Business club met 27 leden. in deze<br />
club, die bij het ter perse gaan van dit nummer inmiddels 42 leden<br />
telt, zijn bedrijven verenigd die het museum een warm hart toedragen.<br />
dit zijn voornamelijk bedrijven uit twente, maar ook enkele uit andere<br />
delen van het land.<br />
in de komende uitgaven van muse komt steeds een van de leden aan<br />
het woord. dit keer: roel Geukemeijer, directeur van Labrys reizen uit<br />
nijmegen.<br />
wat voor bedrijf is<br />
labrys Reizen?<br />
‘Labrys Reizen is specialist in de organisatie<br />
van exclusieve groepsreizen.<br />
Het aanbod omvat zowel cultuurreizen<br />
als natuurreizen. De bestemmingen<br />
zijn gelegen over de hele wereld en<br />
hebben thema’s als kunst, geschiedenis,<br />
natuur en antropologie. Daarnaast<br />
verzorgt Labrys Reizen voor vele<br />
besloten gezelschappen educatieve<br />
en culturele reizenopmaat.’<br />
waarom bent u lid geworden<br />
van de <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe<br />
Business Club?<br />
‘We zien ons lidmaatschap als bevestiging<br />
en versteviging van de bestaande<br />
band met <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> en<br />
als mogelijkheid connecties aan te gaan<br />
met gelijkgestemden in Enschede en<br />
wijde omgeving. Zo zijn we via de<br />
RMT BC al snel in contact gekomen<br />
met Luttikhuis Personenvervoer, waarmee<br />
we een samenwerkingsverband<br />
zijn aangegaan.<br />
De faciliteiten die het museum ons<br />
biedt dragen bij aan de positieve posi<br />
tionering van ons bedrijf. Ook is het<br />
aantal RMT BCbijeenkomsten – vier<br />
per jaar – gemakkelijk in te plannen<br />
in een drukke agenda. De eerste bijeenkomst<br />
was bijzonder interessant en<br />
ontspannen; de samenstelling van<br />
deze club is uniek en inspirerend. Als<br />
ik zie wat het programma is voor de<br />
komende bijeenkomsten, maak ik<br />
daar zeker tijd voor vrij.’<br />
wat betekent kunst voor<br />
u persoonlijk?<br />
‘Ik ben zelf classicus en altijd al geïnteresseerd<br />
geweest in kunst en cultuur<br />
in brede zin: beeldende kunst, muziek,<br />
theater, architectuur etc. Kunst is voor<br />
mij datgene waarmee de mens het ‘nuttige’<br />
overstijgt. Wat is het nut van een<br />
mooi schilderij, een indrukwekkend<br />
muziekstuk of een fraai vormgegeven<br />
gebouw? Kunst is vaak schoonheid,<br />
soms lelijkheid, daagt uit of ontspant,<br />
maar zet hoe dan ook aan tot nadenken.<br />
Daarmee doorbreekt kunst het<br />
dagelijkse ritueel en houdt de geest<br />
scherp.’<br />
partnerships<br />
Sinds de oprichting van de RMT BC zijn al diverse samenwerkingsverbanden<br />
tot stand gekomen.<br />
Benno Brand Media Advies BV sponsort met zijn dochteronderneming<br />
Triple Media C de <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> reclame op één van de bussen<br />
van Connexxion. De bus zal tot eind 2013 met verschillende <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> reclames te zien zijn in Twente en de Achter hoek.<br />
Rabobank Enschede-Haaksbergen sponsorde de <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong><br />
reclame op de schoolbus van Luttikhuis. Deze bestickering is uitgevoerd<br />
door Triple Media C.<br />
Luttikhuis Losser Personenvervoer heeft in de maanden november<br />
en december alle groepen 8 van de basis scholen uit Losser gratis vervoer<br />
aangeboden naar het museum. De eerste twee groepen werden begeleid<br />
door de burgemeester van Losser.<br />
Labrys Reizen is een samenwerkingsverband aangegaan met de<br />
Vereniging Vrienden van <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> en zal in 2012 een<br />
