Vrij-on-zinnig

uvvISSN 0772-6627 • Afgiftekantoor Brussel XVerantwoordelijke uitgever: Sonja EggerickxVerschijnt tweemaandelijks2009 - 26 ste jaargang nr. 4 info<strong>Vrij</strong>-on-zinnig

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN VZWFederaal SecretariaatBrand Whitlocklaan 871200 Sint-Lambrechts-WoluweT 02 | 735 81 92F 02 | 735 81 66cmd.federaal@uvv.bewww.unievrijzinnigeverenigingen.beINhoudHOOFDREDACTIEAnne-France KetelaerMarina Van HaerenREDACTIEMEDEWERKERSFranky BusscheLiza JanssensKlaas NijsSonny Van de SteeneJenoff Van HulleEmily VertéLAY-OUTGrafiekGroepUVV-infoWORDT GRATIS VERSPREID BINNEN DE VRIJZINNIGE GEMEENSCHAP.DE REDACTIEVANUVV-INFO IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUDVAN DE DOOR DERDEN GELEVERDE ARTIKELS.Lid van de Unievan de Uitgevers vande Periodieke PersCONFORM DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER TENOPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS (8 DECEMBER 1992)DELEN WIJ U MEE DAT EEN AANTAL VAN UW PERSOONSGEGEVENS OPGENOMENWORDEN IN ONS ADRESSENBESTAND.UVV ZAL, ALS HOUDER VAN DIT BESTAND, UW GEGEVENS VERWERKEN IN HET KADERVAN VOLGEND DOELEIND: VERSPREIDEN VAN PUBLICATIES EN INTERNE COMMUNICATIE.OP SCHRIFTELIJK VERZOEK, GERICHT AAN MEVROUW MARINA VAN HAEREN,SECRETARIS-GENERAAL, BRAND WHITLOCKLAAN 87 TE 1200 SINT-LAM BRECHTS -WOLUWE, KAN U EEN OVERZICHT KRIJGEN VAN DE DOOR UVV OVER U OPGESLAGENPERSOONSGEGEVENS. ONJUISTE GEGEVENS VERBETEREN WIJ OP UW VERZOEK.REACTIES OP DIT NUMMER KAN U STEEDS DOORMAILEN NAAR INFO@UVV.BE,DEZE WORDEN, NA OVERLEG EN GOEDKEURING DOOR DE KERNREDACTIE,GEPLAATST OP DE WEBSITE BIJ DE RUBRIEK REACTIES VAN DE DESBETREFFENDEUVV-INFO OF VERSCHIJNEN IN DE VOLGENDE UVV-INFO.PAGINAVan de redactie .........................................................................................................................................3Dossier: <strong>Vrij</strong>-on-zinnig¬ Zin van onzin scheiden, hoe doe je dat? Interview met Johan Braeckman - Liza Janssens......................................................4¬ Mjam mjam, een broodje aap! - Sonny Van de Steene ................................................................................................8¬ “Voor wetenschappers is er geen probleem met graancirkels.” Interview met Paul De Belder - Jenoff Van Hulle .......................12¬ Bob en zijn spaghetti, religieuze rivalen? - Klaas Nijs.................................................................................................15¬ Het geheim. <strong>Vrij</strong>metselarij in/en samenzweringstheorieën - Emily Verté ........................................................................19UVV belicht¬ In Memoriam Sandra Van Droogenbroeck...............................................................................................................25¬ Samenstelling van de raden van bestuur van de Instellingen voor Morele Dienstverlening na de verkiezingen van 21 maart 2009.....26¬ Opiniestuk ‘Euthanasie, polemiek en problematiek’ - Sonja Eggerickx ............................................................................27¬ Opiniestuk ‘<strong>Vrij</strong>zinnig humanisme’ - Sonja Eggerickx .................................................................................................29¬ Persbericht ‘Bobbejaanland trakteert feestelingen’ ...................................................................................................30¬ Persbericht ‘Unie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen spreekt klare taal in verkiezingsmemorandum’...................................................31¬ Persbericht ’Website Unie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen krijgt nieuw kleedje’ ........................................................................32¬ Rocken met rimpels & pukkels - Davy Dupont .........................................................................................................33¬ Choose Life! - Sonny Van de Steene......................................................................................................................34¬ liefde-is-vrijzinnig.be - Sonny Van de Steene...........................................................................................................36¬ Minister van Justitie Stefaan De Clerck ontvangt de vertegenwoordigersvan de religieuze en niet-confessionele morele bijstand in de gevangenissen - Anne-France Ketelaer.....................................38¬ Protocolakkoord van de Interlevensbeschouwelijke Raad van Bevoegde Instantiesinzake de religieuze en niet-confessionele morele bijstand in de gevangenissen. 21 oktober 2008 ........................................39Een moreel consulent vertelt…¬ Geluk is… - Katja Veraert ...................................................................................................................................42Diversen¬ Karel Poma ontving de Prijs <strong>Vrij</strong>zinnig Humanisme 2009 - Liza Janssens .........................................................................44¬ <strong>Vrij</strong>e Universiteit Brussel: op naar 2009-2010 - Peter van Rompaey ...............................................................................45¬ Euthanasiewetgeving in de Benelux - Franky Bussche ...............................................................................................46¬ Boekbespreking De mens voorbij. Vooruitgang en maakbaarheid. 1650-2050 - Franky Bussche............................................52Brieven aan Darwin¬ Kristien Hemmerechts’ brief aan Darwin ................................................................................................................54¬ Edel Maex’ brief aan Darwin...............................................................................................................................57¬ Jean Paul Van Bendegems brief aan Darwin............................................................................................................60Internationaal¬ European Humanist Professionals werkbezoek aan Antwerpen - Freddy Boeykens .............................................................64¬ Sonja Eggerickx herkozen tot voorzitter van de International Humanist and Ethical Union ...................................................66Kruiswoordraadsel ..................................................................................................................................69Jongeren en cultuur¬ Er waren eens twee zusjes… - Sonny Van de Steene ................................................................................................70Info <strong>Vrij</strong>e Universiteit Brussel .............................................................................................................71Centra Morele Dienstverlening ...........................................................................................................72

