Vrede - deMens.nu

26censuur172231186 Markant348 Onderhuids“Ik ben allergisch voor meningen die worden opgedrongen”Wim Distelmans open en blootBij deMens.nu13 Dagschotel20 Vrijwilligers van bij ons22 Ingezoomd30 ActuaO.a. interview met minister van Justitie AnnemieTurtelboomJongeren boven!14 Jong.nuWetenschap tussen pot en pint18 GedachtestreepjeGedachten zijn vrij17 De meningEls de Schepper peinst over piekeren19 Column pdw34 Column Anne ProvoostWetenschap24 Onder de loepHomeopathie werkt, als placebo26 EurekaDe weg kwijt? Ontdek hier hoe een gps werkt27 Breinpijn28 Van de bovenste plank35 Cartoon36 Er is een huisvandeMensin je buurt!deMens.nu Magazine | 5

markant.Markant bundelt merkwaardige,opzienbarende en grappigeartikels uit de media.Lezen op eigen risicoBen je een echte boekenwurm? Pasdan maar op! Fictie beïnvloedt immersons gedrag. Een lezer kan zichzodanig identificeren met een personageuit een boek, dat zijn of haarpersoonlijkheid erdoor verandert. Hijof zij ervaart immers gaandeweg dezelfdeemoties en gedachten. Datblijkt uit een onderzoek van de Universiteitvan Ohio. Volgens de onderzoekers is die persoonlijkheidsveranderingsoms zelfs definitief. Dat kan positief uitdraaien, voor liefhebbers van bijvoorbeeldAssepoester, maar ook negatief. Denk de volgende keer dus tochmaar twee keer na vooraleer je Hannibal vastneemt.Bron: Metro, 15 mei 2012Hallo, hemel?Foto: © FaceMePLSEngelen zijn van alle tijden, maar sommigen zijn modernerdan anderen. Aan de Sint-Janskathedraal inhet Nederlandse ’s-Hertogenbosch staat een standbeeldvan een engel met een gsm. En daarnaar kan jebellen als je eens een praatje wil maken met een gezantuit de hemel. Een flauwe grap? Nee hoor, bellerskrijgen een echte vrouwenstem te horen die de telefoonopneemt in rasecht Nederlands: “Hallo, met utengel!”. De gsm is een grapje van beeldhouwer TonMooy, die geen zin had om een nepgotisch standbeeldte maken. Volgens Mooy beschermen engelenmensen en kijgen ze berichten vanboven. Geen betere manierom dat te tonen dan eengsm, dacht de beeldhouwer,die de engel ookmeteen uitdoste met eenjeans en een tas. Volgenshaar sitehttp://utengelke.intro pagina.nl/kan je bij de engel alleskwijt, “behalve grove taalen vloeken”. Ze is “opchristelijke tijden” bereikbaarop het nummer+316 26347470. Wie hetmeer voor sociale mediaheeft, kan de engel ook volgenvia haar twitteraccount@ut_engelke. Toen wij deengel belden, kwamen wespijtig genoeg bij het antwoordapparaatterecht.Bron: Gazet Van Antwerpen,8 maart 2012PiekerpijnenBen je ook zo iemand die een nacht niet slaapt naeen foute beslissing? Onmiddellijk mee stoppen,want uit onderzoek blijkt dat piekeraars een lagerepijngrens hebben. Mensen die blijven tobbenover gemiste kansen hebben meer kans omkwaaltjes te ontwikkelen. Ook worden ze gemakkelijkerziek en hebben ze sneller pijn. VolgensCristian Oyanadel van de universiteit van Granadahebben mensen die met spijt en wroeging terugdenkenaan het verleden, bovendien vaker eenzwarte en fatalistische blik op de toekomst.Bron: Metro, 2 april 2012Katoenen dierenYoghurt groeit aan de bomen en roerei is een plant. Een Australischonderzoek bij kinderen tussen de tien en twaalfjaar toont aan dat het slecht gesteld ismet hun kennis over de herkomstvan producten. Van de duizendondervraagde Australischekinderen denkt 75procent dat katoenen sokkendierlijke producten zijn en gelooft27 procent dat yoghurt geproduceerdwordt van iets dataan een boom groeit. Meerdan een kwart meent ook datpasta van een dier komt. In eigenland is het niet veel beter gesteld. VolgensWouter Goolaerts van de vzw Plattelandsklassenweten heel veel kinderen zelfs niet dat melkvan een koe komt. Hij wijst op de groeiende klooftussen kinderen en de landbouwwereld.Bron: De Morgen, 6 maart 20126 | deMens.nu Magazine

MondgesnoerdMade in Japan: de Speech Jammer. Wanneerje dit pistool afvuurt op een spreker,zwijgt die. De techniek zou de hersenenverwarren via een echo, met stilte als resultaat.Het is wellicht nog even wachten totleerkrachten hun klas het zwijgen kunnenopleggen via de Jammer, maar de techniekstaat duidelijk niet ‘stil’. Of toch?Bron: De Morgen, 6 april 2012VriendschapverbodenLicht ontvlambaarMinirokjes zijn “pornografisch” en moeten verbodenworden, vindt de Indonesische ministervan Religieuze Zaken Suryadharma Ali. Inmaart werd Ali aangesteld om de nieuwe antiporno-eenheidvan de overheid te leiden. Deautoriteiten hebben reeds strenge antipornowettendoorgevoerd, waaronder ook de antiminirokjesregel zoumoeten vallen. Volgens de Indonesische krant Jakarta Postwist de minister te vertellen dat de rok aan bepaalde criteriamoet voldoen, zoals een lengte tot over de knie. Voor Ali’s voorstelhad de voorzitter van het parlement, Marzuki Alie, reeds geoppperddat vrouwelijke politici hun minirok moetenopbergen.“U weet hoe mannen zijn”, zou Alie hebben gezegd.“Provocatieve kleding laat hen dingen doen.” Hij heeft het in elkgeval niet hoog op met mannen.Bron: De Morgen, 31 maart 2012Let the beast go!Volgens Rubens evolueert de mensterug naar een dier. Dat blijkt uit aantekeningendie de 17de eeuwe barokschilderen tekenaar maakte in een notitieboekje. Hijontwikkelt er de bizarre theorie dat mensen steedsmeer dierlijke trekken beginnen te vertonen, en illustreertdat met schetsen. De duistere evolutie begintvolgens Rubens wanneer man en vrouw gesplitstworden in de schepping. Rubens ging voor zijntheorie te rade bij geheime leren zoals de kaballa,de alchemie en de pythagorische mystiek. Het notitieboekjewerd onlangs door de Koning Boudewijnstichtinggekocht bij veilinghuis Sotheby’s in NewYork. De aanwinst bevond zich voordien in buitenlands privébezit en gaat vanaf volgendjaar naar het Rubenshuis.Bron: Gazet Van Antwerpen, 1 maart 2012(H)oud de dief!Vermoord omdat ze vrienden waren. Datwas het lot van een 15-jarige jongen eneen 12-jarig meisje uit het zuiden van Afghanistan.In Esfandi (provincie Ghazni)werden hun levenloze lichamen gevonden,overgoten met zuur. Getuigen die de lichamenontdekten, vermoeden dat de vriendschaptussen de twee kinderen deaanleiding vormde voor de dubbelemoord, zonder dat ze daarom een seksuelerelatie hoefden te hebben. In Ghaznizijn de Taliban heer en meester.Bron: Gazet Van Antwerpen, 2 april 2012Wie dacht dat Benidorm Bastards enkel op televisie te zien zijn, zit ernaast. Agressieve senioren worden steeds meer een realiteit. Volgensminister van Justitie Annemie Turtelboom (Open Vld) is het aantal verdachtenvan criminele feiten dat ouder is dan 65 jaarmet een kwart gestegen sinds 2003. De stijging is nogopvallender bij de verdachten die ouder zijn dan 75 jaar.De meesten van de oudere criminelen zijn Belgen en driekwartis van het mannelijke geslacht. Oudere criminelen makenzich vooral schuldig aan slagen en verwondingen, stalking, wapenbeziten bedreigingen. Maar ook het aantal stelende zeventigplussers is in vijfjaar tijd met vijftig procent gestegen. Nu woedt de discussie of ouderedaders een aangepaste behandeling moeten krijgen.Bron: Het Laatste Nieuws, vrijdag 13 aprildeMens.nu Magazine | 7

Ik benallergischvoormeningendiewordenopgedrongenInterview metWim Distelmans8 | deMens.nu Magazine

“Nu uit ik opinieswaarvoor ze mevroeger in de panhadden gehakt.”Eén voor allen, allen voor éénAls jonge arts wilde je Afrika redden van ziektes waar mensenbij bosjes aan stierven. Je specialiseerde je zelfs in TropischeGeneeskunde. Vanwaar dat engagement?Als jonge wereldverbeteraar vond ik dat er te veel onrecht was inde wereld. Dat vind ik nu trouwens nog steeds. Mijn grote voorbeeldheette Albert Schweitzer, een Duitse arts die naar Afrika wasgetrokken. Zo kwam ik na mijn studies in een onderzoeksprojectvan de Verenigde Naties terecht rond de slaapziekte. We bestraaldentseetseevliegen, de overbrengers van de slaapziekte, zodat zesteriel werden. Een koude douche volgde echter al snel. Mijn Afrikaansecollega’s kwamen in een Porsche naar het werk, ik in eenoude Citroën DS. Uiteindelijk bleek dat een groot deel van de fondsenin hun zakken verdween. Toen het onderzoek bovendien vastliepdoor een gebrek aan middelen, sloeg ik een andere weg in.Je besloot je in te zetten voor de strijd tegen kanker, ook eenmassamoordenaar.Kanker interesseerde me erg, omdat het ook een heel ingrijpendeziekte is. Bij het farmabedrijf Janssen Pharmaceutica heb ik danfundamenteel kankeronderzoek verricht, eveneens rond bestralingen.Tot ik dat contact met mensen begon te missen. Na zes jaarkankeronderzoek ben ik terug naar het UZ Brussel getrokken omme te specialiseren in bestralingen bij kankerpatiënten.Waar ligt dan de kiem van je strijd voor een waardig levenseindein België?Op de kankerafdeling van het UZ Brussel stelde ik vast dat één opde twee mensen ongeneeslijk ziek was, maar dat er voor hen geenenkele voorziening bestond. Daarom ben ik met een paar gelijkgezindeneind jaren tachtig begonnen aan de uitbouw van palliatievezorg. Een paar jaar later telefoneerde De Standaard naar onzeafdeling, “Of iemand iets wilde zeggen over euthanasie?”. Over die10 | deMens.nu Magazine

onderhuids“Artsen zijn degoden van de21ste eeuw.”kwestie werd toen nog niet gesproken: iedereen schoof de telefoondoor, die bij mij terechtkwam. Ik vertelde, gewoon vanuit debuik, dat ik vond dat ieder recht heeft op zelfbeschikking. De volgendemorgen stond ik met een reusachtige foto in de krant, ikschrok me rot. Even later belde De zevende dag… en is de bal aanhet rollen gegaan.Vind je dat je met je werk rond het levenseinde een bijdragelevert aan de maatschappij?Kijk, we leven in een moderne samenleving met allerlei gigantischknappe technologische middelen en nog steeds stervenmensen vaak als honden. Ze ondergaan zinloze behandelingenof krijgen onvoldoende pijnbestrijding. Ik probeer de mensenerop te wijzen dat heel wat miserie vermijdbaar is, dat er alternatievenbestaan. Vandaag kan iedereen doodgaan zonder pijn.Mensen daarop attent maken, beschouw ik als een wezenlijkebijdrage aan de maatschappij.Bemin je naaste als jezelfSta je dicht bij je patiënten?Ik zie minder patiënten dan vroeger maar de patiënten die ik nogvolg, probeer ik heel close te benaderen. Ik vraag ook steeds of debegeleiding goed is geweest, en meestal heb ik de indruk van wel.Maar soms zeggen mensen me ook dat ik niet voldoende beschikbaarwas, daar word ik dan letterlijk ziek van.Vind je het moeilijk om euthanasie toe te passen?Wanneer een arts zorgvuldig handelt, is het spuitje geven niets. Eerstmoet hij echter met een patiënt tot het besluit komen dat euthanasiede minst slechte oplossing is. De meeste mensen willen immers nietdood, maar sommigen zeggen ook: “Zoals ik nu leef, wil ik niet langerleven.”. De enige oplossing is dan een zelfgekozen levenseinde.Tot dat besluit komen, is vooral voor de betrokkene emotioneelzwaar, de rest is enkel een inwilliging van iemands wensen. Nadienweet ik: de weg die we bewandeld hebben, was onomkeerbaar.Ook trek ik me op aan wat ik nog heb kunnen doen voor patiënten.Ik probeer euthanasie dus wel rationeel te benaderen en heb geleerdte relativeren. Mensen kunnen niet alle leed van de wereld meetorsen.En gelukkig heb ik van mijn vader een gevoel voor humor meegekregen.Maar toch, doodgaan vind ik altijd triestig.Zou je een spuitje kunnen geven aan je eigen kind?Ik denk het wel. Als ouder zou ik immers sowieso dat voorbereidendeproces moeten doormaken. Ik zou mijn kind helpen bij hetnemen van een beslissing. En als dat proces leidt tot euthanasie,waarom zou ik het dan niet zelf toepassen?Is euthanasie een vorm van naastenliefde?Ja. Naastenliefde, barmhartige stervenshulp of ultieme vorm vanliefde. Noem het zoals je wilt, maar verwar het niet met medelijden.Ik geef euthanasie uit respect voor de mening van mensen die mezeggen: “Dit leven is mij onwaardig, ik wil gaan.”. Daardoor kant ikme tegen de visie van eerder fundamentalistische katholieken opeuthanasie, die dit levenseinde enkel zien als een noodhandeling.Alleen wanneer alle palliatieve zorg is opgebruikt en patiënten tochnog vreselijk afzien, mogen ze om euthanasie vragen. Vanuit dezevisie handelt de arts dan louter uit compassie.Durven denkenJe staat in je beroep vaak stil bij de dood. Denk je soms naover het moment waarop het voor jou genoeg is geweest?Ja, maar ik heb geen flauw idee. Dat kan ook niet: wie gezond is,kan zich niet inbeelden hoe het is om afhankelijk te zijn van anderen.Sommigen vinden snel dat het genoeg is geweest. Mijn dementedeMens.nu Magazine | 11

onderhuids“Het geloof in eenhoger iets verliestterrein aan hetgeloof in degeneeskunde.”vader daarentegen wou niet dood zolang hij nog een vinger konbewegen. De mensen die ik begeleid, doen me vooral nadenkenover het leven: nu moet je genieten en je dagen zinnig invullen. Watje nu doet, daar ben je zeker van. De rest is winst. Ik ben te veelmensen tegengekomen die zich heel hun leven kapot hadden gewerktom op hun zeventigste hun dromen waar te maken. En alshet zover was, kregen ze te horen dat ze terminaal waren.Je gruwt duidelijk van meningen die worden opgedrongen.Vanwaar komt die aversie?Misschien heeft het te maken met mijn moeder die altijd vond dathaar mening wet was. (lacht) Ik ben altijd allergisch geweest voormensen of groepen die vinden dat ze moeten beslissen in andermansplaats. Ook wat religies betreft: iedereen heeft het recht omeen oplossing te zoeken voor zijn existentiële angsten, maar nietom deze op te dringen. Fundamentalisme is uit den boze. Daarvankan ik door het lint gaan.Vrijheid als hoogste goedVrijheid van mening is voor jou fundamenteel. Was je als kindal een voorvechter van vrijheid?Absoluut, zowel voor mezelf als voor anderen. Dat heeft te makenmet respect. Ik vind dat iedereen het recht heeft om voor zijn meninguit te komen. Toch doseer ik zelf die vrijheid. Uit zelfbehoud.Met schade en schande heb ik immers ondervonden dat ik betermijn mening voor mezelf houd als ik weet dat ze niet gerespecteerdwordt, zeker als ik mezelf ermee in nauwe schoentjes breng.Door mijn maatschappelijke status beschik ik nu wel over eenforum waar ik mijn ei kwijt kan en uit ik opinies waarvoor ze mijvroeger in de pan hadden gehakt. Dat betekent niet dat ik door tezwijgen mezelf toen onrecht aandeed: zolang je voor jezelf eerlijkblijft, is alles in orde.Waarover ben je zelf ooit vanmening veranderd?Wat ik vroeger een absolute tegenstrijdigheid vond, is de georganiseerdevrijzinnigheid. Typisch vrijzinnig is toch dat iedereen datbegrip anders invult? Uiteindelijk heb ik ingezien dat vrijzinnigen hetook over een aantal fundamentele zaken volledig eens zijn, zoalsrespect voor mensen en hun zelfbeschikking. Ook zoeken we allemaalnaar de zin van het leven. Als we hier via een gemeenschappelijkforum over spreken, kunnen we ons beter laten horen. Doorsamen te werken in groep bereiken we veel meer dan wanneer iedereenin zijn eigen achtertuin probeert op te komen voor de rechtenvan de vrijzinnigheid. Pas op, ik heb het hier wel over eenassertieve groep, maar niet over een drukkingsgroep. Een meningdoordrukken getuigt immers weer van een gebrek aan respect.Vroeger was je gek op films. Ben je ook in je passies van meningveranderd?Nee, ik wou vroeger filmmaker worden. Maar toen ik dat op mijnachttiende aan mijn vader zei, antwoordde hij: “Leer eerst een stielwaar je geld mee verdient!”. Filmmakers waren in de tijd armoezaaiers,die voortdurend om subsidies moesten bedelen. Maar watdoe ik nu? Subsidies zoeken voor palliatieve zorg! Ik was beter bijmijn films gebleven! (lacht) Tot Altijd (nvdr: film van Nic Balthazarover Mario Verstraete, eerste officiële euthanasiepatiënt in België)draagt trouwens veel meer bij aan het debat rond euthanasie dande voordrachten die ik al jaren geef. Misschien dat ik toch nog ooitin de filmwereld probeer te verzeilen. Heerlijk lijkt me dat!12 | deMens.nu Magazine