serie reizen voor deze vereniging naar Madrid en Bilbao gaan verzorgen.<br />
Luttikhuis Losser Personenvervoer en Labrys Reizen werken sinds hun<br />
kennismaking via de RMT BC nauw met elkaar samen. Luttikhuis zal een<br />
groot deel van het transfervervoer vanuit Oost-Nederland naar vliegveld<br />
Düsseldorf voor Labrys gaan verzorgen.<br />
oprichtingsbijeenkomst van de rmt Bc op<br />
1 november 20<strong>11</strong> in rijksmuseum twenthe.<br />
Leden RMT BC<br />
Van Heek Property BV | ROS Management -<br />
regie | Taurus Corporate Finance BV | Rabobank<br />
Enschede-Haaksbergen | H.J. Hazewinkel BV |<br />
Van Knippenberg Advocaten | Hassink Drukkers<br />
BV | Nanoinstituut Mesa+ | TKH Group NV |<br />
ABN-AMRO MeesPierson | BonsenReuling |<br />
Luttikhuis Personenvervoer | Ingrid Kleinsman<br />
BV | Labrys Reizen | Urenco Nederland BV |<br />
Hartman Outdoor Products BV | Visschedijk<br />
Hoveniers BV | Lid, niet met name genoemd |<br />
Du Gardijn Verzuimmanagement BV | Benno<br />
Brand Media Advies BV | Te Kiefte Architecten<br />
BV | Audi Huiskes Kokkeler | Salarisjobs BV |<br />
ING Commercial Banking / Business Banking |<br />
De Aanleiding Eventmanagement BV |<br />
Jongbloed Fiscaal Juristen NV | Pentair Water<br />
Process Technology BV / X-Flow BV |<br />
Restaurant Hanninkshof BV | Siemens<br />
Nederland NV | Landgoed De Wilmersberg BV |<br />
Gemeente Enschede | Reggeborgh Invest BV |<br />
Wellinga Werken en Wonen BV | Bank ten Cate<br />
& Cie | RJ Safety & Security | Thales Nederland<br />
BV | Eaton Industries (Netherlands) BV |<br />
Schröder Vastgoed BV | Koninklijke Grolsch<br />
NV | Demcon | BDO Audit & Assurance BV |<br />
Twente Milieu<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 49
5 april<br />
Wie is er<br />
bang<br />
voor<br />
Virginia<br />
Woolf?<br />
Met Linda van Dijck en Victor Löw<br />
Reserveer snel kaarten www.wilminktheater.nl<br />
www.guideid.com<br />
50 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
Wordt verwacht : toneelklassiekers<br />
17 mei<br />
Hamlet<br />
van het Noord Nederlands Toneel<br />
19 mei<br />
Oom<br />
Wanja<br />
met Pierre Bokma<br />
www.boekhandelbroekhuis.nl<br />
24/7 (k)open en heel 2012<br />
gratis thuisbezorgd.<br />
LeesKrieBeLs<br />
AAnwinsten VAn<br />
De BiBLiotheek<br />
Jacqueline de Raad (etc.), Jan Sluijters 1881-1957,<br />
Bussum 20<strong>11</strong>. Prijs: € 24,95, verkrijgbaar via<br />
de boekhandel en Museum winkel.<br />
Het Singer Museum in Laren organiseerde onlangs een<br />
tentoonstelling met ruim tachtig schilderijen van Jan<br />
Sluijters (18811957). Wie geen zin had om in de rij te staan<br />
voor deze tentoonstelling of thuis nog even wil nagenieten,<br />
kan uitgebreide informatie over de kunstenaar vinden<br />
in de begeleidende catalogus. Verschillende auteurs werpen<br />
hierin hun licht op aspecten van Sluijters’ kunstenaarschap,<br />
van zijn vroeg academisch werk, zijn Parijse periode, tot zijn<br />
bijdrage als vernieuwer van de Nederlandse schilderkunst<br />
aan het begin van de 20ste eeuw. Bij wijze van kijkje in de<br />
keuken van de kunstenaar, is er bijzondere aandacht voor<br />
de atelierpraktijk van Sluijters. Sluijters wordt wel schilderbeest<br />
genoemd want zijn oeuvre is immens. In het catalogusdeel<br />
zijn wel heel kleine afbeeldingen van 75 schilderijen<br />
opgenomen, maar gelukkig is het hele boek doorspekt<br />
met grote afbeeldingen van het beste werk van Sluijters:<br />
zijn vrouwenportretten en gekleurde landschappen. Ook<br />
zijn tal van vroege interessante werken opgenomen die<br />
