Arbeid (1942) nr. 10 - Vakbeweging in de oorlog

In harde arbeid, vaak met meer ofminder levensgevaar, delven dag 'ndag uit duizenden arbeiders over degehele wereld het zwarte goud, datvoor de mensheid tegenwoordigniet alleen meer warmte, licht enenergie betekent, maar ook degrondstof is voor honderden kleurstoffen,kunstharsen, geneesmiddelenen wat al niet: de steenkool!Wat is steenkool eigenlijk ?Deze vraag hield de mensen der wetenschappas bezig, toen de mensen uit de practijkreeds lang de steenkool gebruikten Dat wasin de vijftiende én zestiende eeuw. Dat steenkoolteer afscheidde als het smeulde en op een ofandere wijze iets met nafta of aardolie te makenhad, wist men toen reeds. Een beroemde geleerdeder zestiende eeuw. Georgius Agricola (eigenlijkheette hij gewoon Georg Bauer), van beroepdelfstofkundige. aardkundige, arts en deskundigeop metallurgisch gebied was nog van mening,dat steenkool niet anders was dan in de aardehard geworden en met zwavel vermengde aardolie.Honderd vijf tig jaren later behandeldeJohannes Bünting in een geleerde verhandelinghet kolenvraagstuk ietwat grondiger. „Er bestaantwee stellingen omtrent de oorsprong dersteenkool" zo schreef hij. -„Sommigen geloven,dat de steenkool na de schepping der natuur doornatuurkrachten en machten der aarde is ontstaan,anderen weer menen, dat de steenkooltegelijk met de wereld geschapen is. De eersteopvatting is ketters en wij moeten deze,bijgevolgvolstrekt verwerpen." Hij voegt echter aan zijnverhandeling'toe. dat de steenkool met een bijzonderzaad tot voortplanting en groei onderde aarde is begiftigd !Thans weten wij. dat de steenkool niet van dejongste dag af heeft bestaan, doch eerst geruimetijd hierna is ontstaan volgens teen proces,waarvan wij het eerste stadium thans nog kunnengadeslaan in moerassige en drassige streken.Als verwelkende moeraspianten, zoals varense.d., langzamerhand in waterpoelen verzinken8-en hier lange tijd zonder luchttoevoer blijvenliggen, beginnen zij te vervenen. Van lieverledeontstaat op deze wijze de zwartbruine turf. Blijftook deze turflaag lange tijd afgesloten, dan ontstaathieruit de bruinkool, een'overgang van turftot steenkool. Op deze wijze moeten sindsonheugelijke tijden, die van voor de eerste ijstijdmoeten dagtekenen, de rottende stapels derplantenlijken in de schoot der aarde hebbengelegen, voor men ze thans als bruinkool tevoorschijn-haalt. Nog oneindig veel ouder zijnde steenkool en anthraciet. Deze beide zijn 2,0oud, dat men bijna zou zeggen, dat zij altijd inde schoot der aarde verborgen hebben gelegen,indien wij niet wisten, dat voor de steenkoollagen.ontstonden op dezelfde plaats dichte bossenmoeten hebben gestaan. Hoevele geslachtenvan bomen moeten elkaar hebben opgevolgd,alvorens "de vermolmde hout- en vezelmassa konwordeji tot metersdikke steenkoollagen, zoals inde Verenigde Staten, waar lagen van tien meterdikte voorkomen, of zoals in Oppersilezië, waarde lagen wel het dubbele daarvan meten? £>ebruinkoollagen overtreffen in dikte nog velemalen die der steenkoollagen, in het Rijndal kentmen bruinkoollagen van meer dan .honderdmeters dikte, de diepste lagen ter aarde! Opmerkelijkis het. dat niet alle leden der steenkoolfamiliedoor een hoge leeftijd uitmunten,doch ook een bnzondere scheikundige samenstellingbezitten. Bitumineuze kool is een soort,die veel teer en pek bevat; bitumen betekent n.l.