AgendaAgendaAgendaDavy Vanloffeldvrijzinnig humanistischconsulent huisvandeMensLommelDagschotelPlat du jourDish of the day7u00:7u52:8u45:9u16:9u31:11u13:11u40:Tijd om op te staan.Autorit Bilzen-Lommel.Best wel lang, maar meteen goed muziekje gaatde tijd snel voorbij.In het huisvandeMens Lommel zijn decollega’s de vergaderzaal aan het klaarmakenvoor een mindfulness-sessie. Ikvlieg er meteen mee in.Telefoontjes doen, mails beantwoorden…Een koppel dat volgend jaar trouwt,vraagt of het eens langs mag komen omkennis te maken.Gesprek met een cliënt die regelmatigmet me komt praten. Vooraf neem ikzijn dossier erbij om te zien wat hijvorige keer gezegd heeft en waar wevandaag op terug zouden komen. Hetgesprek vliegt voorbij.Ik ga evenrelaxen op onsterras. Het gespinvan de kat van deburen werkt haasttherapeutisch.Met collega's Rieten Carl (ons PRteam)overleg ikover ons informatiemomentrond eenwaardig levenseinde.De brochures ogenalvast goed: ingetogenen uitnodigendtegelijk. Nice job!11u49:12u30:13u33:16u08:16u45:19u00:19u20:Ik pas de lay-out van onze nieuwe huisstijltoe op mijn presentatie over eenwaardig levenseinde.Lunch: vandaag is het ‘verloren-brood-dag’.Het idee past in het groene Ecodingesprojectvan de huizenvandeMens, maarhet is ook (en vooral) lekker!Aankomst in eensecundaire school,waar het Jongeren -adviescentrum (JAC) eenspel organiseert datzestienjarigen wegwijsmaakt in de hulpverlening.Tijdens ditHelpspel valt het me opdat jongeren dehulpverleningsdiensten niet goed kennen.Maar ik moet toegeven dat ik hier ookniet veel over wist toen ik zo jong was.Terug in het huisvandeMens. Ik bots opeen groep leerlingen die net hun bezoekafronden aan Niets is wat het lijkt.Deze tentoonstelling die in ons huisplaatsvindt, gaat over de onzichtbarekant van kansarmoede.Rit naar huis en eten maken.Ik kijknaar dehoofdpuntenvan hetjournaal.Even opfrissen en danrichting Hasselt voorde eerste editie van dejaarlijkse vrijzinnige fakkeltocht, hétuithangbord van de vrijzinnigheid inLimburg.maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondagdeMens.nu Magazine | 13

Wetenschaptussenpot en pint14 | deMens.nu Magazine

jong.nuDonderdag 22 maart, net voor de avond valt. VrijzinnigCentrum Mozaïk in Kortrijk opent de deuren voor een wetenschapscaféover ‘moleculaire meccano’. De organisatorenlijken wat zenuwachtig. De eerste mooie lentedag maakte zichvandaag meester van het land en de vrees groeit dat een deelvan hun publiek zich liever op een terras neervlijt dan naar eenwetenschapscafé af te zakken. Wetenschappers van dienstzijn Bart Hommez en Yvan Houbaert, allebei actief bezig met‘nieuwe materialen’. Kim Verhaeghe, wetenschapsredacteurvan het maandblad EOS, leidt het gesprek in goede banen. Ende opkomst valt best mee, zeker voor een mooie lente-avond.Veerle CannootTwee van de vier organisatoren van de wetenschapscafés, die verbondenzijn aan de associatie Universiteit Gent, laten vanavond inhun kaarten kijken: Elke Christiaen (28) van de Hogeschool West-Vlaanderen en Karlijn Franck (25) van de Hogeschool Gent. Hunmissie: wetenschap verstaanbaar maken.Vanwaar die drang om wetenschap bevattelijk voor te stellen?Elke: “Tijdens mijn Erasmusjaar trok ik als industrieel ingenieur naarSuriname om daar milieu-projecten uit te voeren. Toen ik terugkwam,heb ik een tijdje in een bedrijf gewerkt, maar ik miste hetmaatschappelijke aspect in mijn job. Lesgeven leek de oplossing,maar dat zag ik niet echt zitten. Maar nu heb ik de ideale job gevonden:uiteenlopende wetenschappelijke onderwerpen bij eenbreed publiek brengen.”Karlijn: “Ik ben geoloog en mijn thesisonderzoek ging over vervuilingdoor zware metalen. Een ecologisch relevant onderwerp waarmeewe ook in België te maken hebben. Ik bekeek wat de effectenwaren van de vervuiling op de genoomstructuur van wolfspinnenen dat was duidelijk een probleem. Maar elke keer wanneer ik mijnonderzoek begon uit te leggen, haakte iedereen af. Een terechtereactie natuurlijk, maar ik vroeg mij wel serieus af hoe ik mijn bevindingenop een interessante manier kon uitleggen, de techniekendie ik gebruikte waren immers duidelijk niet ‘sexy’.V.l.n.r.: Elke Christiaen van de Hogeschool West-Vlaanderen, David De Wolfvan de Universiteit Gent en Karlijn Franck van de Hogeschool Gent.Nadat ik afstudeerde, heb ik eerst nog lesgegeven. Toen heb ik geleerdom ook boodschappen over te brengen die op het eerstezicht niet zo interessant zijn. Dat is voor mij de essentie van wetenschapscommunicatie:de boodschap kunnen verkopen. En daarvoormoet je een communicator zijn, anders word je ook geen wetenschapscommunicator.”Hoe doe je dat in de praktijk, de boodschap overbrengen?Karlijn: “Werken vanuit onze buik is erg belangrijk. Ook bedenkenwe zelf wat zou kunnen werken en proberen we ideeën uit, waaruitwe dan weer leren. We moeten kennis en expertise opbouwen terwijlwe onze job doen.”deMens.nu Magazine | 15

jong.nuKarlijn: “Afhankelijk van het onderwerp communiceren we ookzeer specifiek naar bepaalde groepen. In de ideale wereld zoudenwe ons richten naar een groot en breed publiek en komen alle lagenvan de bevolking naar het wetenschapscafé, maar in de realiteitkan dat natuurlijk niet.”Bart Hommez, Business Developer ChemTech – Universiteit Gent.Elke: “Laagdrempelig beginnen en van daaruit steeds hoger klimmen.We maken wetenschappen bespreekbaar en trekken de wetenschappersuit hun ivoren toren tot bij de mensen. Eenwetenschapscafé zoals vanavond is daar zeer geschikt voor. Mensenmaken kennis met een bepaald onderwerp en kunnen meteenook vragen stellen.”Hoe bepaal je het onderwerp van een wetenschapscafé?Elke: “We zoeken naar dingen die dicht bij de mensen staan, zoalsvoedingsprocessen. Een nieuwe yoghurt maken, dat lijkt simpel,maar daar komt heel wat bij kijken. Dat willen we aan mensen meegeven:wetenschap is geen ver-van-mijn-bedshow, voor niemand.In ons dagelijkse leven komen we allemaal voortdurend met wetenschapin aanraking.”Karlijn: “We kijken ook wat relevant is en over welke onderwerpenwe expertise in huis hebben. Een wetenschapscafé over zwartegaten of over de relativiteitstheorie, nochtans keiharde materie,zorgt voor een stampvolle zaal. Dus mensen zijn daar wel in geïnteresseerd,maar ze hebben geen kanaal om er iets mee te doen.Misschien kunnen ze er op café tussen pot en pint wel iets overzeggen, maar hier komen experts hun verhaal doen en kunnenmensen vragen stellen.”Elke: “Ook dat is niet altijd eenvoudig: niet voor alle thema’s kunnenwe een specifieke doelgroep afbakenen. Jongeren willen we sowiesobereiken, want we merken dat zij nog te vaak een stereotiepbeeld hebben van ‘de wetenschapper’. Dat is die man in zijn wittestofjas in het hoekje van het labo. Een weinig aantrekkelijk vooruitzicht.Maar ook in het algemeen staan wetenschappen nog vaakin een negatief daglicht. Mensen denken bij wetenschappen bijvoorbeeldvooral aan de milieuvervuiling die ze veroorzaken, terwijlwetenschappen ook heel veel positieve verwezenlijkingen kennen.Denk maar aan de evolutie van de medische kennis en de stijgingvan onze levensverwachting en onze levensstandaard. En er zijnook heel wat knelpuntberoepen in de sector van wetenschappenen techniek. Op dit moment kampen we in België met een tekortvan ongeveer tienduizend ingenieurs. Tienduizend vacatures dieniet ingevuld geraken!”Welk concept volgt het wetenschapscafé?Karlijn: “Het moet vooral een café blijven (lacht) en geen zwaardebat worden. Het vorige wetenschapscafé in Gent ging overduurzame landbouw en het mocht zeker geen patattendebatworden. Een van de sprekers was betrokken geweest bij het conflictrond het aardappelveld in Wetteren en zei op voorhand: ‘hopelijkstellen ze daar niet teveel vragen over, over die patatten’.Natuurlijk, zeg dat tegen Joël De Ceulaer (nvdr: vaste moderatorin Gent) en hij begint zelf over die patatten. Dat is ook wel relevantop dat moment, maar bij ons ligt de nadruk toch echt opwetenschap én op café.”Wil je meer weten of kan je niet wachten om zelf een wetenschapscafébij te wonen, surf dan als de bliksem naar:www.wetenschapscafegent.beof naar: www.wetenschapscafekortrijk.beElke: “De moderator doet ook echt zijn best om het laagdrempeligte houden. Als er gesproken wordt over carcinogene stoffen, danlegt hij uit dat dat kankerverwekkende stoffen zijn. Er is een wetenschapscafégeweest, ik denk dat het dat over zwarte gaten was,waarbij de moderator zich letterlijk tussen het publiek zette met deboodschap: ‘Wetenschappers, vertel maar!’. Dat vind ik een heelleuke sfeer die ik nog op geen enkele andere lezing of academischebijeenkomst gezien heb. Dat maakt het zo plezant om te doen. Ookvoor de sprekers. Ze komen na een tijdje echt los als ze merkendat het zo laagdrempelig is en dat het niet de bedoeling is om eendebat aan te gaan.”Welke doelgroep willen jullie bereiken?Elke: “We richten ons tot de middelbare scholen en het grote publiekvia online communicatie en de media pikken dat wel op.”Kim Verhaeghe, EOS, en Yvan Houbaert, vakgroep Toegepaste Materiaalwetenschappen– Universiteit Gent.16 | deMens.nu Magazine

NADENKENOFPEINZEN?de meningEls de Schepper over piekeren[cabaretière]Nadenken helpt, piekeren niet‘Piekeren’ klinkt mij negatief in de oren,terwijl ‘nadenken’ en ‘analyseren’ voor mijeen positieve bijklank hebben. Zo kan jeerg veel leren door na te denken over misgelopensituaties in het verleden en op diemanier te proberen om in de toekomst welhet gewenste resultaat te krijgen.Piekeren ontstaat omdat je niet weet hoeje uit een vicieuze cirkel kunt geraken. Zozijn mensen vaak niet in staat om te zienhoe ze in het leven staan en dan vragen zezich af: “Waarom overkomt mij dit?”. Somsmoet je meerdere keren op een probleembotsen voor je begrijpt waaraan dit probleemligt en hoe je het moet aanpakken.Blijven piekeren over steeds dezelfde dingenen er niet uit geraken, heeft weinig zin.Verander wat je kan en laat los wat je nietkan veranderen in het leven. Het is eenevenwichtsoefening maar als je dit evenwichtvindt, is piekeren vaak overbodig.Denken, maar ook doen!Ik heb vroeger meer gepiekerd dan nu. Metde jaren heb ik geleerd om dat minder tedoen, zeker over banale zaken. Het overkomtmij nog wel, maar ik kan het snellerloslaten. “Doe er dan iets aan”, denk ikdan. Ik ben eerder een doener dan eendenker. Als mensen mij zeggen dat ze altijdal hebben willen doen wat ik doe, dan zegik hen dat niets hen tegenhoudt om ookeen carrière als cabaretier te beginnen. Alsze dan zeggen dat ze dat niet kunnen, danvind ik dat ze het moeten loslaten. Piekerenheeft dan toch geen enkele zin.Ik denk wel heel hard na voor ik een beslissingneem. Maar eenmaal ik een beslissinggenomen heb, hoef ik daar nietnoodzakelijk in te volharden. Het is eenteken van volwassenheid dat je van meningkunt veranderen.Trek het je niet zo aanSoms ben je verplicht om te kiezen zonderte weten welke keuze de beste zal zijn,hoe hard je er ook over hebt nagedacht.Dan moet de tijd raad brengen of moet jeje intuïtie volgen. Je weet dan dat je daarvande gevolgen zult moeten dragen. Alsje dan toch de verkeerde keuze hebt gemaakt,hoef je jezelf achteraf niets te verwijten.Erover blijven piekeren heeft vaakook weinig zin.Wie te veel piekert, maakt zich vaak zorgenom niets. Daar kan je iets aan doendoor te werken aan je zelfvertrouwen eneigenwaarde. Een lage dunk van jezelfbrengt immers heel wat negatieve emotiesmet zich mee.[svg]“Veranderwat je kanen laatlos wat jeniet kanveranderenin hetleven.”deMens.nu Magazine | 17

gedachtestreepjeJongeren over vrijzinnig humanistische waardenýEenýklasývolýýmeningenýýýinýHalle.ýýGedachtestreepje werpt een blik op de gedachten van jongeren tussentwaalf en achttien jaar. Tijdens een klasgesprek vragen we henwat zij denken over vrijzinnig humanistische waarden. Deze jaargangvolgen we de leerlingen niet-confessionele zedenleer in hetzesde middelbaar van het Koninklijk Atheneum Halle.Liza Janssens“Balkjes over blote borstenzijn niet nodig”We spraken met hen over censuur.Nele: “Censuur is een manier om ons te beschermentegen de wrede dingen in de wereld. Maar door feiten tecensureren, wordt het probleem ontkend. Het is beterdat we de realiteit onder ogen kunnen zien en zo teweten komen hoe erg het is.”Julie: “Balkjes over blote borsten zijn niet nodig. Het lijktsoms des duivels als er een bloot lijf op tv komt, terwijlnaakt natuurlijk is.”Ian: “Iets censureren helpt niet echt, want het belandtdan in een illegaal circuit. Neem nu het boek UitgeverijGuggenheimer van Herman Brusselmans, dat werd netmeer verkocht nadat het verboden was.”Glenn: “Waarom moet je kunst censureren? Als je bepaaldewerken wilt zien, ga je ernaar kijken. Wil je ze nietzien, ga er dan gewoon niet naar kijken.”Jonathan: “Een stuk uit een film censureren, neemt de betekenisen de kracht van de film weg.”Loes: “Wanneer je goede bedoelingen hebt, mag je je meningsteeds uiten.”Julie: “We moeten wel respect hebben voor de gevoelighedenvan anderen. Choqueren om te choqueren isniet nodig.”censuurGlenn: “Ja, maar wanneer iemand op een grappigemanier een problematiek aankaart, zoals deDeense cartoonist van de Mohammed-cartoons,moet je dat kunnen relativeren. Het is een kwestievan leren lachen met jezelf.”Mathias: “In het programma De meiden van halalzei de Nederlandse cabaretier Hans Teeuwen dat ermet religies moet kunnen gelachen worden. Zijhebben immers een zekere macht en die corrumpeertaltijd. Wanneer wij religies niet meer belachelijkkunnen maken, krijgen we extreme situaties dienergens goed voor zijn.”Glenn: “Om de veiligheid van de bevolking te verzekerenkan censureren wel een optie zijn, al is hetjammer wanneer deze optie nodig blijkt.”Deze jongelui stellen het recht op vrije meningsuitingvoorop, maar ze vinden dat weonze mening wel moeten uiten met respectvoor anderen. Censureren vinden zedan ook niet nodig, tenzij vanuit bepaaldeweloverwogen motieven zoals de nationaleveiligheid.18 | deMens.nu Magazine

dossierUITNEEM-BAREKATERN24 PAGINA’SVrede(is een werkwoord)2 Wat is vrede?6 Internationale instellingen garanderenwereldvrede nietStand van zaken met Willy Claes10 Oorlog: enkele facts & figures12 Vlaams Vredesinstituut voedt op tot vrede16 Kindsoldaat keert terug als advocaatHoe een jonge Zuid-Soedanees het nieuwste landter wereld mee opbouwt18 Media in tijden van oorlogInterview met Rudi Vranckx22 “Als er eindelijk vrede was, gingt geprecies naar den hemel”Interview met tachtigplussers+ enkele inspirerende citatenover vrede & oorlogDossier deMens.nu Magazine | 1

