De wetenschap als reclamebureau - Wakker Dier

Wetenschap met boter, kaas (vlees) en eieren4.4 Wie betaalt, bepaalt?Agendabepaling“Helaas lijkt dus de conclusie gerechtvaardigd dat wetenschappelijk bedrog en wangedrageen allesbehalve zeldzaam, en bovendien zeer schadelijk fenomeen is.”Prof.dr. P.J.D. Drenth in ‘Wetenschappelijke Integriteit’ (KNAW, 2010)In 2009 heeft het Centrum voor Ethiek en Gezondheid in haar rapport ‘Wie betaalt, bepaalt’ gekekennaar de invloed van (industriële) sponsoring op het ontwikkelen van (medische) kennis, en deethische vragen die daardoor worden opgeroepen (CEG, 2009). Zij stelt dat de voedingsindustriegrote invloed uitoefent op de agenda van het basale voedingsonderzoek, doordat zij dit onderzoekvoor een belangrijk deel financiert. 12 Het voedingsonderzoek is hierdoor onderhevig aan het‘crowding out effect’: vooral voor het bedrijfsleven interessante onderzoeken worden uitgevoerd,ten koste van bijvoorbeeld onderzoek dat van groot belang is voor de volksgezondheid.Tegelijkertijd wordt gedegen onderzoek naar een causaal verband juist weinig gesponsord. Ombijvoorbeeld daadwerkelijk te kunnen stellen dat “melk goed voor elk is”, is een toegepastvoedingsonderzoek nodig met klinische eindpunten, zoals een lager ziekte- of sterftecijfer. Deindustrie sponsort dit soort onderzoek vrijwel niet, omdat het aantonen van een dergelijke causalerelatie langdurig en daarmee duur onderzoek vereist (CEG, 2009). Daarnaast is de kans groot dat erjuist een negatieve associatie wordt aangetoond.Selectief vergelijkenIn gesponsord onderzoek blijkt vaker dan in niet gesponsord onderzoek gebruik te worden gemaaktvan een placebo in plaats van een ander werkzaam alternatief, aldus het CEG. Hierdoor zullen deresultaten van het onderzochte product al snel gunstig lijken. Of men kiest voor een dusdanigevergelijking dat de uitkomsten voor een product wel haast positief moet uitpakken, bijvoorbeelddoor eieren met donuts te vergelijken, doseringen aan te passen, of een specifieke groepproefpersonen te selecteren. Daarnaast kan door onderzoekers selectief geciteerd worden,bijvoorbeeld door ongunstige onderzoeken of data niet mee te nemen (CEG, 2009).Al eerder concludeerde de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) in haarpublicatie ‘Wetenschap op bestelling’ op basis van publicaties en informele gesprekken dat de opzetvan onderzoek, de gegevensverzameling en de interpretatie soms aangepast worden om een voor deopdrachtgever gunstige uitkomst te verkrijgen. Ook wordt de publicatie van die uitkomst somsverhinderd, vertraagd of aangepast aan de wensen van de opdrachtgever (KNAW, 2005).12 Een groot deel van het basale voedingsonderzoek wordt gefinancierd door het Top institute Food andNutrition (TiFN) te Wageningen, waarin academische onderzoekers, onderzoeksinstituten zoals TNO enNederlands Instituut voor Zuivel Onderzoek (NIZO) en de voedingsindustrie samenwerken. Tot de belangrijkstesponsors behoren diverse voedingsmiddelenfabrikanten, waaronder Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) enFrieslandCampina (CEG, 2009; www.tifn.nl).Pagina 21 van 51