zijn veelzijdigheid als schilder illustreren.<br />
Onlangs heeft het RKD (Rijksbureau voor Kunsthistorische<br />
Documentatie) in Den Haag bijna tweeduizend werken<br />
van Sluijters gecatalogiseerd. Via www.rkd.nl kan een bijna<br />
compleet overzicht van het oeuvre van de schilder worden<br />
verkregen, waaronder ook de parels uit de collectie van<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>, die overigens gewoon op zaal<br />
hangen en waarvoor je niet in de rij hoeft te staan.<br />
Ton Geerts<br />
De bibliotheek van <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong><br />
bevat circa 17.000 boeken, tijdschriften en<br />
films over beeldende en toegepaste kunst<br />
van de middeleeuwen tot heden. In deze<br />
rubriek worden steeds twee nieuwe<br />
aanwinsten besproken.<br />
Louisa RileySmith (ed.), Art & Project Bulletins 1-156.<br />
September 1968-November 1989, London (etc.) 20<strong>11</strong>.<br />
Prijs: € 34,95, verkrijgbaar via de Museumwinkel.<br />
Bij het grote publiek zijn ze niet heel bekend, maar onder<br />
een kleine club van liefhebbers zijn ze zeer gewild: de bulletins<br />
die in de periode 19681989 zijn uitgegeven door galerie<br />
Art & Project. Geert van Beijeren en Adriaan van Ravesteijn,<br />
eigenaren van Art & Project, begonnen met het versturen<br />
van bulletins omdat ze bezoekers naar hun galerie wilden<br />
krijgen. Ze kozen niet voor een standaard uitnodiging, maar<br />
voor een – conform de tijdgeest – pamfletachtig vouwblad.<br />
Kunstenaars en kunstliefhebbers van Düsseldorf tot Tokio<br />
waren erop geabonneerd. De bulletins, gekenmerkt door<br />
hun onveranderlijke layout, werden de ruggengraat van<br />
de geschiedenis van de galerie.<br />
Aanvankelijk verschenen de bulletins als begeleiding bij<br />
tentoonstellingen, maar al snel gingen kunstenaars ze<br />
inzetten als verlengstuk van hun presentatie of werk. Zo<br />
maakte conceptueel kunstenaar Lawrence Weiner bulletin 10<br />
tot een tentoonstelling en land artkunstenaar Richard Long<br />
gebruikte het bulletin als medium voor zijn fotowerken.<br />
In het boekje dat nu is verschenen, is een selectie van de<br />
meest bijzondere exemplaren afgebeeld. Daarnaast wordt<br />
de ontwikkeling van het bulletin geschetst in een essay.<br />
Maar het leukst om te lezen is het interview van Ton Geerts<br />
met Adriaan van Ravesteijn. Daarin doet Van Ravesteijn een<br />
poging om het succes van de bulletins te verklaren. Dat<br />
deze al snel heuse collectors’ items werden, komt volgens<br />
hem door de ‘magic of the numbers’. Ieder exemplaar werd<br />
namelijk genummerd en zodra mensen iets met een nummer<br />
zien, willen ze het verzamelen, aldus Van Ravesteijn.<br />
Josien Beltman<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 51
Een gastvrije entree waar de bezoeker gemakkelijk zijn<br />
weg vindt, een aantrekkelijke winkel en een museumcafé<br />
om lekker te genieten van een kopje koffie of lunch: in<br />
het voorjaar van 2012 is het eindelijk zover en wordt de<br />
verbouwing van de entreehal, museumwinkel en het<br />
museumcafé gerealiseerd.<br />
winkel en café De huidige museumwinkel in de hal<br />
wordt verplaatst en samengevoegd met het museumcafé,<br />
dat een complete facelift krijgt. Het nieuwe café wordt een<br />
aangename plek waar de bezoeker niet alleen koffie kan<br />
drinken, maar ook een tijdschrift kan lezen of een origineel<br />
cadeau kan kopen. Winkel en café zijn straks tijdens<br />
openingstijden ook toegankelijk zonder entreebewijs,<br />
dus voor alleen een cadeautje of een lunchafspraak met<br />
vrienden of collega’s kunt u ook in <strong>Rijksmuseum</strong><br />