Dossier: Vrede [is een werkwoord]Wat isvrede?at is vrede? Is het de afwezigheidvan oorlog? Of isoorlog de afwezigheid vanvrede? Is het een zelfstandig naamwoord?Of is het net als liefde eenwerkwoord, waarbij je - als je eventjeseen slippertje maakt - alles waar zo hardaan gewerkt is, op het spel zet? Is vredeper definitie een tijdelijk fenomeen, in afwachtingvan het volgende bloedvergieten?En bestaat vrede wel? Of is dat begrip enkelweggelegd voor stripverhalen over kleineblauwe wezentjes met witte mutsjes ofkampvuurgezelschappen waar zoveel wietgerookt wordt dat men gaat geloven dat hetsalsaparilla is? Een Koude Oorlog, is datdan ook geen Koude Vrede? Vergelijk hetmet het halfvolle of het halflege glas. Jeziet het, vrede is voor interpretatie vatbaar.We vroegen een aantal mensen wat vredevoor hen betekent. De meesten komenook verderop in dit dossier aan bod.Sarah Van Gaens“Wat er ook speelt in een land, laat het vooral de kinderen zijn.” Loesje, Nederlandse postervereniging (1983 - heden)2 | deMens.nu Magazine Dossier

foto: © Merijn KoelinkKon Keleikindsoldaat“Vrede betekent voor mij in de eerste plaatsdat ik niet beperkt word in de dingen die ikbelangrijk vind. Ik wil kunnen gaan en staanwaar ik wil. Reizen hoort daar zeker bij.Daarnaast vind ik het minstens even essentieelom me veilig te voelen. Stel dat ik inAmsterdam over straat loop en ik ben bangdat iemand mij omver rijdt. Wat heb ik danaan een objectieve vrede in Nederland?Vrede is dus meer dan de afwezigheid vanoorlog. Het verwijst vooral naar leven zonderenige angst.”Johan GaltungNoorse professor en een van degrondleggers van de vrede- enconflictstudiesVolgens Johan Galtung zijn er twee definitiesvan vrede. Negatieve vrede omschrijft vredeals de afwezigheid en het tegenovergesteldevan geweld. Positieve vrede is de situatiewaarin men conflicten creatief engeweldloos kan behandelen.Bron: Johan Galtung, Peace by peacefulmeans. Peace and Conflict, Developmentand Civilization (1996).Hubertjongvolwassene tijdens Wereldoorlog II“Vrede is heel belangrijk. Het is vrijheid, het ontbrekenvan oorlog. Bij vrede denk ik aan de bevrijdingin 1945 en het gevoel van vaderlandsliefde dat metoen overviel.”Tomas Baumdirecteur Vlaams Vredesinstituut“De betekenis vanhet concept ‘vrede’toelichten, is nieteenvoudig. Je kanhet vanuit verschillendeinvalshoekenbenaderen enkaderen. Vertrekkendevanuit deetymologie (nvdr:tak van de taalwetenschap die de oorsprongen de geschiedenis van de woorden opspoort)vinden we vrede in de zin van het Latijnsepax, voor een verdrag of een orde.Maar het begrip hangt ook samen met debetekenis van vrijheid.foto: © Ilse PrinsenLouter stellen dat vrede de afwezigheid vangeweld of oorlog betekent, blijkt een te beperkteopvatting. Een bredere kijk op hetbegrip, vinden we bij Michael Banks, eenprofessor Internationale Politiek. Hij formuleerdevier verschillende concepten voorvrede die we ook in samenhang kunnenlezen. Vrede als harmonie, vrede als orde,vrede als rechtvaardigheid en vrede als conflictmanagement.Zelf zou ik hier nog peaceas politics aan toevoegen omdat we de omstandighedenvan het samen-leven nietkunnen loskoppelen van politiek.Vrede benader ik als een dynamisch procesom vreedzaam samen te leven en geweldlozeconflictoplossing in de praktijk te brengen.Gezien mensen zelf vorm geven aande eigen samen-leving kunnen ze er via huncultuur en rechtvaardige structuren meevoor zorgen dat dat samenleven zich vredevolontwikkelt.”“Vrede is een kind dat glimlacht als je ernaar kijkt.” Toon Hermans, Nederlands cabaretier, zanger en dichter (1916 - 2000)Dossier deMens.nu Magazine | 3

Dossier: Vrede [is een werkwoord]Willy Claesvoormalig NAVO-secretaris-generaalRudi Vranckxoorlogsjournalistfoto: © Jeroen Vannestefoto: © Mark De Visscher“Bij het denken aan vrede maak ik ongewildde link met de 9de symfonie van Beethoven,en meer in het bijzonder met het vierde deelvan die symfonie, waarin de wens wordt uitgedruktdat alle mensen op aarde broederszijn. Dat klinkt misschien een beetje romantisch,maar die wens maakt nu eenmaaldeel uit van mijn leven. Het fundamentelebasisidee voor de wereldvrede ligt voor mijdus in het wederzijds respect en een betereverstandhouding. Dat houdt voor mij ookveel meer solidariteit in dan de solidariteit diewe tegenwoordig meemaken: een solidariteitdie aan de basis ligt van veel sterkereherverdelende mechanismen in de maatschappij.Boven alles is dat de sleutel naarmeer vrede op aarde.”Alexandrinejongvolwassene tijdens Wereldoorlog II“Strikt genomen verwijst vrede naar het uitblijvenvan oorlog. Maar ik denk bij vrede ook aan geluk enzorgeloosheid, net als in de jaren voor de oorlog enop het moment van de bevrijding.”“Voor mij is het concept ‘vrede’ veel ruimerdan alleen maar het ontbreken van oorlog.Als je die definitie hanteert kun je trouwensnog discussiëren over wat oorlog is. Vredeis een toestand waarin een samenlevingfunctioneert zonder het gebruik van buitensporiggeweld, intern of extern, en waar debasismensenrechten gerespecteerd worden.Ik heb het over de afwezigheid van buitensporiggeweld en niet van geweld toutcourt, omdat geweld in elke samenlevingaanwezig is. De staat heeft trouwens via zijnpolitiediensten en leger het alleenrecht ophet gebruik van geweld. Respect voor derechten van mensen is erg belangrijk, anderszou er in elke dictatuur vrede heersen.Er zijn verschillende varianten van vrede enoorlog. Zo kennen we bijvoorbeeld deKoude Oorlog. Koude Vrede zou eigenlijkeen betere term zijn, want die Koude Oorlogbeperkte zich tot een spanning die heerstetussen de twee toenmalige supermachtsblokken:het Oosten en het Westen. Ondertussenverleenden de Verenigde Staten ende Sovjet-Unie echter wel hun steun aanandere staten, waardoor de meningsverschillentussen hen beiden elders werdenuitgevochten. Die oorlogen waren geenkoude maar echte oorlogen.”“Wie in vrede wil leven, moet zichzelf vaak geweld aandoen.” C. Buddingh, Nederlands dichter en prozaïst (1918 - 1985)4 | deMens.nu Magazine Dossier

Hélènetiener tijdens Wereldoorlog II“Bij vrede denk ik niet aan oorlog. Ik vul het woordveel concreter in. Vrede betekent voor mij rust,kalmte, tevredenheid die ons in staat stelt om te genietenvan de kleine dingen des levens.”Pieter De Cremminister van Landsverdediging“Vrede en veiligheidzijn werkwoorden.Zevenenzestig jaarna het einde van deTweede Wereldoorloggenieten we vande langste onafgebrokenperiode vanvrede in West-Europa,maar we moeten ten volle beseffendat vrede nooit definitief verworven is.Nieuwe dreigingen staken sindsdien de kopop. Sinds september 2001 denken we hierbijin de eerste plaats aan terroristische acties,maar ook de recente explosiefgroeiende internationale vraag naar steedsschaarser wordende basisproducten, zoalsenergie en voedsel, betekent een nieuweuitdaging voor de internationale vrede enveiligheid. Herinneringseducatie voor de komendegeneraties speelt hierin een zeer belangrijkerol. Nooit mag de herinnering aande gruwel van oorlog even vluchtig wordenals ons geheugen vaak blijkt te zijn.”Carine Stevensleerkracht niet-confessionele zedenleerbasisonderwijs“Vrede is geen oorlog,maar dan lijkthet iets wat verafligt. Ik betrek het begripdan ook vooralop mijn eigen leefwereld:rustigwonen in een leukeomgeving met aangenameburen. De krant met regionale berichtenbewust niet lezen, omdat die de‘slechteriken’ te veel op de voorgrondplaatst. De achterdeur niet steeds sluitenomdat ik me veilig voel waar ik woon. Enomdat ik zo mensen die me dierbaar zijn, ziebinnenkomen. Vrede is geloven in het goedevan de mens. Ik heb in mijn leven immersmeer goede dan slechte mensen ontmoet.Laat dat gewone, dat gewoon goede tussenmensen dat ik elke dag ervaar, voor mijmaar vrede zijn.”Jostiener tijdensWereldoorlog II“Vrede betekent voormij vrijheid en zelfbeschikkingsrecht,watde mens ontnomenwordt tijdens een oorlog.Vrede is dan ookde grootste rijkdomvoor iemand die eenoorlog heeft meegemaakt.”“Waar onwetendheid heerst is ware vrede onmogelijk.” Dalai Lama, spiritueel leider in het Tibetaans boeddhisme (1935 - heden)Dossier deMens.nu Magazine | 5

Dossier: Vrede [is een werkwoord]Internationaleinstellingengaranderenwereldvredeniet Stand van zaken metWilly ClaesAnno 2012 kijkt de internationale gemeenschap aantegen een hoop uitdagingen en gevaren. Terwijl groeilandenzoals Brazilië, Rusland, India en China steedsnadrukkelijker een plaats op de eerste rij opeisen,stijgen de militaire uitgaven aan een razend tempo,viert het terrorisme hoogtij en sluimert onder de radar nogsteeds de nucleaire dreiging. Hangt de wereldvrede aan eenzijden draadje? We nemen poolshoogte bij voormalig NAVOsecretaris-generaalWilly Claes, die ook vandaag nog het internationaaltoneel op de voet volgt. “Ik denk niet dat de instellingendie we vandaag kennen, voldoende potentieel hebben omde uitdagingen inzake wereldvrede aan te kunnen.”Olivier Beys - foto's: © Jeroen Vanneste“Kunt u uw vijand niet verslaan, sluit dan vrede met hem.” Confucius, Chinees filosoof (551 v.C. - 479 v.C.)6 | deMens.nu Magazine Dossier

Laten we beginnen met een klassieker:moeten we ons nog zorgen maken omeen kernoorlog?Ja absoluut, ook vandaag nog staat nucleaireproliferatie (nvdr: het vermenigvuldigenvan nucleaire wapens) een permanentevrede in de weg. We zitten opgescheept metnucleaire mogendheden zoals Indië, Pakistanof Israël die het non-proliferatieverdrag- dat het bezit van kernwapens wil beperken- nooit getekend hebben. Bovendien is hetondertekenen van een verdrag niet voldoende,je moet het ook nog respecteren.En dat is het zwakke punt wat betreft Noord-Korea en voor een stuk ook Iran. Zo is hetoverduidelijk dat Iran niet de hele waarheidvertelde aan de controleurs van het InternationaalAgentschap voor Atoomenergie(IAEA). Dat is problematisch, omdat anderenzich daardoor bedreigd voelen en dezelfderichting van nucleaire bewapening uitgaan.Dat geldt in het bijzonder voor het Midden-Oosten, maar zelfs in een land dat traditioneeleen anti-militaire en anti-nucleairetraditie heeft zoals Japan komt het debatterug op gang. Daarnaast kunnen we al langniet meer uitsluiten dat een nucleaire bom inhanden valt van terroristische groepen.De enige oplossing voor dit alles is teruggrijpennaar de filosofie van het non-proliferatieverdrag.Overigens staat daarinuitdrukkelijk dat de vijf erkende atoommogendheden- Rusland, de Verenigde Staten,het Verenigd Koninkrijk, China en Frankrijk -zich van hun nucleaire wapens moeten ontdoen.Nu moet je geen specialist zijn om teweten dat dit niet aan de orde is. Integendeel,overal streeft men net naar een versterktenucleaire slagkracht.“Hoe kunnen het Westen en de NAVOopnieuw geloofwaardigheid genieten inhun pleidooi voor ontwapening?In eerste instantie moet dat debat gevoerdworden binnen het kader van de VerenigdeNaties (VN). Hier zouden de VS de terugtrekkingen de ontmanteling van hun nucleairewapens in Europa moeten gebruiken alsvoltrekt.ruilmiddel in de discussie met Rusland. Eeneenzijdige geste van de VS zou een belangrijksignaal zijn om de ontwapeningspolitiekterug op te starten. Maar zonder twijfel moetook de NAVO hier meer op inzetten, zoalstijdens de jongste NAVO-top ook gebeurde.Naast kleine landen zoals België pleitten ookbelangrijke spelers zoals Duitsland er voorterugtrekking. Maar laten we een kat eenkat noemen: Washington kijkt eerst wat deRussische president Poetin in zijn marsheeft. Die houding verzwakt zijn geloofwaardigheid.Bovendien werken de VS inmiddels verderaan een raketschild op Europesebodem. Is die unilaterale geste dan welvoldoende?Het raketschild bestaat momenteel alleenop papier. Daarnaast heeft Washington deRussen uitgenodigd om mee het concepten de uitvoering van het schild te bepalen.Met wat goede wil is het dus mogelijk omtot een akkoord te komen. Los daarvanbetwijfel ik of het schild beantwoordt aaneen even dringende als dwingende noodzaak.Ik vind het veel beter om de diplomatiekeweg te bewandelen, waarbij menwederzijds vertrouwen creëert en de dialoogverbreedt naar socio-economischesamenwerking.Europa ziet defundamentele evolutieniet die zich nu““De eerste voorwaarde om met anderen in vrede te kunnen leven is vrede met jezelf te hebben.” Aristide Gabelli, Italiaanse leraar (1830 - 1891)Dossier deMens.nu Magazine | 7

Dossier: Vrede [is een werkwoord]van de Sovjet-Unie het nucleair basismateriaalhebben kunnen bemachtigen. Ik meente weten dat 2 à 3 procent hen ontglipt is.Waar dat materiaal zich bevindt, mag deduivel weten.“Interventieplichtveronderstelt eenrepresentatieforgaan, en daar zijnwe nog lang niet.“Wederzijds vertrouwen en dialoog lijkenveraf als je weet dat de wereldwijdemilitaire uitgaven in 2011 1.630miljard dollar bedroegen. In 2008 wasdat slechts 1.200 miljard dollar. Zijn wein een nieuwe wapenwedloop beland?Ja. Opvallend is de koppositie van Azië. Nietalleen Zuid-Korea en China investerenvolop, ook Indië koopt massaal wapens uitRusland. Pakistan koopt daarentegen wapensuit China. Die Chinese productie isnieuw en heeft een grote invloed op hetgeo strategisch (nvdr: gericht op de handhavingen uitbreiding van de invloedssfeer vaneen land) evenwicht. Niet onbelangrijk is deArabische wereld als nummer twee. Noord-Afrika importeert opmerkelijk meer wapens,maar ook Syrië hoort daarbij. Sinds 2007koopt het land meer dan vijf keer meer wapensdan in de periode 2000-2007. Iemandvoelde duidelijk nattigheid aankomen. (lacht)De wapenhandel heeft zelden zo gefloreerdals vandaag. Jammer genoeg niet alleen delegale maar ook de illegale wapenhandel.Zeer verontrustend is dat je blijkbaar allesop de zwarte markt kan krijgen, tot en metzwaar verrijkt uranium. Je kan je dus afvragenin welke mate de VS na de ontbindingPoetin kondigde recent een “precedentlozebewapening” aan. Hij voorziet590 miljard euro aan militaire uitgavenvoor het komende decennium.Ik maak me daar zorgen over. Het is meerdan verkiezingsretoriek en het is ook niet deeerste keer dat Poetin dergelijke uitsprakendoet: reeds in zijn vorige regeerperiode wasdefensie een topprioriteit. De Russischepresident wil de verloren status van wereldmachtherstellen via zijn vrij succesvolleenergiepolitiek en de versterking van zijn defensie-apparaat.Gevaarlijk, vooral als jeweet dat in Rusland nog steeds een derdevan de bevolking onder de armoededrempelleeft. Daar komen we tot de essentie vanelke vredespolitiek. Structurele armoede isimmers het meest bedreigende elementvoor een duurzame vrede: daardoor ontstaanfrustraties en een mentaliteit die veelgevaarlijker zijn dan de bom die ons bovenhet hoofd hangt.Rusland herwint zijn zelfvertrouwen,maar ook andere landen zoals China ofZuid-Afrika eisen meer economische ofmilitaire zeggenschap op.De unipolaire wereldstructuur gebaseerd opde macht van de VS is sterk aan het afkalven.We gaan richting een multipolairestructuur, waarbij een serie machten de gezamenlijkeleiding in handen nemen. Vroegergaven de G7 en de G8 de indruk dat zehet voor het zeggen hadden. Nu zien we diemacht verschuiven naar de G20, met heelwat opkomende landen zoals Brazilië enIndië die economisch - en ik vrees ook militair- steeds meer hun zeg opeisen. Hetzwaartepunt bevindt zich al lang niet meerboven de Atlantische maar boven de StilleOceaan. Europa geeft de indruk nog steedsniet de fundamentele evolutie te zien diezich nu voltrekt. Zo blijft de Europese Unieworstelen met het gebrek aan eensgezind-“Vrede, een lange weg met verdacht veel benzinestations.” Loesje, Nederlandse postervereniging (1983 - heden)8 | deMens.nu Magazine Dossier