•aardhars. Volgens hun scheikundige samenstellinglijken die olieachtige bestanddelen veel opaardolie en zii ontstonden vermoedelijk, doordatzij evenals de aardolie, tezamen met dierenlijkenonder het aardoppervlak geraakten.De mens van de Oudheid kende reeds de steenkool;de Grieken noemden haar lithantrax, eenbenaming, die heden ten dage nog leeft in hetItaliaanse woord litantrace en in ons woordanthraciet. De Romeinen noemden de steenkoolcarbon fossilis en kenden reeds het nuf van dezedelfstof bij de ijzerverwerking. Ook de Chinezenkenden de steenkool reeds lang; hun beroemdeporseleiniridustrie dankt er haar bestaan aan,zoals Marco Polo schrijft. In Europa echter kwammen ee,rst laat tot de^ntdekking, dat steenkooleen der beste gaven dei; natuur was en zo ontstondeneerst tegen het einde der twaalfde eeuwde z.g. koolkuilen. die de Augustijner monnikenvan Klosterrath in het hertogdom Limburg methouweel en spade te lijf gingen. In 1198 ontstondenbij Luik de eerste steenkoolmijnen, dewinning in het Roergebied begon eerst in deveertiende eeuw, die in het rijke Saargebied pasin 1529. In Engeland zowel als in Limburg, warende monniken de baanbrekers voor de steenkooldelving;tussen hen en de steden ontbrandde destrijd om het ontginningsrecht. De bewoners vanNewcastle moesten zich in 1306 eens voor debalie verantwoorden, wegens plundering dersteenkoollagen van Tynemouth. De „helse attributen"der steenkool, voornamelijk de gewaandezwavel, bleven lange tijd een ernstige belemmeringvoor de delving op grote schaal. In 1306werd in Londen een verbod uitgevaardigd kachelsmet steenkool te stoken, wegens de dreigendegevaren voor de gezondheid der inwoners. Deontginning der bossen ging echter steeds voorten Engeland werd meer en meer ontbost, zodatmen zich wel tenslotte aan de steenkool moesttoevertrouwen. Toen merkte men niet alleen, datde gevaren en bezwaren niet zo ernstig warenals men eerst had gedacht, doch tevens, dat erheel wat aan te verdienen was. In Frankrijkkantte men zich tot het einde der zestiendeeeuw tegen het gebruik der steenkool. Langzamerhandechter brak het besef zich baan,dat de .steenkool, „hoewel een weinig waardevolmineraal en een giftige brandstof",zoals een professor der Sorbonne zich eensuitdrukte, voor de ijzerwinning onontbeerlijkwas. Dit geschiedde in de achttiende eeuw.Vijftig jaren daarna meldde zich eennieuwe mogelijkheid voor de steenkool:het lichtgas. In 1792 stookte WilliamMurdock, een vriend en medewerkervan den uitvinder derstoommachine, James Watt, heteerste lichtgas, waarmede hijzijn huis verlichtte. Ook netlichtgas heeft tientallen jarennodig gehad om zich_ door tezetten, daar men veel tegenstandondervond van kerk en overheid, doch hetlichtgas heeft d^ze strijd zo absoluut gewonnen,dat ook parlementen en kerken tenslotte van hetlichtgas gebruik maakten.De eerste onderzoekers der steenkool in Amerikawaren katholieke geestelijken, Schotse Quakersen Duitse Mennisten. Deze laatsten zijn degrondvesters van de grootste staal- en steenkooltrustter wereld, de Betlehem Steel Corporation,terwijl ook Pittsburgh aan hen "zijn ontstaante danken heeft. Ook in andere delen derwereld zijn rijke steenkoolmijnen, in Australië,in Japan, in China, in Brits-Indië, in Afrika enzelfs aan de Noordpool, maar Europa en Amerikabezitten toch de rijkste steenkoolbekkens terwereld. Engeland dankt zijn opkomst als industrielandvoornamelijk aan de steenkoollagen,terwijl lange jaren de Engelse steenkolen totnaar Rusland toe werden geleverd! De tweeandere rijkste steenkoolbekkens in Europa zijndie van Silezië en van het Roergebied en langzamerhandbegon zich in het Roergebied, onderleiding van enkele vooruitziende mannen, desamenvoeging der industrieën te voltrekken.Matthias Stinnes, van huis uit Rijnschipper,stichtte een Rijnvaartmaaischappij met eensleepboot en enkele lichters, waarmede hij deRoerkolen vervoerde. Toen hij echter na eenleven van drie en vijftig jaren zwaren arbeid in1845 overleed, liet hrj aan zijn erfgenamen 42tolenonschappi;neming«happi.ïiog berZekere ln enkftaaakteöe bakaseerdiijkhedeoncerntijden.andiMidsheifte hetde k£llkJelijkeilet veeHes ha