<strong>Twenthe</strong> terecht!<br />
entreehal De nieuwe hal wordt overzichtelijker en biedt<br />
plaats aan een ruime garderobe. Het hart van de hal wordt<br />
gevormd door een centrale ontvangstbalie. Daarnaast komt<br />
er een aparte wand met publieksinformatie. Hier vindt de<br />
bezoeker alles over wat er in het museum is te zien, te doen<br />
én te ontdekken. Daarnaast kan de bezoeker hier zelf een<br />
gratis audiotour pakken.<br />
52 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
metamorfose Voor<br />
entreehaL, winKeL en café<br />
De werkzaamheden, die in fasen worden uitgevoerd, gaan<br />
half februari van start en zijn naar verwachting eind juli<br />
afgerond. Gedurende enkele weken wordt het café verplaatst<br />
naar de galerij rond de binnentuin. Actuele informatie is te<br />
vinden op www.rijksmuseumtwenthe.nl of via 053 4358675.<br />
De herinrichting is ontworpen door Bureau Van Der Wijst<br />
Interieurarchitecten en Ontwerpbureau Trude Hooykaas.<br />
heBBeDinGen seLectie uit de museumwinKeL<br />
Boek Koen Vermeule<br />
High above Ground is de eerste uitgebreide monografie<br />
over de Nederlandse schilder Koen Vermeule. Naast de<br />
vele afbeeldingen in kleur bevat het boek bijdragen van<br />
onder anderen NRCcriticus Hans den Hartog Jager.<br />
High above Ground verschijnt tevens als special edition met<br />
een gesigneerde gouache van Koen Vermeule (oplage 20).<br />
144 pagina’s, prijs: € 34,50 (special edition € 995,)<br />
Boek British Painting<br />
Nieuwsgierig geworden naar de 18deeeuwse Engelse<br />
schilderkunst, na het zien van de tentoonstelling<br />
Ladies & Gentlemen? Lees dan verder in het boekje<br />
British Painting. The Golden Age. Alle belangrijke schilders<br />
uit de Britse 18de eeuw komen aan bod aan de hand<br />
van thema’s als het portret, landschap en dagelijks<br />
leven. Tekst in Engels.<br />
256 pagina’s, prijs: € 14,95<br />
memohouder<br />
Blijf georganiseerd met de Morris Memohouder! Maak<br />
uw aantekeningen op de witte memoblaadjes in de rug<br />
van de ezel, stop deze in zijn bek en u zal niks meer<br />
vergeten. De Morris Memohouder is ontwikkeld door<br />
Money Business. Hun praktische en humoristische<br />
producten zijn ontworpen door designers, maar altijd<br />
betaalbaar. Verkrijgbaar in de kleuren rood, zwart en<br />
blauw.<br />
Prijs: € 12,50<br />
Papierbak<br />
Fleur uw werk of studeerkamer op met de Wasty papierbak.<br />
Deze stabiele, kartonnen papierbak is in een handomdraai<br />
in elkaar te zetten. Verkrijgbaar in tien vrolijke<br />
dessins.<br />
Prijs: € 16,50<br />
Een selectie van de boeken en andere producten uit de<br />
Museumwinkel is ook te bestellen via de webwinkel.<br />
Kijk voor het complete online aanbod op<br />
www.rijksmuseumtwenthe.nl.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 53
Agenda<br />
roombeek<br />
enschede<br />
rijksmuseum twenthe<br />
..........................<br />
4 maart 2012<br />
zondagmiddagrondleiding thema liefde<br />
schilderworkshop De kunstenaar en<br />
zijn muze<br />
..........................<br />
7 maart t/m 4 april 2012<br />
cursus Italiaanse schilderkunst<br />
..........................<br />
7 maart 2012<br />
aanschuifgesprek Hemd van het lijf<br />
..........................<br />
<strong>11</strong> maart 2012<br />
college museumJeugduniversiteit<br />
..........................<br />
<strong>11</strong> maart 2012<br />
Lezing stine Jensen over de liefde<br />
als inspiratiebron voor kunstenaars<br />
..........................<br />
17 maart 2012<br />
Voorronde zomerexpo2012<br />
..........................<br />