“De wapenhandelheeft zelden zo ge -floreerd als vandaag.heid: doordat ze nog altijd zweert bij deregel van de consensus komen we telkenseen oorlog te laat.“Moeten andere staten zich net als Europaverenigen?Dat geloof ik wel. Ik ben sinds mijn jeugdeen overtuigd Europees federalist. Daarnaastkijk ik ook naar de samenstelling vande Algemene Vergadering van de VN. De193 leden organiseren zich best in een tientalgeïntegreerde blokken. Die blokken zijnveel beter in staat om een efficiënte dialoogop wereldvlak te organiseren. Er zijn al aanzettenin Azië, Centraal- en Zuid-Amerikanaar meer coöperatieve formules, hoewelnog niet zo diepgaand als in Europa.Zijn de Verenigde Naties aangepast aaneen multipolaire werkelijkheid?De hervorming van de Veiligheidsraad is absoluutnoodzakelijk. Idealiter schaffen we hetvetorecht af, maar Washington noch Pekinggaan hier met een groot gebaar afstand vandoen. Wel kunnen we de geografische vertegenwoordigingin het kader van die ontwikkelendemultipolaire structuur versterken.Geef landen zoals Indië, Brazilië, Indonesiëenzovoort het permanent lidmaatschap vande Veiligheidsraad zonder vetorecht. Devraag is wel of dat nu de grote vooruitgangoplevert. Zo onthielden de nieuwe opkomendelanden - die verondersteld wordeneen leidende rol op te nemen - zich bijna allemaaltijdens de stemming van resolutie1973 over de interventie in Libië. Als dat dehouding is om ons planetair dorp te besturen,dan is die multipolaire structuur geengeldig alternatief. Er is ook een voluntarismenodig, dat duidelijk ontbreekt op dit moment.Opkomende landen eisen meer zeggenschapop, maar dan moeten ze ookmeer verantwoordelijkheid opnemen.Precies. Toen ik 15 à 16 jaar was, kreeg ikbriefpapier van de jeugdbeweging. Daaropstond: ‘vrijheid is verantwoordelijkheid’.Daar komen we bij het debat in welke materechten en plichten een wederzijds evenwichtmoeten zijn. Meer in het algemeenvind ik overigens dat de VN een interventieplichtmoeten krijgen. Momenteel heeft deinstelling enkel het recht om te interveniërenals de meest primaire mensenrechten overtredenworden. Die plicht veronderstelt echtereen representatief orgaan en daar zijn wenog lang niet. Bovendien is mijn persoonlijkeervaring met de militaire arm van de VN, deblauwhelmen dus, ronduit negatief. Zij zijneen samenraapsel uit de vier windstrekenmet verschillende bewapeningen, culturenenzovoort, wat ze volstrekt inefficiënt maakt.Kan de NAVO een antwoord bieden opde internationale uitdagingen?Ik blijf geloven dat de NAVO als defensievealliantie ongetwijfeld nog reden van bestaanheeft, zeker inzake nucleaire proliferatie, terrorisme,internationale criminaliteit enzovoort.Als de NAVO niet tussenbeide wasgekomen in ex-Joegoslavië was Sarajevovandaag misschien nog steeds onleefbaar.Of moet ik dieper ingaan op het drama inRwanda? Ik kan echter niet genoeg benadrukkendat de NAVO enkel in opdracht vanrepresentatieve internationale instellingenmag opereren. Aangezien ik de VN momenteelals meest representatieve instelling beschouw,kan een interventie dus enkel infunctie van mandaten toegekend door deVN-Veiligheidsraad.“ H e t d o e l v a n d e o o r l o g i s v r e d e . ” A r i s t o t e l e s , G r i e k s f i l o s o o f ( 3 8 4 v . C . - 3 2 2 v . C . )Dossier deMens.nu Magazine | 9

Dossier: Vrede [is een werkwoord]Olivier BeysOorlog: wie niet groot is, moet slim zijnSterke legers hebben niet altijd de bovenhandNiet alle conflicten breken uit tussen twee evenwaardige tegenstanders,denk maar aan de Afghaanse guerillastrijders versus achtereenvolgensBritse, Russische en Amerikaanse legers. Ivan Arreguin-Toftvan de universiteit van Boston heeft 200 jaar aan dergelijke ‘asymmetrischeconflicten’ in kaart gebracht om te onderzoeken welke partijaan het langste eind trekt. Niet verwonderlijk komt de sterke partij hetvaakst als overwinnaar uit de bus. We krijgen echter een heel anderbeeld wanneer Arreguin-Toft de 200 jaar in vier tijdsblokken onderverdeelt.Zo blijkt dat sinds de Tweede Wereldoorlog de ‘zwakke’ partijgemiddeld vaker wint dan de sterke. De Verenigde Staten mogen danwel de grootste militaire slagkracht in huis hebben, dat is duidelijkgeen garantie op succes meer. De talrijke Amerikaanse veteranen uitVietnam of Afghanistan kunnen deze bevindingen allicht bijtreden.Militaire uitgaven na 2010: de top 10VS$698 mld.China$119 mld.Saoedi-Arabië$45,2 mld.VK$59,6 mld.Duitsland$45,2 mld.Frankrijk$59,3 mld.India$41,3 mld.De mondiale oorlogskistWelke landen hebben de grootste militaire budgetten?Rusland$58,7 mld.Japan$54,5 mld.Italië$37,0 mld.Bron: SIPRI Yearbook 2011 –world’s top 15 military spendersFiguur 1: Percentage aan overwinningen van sterke enzwakke partijen in conflicten tussen 1800 en 1998.100806040200Figuur 2: Dezelfde percentages, ditmaal opgedeeld in vierblokken van vijftig jaar.100806040sterke partijzwakke partij70,81800-1998sterke partijzwakke partij88,229,279,565,134,94555In 2010 bedroegen de werelwijde militaire uitgaven 1.630 miljarddollar, een toename van maar liefst 50 procent sinds 2001. Aande kop van het peloton staan de Verenigde Staten. Het land spendeertmeer aan militaire uitgaven dan de volgende 15 landensamen, aldus het Stockholm International Peace Research Institute(SIPRI). SIPRI brengt echter niet alle uitgaven in rekening, zo lerenAmerikaanse begrotingscijfers van het fiscaal jaar 2012. Doen wedat wel, dan klimmen de Amerikaanse defensie-uitgaven in 2012naar 868 miljard dollar. Dat maakt defensie tot de grootste uitgavenpostvan de Verenigde Staten en vormt tevens een historischrecord. Uit deze begrotingscijfers blijkt eveneens dat de VerenigdeStaten daarnaast nog eens 129 miljard dollar uitgeven aan de strijdtegen terrorisme. Het totale budget van 2012 heeft een tekort van1.327 miljard dollar, en in tien jaar tijd hebben de Verenigde Stateneen schuld bijeengeharkt van 15.000 miljard dollar. Daarom is menvan plan om de militaire uitgaven terug te dringen, al dreigen havikenin het Amerikaanse Congres die plannen nu reeds te dwarsbomenuit nationale veiligheidsoverwegingen. Een blik opbovenstaande grafiek echter toont aan dat ze zich voorlopig noggeen zorgen hoeven te maken.20011,820,51800-49 1850-99 1900-49 1950-98“Als veel mannen bij elkaar komen, heet het meestal oorlog.” Mel Brooks, filmregisseur, schrijver, komiek en producer (1926 - heden)10 | deMens.nu Magazine Dossier

De kosten van oorlogsvoeringMeer dan tien jaar Amerikaanse interventie in Irak en Afghanistan in beeld$100 miljoen(in honderddollarbiljetten)$2 miljardDe twee dollartorens gevende na-oorlogse kosten weer(2 x $1,3 biljoen)Amerikaans voetbalveldDe tol van de oorlogen in Irak enAfghanistan voor de VSDe menselijke en financiële kost opeen andere manier bekekenBron: demonocracy.info © 2012 Oto GodfreyKosten van deoorlog in IrakKosten van deoorlog in AfganistanDe kisten geven het aantal Amerikaansedoden in Irak (4.484) en Afghanistan(1.893) weer. De palettentonen de totale gebudgetteerdeoorlogskost: 807,4 miljard dollar(Irak) en 570,9 miljard dollar (Afghanistan),terwijl de vrachtwagens hetbudget voor het fiscaal jaar 2012 visualiseren.Dat bedraagt nogslechts 10,1 miljard dollar voor Iraken 111,1 miljard dollar, een record,voor Afghanistan.Daarboven komen de twee dollartorenster waarde van twee maal1,3 biljoen dollar. De torens visualiserende geschatte kosten na deoorlog (aan medische zorg voor gewondeen verminkte soldaten bijvoorbeeld).“Tussen het genot der zinnen en de vrede der ziel blijft de mens slechts de bange keuze.” Friedrich von Schiller, Duits dichter (1759 - 1805)Dossier deMens.nu Magazine | 11

Dossier: Vrede [is een werkwoord]VlaamsVredesinstituutvoedt optotvredeFoto: © Ilse PrinsenTomas Baumeer kinderen conflicten oplossen. Leer ze invrede samen leren en leven.” In een rapport uit2010 over vredesopvoeding in hetVlaams onderwijs staat geen beknopteomschrijving van het begrip, maar een overzichtvan interessante invalshoeken. Het belichten vanverschillende visies en het uitvoeren van wetenschappelijkestudies over vredesopvoeding is hetwerk van het Vlaams Vredesinstituut. Ondanks devele definities van vrede op school hanteert ditonafhankelijke instituut, dat bij het Vlaams Parlementhoort, één uitgangspunt. “Vredesopvoedinghoeft niet over vrede te gaan, maar moet voorvrede zorgen”, aldus Tomas Baum. De directeurvan het Vlaams Vredesinstituut licht de uitdagingentoe.Riet Lavreysen“All we are saying is give peace a chance.” John Lennon, Brits popmuzikant en oprichter van de band The Quarrymen, later The Beatles (1940 - 1980)12 | deMens.nu Magazine Dossier

“Een bezoekje met deklas aan een oorlogsmuseumvolstaat niet.Tomas BaumHet rapport uit 2010 over vredesopvoedingvoor het basisensecundair onderwijs inVlaanderen.“Wat doet het Vlaams Vredesinstituut?Baum: “Het Vlaams Vredesinstituut is eenonafhankelijke onderzoeksinstelling bij hetVlaams Parlement. Er moet consensus zijnbinnen het Parlement om ons een adviesvraagte stellen of om concrete onderzoeksopdrachtente geven. Dat gebeurt niet opvraag van één fractie of één parlementslid.Onderzoek en advies zijn onze voornaamstebezigheden, maar we verzamelen ook documentatieen geven voorlichting. We buigenons over allerhande vredesvraagstukkenen formuleren aanbevelingen. Dat gaat overwapenhandel, buitenlands beleid en een geweldlozesamenleving. Op basis van het gepubliceerdeonderzoek, geeft de Raad vanBestuur advies aan het Parlement. Die Raad,die het instituut ook beheert, is samengestelduit vertegenwoordigers van de parlementairefracties, middenveldorganisaties enacademici.”Het Vredesinstituut onderzoekt in de onderzoekspijlerWapenhandel- en productie dewetgeving, maar ook het beleid omtrent buitenlandsewapenhandel. Er is ook veel aandachtvoor het beleid van de Europese Unie:de eengemaakte defensiemarkt en de Europeseafspraken voor exportcontrole. VolgensBaum beperkt het instituut zich echterniet tot onderzoek naar het stopzetten envermijden van geweld. De tweede pijler vanhet onderzoekswerk heet dan ook Vrede ensamenleving. “We gaan er op zoek naarmogelijke bronnen van geweld, naar verklaringen.Wat zijn de voorwaarden voorvrede? Welke invloed heeft politiek opvrede? Hoe gaan jongeren in onze samenlevingmet geweld om?” In die pijler vindenwe ook vredesopvoeding terug.Vredesopvoeding, wat is dat?Wat moeten we ons voorstellen bij vredesopvoeding?En hoeveel plaats maakt het onderwijshiervoor vrij? Deze vragen onderzochthet instituut vanuit een theoretisch kader datnadien de situatie in Vlaanderen toetste. Hetresultaat is onder andere het indrukwekkenderapport Over positieve en negatievevrede. Vredesopvoeding voor het basis- ensecundair onderwijs in Vlaanderen: conceptueleafbakening en analyse van het aanbod.Een lijvig document over opvoeding ‘tot’vrede, niet te verwarren met opvoeding ‘over’vrede. Baum: “Vredesopvoeding hoeft nietover vrede te handelen, maar moet tot vredebijdragen. Vrede is dus het doel van vredesopvoeding,niet het onderwerp.”Met vredesopvoeding wil men dus zoweliets bereiken, namelijk een vredescultuur, alsiets vermijden, namelijk geweld of oorlog.Onder meer via onderwijs kan gewerkt wordenaan deze vredescultuur door te focussenop de houding van jongeren.Vredesopvoeding is echter nooit voltooid enkan bijgevolg ook op volwassenen gerichtzijn. Daarnaast is volgens Baum extra bagagevan belang om als vredevol mens inde wereld te staan. “Om tot een vreedzamehouding te komen, is ook allerhande objectievekennis nodig over de maatschappij, deinternationale context, culturen, geschiedenisenzovoort.” Meteen een antwoord op devraag van vele kinderen over het nut vanonder andere het vak geschiedenis.Bovendien draagt iedereen door deze opvattingover vredesopvoeding op zijn maniereen steentje bij aan vrede, volgens het rapport.De bedoeling is immers niet om mensenvolgzaam te maken, maar om ons nette vormen tot weerbare burgers die actiefhun verantwoordelijkheid nemen. Zo kan iedereenbijdragen tot een vredescultuur “diebestaat uit waarden, attitudes, gedragingenen levenshoudingen die geweld verwerpenen conflicten vermijden”. Volgens het Vredesinstituutis dat mogelijk via een gezondedialoog en communicatie op alle fronten:binnen onze eigen leefwereld, onze samenlevingen op internationaal vlak. Van vredebij jezelf tot vrede in de wereld dus.“Er is nog nooit een goede oorlog of een slechte vrede geweest.” Benjamin Franklin, Amerikaans staatsman en fysicus (1706 - 1790)Dossier deMens.nu Magazine | 13

Dossier: Vrede [is een werkwoord]“Conflicthanteringmag in scholen enlerarenopleidingeneen meer prominenteplaats innemen.Tomas Baum“Aanbod op schoolHet onderzoek naar vredesopvoeding inVlaanderen toont aan dat een grote meerderheidvan de Vlaamse basisscholen ensecundaire scholen vredesopvoedingsprojectenorganiseren, al dan niet in samenwerkingmet een externe vredesorganisatie.Een ruim aanbod blijkt beschikbaar, waarbijde actieve inleving van kinderen en jongerenveel aandacht krijgt. Vooral in het basisonderwijsworden problemen op kindermaataangekaart, bijvoorbeeld door te sprekenover kindsoldaten in plaats van oorlog, overstraatkinderen in plaats van armoede, overkinderrechten in plaats van mensenrechten.Het succes van vredesprojecten lijkt vooralaf te hangen van de voortdurende inspanningenvan leerkrachten en een vruchtbaarschoolklimaat.Baum: “Het volstaat niet om een bezoekaan een oorlogsmuseum met de klas alseen afgewerkt gegeven te beschouwen.‘Zo, nu zit onze taak erop?’ De continuïteitBaum: “Het is minstens evenbelangrijk om jongeren aan teleren hoe ze in hun eigen leefwereldmet conflicten kunnenomgaan.”van vredesopvoeding is essentieel. Het isdus minstens even belangrijk om jongerenaan te leren hoe ze in hun eigen leefwereldmet conflicten kunnen omgaan. Conflicthanteringmag in scholen en lerarenopleidingenbest een meer prominente plaatsinnemen.”Aan de slagHet Vlaams Vredesinstituut beperkt zich tothet voeren van onderzoek rond vredesopvoedingen het geven van advies. Het zijnde beleidsmakers die de aanbieders vanvredesopvoeding en het onderwijsveld opeen structurele manier moeten ondersteunen.De praktijkmensen gaan er dan uiteindelijkconcreet mee aan de slag.Baum: “We zouden zelf een actievere rolkunnen opnemen en bijvoorbeeld in alleVlaamse scholen projecten ‘tot vrede’kunnen opstarten, maar toch hebben weals instituut - met ons beperkte personeelskader- meer impact wanneer de be-“Laat alle hoop op vrede varen zolang uw schoonmoeder nog leeft.” Juvenalis, Romeins dichter (ca. 60 - tussen 133 en 140)14 | deMens.nu Magazine Dossier

Vrede in de klasVrede is dat iedereenhet goed heeft.“Leerlingen van “juf CarineInterview metCarine Stevensvoegde minister ons advies over conflicthanteringop school ter harte neemt. Watuiteraard niet wil zeggen dat we ons nietrichten tot geïnteresseerde burgers enscholen. We zijn geen beweging, maarzoeken toch steeds naar juiste kanalen omrelevante informatie te delen met zoveelmogelijk mensen. De laatste tijd doen wedat ook via sociale media zoals Facebooken Twitter. Daarnaast geef ik graag lezingenen neem ik met veel overtuiging deelaan debatten die de vredesbeweging organiseert,maar de bestaansreden van hetVredesinstituut - het aanleveren van betrouwbaaronderzoek en gedragen adviesvoor Vlaamse volksvertegenwoordigers - ,mogen we in geen geval uit het oog verliezen.”En goed onderzoek leidt vaak ook totnieuwe onderzoeksvragen, soms ook totzelf-onderzoek en wie weet ‘tot’ vredevollepersonen, thuis, op school, je werk, en -waarom ook niet - in de wereld…Lees meerwww.vlaamsvredesinstituut.eu, Over positieveen negatieve vrede. Vredesopvoedingvoor het basis-en secundair onderwijs inVlaanderen: conceptuele afbakening en analysevan het aanbod (maart 2010).Hoe ziet vredesopvoeding er in de praktijkuit? We gingen een kijkje nemen bij juf Carine,al 30 jaar leerkracht niet-confessionelezedenleer in het basisonderwijs. Zeblijft bescheiden over haar vredeslessen.“Ik besef maar al te goed hoe beperkt mijnbijdrage is om het idee over vrede van eenkind te verruimen. Ik probeer de kinderenvooral te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheiden leer hen kritisch na te denken.” Afhankelijkvan de leeftijd, verschilt Carinesaanpak. Steeds gaat ze uit van de leefwereldvan de kinderen. “In de drie eerste studiejarenstaat vrede vooral voor ‘geen ruziemaken’, ‘niet vechten’... Vanaf het vierdewerken we rond oorlog. Kindsoldaten of hetverhaal van Anne Frank zijn heel herkenbaar.”De leeftijd van juf Carine spreekt ook tot deverbeelding. “Grappig, soms denken leerlingendat ik de oorlog heb meegemaakt. Ikhoorde mijn grootouders erover spreken. Diegesprekken missen kinderen vandaag. Hetlevend houden van oorlogsgeschiedenis vooronze jeugd is best wel een uitdaging.” Aandachtschenken aan herdenkingsmomentenis alvast een serieuze aanzet. “Ik vraag leerlingenom het nieuws in de gaten te houdenwanneer de bevrijding herdacht wordt. Ookbuiten de klas spreken ze me erover aan.Dan merk ik dat mijn vredeslessen zich nietbeperken tot dat gezellige klasgesprek.”We vroegen ook Carines leerlingen van heteerste klasje wat vrede is. “Dat iedereen hetgoed heeft”, klinkt het. En “Dat mensenvrienden van elkaar zijn!”. Ook zij hebbenvriendjes. En uiteraard hebben ze af en toeruzie. Maar altijd leggen ze het bij, want “hetis nu eenmaal niet leuk om geen vriend tehebben”. Dat er grote ruzie is in sommigelanden, beseffen ze. “In een oorlog gaanveel mensen dood. En mensen worden gedwongenom mee in de oorlog te zijn. Ookkindsoldaten.” Daar is de juf uitgebreid opingegaan dit schooljaar. En ja, dat herkenbaargegeven voor een kind blijft hangen. Iemandvertelt dat hij af en toe thuis oorlogjespeelt. “Met echte kartonnen wapens! Maargewoon om te lachen, hoor. Want het is fijnerom vriendjes van elkaar te zijn.”Vredelievende wijze woorden van deze zesenzevenjarigen. Vrede is voor hen duidelijkbreder dan ‘geen oorlog’. Het is ook hetzoeken naar oplossingen en ruzies bijleggen.Juf Carines lessen blijken best wel ietste hebben bijgedragen aan het wereldbeeldvan deze kleine-grote kinderen, al is hetmaar voor een bescheiden stukje.[rl]“There is no such thing as a winnable war, it's a lie we don't believe anymore.” Sting, Brits musicus en songwriter (1951 - heden)Dossier deMens.nu Magazine | 15

Dossier: Vrede [is een werkwoord]Foto: © Merijn KoelinkKindsoldaat keert terugals advocaatHoe een jongeZuid-Soedanees hetnieuwste land ter wereldmee opbouwtohn Kon Kelei (28) was amper vijf jaar toen hijonder moeders rok vandaan werd gehaald doorZuid-Soedanese rebellen. Hij moest zijn oudstebroer vervoegen in de strijd tegen het regime vande Soedanese president Omar al-Bashir. Hij slaagdeer echter in te vluchten en behaalde een diploma Rechtenin Rotterdam. Na tien jaar keert Kon terug naar hetondertussen onafhankelijke Zuid-Soedan. “Ik ben eindelijkthuis. Nu wil ik iets voor mijn land betekenen.”Olivier Beys“Er wordt nooit zoveel gelogen als na een jachtpartij, tijdens een oorlog en voor een verkiezing.” Otto von Bismarck, Duits staatsman en premier (1815 - 1898)16 | deMens.nu Magazine Dossier

“Onderwijs heeft mij gemaakt tot wie ik ben.”In juli 2011 scheurde Zuid-Soedan zich definitiefaf van Soedan. Dat gebeurde na jarenvan verbeten strijd tussen het Arabischegezag in het noorden en het animistischchristelijkezuiden, met ruim twee miljoenslachtoffers en een veelvoud aan vluchtelingenals gevolg. In 2005 dwongen rebellen vanhet Zuid-Soedanese Sudan People’sLiberation Army (SPLA) een vredesverdrag af,dat voorzag in een referendum over onafhankelijkheidzes jaar later. De SPLA gebruikte inde burgeroorlog ook kindsoldaten. Vaak werdenze onder dwang gerekruteerd, zoals Kongetuigt: “Op heel jonge leeftijd namen de rebellenons mee uit het dorp. Zo bouwden zeaan een toekomstig leger. Al snel vervaagt immersde herinnering aan vroeger en ken je alskind enkel nog het leven als soldaat.”Hoe reageerden je ouders daarop?De SPLA stelde het afstaan van kinderen omte vechten indertijd voor als een vrijwilligekeuze, maar dat was slechts schijn. Oudersdie weigerden om een kind af te staan, werdenafgeranseld met stokken of hun koeienwerden afgenomen. Dat is in feite een doodvonnis,omdat koeien voorzien in het levensonderhoudvan een gezin. Mijn oudershadden het liever anders gezien, maar eenkeuze hadden zij nu eenmaal niet.Hoe verliep die plotse overgang van kindnaar soldaat?We moesten eerst te voet naar het trainingskampin Ethiopië. Dat betekende dertienlange dagen marcheren. Honger, dorst, uitputtingen wilde dieren eisten een zware tol.Velen haalden het niet. De rebellen haddennamelijk helemaal geen middelen. Er warengeen auto’s of vrachtwagens, dus meer daneen escorte te voet kon de SPLA niet bieden.Wat blijft je van het kampleven hetmeeste bij?Ik deed door mijn leeftijd nog niet mee metde gevechten, maar als jonge kinderen kregenwij wel dezelfde militaire training als volwassenen.Die was keihard. We moestenzware fysieke beproevingen doorstaan en destraffen waren altijd streng. Zo verplichtten derebellen ons om urenlang in de zon te staanof onder water te blijven zitten. Sommige kinderenbrachten het er niet levend van af. Iknoem dat ronduit mishandeling, wij warenimmers nog lang geen volwassenen.Waarom ben je uiteindelijk op de vluchtgeslagen?Ik ben na vijf jaar gevlucht omdat ik geentoestemming kreeg om mee te vechten.Mannen zijn volgens onze traditie verantwoordelijkvoor de veiligheid van het land enhet volk. Daarom vond ik het destijds belangrijkdat ik meedeed aan de oorlog. Derebellen vertelden me echter dat het beterwas dat ik goed studeerde voor de toekomst,maar scholen waren er niet! Ik beseftedat ik het heft in eigen handen moestnemen en ging dan maar zelf op zoek.Uiteindelijk belandde je in Nederland.Was het moeilijk aanpassen aan de westersementaliteit?Het was zeker niet makkelijk, maar ik denkdat het mij wel goed gelukt is. Ik hield me inNederland wel voortdurend voor ogen dat ikniet op andermans hulp moest wachten. Erwaren wel organisaties die me steunden,maar ik wou de zaken vooral zelf oplossen.Uiteindelijk kan een overheid er niet voor zorgendat alles goed loopt. Individuele verantwoordelijkheidis dus erg belangrijk.Je haalde er een diploma Rechten. Watzijn je verdere ambities?Nu ik terug in Zuid-Soedan woon, wil ik ietsbetekenen voor mijn land. Ik ben advocaaten docent Rechten en ik zet me in op hetvlak van onderwijs, dat voor mij de sleutelis van een beter leven. De school biedt zelfstandigheiden een toekomst. Onderwijswerkt als bescherming en preventie voorkinderen die naar de kazerne willen trekken.Via mijn Cuey Machar SecondarySchool Foundation wil ik hier secundair onderwijsuitbouwen, hoe moeilijk dat ook is.Onderwijs heeft mij immers gemaakt totwie ik ben.Wat vind je van het optreden van de VerenigdeNaties in Zuid-Soedan, zowel inde vluchtelingenkampen als tijdens deonderhandelingen?Het is positief dat de VN Zuid-Soedan willenhelpen, maar er is nood aan betere samenwerking.Ik hoop dat ze ophouden te denkendat anderen niets kunnen en dat zij allesmoeten regelen. Er is nog werk aan de winkelvooraleer ze Zuid-Soedanezen als volwaardigepartners beschouwen.Het Internationaal Strafhof in Den Haagdeed recent zijn eerste veroordeling metde Congolees Lubanga, opperbevelhebbervan de militaire arm van de Uniondes patriotes congolais (UPC), een vande vele milities die actief waren in hetoosten van Congo. Maakt Bashir kansom ooit hetzelfde lot te ondergaan?Als jurist blijf ik erbij dat iemand die foutenheeft begaan, daarvoor berecht moet worden.In die zin zou ik hem zeker willen uitleveren.Maar Bashir is niet langer mijnpresident. Het is nu aan de Soedanezen omervoor te zorgen dat hij rekenschap geeftvoor wat hij heeft gedaan. Ik hoop en geloofwel dat het er ooit van komt. Het moet gewoon.Wereldwijd300.000 kindsoldatenVolgens cijfers van de internationale kinderrechtenorganisatieUNICEF zijn wereldwijdnaar schatting 300.000 jongensen meisjes onder achttien jaar betrokkenbij gewapende conflicten, hoewel niet elkkind wordt ingezet in de strijd. Zo verlenenkinderen ook hand- en spandiensten,doen ze dienst als boodschapper of wordenze ingezet als seksslaaf. Evenminworden ze allemaal gedwongen. Sommigenworden wel ontvoerd of met geweldgerekruteerd, anderen nemen zelf de wapensop. Armoede, honger, mishandelingen discriminatie spelen daarin een rol,maar ook wraakgevoelens vanwege onrechtdat hen is aangedaan.“When the power of love overcomes the love of power, the world will know peace.” Jimi Hendrix, Amerikaans muzikant en gitaarlegende (1942 - 1970)Dossier deMens.nu Magazine | 17

Dossier: Vrede [is een werkwoord]Media in tijden van oorlogInterview met Rudi VranckxFoto: © Jef LinssenSnoepkraam op hetTahrirplein in Caïro, deplek waar de ArabischeLente voorEgypte begon.Foto: © Mark De Visscherunnen een scherpe pen of een camera oorlogenhelpen oplossen? En waar moeten media opletten als ze in tijden van oorlog over conflicten berichten?Een van de weinige Belgen die ons hierop een antwoord kangeven is Rudi Vranckx. Niet alleen maakte de verslaggeverheel wat conflicten en vredespogingen van dichtbij mee inwoelige gebieden over heel de wereld. Ook begon hij zijncarrière aan het Centrum voor Vredesonderzoek aan de KULeuven. Tussen de gebeurtenissen van de Arabische Lentedoor streek Rudi Vranckx even neer in eigen land. We kondenhem strikken voor een interview.Sarah Van Gaens“We zullen vrede krijgen, ook al moeten we er voor vechten.” Dwight D. Eisenhower, Amerikaans staatsman en president (1890 - 1969)18 | deMens.nu Magazine Dossier

“The way the media present conflict andviolence will be a major factor in determiningthe reaction: war, or peace.” - Johan GaltungNoorse professor en een van de grondleggersvan de vrede- en conflictstudiesVranckx: “Of een journalist terplaatse is of niet, maakt eenwezenlijk verschil.”Kunnen journalisten oorlog en vredebeïnvloeden?Ik denk dat wat de media brengen een bijdragelevert aan het grotere verhaal. Of eenjournalist ter plaatse is of niet, maakt immerseen wezenlijk verschil. De berichtgevingdoor journalisten vanuit Libië heeft er bijvoorbeeldmee voor gezorgd dat het Westengekozen heeft voor een interventie. Syriëheeft hierin geleerd van Libië en ziet liefst zoweinig mogelijk berichten over de situatienaar het buitenland vertrekken. Daarom zijner in Syrië ook journalisten vermoord. Dusja, ik vermoed dat men ons een grote roltoekent.Wat is de rol van journalisten voor en naeen conflict met betrekking tot vrede?Voor een conflict moet een conflictjournalistsignaleren wat er aan de hand is in een bepaalderegio: welke samenlevingsproblemener zich voordoen, of er een oorlogdreigt… Ook na een conflict moet hij de situatieblijven opvolgen, om te zien of er nietsfout dreigt te lopen. Want de onderdruktenvan gisteren kunnen de wraaklustigen vanmorgen zijn.Wat vind je ervan om te berichten overvrede?Vredesberichtgeving is nuttig als ze aantoonthoe conflicten op een goede manierbeheerst en opgelost kunnen worden. Zowas ik gecharmeerd door de reeks die in2010 in De Standaard is verschenen overde landen in zwart Afrika waar vrede heerst.Dat positieve verhaal contrasteert met deberichtgeving over zwart Afrikaanse landendie, omdat ze een zwakke staat zijn en felbegeerderijkdommen bezitten, vaak temaken hebben met conflicten. Ik geef echtertoe dat journalisten te weinig vanuit dezeomgekeerde redenering vertrekken, meestalwordt over oorlog bericht. Toch moeten weook aandacht hebben voor vredesberichtgeving,en er uiteraard eveneens geld enruimte voor vinden. Dat is vaak niet voorhanden,omdat het publiek hier geen interessevoor toont. Zo zie je hoe dejournalistiek functioneert.Kan je als journalist vertellen hoe hetconflict in elkaar zit wanneer je belemmerdwordt in je zoektocht naar dewaarheid, zoals in Syrië?Ja, dat kan. Een journalist is dan wel ietsmeer afhankelijk van de informatie van burgerjournalisten.Toch moet hij proberen omzo gevarieerd mogelijke bronnen ter plaatsete raadplegen en te checken. De analysemaakt hij daarbuiten op basis van de informatiedie hij op het terrein heeft verzameld,analyses van specialisten, het internet en uiteraardde geschiedenis van het conflict.Foto: © Jef Linssen“Een groot deel van de vrede bestaat erin de vrede van harte te willen.” Erasmus, Nederlands humanist en filosoof (1469 - 1536)Dossier deMens.nu Magazine | 19

Dossier: Vrede [is een werkwoord]Caïro, Egypte. Journalistenkomen op plaatsen waar anderenniet geraken.Foto: © Jef LinssenDankzij het internet is de informatiestroomgroter dan ooit tevoren. De essentiële taakvan journalisten is dan ook om een betrouwbarefilter te vormen. Ter plaatse de situatiebekijken is maar een van die bronnenvoor ons, maar het is een essentiële bron.“One man’s terrorist is another man'sfreedom fighter” - Gerald SeymourWie bepaalt er vanaf wanneer iemandeen terrorist of vrijheidsvechter wordtgenoemd in de media?Algemeen wordt aangenomen dat een terroristiemand is die, al dan niet in groep, extreemgeweld gebruikt tegen niet-strijdendepartijen, tegen burgers dus, om bepaaldedoeleinden te verwezenlijken. Maar er zijnenkele moeilijke gevallen, en dan kiezen deverschillende betrokken partijen steeds vooreen verschillend woordgebruik.Wat voor moeilijke gevallen bedoel jedan?Is een terrorist altijd iemand die in burger isen is een militair altijd in uniform? Ik weethet niet. En als je tegen soldaten vecht, benje dan een terrorist? Afghanen die bermbommengooien op Amerikaanse troepenworden terroristen genoemd. Maar zij noemenzichzelf mujahedin wat (heilige) strijderbetekent. Verzetsstrijder is in dit geval misschiencorrecter omdat zij zich door middelVaak worden de daden van enkelen voorgesteldals een actie waar de hele groepachter staat. Hoe kan je als journalistproberen om niet te veralgemenen?Is heel het Amerikaanse leger rot omdat enkelesoldaten onschuldigen vermoorden of oplijken plassen? Zijn alle betogers op hetTahrirplein maniakken omdat er een aantalvrouwen verkracht zijn? Nee, toch? Als journalistkan je deze daden in perspectief plaatsendoor op zoek te gaan naar stemmenbinnen deze groep die dit gedrag veroordelen.Bij een islamitische aanslag kan je bijvoorvaneen strijd verzetten tegen een leger. Jekan je ook de vraag stellen of een staat eenterrorist kan zijn. Vanuit het modernestaatsconcept kan dat niet, omdat statenhet monopolie hebben op geweld. Maar eris toch zoiets als staatsterrorisme, namelijkhet systematisch gebruiken van geweldtegen burgers. Verwijs je dan naar de bombardementenvan Israël op de Gazastrook,of van de Amerikanen op Afghanistan, alscollateral damage (nvdr: onbedoelde nevenschadeop burgers of gebouwen bijaanval op een militair doelwit) of terrorisme?Dat kan ik niet zeggen.Waar moeten de media hierbij op letten?Een van beide partijen labelt de tegenstanderaltijd als terrorist, omdat dat voor dezepartij vaak betekent dat ze met de tegenstandermogen doen wat ze willen: doden,in Guantanamo opsluiten… Een journalistmag zeker niet zomaar de officiële propagandaovernemen, omdat die vaak aan éénkamp verbonden is. Er zijn overigens eenpaar schoolvoorbeelden van fouten die gemaaktzijn: Nelson Mandela werd soms alsterrorist bestempeld en Yasser Arafat waseerst een terrorist, vervolgens een vredesduifen uiteindelijk is hij in de ogen van sommigengestorven als terrorist. Correcter zouhet geweest zijn om Mandela te beschrijvenals een strijder tegen het apartheidsregime,“De onderdruktenvangisteren kunnende wraaklustigenvanmorgen zijn.“net zoals Arafat en Gandhi strijders warentegen de koloniale overheersing. Gandhiwas zelfs een geweldloos strijder. Maar datzijn iets langere en saaiere omschrijvingenvan deze personen.“Mijn redenering is dat oorlog uitstekende verhalen oplevert, maar vrede is schrale lectuur.” T. Hardy, Engels romanschrijver en dichter (1840 - 1928)20 | deMens.nu Magazine Dossier

eeld naar imams stappen en hun meningvragen. Toch vindt er altijd ongenuanceerdeberichtgeving plaats en dat is fout. Het sensationeleaspect wordt dan uitvergroot.Bekijken de media conflicten te vaakvanuit een westers perspectief?Uiteraard. Maar dat komt omdat media gemaaktworden door mensen. Zij hebbenhun eigen opleiding, hun eigen waardepatroon,hun eigen leven. Een journalist moetzich daar zoveel mogelijk bewust van zijn enzich hiertegen wapenen. Ook moet hij deaanwezigheid van zijn waardekader af entoe aan de mensen proberen duidelijk temaken. Daarom vraag ik mij bij conflictenvaak af waarom ik denk zoals ik denk. Endan kom ik vaak uit bij mijn geloof in mensenrechten.De basisrechten, zoals respectvoor de integriteit van elk indiviu, zijn onbetwistbaar.Men mag niet gefolterd of gedoodworden. Je kan daar sociaal-economischerechten aan vastkoppelen, graag zelfs. Meningsverschillenover deze rechten mogenechter niet als excuus gebruikt worden omde andere mensenrechten te schenden.Waarom wordt er zoveel aandacht besteedaan het aantal dode Belgen ofwesterlingen bij een ramp of oorlog?Mensen zijn geïnteresseerd in wat er binnenhun eigen omgeving gebeurt. En de mediaspelen daarop in. Ik schrik ook erger als mijnmoeder van de trap valt dan als er tien vrouwenuit een buurgemeente van de trap vallen.Wat voor ons als individu geldt, geldtook voor de samenleving. Media houdenbest rekening met die menselijke interesseen psychologie, anders bereiken ze slechtseen hele kleine groep gelijkgezinden. En hetis net de bedoeling dat ze zoveel mogelijkmensen bereiken of aan het denken zetten.Wel moeten ze zich niet alleen afvragen hoeze op de beste manier doordringen tot zoveelmogelijk mensen, maar ook hoe ze heneen venster op de wereld kunnen bieden.Hoe kunnen ze interesse opwekken alser geen directe link is met de eigen omgeving?Het eerste probleem is dan dat mensen anderenvaak niet zien als mens. Als er honderdmensen verdrinken in Sri Lanka, blijftdit voor velen verschrikkelijk veraf. En eendode Afghaan of een dode Irakees is tochmaar een extremist volgens sommigemedia. Dus het eerste wat media moetendoen is de andere als een mens laten overkomen.Als je als journalist die stap al hebtgezet, dan heb je al veel bereikt qua empathie.En er zal sowieso altijd meer aandachtuitgaan naar de mensen hier.“Meningsverschillenover sociaaleconomischerechten mogenniet als excuusgebruikt wordenom de anderemensenrechtente schenden.“De revolutierouteFoto: © Mark De VisscherDit najaar verschijnt er een nieuwe reeksop Canvas van Rudi Vranckx en zijnteam. In De revolutieroute zullen zij aande hand van getuigenissen terugblikkenop de Arabische revolutie en de balansopmaken. Ook trachten zij te achterhalenhoe de toekomst eruit zal zien.Kinderen in Jemenvragen om vrede.“Om gelukkig te leven moet je in oorlog leven met je passies en in vrede met de passies van anderen.” Socrates, Grieks filosoof (470 v.C. - 399 v.C.)Dossier deMens.nu Magazine | 21