31 maart t/m 16 september 2012<br />
tentoonstelling ladies & Gentlemen.<br />
Portretten uit de Britse Gouden<br />
eeuw<br />
..........................<br />
31 maart en 1 april 2012<br />
Juniormuseumweekend<br />
..........................<br />
1 april 2012<br />
college museumJeugduniversiteit<br />
..........................<br />
4 april 2012<br />
aanschuifgesprek Hemd van het lijf<br />
..........................<br />
14 en 15 april 2012<br />
Nationaal museumweekend<br />
..........................<br />
22 april 2012<br />
film en lezing Pieter Bruegel<br />
..........................<br />
2 mei 2012<br />
aanschuifgesprek Hemd van het lijf<br />
..........................<br />
12 mei 2012<br />
avro cultuur arrangement ladies &<br />
Gentlemen<br />
hemd van<br />
het lijf<br />
met koen<br />
Vermeule<br />
54 <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe – muse <strong>11</strong><br />
meesters<br />
uit het<br />
mauritshuis<br />
..........................<br />
13 mei 2012<br />
college museumJeugduniversiteit<br />
..........................<br />
2 juni 2012<br />
Lezing ladies & Gentlemen<br />
..........................<br />
2 t/m 9 juni 2012<br />
week van de Amateurkunst<br />
..........................<br />
6 juni 2012<br />
aanschuifgesprek Hemd van het lijf<br />
..........................<br />
9 juni t/m 30 september 2012<br />
tentoonstelling koen Vermeule.<br />
High above Ground<br />
..........................<br />
16 juni 2012<br />
Lezing ladies & Gentlemen<br />
..........................<br />
4 juli 2012<br />
aanschuifgesprek Hemd van het lijf<br />
..........................<br />
najaar 2012<br />
tentoonstelling meesters uit het<br />
mauritshuis<br />
Kijk voor actuele informatie en prijzen<br />
op www.rijksmuseumtwenthe.nl<br />
21rozendaal<br />
..........................<br />
t/m 9 april 2012<br />
tentoonstelling zoro Feigl.<br />
A matter of Fluidity<br />
Kijk voor meer informatie op<br />
www.21rozendaal.nl<br />
dynamo expo<br />
..........................<br />
t/m 23 maart 2012<br />
tentoonstelling Charlie morris<br />
..........................<br />
29 april t/m 25 mei 2012<br />
tentoonstelling Nikola Dicke &<br />
sylvia schwenk<br />
museum<br />
jeugd<br />
universiteit<br />
..........................<br />
27 mei t/m 22 juni 2012<br />
tentoonstelling Anneke Hymmen<br />
Kijk voor meer informatie op<br />
www.dynamo-expo.nl<br />
tetem kunstruimte<br />
..........................<br />
t/m 1 april 2012<br />
tentoonstelling Rafaël Rozendaal<br />
‘In and Out’<br />
..........................<br />
22 maart t/m 22 april 2012<br />
tentoonstelling Dreamscape:<br />
Internationaal imaginair realisme<br />
..........................<br />
26 april t/m 10 juni 2012<br />
tentoonstelling the Artery show,<br />
privécollecties van kunstverzamelaars<br />
..........................<br />
24 mei t/m 2 september 2012<br />
tentoonstelling Remix Culture<br />
..........................<br />
12 juli t/m 5 augustus 2012<br />
tentoonstelling multi solo samengesteld<br />
door Phil Bloom<br />
..........................<br />
9 augustus t/m 2 september 2012<br />
tentoonstelling Phil Bloom<br />
Kijk voor meer informatie op<br />
www.tetem.nl<br />
twentsewelle<br />
..........................<br />
5 april t/m 2 september 2012<br />
tentoonstelling zeemonsters in twente<br />
Kijk voor meer informatie op<br />
www.twentsewelle.nl<br />
EN VERDER<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> (1930) daagt het publiek uit om mee<br />
te gaan op ontdekkingstocht door de aantrekkelijke wereld<br />