Dossier: Vrede [is een werkwoord]“Als er eindelijk vrede was, gingtge precies naar den hemel”Interview met tachtigplussersHet voor de meeste mensen vrij abstracte begrip‘vrede’ krijgt een heel andere invulling in tijden vanoorlog. Dat mochten onze landgenoten amper zeventigjaar geleden aan den lijve ondervinden. We vroegenaan enkele tachtigplussers hoe zij oorlog en vrede inBelgië ervoeren tijdens de Tweede Wereldoorlog enwat vrede anno 2012 voor hen betekent.Julie Van GarsseHubert (°1922) en Alexandrine (°1923)Jullie waren net van de schoolbankenop het moment dat DuitslandBelgië binnenviel. Wat veranderdeer voor jullie?Alexandrine: Ik was zeventien enwoonde nog thuis. Van mijn moedermocht ik na het werk niet meer buitenkomen:te gevaarlijk. Er begon eentriestige tijd: er was niets te doen, wehadden weinig geld en het eten werdgerantsoeneerd. Bovendien moestenwe om de haverklap in de schuilkelderduiken.Hubert: Ik vluchtte samen met mijnbroers richting Engeland. Uiteindelijkbelandden we in Frankrijk. Toen ditland zich overgaf, stuurden de bezettersme naar Duitsland waar ik eerst vliegtuigenbouwde en nadien in een bakkerijmoest werken. Vijf jaar lang heb ik geenvoet in België gezet.Hubert: “Toen ik na de oorlog Belgiëbinnenstapte, dat was het schoonstemoment van mijn leven.”Wat verstonden jullie toen onder vrede?Alexandrine: Vrede betekende het eindevan de oorlog. Het woord deed ons denkenaan geluk en zorgeloosheid, net zoals in detijd dat alles nog goed was. Wedachten wel dat die tijd snel zouterugkomen, niemand had verwachtdat de oorlog vijf jaar zouduren. Toen de Engelsen aankwamenen er eindelijk vrede was,gingt ge precies naar den hemel.We zwaaiden naar de soldaten,overal klonk er muziek en wapperdenBelgische vlaggen. We wareneuforisch.Hubert: Ik maakte de bevrijdingvanuit Duitsland mee en vertrokonmiddellijk terug naar huis. Toenik na een lange reis eindelijk Belgiëbinnenstapte, zag ik onze vlagwapperen en als bij wonder klonkde Brabançonne. Ik ben op mijnknieën gevallen. Mensen spreken soms overhet schoonste moment van uw leven, awel,dat was toen. Op dat moment heb ik geleerdwat vrede is: vrijheid en vaderlandsliefde.“Een vrede die alle aardse aanzien te boven gaat: een kalm en gerust geweten.” William Shakespeare, Engels toneelschrijver en dichter (1564 - 1616)22 | deMens.nu Magazine Dossier

Heeft vrede vandaag nog steeds dezelfdebetekenis als in ’45?Hubert: Vrede blijft voor mij iets heel belangrijks.Ik zie het nog steeds als vrijheid,het ontbreken van oorlog. Gelukkig lijken inEuropa conflicten tussen landen momenteelveraf. Gezond blijven, dat houdt me nuvooral bezig. Maar ik heb ook wel schrik vande steeds grotere natuurrampen. En van deopkomst van China.Alexandrine: Wanneer ik op tv beelden zievan Syrië en Libië weet ik wel dat we blijmogen zijn dat het hier rustig is. Strikt genomenleven wij dus in vrede, want hier isgeen oorlog. Maar de zorgeloze tijd voor ennet na de oorlog is nooit teruggekeerd. Nade donkere jaren kwam er opeens te veelvrijheid en te veel weelde. Het gevolg is datde samenleving ontspoort. Jonge mensenbeseffen niet hoe goed ze het wel hebbenen willen steeds meer. Ook de discipline verdwijnt.Kinderen luisteren niet meer naar hunouders, elke dag bericht de krant over inbrakenen steekpartijen. Dat is niet wat ikme bij vrede voorstel.* * *Jos (°1929) en Hélène (°1928)Oorlog boezemt de meeste volwassenenveel angst in. Julliewaren nog kinderen in ’45. Hoeervoeren jullie deze periode?Hélène: Ik was een tiener en beseftenog niet echt wat er aan dehand was. De oorlog bracht verrassingenmee en dat vond ik bestspannend. Zo leefde mijn hele familiein groepsverband en moest ik afen toe met mijn neefjes en nichtjesin de schuilkelder kruipen. Dat waswel wat anders dan elke dag naarschool gaan. Uiteindelijk profiteerdeik vooral van de vrijheid die ikopeens van mijn ouders kreeg. Zijmaakten zich meer zorgen om debommen dan om opvoedingsregeltjes.Jos: Ik weet dat de vliegtuigen me mateloosboeiden. Jongens wilden deel uitmaken vande strijd. Het gruwelijke aspect van een oorlogdrong niet tot me door.Verlangden jullie naar vrede?Hélène: Op onze leeftijd niet, nee, dat waste abstract. Ik zag vrede niet als het eindevan de oorlog. In die tijd leefden kinderenook veel meer afgeschermd van de buitenwereld.Ik wist niet goed wat er rond mij gebeurde.Nu beseffen veertienjarige kinderenveel beter wat vrede is, ook al hebben zenooit een oorlog meegemaakt. NatuurlijkHélène: “Vrede is een werkwoord.”voelde ik wel aan dat vrede iets grootsmoest zijn, omdat mijn ouders er zo ergnaar verlangden.Jos: Op het einde van de oorlog werden wewel hevig door elkaar geschud door debombardementen. Toen verlangde ik welnaar vrede, ik wilde opnieuw gaan en staanwaar ik wilde.Benader je vrede nu op dezelfde manierals toen?Jos: Vrede betekent voor mij nog steedsvrijheid en zelfbeschikkingsrecht, wat demens ontnomen wordt tijdens een oorlog.Het is dan ook de grootste rijkdom voor iemanddie een oorlog heeft meegemaakt.Hélène: Voor mij is vrede concretergeworden. Ik ervaar het als rust,kalmte, als het genieten van de dingendes levens. Misschien toch deerfenis van enkele woelige jeugdjarendie zeker ook hun sporen hebbenachtergelaten.Leven we nu in tijden van vrede?Jos: We zijn geruster nu in het Westen.We maken meerdere oorlogenmee op wereldvlak, maar ondervindendie in België niet aan den lijve.Daardoor wordt oorlog een abstractbegrip.Hélène: Ik vind niet dat wat we nu meemakenvrede kan genoemd worden. In alleomliggende werelddelen is er de dreigingvan geweld of hongersnood. Maar ook hierervaar ik geen vrede. Dat komt omdat ikvrede zie als een innerlijk gevoel van rust,van tevredenheid. Onder de mensen hangteen algemene sfeer van ongenoegen. Weinigenzijn in staat om hun leven te aanvaardenzoals het is. Dat ligt in de menselijkenatuur: we zijn nooit tevreden. Zelf streef ikhier wel naar in mijn dagelijkse leven. Vredeis een werkwoord.* * *“De ouderdom vangt aan juist op het ogenblik, waarin men vrede met de wereld sluit.” Jan Greshoff, Nederlands schrijver en letterkundige (1888 - 1971)Dossier deMens.nu Magazine | 23

24 | deMens.nu Magazine Dossier

Laatst werd ik er door iemand van beschuldigd “opgodsdienst gefixeerd” te zijn. Mijn gesprekspartnervond dat ik mij soms wat te druk maak in levensbeschouwelijkekwesties want dat we “tenslottetoch al ver zijn gekomen sinds de Verlichting”. Ikliet hem het vrij verontrustende krantenartikel‘Allah is groot op de speelplaats’ van journalisteNathalie Carpentier lezen, dat in april in De Morgenverscheen. Zijn gelaatsuitdrukking liet vermoedendat hem zonet de ware betekenis van het cool klinkendebegrip ‘stupefactie’ was duidelijk geworden.Hij keek in elk geval alsof hij ter plaatse een ongewenstproctologisch onderzoek diende te ondergaan.Carpentier sprak met leerkrachten godsdienst enzedenleer, schooldirecties en inspecteurs om erachterte komen in welke mate kinderen met godsdienstbezig zijn. En haar bevindingen doen hetvrijdenkersgemoed zinken als een aambeeld in eenkuip rijstpap. Blijkt immers dat ook zes- en zevenjarigenzich op de speelplaats al gretig over godsdienstroeren. En dat het antwoord op de vraag‘Wie is de grote baas?’ steeds vaker ‘Allah’ is. Endat sommige kinderen niet nalaten te melden datdie grote baas boos wordt als iemand bijvoorbeeldeen iets te kort rokje draagt op school...“Het hangt er van af hoe belangrijk geloof thuis is”,aldus een leerkracht zedenleer in Brussel. Een uitspraakdie kan wedijveren met “gras heeft de neigingom groen te zijn” inzake vanzelfsprekendheid.En het is hier dat de discussie met mijn gesprekspartnerin mijn voordeel begon te hellen als bevondenwe ons op een wip, en ik had qua extragewicht beschikking over voornoemd aambeeldterwijl mijn opponent het met een zakje van 5 kilogramaardappelen moest stellen. Om kort te gaan:wie zoals ik en vele anderen in de opvoeding vanzijn kinderen het humanistisch principe vooropstelt,en ‘religie’ dus omschrijft als een soort van irrationelehersenkoorts, stuurt zijn nakomelingen despeelplaats op met een waardensysteem dat moeilijkte verdedigen valt op zevenjarige leeftijd. Wantwat zeg je als snotneus tegen een andere snotneusdie er helemaal van overtuigd is dat God ofAllah sowieso ‘de baas’ is?Ik stelde het al voorop in een vorige column:waarom moeten we als maatschappij in vredesnaam‘godsdienst’ onderrichten? Waarom moetenwe prille, ontwikkelende hersenen besmettenmet de gevaarlijke en polariserende onzin die religieonmiskenbaar is? Waarom moeten westeeds nieuwe katholieken, moslims, protestantenen dergelijken opleiden? Waarom is er zoietsnodig als Samen anders, anders samen, een studiedagwaarbij alle leerkrachten levensbeschouwelijkevakken samen komen om ‘openheid’ voorandere religies te bespreken? Op zo’n studiedagvalt de term ‘respect’ vaker dan een eenbenigeman op het WK Kontschoppen. Respect is echteral lang, en zeker in deze, een loze en lege en uitgeholdeterm geworden. Het gaat allang nietmeer om respect, of zoals ik het noem: savoirvivre.Het gaat om weldenkendheid, historisch inzicht,empathie en goeie ouwe redelijkheid. Zesenzevenjarigen naar school sturen met middeleeuwsedenkbeelden en de verzekering dat hunreligie beter is dan alle anderen is één ding, maarze op de koop toe op school ook nog eens ophet hart drukken dat andermans religie iets is datin het beste geval moet ‘gerespecteerd’ wordenis ronduit onnozel. Yup, ik ben boos. Niet dat hetiets uithaalt.deMens.nu Magazine | 19

Vrij-willigersvan bij onsDeMens.nu, haar huizenvandeMens, haar lidverenigingen en haar Franstaligezusterorganisatie Centre d’Action Laïque steunen op de inzet van vrijwilligers.Het georganiseerd vrijzinnig humanisme in België kan niet zonder.Wat deze vrijwilligers doen is heel divers. We stellen enkele van onze onmisbarekrachten voor…Sonny Van de Steene1 2 3 4Foto: © Thomas MelsWalterCurrinckx52 lentesAlbertComhaire75 lentesMichelMagits65 lentesIlkeBeckers31 lentes20 | deMens.nu Magazine

vrijwilligers van bij ons1WalterCurrinckx52 lentes2AlbertComhaire75 lentes3MichelMagits65 lentes4IlkeBeckers31 lentesIs o.a. vrijwilliger bij OVMDeurne, een afdeling van deHumanistisch-VrijzinnigeVereniging.“Vijf maal per jaar organiseertOVM Deurne een aperitiefconcertvoor een 120-talmensen. Na afloop krijgen zeeen eenpansmaaltijd. Eenfijne manier om mensen bijelkaar te brengen en te houden.Ik maak deel uit van hetkeukenteam.Na het concert vertel ik dehongerige aanwezigensteeds hoe de maaltijd, dieze dadelijk zullen krijgen, totstand gekomen is. Vol bewonderingontdekken ze datwe dagverse, onbespotengroentjes en bioscharrelkippengebruikt hebben. Alsklap op de vuurpijl voeg ikeraan toe dat we ook werkenmet versgeplukte, zelfgekweekte,chemicaliënvrijekruiden uit ons volkstuintje.Applaus weerklinkt. Spontaanvraagt het publiek waarhet tuintje zich bevindt. Ikantwoord: ‘Tegen de flankvan de autosnelweg aan deAntwerpse ring.’(lacht)”* * *Is als vrijwilliger o.a. redacteurvan het Oost-Vlaamsevrijzinnig humanistische tijdschriftDe Geus.“Ik was het niet eens meteen ‘kritisch’ artikel in DeGeus over Henri Poincaré.Het stuk was geschrevendoor Philippe Juliam. Ikstuurde mijn reactie naar deredactieraad. Prompt vroegPhilippe mij om ook lid teworden. We werden dikkevrienden. Gedurende al dietijd dat ik deel uitmaak vande redactieraad vind ik hetbijzonder leuk en bemoedigendom van mensen die ikzelf waardeer, een complimentjete krijgen. Zekeromdat ik geen kampioen inzelfzekerheid ben. Happyme, want meer dan eenskreeg ik felicitaties voor m’nwerk.”* * *Is als vrijwilliger o.a. voorzittervan Uitstraling PermanenteVorming vzw (UPV).Deze socioculturele verenigingtracht de wetenschapte populariseren.“Ik heb jarenlang mee hetbeleid bepaald in diversevrijzinnig humanistische organisaties,eerst als secretarisvan UPV en hetWetenschappelijk SteunfondsVUB, later als voorzittervan de VrijzinnigeKoepel, Unie Vrijzinnige Verenigingenen nu van UPV.Ik heb in mijn vrijwilligerswerksteeds gestreefd naareen sterk maatschappelijkweefsel, waarin de individuenelkaar proberen te ondersteunen.Daarbij koesterik initiatiefzin en inlevingsvermogen.De medewerkingen het enthousiasme vanalle mensen in de verenigingenwaar ik actief was enben, heeft me steeds de nodigeenergie gegeven omverder te werken.De totstandkoming van dewet van 21 juni 2002 draagik in m’n hart. Door deze wetwerd een lange strijd vanvele vrijwilligers bekroondmet een statuut voor onzelevensbeschouwing en haarpersoneelsleden.”* * *Is vrijwillig vrijzinnig humanistischconsulent bij deStichting voor Morele Bijstandaan Gevangenen(SMBG). SMBG zorgt ervoordat elke gedetineerde beroepkan doen op vrijzinnighumanistische begeleiding.“Ik heb gesprekken met gedetineerden.Als consulentben ik echter niet gebondenaan de gevangenisstructuuren -cultuur zoals anderehulpverleners. Zij moetenrapporteren wat gezegdwordt. Mijn gesprekken metgedetineerden zijn strikt vertrouwelijk.Dat geeft ze vaakmeer diepgang.Ik vind dit werk zinvol omdatik mensen kan blijven benaderenals mensen. Het justitieapparaatheeft als doelmisdadigers op hun verkeerdedaden te wijzen enhen te sanctioneren. Consulentenzijn er om te luisterennaar wat het leven voor gedetineerdenbetekent, wieze zijn als mens, ondankswat er gebeurde.De verhalen die ik hoor, zijnsoms hallucinant: beschrijvingenvan een gewapendeoverval of intrieste familieverhalen.Ik duizel er steedsvan als ik de cel buitenstap.”* * *deMens.nu Magazine | 21

Op 12 mei 2012 heeft deMens.nu opnieuw deelgenomen aan TheBelgian Pride. Met een reusachtige truck, een professionele dj-seten massa’s enthousiastelingen begeefden we ons tussen de50.000 deelnemers aan de kleurrijke holebiparade in Brussel.Deze 17de editie stond in het teken van geweld tegen holebi’s.Met de slogan Visible citizens. I want to be! Do you? benadruktende organisatoren het belang van zichtbaarheid van de holebigemeenschapin het straatbeeld. DeMens.nu toonde alvast dat zedeze gemeenschap in haar armen sluit en deelde buttons en flyersuit met een zinnenprikkelend hartje erop.Liza JanssensDe vrijwilligers van deMens.nu hebben er zin in.Gespot op de Pride: de enorme truck van deMens.nu!22 | deMens.nu Magazine

ingezoomdik heb zin in deMens.nuIemand flyers en buttons van deMens.nu?deMens.nu Magazine | 23

Homeopathie werkt,als placeboUit geen enkele wetenschappelijke studie blijkt dat homeopathiewerkt. Dat stelde het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg(KCE) na uitgebreide evaluatie vast in zijn derde en laatste rapport(2011) over niet-conventionele geneeswijzen. Homeopathiescoort slechter dan osteopathie, chiropraxie en acupunctuur “omdatzij absoluut niet kan bogen op wetenschappelijke bewijzen, in tegenstellingtot de andere bestudeerde niet-conventionele geneeswijzendie toch enige, zij het beperkte geloofsbrieven konden voorleggen”.En daarom raden de experts de overheid formeel af om homeopathieterug te betalen. Maar wat is homeopathie nu eigenlijk?Veerle CannootEen homeopathisch middel is een zeer (zeer!) sterk verdunde oplossingvan een dierlijke, plantaardige of minerale stof in water, somsmet alcohol, die krachtig geschud is. Door het schudden zou devloeistof haar kracht behouden en door de verdunning zou haar genezingspotentieelgroter worden. De verdunning is vaak zo extreemdat in het eindproduct soms geen enkele molecule van de oorspronkelijkestof meer overblijft. Homeopathie werkt daarnaast volgens de‘similia-regel’: de stoffen die een gezond lichaam ziek maken, zouden– in extreem verdunde vorm – gelijkaardige symptomen bij een ziekegenezen. Ten slotte stellen homeopaten dat er geen ziekten zijn, alleenzieken. Dus is het perfect verklaarbaar dat een behandeling diebij de ene mens werkt, bij een andere geen enkele invloed heeft.Edzard Ernst signeert Bekocht of behandeld? tijdens de uitreikingvan de Zesde Vijs.Maar het werkt!Homeopathie werkt. Even goed als een placebo: een nepmedicijndus. Met homeopathie voelt de patiënt zich vaak – al dan niet tijdelijk– beter, terwijl er geen actieve stoffen toegediend worden. Patiëntendie behandeld worden door een homeopaat, zijn meestaltevreden volgens het KCE-rapport. Het kenniscentrum verklaart ditdoordat heel wat aandoeningen na een paar dagen gewoon vanzelfgenezen. Bovendien speelt het placebo-effect een belangrijke rol.(zie kaderstukje)24 | deMens.nu Magazine

onder de loepHoe werkt dat placebo-effect?Remco heeft buikpijn. Zijn mama geeft hem een pilletjeen zegt dat zijn buikpijn binnen de tien minuten zal verdwijnen.In werkelijkheid krijgt hij gewoon een suikerbolletje.Er zitten dus geen pijnstillende stoffen in het‘pilletje’. Maar Remco gelooft dat hij een pilletje tegen debuikpijn neemt. En wonder boven wonder, tien minutenlater voelt Remco zich een beetje beter. Zijn mama is eensupermama en dat pilletje is een magisch pilletje. Dus, deverwachting van Remco, “dat pilletje maakt mijn buikbeter”, en het vertrouwen in zijn mama zijn zo sterk datzijn buik ook echt minder pijn doet.Skepp: ten strijde tegen valse beweringenSkepp (Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudo-wetenschapen het Paranormale) doet al jarenlang verwoede pogingenom homeopathie te ontmaskeren als volksverlakkerij. Tijdens éénvan hun stunts drinken ze een portie gif die ongeveer even sterkverdund is als een homeopathisch ‘geneesmiddel’. Nog nooit vieleen Skepper ter plekke – of zelfs enkele dagen nadien – dood.Tijdens de uitreiking van de Zesde Vijs (nvdr: Skepp kent deze prijstoe aan iemand die zich het voorbije jaar verdienstelijk heeft gemaaktin het verspreiden van objectieve kennis inzake pseudo-wetenschapen het paranormale.) dit jaar kreeg de internationaalbekende professor Edzard Ernst (Universiteit van Exeter, VerenigdKoninkrijk) het erelidmaatschap van Skepp. Ernst deed uit de doekenhoe hij begon als homeopaat en later de eerste hoogleraar inde Complementaire Geneeskunde in het Verenigd Koninkrijk werd.Naarmate hij meer onderzoek deed, kalfde zijn vertrouwen in complementairegeneeskunde verder af. Van aanvankelijke held van dealternatieven werd hij door sommigen onder hen de meest gehate.Net als Skepp bestrijdt Ernst niet zozeer homeopathie, maar welde valse beloften die homeopaten doen. Of zoals Wim Betz, voorzittervan Skepp, schrijft: “Als de erkenning van behandelingen zouafhangen van de gunst van het volk, dan zaten we nog steeds metaderlatingen, brandijzers en zalfjes gemaakt van vleermuizendrek.Absurdistan is trouwens al begonnen. Dankzij sterk lobbywerk vande homeopathische industrie heeft het Europees Parlement directievengestemd die de lidstaten verplichten om producten waarniets in zit en die niemand kan onderscheiden van water of suiker,te erkennen als medicijn. Sterker nog, producenten mogen er zelfsmedische indicaties voor vermelden als ze ergens een boekje kunnenopdiepen dat aantoont dat een homeopaat het ooit daarvoorgebruikte.”Homeopathie en volksgezondheidTegen het advies van het KCE in, dat nochtans onder haar voogdijstaat, wil minister Onkelinx aan de beoefenaars van alternatieve geneeskundeeen beroepstitel toekennen. Het gaat om osteopaten,chiropractors, acupuncturisten en vooral homeopaten. Twintig procentvan de homeopaten die nu mensen behandelen, zouden geenmedische opleiding genoten hebben. Daar wil Onkelinx een eindaan maken door artsen en alternatieve genezers zelf beroepscriteriate laten voorstellen. Blijft natuurlijk de vraag waarom de ministereen beroepsgroep die water duur tot zeer duur verkoopt, wil vererenmet een beroepstitel.Meer weten?Heel wat aandoeningen genezen gewoon vanzelfna een paar dagen.Het KCE-rapportDe Gendt T, Desomer A, Goossens M, Hanquet G, Léonard C, Mertens R,Piérart J, Robays J, Roberfroid D, Schmitz O, Vinck I, Kohn L. Stand vanzaken van de homeopathie in België - synthese. Health ServicesResearch (HSR). Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg(KCE). 2011. KCE Reports. 154A. D/2011/10.273/16.Info over alternatieve geneeswijzen: www.skepp.be/artikelsHet boek van Edzard Ernst en Simon SinghBekocht of behandeld?Uitgeverij De Arbeiderspers, 2010ISBN: 9789029573139In dit boek worden heel wat alternatievegeneeswijzen kritisch onderzocht, met denadruk op acupunctuur, homeopathie, chiropraxieen kruidengeneeskunde. Het resultaatvalt meestal niet bijster positief uit.Bekocht of behandeld? is vlot geschreven,met gevoel voor humor en je hoeft geen wetenschapperte zijn om te kunnen volgen.deMens.nu Magazine | 25

eurekaGesukkel achter het stuur met ingewikkeldewegenkaarten, hopeloos verlorenrijden ondanks je wegbeschrijving:been there, done that. Gelukkig kwamer in de jaren negentig een systeem opde markt dat aanvankelijk ontworpenwas voor militair gebruik: de gps. Hetapparaatje in de auto leidt je – meestal– probleemloos naar je bestemming.Anno 2012 kunnen de meesten nietmeer zonder. Maar hoe werkt een gpsnu eigenlijk?Veerle CannootVijfhonderd jaar geleden werd in Rupelmonde Gerard De Cremergeboren, beter bekend als Mercator. Hij ontwikkelde zich tot cartograafen verwierf bekendheid met de Mercatorprojectie, waarbij hetbolvormige aardoppervlak overgebracht wordt op een platte kaart.Daarmee legde hij de basis voor de moderne cartografie en voor dereden waarom wij straks geen kaart meer kunnen lezen: de gps.Wat is een gps?Gps of Global Positioning System is een systeem dat je plaats bepaalt.Het bestaat uit 24 satellieten die in een baan om de aardedraaien en signalen uitzenden, een aantal grondstations en ontvangers.Zo kan tot op tien meter nauwkeurig bepaald worden waar jeje bevindt op het aardoppervlak.Stel dat je je op 34.000 km van een tweede satelliet bevindt, danzit je ook op de cirkel rond die tweede satelliet. De cirkels hebbentwee snijpunten.Er is dus een derde satelliet nodig om je precies te lokaliseren. Deontvanger geeft die locatie weer als een lengte- en een breedtegraad.Je afstand tot de satelliet wordt berekend met radiosignalen. Alswe weten hoe snel de radiosignalen bewegen en hoe lang ze erovergedaan hebben om bij de gps te komen, dan weten we ook welkeafstand ze afgelegd hebben, want: afstand = snelheid x tijd.De gps berekent je locatie aan de hand van je afstand tot minstensdrie satellieten en de positie van die satellieten. In een driedimensionaleruimte (links-rechts, voor-achter, onder-boven) zijn immersminstens drie afstanden tot een vast punt nodig om de plaats vandat punt te kunnen bepalen.Hoe weet de gps waar je zit?Als je weet dat je op 30.000 km van een eerste satelliet zit, kan jeeen cirkel trekken rond die satelliet. Jij zit op de snijlijn van die cirkelmet het aardoppervlak.Hoe weet de ontvanger waar de satelliet zit?Gps-satellieten draaien in een hoge, stabiele baan rond de aarde.Het grondstation stuurt regelmatig zijn positie door naar de satellieten die stuurt om de 30 seconden een signaal naar de ontvangermet zijn positie en gegevens over zijn baan. De ontvanger berekentzo zelf waar de satelliet zich bevindt.Big Brother is watchingLeuk, op elk moment weten waar je bent en hoe je van dat puntterug naar huis raakt. Maar het betekent ook dat altijd geweten iswaar we ons bevinden. Bovendien zijn steeds meer gsm’s ensmartphones uitgerust met een gps-functie. Dus wees voorzichtig.Zo was er een werknemer die een gps van zijn baas kreeg, maardrie maanden later ontslagen werd. De gps toonde aan dat hij bijnaelke dag te vroeg thuis was.26 | deMens.nu Magazine

BreinpijnSpeel mee en maak kans op een leuke prijs!Vul snel de sudoku of het kruiswoordraadsel in en stuur je oplossing voor 14 augustus 2012naar info@deMens.nu (vemeld in het onderwerp “Oplossing Breinpijn”), of met de post naardeMens.nu, Brand Whitlocklaan 87, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe. Je kan je antwoordenook faxen op het nummer 02 735 81 66.Vermeld volgende gegevens: Voornaam, Naam, Geboortedatum, Geslacht, Adres en de Oplossing(het sleutelwoord van de puzzel en/of de gele lijn in de sudoku).Er worden telkens zes winaars gekozen: drie voor het kruiswoordraadsel en drie voor de sudoku.Iedere winnaar krijgt de boeken Dirk Verhofstadt in gesprek met Paul Cliteur van Dirk Verhofstadten Een goede dood. 2002-2012: tien jaar ‘controversiële’ euthanasiewet? onder redactie vanFranky Bussche en Wim Distelmans.In het volgende nummer publiceren we de oplossingen en de namen van de winnaars.Voornaam: . .......................................................................................................................Naam:...............................................................................................................................Geboortedatum:.............................................................................................MVAdres: ...............................................................................................................................Sleutelwoord puzzel: ..........................................................................................................en / ofGele lijn sudoku: . ...............................................................................................................Oplossing vorig nummer:Sleutelwoord: TOEKOMSTGERICHTGele lijn: 126 894 375De winnaars van het kruiswoordraadsel zijn: Hoedemakers Denise uit Antwerpen, Meersdom Geert uit Bruggeen Debevere Anne-Sophie uit Zottegem.De winnaars van de sudoku zijn: Dilen Doke uit Leuven, Steenhoudt Pierre uit Sint-Niklaas en Bernaerts Denise uit Namen.Iedere winnaar krijgt het boek Zahra’s Paradise van Amir & Khalil en de dvd A Separation van Asghar Farhadi.deMens.nu Magazine | 27

Van de bovenste plankDirk Verhofstadt in gesprekmet Paul Cliteur.Een zoektocht naar waarheidDirk VerhofstadtHoutekiet, 2012ISBN: 9789089242105We Need To Talk About KevinRegisseur: Lynne RamsayActeurs: Tilda Swinton, John C. Reilly,Ezra MillerVerkrijgbaar op dvd en blu-rayboekfilmEen jaar na Dirk Verhofstadts dagenlangeinterview met Etienne Vermeersch, nodigdede doctor in de moraalwetenschappenook Paul Cliteur uit voor langegesprekken in Toscane. Cliteur is hoogleraaraan de Universiteit Leiden en filosoof.Tijdens de zomer van 2011 stelden beideheren zich de vraag hoe mensen in harmoniekunnen samenleven, wat leidde tot een470 pagina’s tellend boek. Ze onderzoekenonder andere of religie naar meer cohesieleidt, analyseren de goddelijkebevelstheorie, de zaak Salman Rusdie ende moord op Theo Van Gogh. Cliteur uitscherpe kritiek op de tolerantie van veleprogressieven ten aanzien van religieus radicalisme.Hijzelf breekt een lans voor religiekritieken bepleit een universeleseculiere moraal.De interviewstijl in Een zoektocht naar harmoniebiedt de lezer een houvast inCliteurs uitgebreide overpeinzingen. Hetresultaat is een heldere uiteenzetting diekomaf maakt met heel wat mainstreamopvattingen.Cliteur toont hierbij zijnenorme kennis en zijn gevoel voor nuance.[jvg]Rood: de kleur van tomaten, liefde en…bloed. We Need To Talk About Kevin windter geen doekjes om: deze film gaat tot ophet bot. Van achter een rode waas vertellende beginbeelden reeds: de bijna 16-jarigeKevin heeft iets gruwelijks aangericht. Maarwat precies? En vooral, hoe is het zoverkunnen komen? Via flashbacks in zijn moedershoofd zien we Kevin de baby die altijdhuilde, Kevin de peuter die haar met zijnpesterijen tot waanzin dreef en Kevin dedemonische tiener die uiteindelijk een onherstelbaredaad zal plegen. Is Kevinsmonsterlijkheid aangeboren of aangeleerd?Zijn moeder vraagt het zich voortdurend af.Regisseuse Lynne Ramsay geeft haar geenantwoord. Aan de kijker om te oordelen. Bijhaar verfilming van Lionel Shrivers romankiest Ramsay niet voor lange dialogen; geluidenen kleuren vertellen genoeg. Eenmeesterlijk psychologisch drama is het resultaat.Enige minpunt is de niet altijd evensubtiele uitwerking van de personages, diebij momenten haast karikaturen wordenvan zichzelf. Maar over Kevin zullen wepraten, dat staat vast.[jvg]copyright: ® Imagine Film Distribution28 | deMens.nu Magazine