van de beeldende en toegepaste kunst van de 14de eeuw tot heden. jaarlijks organiseert het museum een<br />
paar grote tentoonstellingen en enkele kleinere presentaties die aansluiten bij de collectie. Het museum<br />
ontwikkelt activiteiten voor kinderen en jongeren die het museum met school of in hun vrije tijd bezoeken.<br />
Voor volwassenen heeft het museum een breed aanbod aan activiteiten in relatie tot de collectie of de<br />
tentoonstellingen. tijdens de openingsuren van het museum is het Museumcafé geopend. in de zomer<br />
kunnen bezoekers ook gebruik maken van de binnentuin. de Museumwinkel in de entreehal is toegankelijk<br />
zonder entreebewijs. het aanbod is afgestemd op de collectie en tentoonstellingen. de meeste boeken<br />
uit de museumwinkel zijn ook te verkrijgen via de webwinkel. het museum beschikt over een uitgebreide<br />
bibliotheek. Boeken en tijdschriften kunnen op afspraak worden ingezien in de bibliotheek. ze worden<br />
niet uitgeleend. Buiten de openingsuren kan het museum worden gereserveerd voor zakelijke en feestelijke<br />
ontvangsten. rijksmuseum twenthe is voor de gemeente enschede een locatie voor huwelijksvoltrekkingen<br />
en partnerschapregistraties. de Vereniging Vrienden van <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong>, opgericht<br />
in 1981, heeft meer dan duizend leden. de vereniging steunt het museum financieel en het museum biedt<br />
de leden van de vereniging een aantal exclusieve voordelen, waaronder gratis entree. de digitale Nieuwsbrief<br />
van het museum verschijnt maandelijks. met de nieuwsbrief houdt het museum abonnees op de<br />
hoogte van actuele zaken en komende activiteiten. Voor meer informatie over bovenstaande onderwerpen<br />
en voor actuele informatie over tentoonstellingen en activiteiten zie www.rijksmuseumtwenthe.nl.<br />
RIJksmuseum<br />
tweNtHe<br />
DANkt zIJN<br />
PARtNeRs<br />
<strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> is een verzelfstandigd<br />
rijksmuseum dat een beheersvergoeding<br />
ontvangt van het Rijk. Om de hoge ambities<br />
te verwezenlijken is het museum daarnaast<br />
afhankelijk van externe inkomsten.<br />
Hierin wordt de laatste jaren meer en meer<br />
voorzien door de lokale en regionale<br />
overheid, fondsen en het bedrijfsleven.<br />
Het museum is veel dank verschuldigd<br />
aan de hiernaast genoemde partners:<br />
Sponsors<br />
Rabobank EnschedeHaaksbergen<br />
Koninklijke Grolsch NV<br />
Overheid<br />
Provincie Overijssel<br />
Gemeente Enschede<br />
Fondsen<br />
Stichting G.J. van Heek jr. Fonds<br />
Vereniging Vrienden van <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong><br />
Stichting <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> Fonds<br />
Vereniging Rembrandt<br />
Stichting Roelvink Fonds<br />
Mondriaan Stichting<br />
Stichting Cortona<br />
M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting<br />
De GijselaarHintzenfonds<br />
Prins Bernhard Cultuurfonds<br />
No Hero Foundation<br />
VSBfonds<br />
Op de pagina’s 4849 vindt u informatie<br />
over de <strong>Rijksmuseum</strong> <strong>Twenthe</strong> Business Club.<br />
muse <strong>11</strong> – <strong>Rijksmuseum</strong> twenthe 55
CULTUUR MAAKT JE RIJKER<br />
PARTNER VAN DE <strong>MUSE</strong>UMKAART<br />
Sleutel tot 400 schatkamers<br />
Geef ‘m cadeau<br />
De Museumkaart biedt toegang tot 400 musea.<br />
Met de Museumkaart steunt u de deelnemende musea.<br />
Verkrijgbaar à € 39,95/€ 19,95* (excl. adm. kosten) online, via 0800-0203388 en bij 150 grotere musea.<br />
* prijswijzigingen voorbehouden<br />
www.museumkaart.nl<br />
MK_RMTwente_Adv175x225_12.indd 1 04-01-2012 12:08:14
Change language