Speel mee met Breinpijn (p.27) en maak kans om o.a. het boek Dirk Verhofstadt in gesprek met Paul Cliteur van Dirk Verhofstadt te winnen.Vrouwelijke filosofen.Een historisch overzichtCarolien Ceton (hoofdredactie)Uitgeverij Atlas, 2012ISBN: 9789045007687Kies en bemin je keuze.Zelfzorg bij je levenseindeAnn VermeirenLannoo, 2012ISBN: 9789401401319boekboekOnbekend is onbemind. Hoeveel vrouwelijkefilosofen kunt u opnoemen? Met een beetjegeluk herinnert u zich Hannah Arendt en misschienook nog Simone de Beauvoir en zelfsMartha Nussbaum, als het echt goed gaat.Nochtans hebben mannen geen monopolieop ‘de grondslagen van het denken’. Dattoont dit boek uitvoerig aan: 67 dames wordenvan onder het stof gehaald en krijgen depositie die ze verdienen. Dit historisch overzichtverlegt grenzen. Het filosofische werkvan vrouwen nam immers vaak andere vormenaan, zoals filosofische romans of essays.Bovendien gaven vrouwen veelal praktischvorm aan hun denken, ze richtten het denkenop het eigen handelen en het dagelijkseleven.Vrouwelijke filosofen is een must have voorelke geëmancipeerde denker. Het boek biedteen blik op het leven en werk van illusteredames als de Pakistaanse Saba Mahmooden de Kameroense Werewere Liking.[jp]Ann Vermeiren was zelfstandig stressconsulente.Samen met haar man, professorMarc Buelens, gaf ze vijftien jaar geleden hetboek Beter zorgen voor jezelf uit. Tijdenshaar carrière begeleidde Ann Vermeirenmensen die voor een verandering stonden.Ze moedigde hen aan om te durven kiezenen, eenmaal gekozen, er helemaal voor tegaan. Want je voelt je vrij als je leeft volgensde keuzes die je maakt. Kies enbemin je keuze dus.Na de diagnose van borstkanker was hetechter aan haarzelf om gedurende haarziekte en de vele behandelingen die daarmeegepaard gingen complexe keuzes temaken. Telkens maakte ze deze voor devolle honderd procent. Ook wanneer zemoest kiezen tussen langer leven en levenskwaliteit.Ann Vermeiren koos voor levenskwaliteit.In de inleiding van Kies en bemin je keuzeverduidelijkt ze dat dit geen boek is overkanker, maar over het levenseinde. Omdatanderen er kracht uit kunnen putten enmensen uit de gezondheidszorg er inspiratiekunnen vinden.Het boek is een eerlijke en warme getuigenisover haar verhaal en haar gevoelens,haar mooie momenten, haar onzekerheden,maar vooral over het omarmen vankeuzes. Het belicht de belangrijke rol vande hedendaagse geneeskunde respectvol,maar op kritische wijze. Professor WimDistelmans begeleidde Ann Vermeiren inhaar laatste levensfase. Hij stond aan haarzijde wanneer ze in november 2011 dekeuze beminde om afscheid te nemen vanhet leven.[rl]deMens.nu Magazine | 29

actua“Justitie heeft grotereuitdagingen dandebat overInterview metAnnemie Turtelboomlevensbeschouwingen”Ze laat op zich wachten. Een file, blijkt een halfuur later.Annemie Turtelboom, minister van Justitie, begroet memet een grote glimlach en geeft me een hand. Eengedreven vrouw zit voor mij. In het zwart, zoals wehaar uit de media kennen. Ze heeft niet veel tijd,de voorbode van een intens interview. De ministerwil tijdens haar legislatuur het rechtsapparaatdoeltreffender maken. Maar wat met delevensbeschouwingen, ook één van haar bevoegdheden?Hoe ziet hun toekomst eruit?Sonny Van de SteeneWelke rol speelt levensbeschouwing in jouw leven?Bijna geen. Mensen grijpen vaak naar een levensbeschouwing ophet moment dat er iets ergs gebeurt. Ik heb echter niet hetgevoel dat ik er dan troost in zou vinden. Misschien ligtdat aan de levensfase waarin ik me bevind. In mijnpersoonlijke relaties speelt levensbeschouwing ookamper. Ik weet niet altijd welke levensbeschouwingmijn vrienden hebben en dat is goed zo. Dat betekentdat de vriendschapsrelatie gebaseerd is op ietsuniverseels gemeenschappelijk. Sowieso heb iksteeds respect voor de levensbeschouwing van anderen.En waarden?Waarden zijn superbelangrijk. Ik probeer mijn kinderenook waarden, zoals respect voor anderen, bijte brengen.deMens.nu Magazine | 31

Op welke manier beïnvloeden waarden jouw werk?Waarden maken deel uit van mijn persoon. De beïnvloeding gebeurtdus constant.Ik ga respectvol om met m’n medewerkers. Ik poog een kruisbestuivingte laten ontstaan tussen ervaren ouderen en gedreven jongeren.Ik streef naar een evenwicht tussen mannen en vrouwen. Ikwil dat mijn beleidscel een afspiegeling is van de samenleving.In België hebben we het principe van de scheiding tussenkerk en staat. Tezelfdertijd financiert de overheid levensbeschouwingen.Wanneer de financiering van de levensbeschouwingen aan bodkomt in het parlement, verwijs ik steeds naar de Grondwet. Reedsbij het ontstaan van België vormde de scheiding tussen levensbeschouwingen staat één van de basispijlers. Tegelijkertijd erkendemen de meerwaarde van de levensbeschouwingen voor de samenleving.Daarom ondersteunt de overheid ze, maar met een heelgrote terughoudendheid. Het is de taak van de levensbeschouwingenom zich op een goede manier te organiseren, met respect voorde rechtsstaat.In het huidig regeerakkoord staat dat er een debat over deerkenning van erediensten moet worden geopend. Wat moetenwe ons daarbij voorstellen?Het systeem met betrekking tot de financiering van levensbeschouwingenzal tegen het licht gehouden worden. Het debat is reedsgestart in het parlement onder de vorige regering. Zo’n debat hoortdaar ook thuis, omdat er een overeenstemming nodig is die dekloof tussen meerderheid en minderheid overstijgt.“Ik heb eengroot respectvoor delevens -beschouwingvan anderen.”Hoe sta je tegenover het huidige systeem van financieringvan de levensbeschouwingen?Er is op dit moment een enorm respect tussen de staat en de levensbeschouwelijkeorganisaties. Levensbeschouwingen organiserenzich met een grote autonomie. De financiering door deoverheid heeft als groot voordeel dat de overheid aan de alarmbelkan trekken indien er iets fout dreigt te lopen. Is levensbeschouwingeen puur persoonlijke aangelegenheid, dan heeft de overheid er totaalgeen greep meer op. Het nadeel van overheidsfinanciering is -behalve dat die geld kost - ook dat de levensbeschouwingen mindergeneigd zijn om zichzelf te financieren.Is het debat een prioriteit voor jou?Ik ben minister van een groot departement. Ik zie het als mijn taakom Justitie te beginnen hervormen. Aan de hervorming van derechterlijke orde zijn we nu eindelijk begonnen. Ik wil onder meerde gevangeniskwaliteit en -capaciteit verhogen, Justitie informatiserenen het erfrecht en het familierecht moderniseren. Maatschappelijkgezien geef ik deze zaken prioriteit op het debat over delevensbeschouwingen. Hoewel het niet altijd even vlot gaat bij iederelevensbeschouwing (lacht), verloopt het systeem dat we hebbenal bij al goed. En dingen die goed lopen…32 | deMens.nu Magazine

actua“Het debat over delevensbeschouwingenhoort thuis in hetparlement.”Vanuit welke bezorgdheid werd het debat met betrekking totde levensbeschouwingen in het regeerakkoord geschreven?Met slogans als ‘erediensten financieren is niet van deze tijd’ komenwe nergens. Er moet een debat over de feiten gevoerd worden,zodat argumenten pro en contra het huidige systeem of een anderduidelijk geformuleerd kunnen worden. Door het debat fundamenteelte voeren kunnen scheeftrekkingen rechtgezet worden. Maarhet kan ook zijn dat het parlement voor een totaal ander systeemzal kiezen.De wet van 21 juni 2002 was een grote stap in de gelijkberechtigingvan de vrijzinnigheid. Toch bestaan er nog ongelijkhedentussen de levensbeschouwingen.De overheid moet een zo groot mogelijke neutraliteit hanteren. Definanciering vandaag en de manier waarop die verdeeld is, is historischgegroeid. Met de globalisering komen nieuwe spelers op hettoneel. Ook het boeddhisme krijgt binnenkort zijn erkenning in België.Die spelers kunnen net als de islam voor verschuivingen in desamenleving zorgen. Europese rechtsspraak zegt dat we alle godsdienstengelijk moeten behandelen.Wie welk deel van de koek krijgt, komt ook aan bod tijdens het debat.Dit hangt samen met het aandeel van de levensbeschouwingen in desamenleving. Ongetwijfeld zal de manier waarop ‘geteld’ wordt totdiscussie leiden. Iedere levensbeschouwing zal haar telling naar voorschuiven om aan te tonen dat haar huidige financiering te beperkt is.De maatschappij ontkerkelijkt verder. Koppel je daar de verdereuitbouw van de georganiseerde vrijzinnigheid aan?Ik ben ervan overtuigd dat mensen bezig zijn met hoe ze zin gevenaan hun leven en de manier waarop ze in het leven staan. Het gaatdaarbij over ‘heb ik voldoende tijd voor de kinderen’ en ‘hoe sta ikin m’n job’. Het ‘behoren tot’ is veel minder militant geworden. Dynamiekenontstaan waar ze ontstaan. Het kan zijn dat de vrijzinnigheiddoor de ontkerkelijking groeit. Het kan ook zijn dat de mensen‘niks’ worden of dat er een evolutie is naar andere vormen. Hopelijkwordt het ingevuld door mensen die het op een verstandige maniereen alternatief geven. Ik huiver van radicalisering.De wet van21 juni 2002Tien jaar geleden ondertekende koning AlbertII de ‘wet betreffende de Centrale Raad derniet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschappenin België, de afgevaardigdenen de instellingen belast met het beheer vande materiële en financiële belangen van de erkendeniet-confessionele levensbeschouwelijkegemeenschappen’. De uitvoeringswet vanartikel 181§2 van de Grondwet is een kaderwet,die de structurering en de financieringvan de niet-confessionele levensbeschouwelijkegemeenschappen in België vastlegt.Concreet: de Centrale Vrijzinnige Raad (CVR)is de gesprekspartner van de vrijzinnig humanistischegemeenschap met de overheid. DeCVR wordt gevormd door het NederlandstaligedeMens.nu-UVV en het Franstalige Centred’Action Laïque. De vrijzinnig humanistischegemeenschap kan ook rekenen op overheidsmiddelenen personeel voor het aanbiedenvan vrijzinnig humanistische dienstverlening(o.a. begeleiding en plechtigheden).deMens.nu Magazine | 33

column Anne Provoostlapin, lapin, lapin!Ik zit met een groepje Franse schrijvers te praten. Wehebben het over de zeevaart en de gewoonten van descheepslui. Aan boord van een schip mag je het woord‘konijn’ nooit uitspreken, vertellen ze. Je zegt ‘het diermet lange oren’ of ‘de neef van de haas’. De schepenwerden indertijd met hennep gebreeuwd, en daar wildendie beestjes graag aan knagen. Al zal de middeleeuwsesymboliek van de gespleten mond en de neiging tot veelvuldigeontucht de onbespreekbaarheid ook wel in dehand hebben gewerkt. Het beest bij zijn naam noemenbetekent tot vandaag dat je aan wal wordt gezet, in vroegeretijden zelfs sans pardon overboord.Ik neem me voor om bij de eerste gelegenheid op eenFrans schip ‘lapin’ te roepen. Het taboe is zo absurd,het vraagt toch gewoon om te worden doorbroken?Mijn collega-schrijvers gaan meteen tegen me in. Hoekan ik schrijver zijn, willen ze weten, als ik altijd die behoeftevoel tegen de geldende afspraken te keer tegaan. Wat belet toch mijn omgang met de harmonievan tradities en mysteriën, de hoofdornamenten van hetgeestelijke bestaan? Zo radicaal voor het rationalismekiezen is een vorm van armoede, vinden ze, onverenigbaarmet de ruimhartigheid van poëzie en literatuur.Het is niet de eerste keer dat deze kritiek op me afkomt. Collega’s die mijn standpunten kennen noemenme nuchter, iemand bij wie de kop zich verregaandemanifesteert. Ze waarschuwen me voor mentaal purismeen zielloos mechanicisme. Hoe kan ik met mijnzekerheden leven? Waar is de ruimte voor epifanie, extaseen transcendentie?In de negentiende eeuw was de opvatting dat exclusieveinteresse in de fysieke wereld enkel tot naturalistischgeschrijf kon leiden. Ondertussen weten we datwww.anneprovoost.beslechts een deel van het brein van de nuchtere rationalisthelemaal blakend is. De rest worstelt evengoed metde onpeilbaarheid. Ik ken net als iedereen gevoelensvan ontzaglijkheid, eeuwigheid en bodemloosheid,weerloosheid en overgave, en van onbeschrijfelijke enongeadresseerde dankbaarheid. Ik geloof in wonderenen mirakels, in volmaaktheid, in inferno’s en in eenhemel, en ik heb altijd nog wel het gevoel dat in mijnleven het geheel groter is dan de som van de delen.Het duurt dan ook niet lang voor ik inbind, en toegeefdat het best wel kinderachtig is om op een Frans schip‘lapin’ te roepen. Er is veel plaats in de schedelpan vaneen schrijver, ook voor tegenstrijdige opvattingen. Alswe elkaar onze contradicties vergeven, wij ongelovigenonder elkaar, kunnen we ook meer begrip opbrengenvoor wie gematigd religieus is. Gelovige mensen doenzoals wij: ze zoeken metaforen voor wat ze niet begrijpen.Zijn ze daarom escapistisch? Niet noodzakelijk,want dat is ons schrijven ook niet. Literaire tekstenmaken we om de wereld ruimer te maken, haar beterte begrijpen. Stijlfiguren voeden onze seculiere hangnaar spiritualiteit. Een religie die erin slaagt metaforente creëren zonder ze letterlijk te nemen, is niet onredelijkerdan de poëzie.34 | deMens.nu MagazineAnneProvoost

cartoondeMens.nu Magazine | 35

Wij zijn er voor jou!Je kan bij ons terecht voor: info (o.a. rond waardig levenseinde) – vrijzinnig humanistische plechtigheden– vrijzinnig humanistische begeleiding – vrijzinnig humanistische activiteiten - vrijwilligerswerkhuisvandeMens AalstKoolstraat 80-82 - 9300 AalstT 053 77 54 44 - F 053 77 97 70aalst@deMens.nuhuisvandeMens AntwerpenJan Van Rijswijcklaan 962018 AntwerpenT 03 259 10 80 - F 03 259 10 89antwerpen@deMens.nuhuisvandeMens AntwerpenBreughelstraat 60 - 2018 AntwerpenT 03 227 47 70antwerpenlokaal@deMens.nuhuisvandeMens BilzenKlokkestraat 4 bus 13740 BilzenT 089 30 95 60 - F 089 56 57 94bilzen@deMens.nuhuisvandeMens BreeOpitterstraat 203960 BreeT 089 73 05 00 - F 089 73 05 09bree@deMens.nuhuisvandeMens BruggeJeruzalemstraat 518000 BruggeT 050 33 59 75 - F 050 34 51 69brugge@deMens.nuhuisvandeMens HalleMolenborre 28/021500 HalleT 02 383 10 50 - F 02 383 10 51halle@deMens.nuhuisvandeMens HasseltA. Rodenbachstraat 183500 HasseltT 011 21 06 54 - F 011 23 55 16hasselt@deMens.nuhuisvandeMens HerentalsLantaarnpad 20 - 2200 HerentalsT 014 85 92 90 - F 014 85 44 39herentals@deMens.nuhuisvandeMens IeperKorte Torhoutstraat 48900 IeperT 057 23 06 30 - F 057 23 06 39ieper@deMens.nuhuisvandeMens JetteJetse laan 362 - 1090 JetteT 02 513 16 33 - F 02 420 42 98jette@deMens.nuhuisvandeMens KortrijkOverleiestraat 15A8500 KortrijkT 056 25 27 51 - F 056 25 27 53kortrijk@deMens.nuhuisvandeMens MaaslandPauwengraaf 633630 MaasmechelenT 089 77 74 21 - F 089 77 74 22maasmechelen@deMens.nuhuisvandeMens MechelenHendrik Consciencestraat 92800 MechelenT 015 45 02 25 - F 015 43 55 19mechelen@deMens.nuhuisvandeMens MolLaar 2 bus 3a2400 MolT 014 31 34 24 - F 014 31 34 24mol@deMens.nuhuisvandeMens RoeselareGodshuislaan 948800 RoeselareT 051 26 28 20 - F 051 26 28 26roeselare@deMens.nuhuisvandeMens RonseZuidstraat 13 - 9600 RonseT 055 21 49 69 - F 055 21 66 68ronse@deMens.nuhuisvandeMens Sint-NiklaasAnkerstraat 96 - 9100 Sint-NiklaasT 03 777 20 87 - F 03 777 31 64sintniklaas@deMens.nuhuisvandeMens TurnhoutBegijnenstraat 53 - 2300 TurnhoutT 014 42 75 31 - F 014 42 54 40turnhout@deMens.nuhuisvandeMens VilvoordeFrans Geldersstraat 251800 VilvoordeT 02 253 78 54 - F 02 253 57 87vilvoorde@deMens.nuhuisvandeMens ZottegemKastanjelaan 739620 ZottegemT 09 326 85 70 - F 09 326 85 73zottegem@deMens.nuDe huizenvandeMenszijn een initiatief vandeMens.nuhuisvandeMens BrusselStalingradlaan 18-201000 BrusselT 02 242 36 02 - F 02 242 56 17brussel@deMens.nuhuisvandeMens LeopoldsburgKoningstraat 49/gelijkvloers3970 LeopoldsburgT 011 51 62 00 - F 011 51 62 09leopoldsburg@deMens.nuhuisvandeMens Sint-TruidenKazernestraat 10/0013800 Sint-TruidenT 011 88 41 17 - F 011 31 26 45sinttruiden@deMens.nuhuisvandeMens DiksmuideEsenweg 308600 DiksmuideT 051 55 01 60 - F 051 55 01 69diksmuide@deMens.nuhuisvandeMens LeuvenTiensevest 403000 LeuvenT 016 23 56 35 - F 016 20 75 47leuven@deMens.nuhuisvandeMens TienenBeauduinstraat 423300 TienenT 016 81 86 70 - F 016 82 40 31tienen@deMens.nuhuisvandeMens EekloBoelare 131 - 9900 EekloT 09 218 73 50 - F 09 218 73 59eeklo@deMens.nuhuisvandeMens GenkBochtlaan 16 bus 6 - 3600 GenkT 089 51 80 40 - F 089 51 80 49genk@deMens.nuhuisvandeMens GentSint-Antoniuskaai 2 - 9000 GentT 09 233 52 26 - F 09 233 74 65gent@deMens.nuhuisvandeMens LierBegijnhofstraat 42500 LierT 03 488 03 33 - F 03 488 03 33lier@deMens.nuhuisvandeMens LommelHertog Jan Plein 24 - 3920 LommelT 011 34 05 40 - F 011 34 05 49lommel@deMens.nuhuisvandeMens TongerenVlasmarkt 113700 TongerenT 012 45 91 30 - F 012 45 91 39tongeren@deMens.nuVoor meer informatie:www.deMens.nu1 | deMens.nu Magazine