UVV-Info | 26 ste jaargang nr. 4Juli - Augustus 2009Verschijnt tweemaandelijksVerantwoordelijke uitgever: Sonja EggerickxVande RedactieDE ZOMER STAAT GEKEND ALS KOMKOMMERTIJD, EEN PERIODE WAARINDE KRANTEN DUNNER ZIJN EN ENKEL BERICHTEN OVER ALLERHANDE KLEI-NE NIEUWTJES, SPORTEVENTS, BEKENDE PERSONEN… DIT HOOFDZAKE-LIJK OMDAT HET VERLOFPERIODE IS EN ER MINDER ECHT NIEUWS TE MEL-DEN VALT WEGENS DE AFWEZIGHEID VAN POLITICI EN ANDEREN. ZO KONMENINDE20 STE EEUW IN DIE PERIODE VAAK BERICHTEN LEZEN OVER ZEE-OF MONSTERSLANGEN DIE IN DE OCEAAN LEVEN EN DOOR ZEELIEDENVOORAL WERDEN GESPOT IN DE ZOMERMAANDEN.WAAROM DEZE PERIODE ZO GENOEMD WORDT, IS NIET DUIDELIJK,MAAR DE AANDUIDING STAMT IN ELK GEVAL UIT DE JAREN TWINTIG.VOLGENS HET NEDERLANDS CENTRUM VOOR VOLKSCULTUUR INUTRECHT ZOU HET TE MAKEN HEBBEN MET HET FEIT DAT IN DE ZOMERVEEL KINDEREN KOMKOMMERS GINGEN PLUKKEN EN DE GROENTE DAAR-OM SYNONIEM WERD VOOR VAKANTIE, EEN PERIODE WAARIN VERDERWEINIG VALT TE DOEN. EEN ANDERE VERKLARING IS DAT IN DE ZOMERKOMKOMMERS MASSAAL WERDEN AANGEVOERD, WAARDOOR HUN PRIJSSTERK GING DALEN. BIJ GEBREK AAN BETER NIEUWS SCHREVEN KRAN-TEN DAN ONEVENREDIG VEEL OVER DIE KOMKOMMEROOGST EN PRIJS -DALINGEN. WELKE VERKLARING JE ER OOK AAN GEEFT, FEIT IS DAT KOM-KOMMERTIJD WEINIG NIEUWS IN DE KRANTEN EN DAGBLADEN BETEKENT.OOK UVV-INFO DOET EEN KLEIN BEETJE MEE AAN DE KOMKOMMERTIJDEN KOOS HET PAD VAN DE SENTATIEVERHALEN. DAAROM DOOPTE ZEHAAR ZOMMERNUMMER VRIJ-ON-ZINNIG. ZEER TOEPASSELIJK MEDUNKT! GEEN ZEESLANGEN OF MONSTERS ECHTER. WEL EEN INTERVIEWMET JOHAN BRAECKMAN OVER HOE WE ZINNIGE VAN ONZINNIGE UIT-SPRAKEN KUNNEN ONDERSCHEIDEN, GEVOLGD DOOR EEN REEKSONZINNIGE VERHAALTJES. VERVOLGENS VERTELT PAUL DE BELDERMEER OVER GRAANCIRCKELS. DAARNA WIJDT KLAAS NIJSUININDEWERELD VAN MOCK RELIGIONS. WE SLUITEN AF MET EEN INTERVIEWMET JIMMY KOPPEN OVER VIJANDSBEELDEN EN COMPLOTTHEORIEËNTOEGEPAST OP DE VRIJMETSELARIJ.HOEWEL DIT NUMMER VERSCHIJNT IN KOMKOMMERTIJD, HEBBEN WEOOK WEL ACTUEEL NIEUWS TE MELDEN, WAARONDER DE PUBLICATIEVAN ONS MEMORANDUM KLARE TAAL, DAT AAN DE VERKOZENEN VANDE VLAAMSE EN EUROPESE VERKIEZINGEN 2009 WERD OPGESTUURD.WIE INTERESSE HEEFT, VERWIJZEN WE GRAAG DOOR NAAR ONZE WEB-SITE DIE VANAF 15 JUNI IN EEN NIEUW KLEEDJE WERD GESTOKEN. SURFGERUST NAAR UNIEVRIJZINNIGEVERENIGINGEN.BE EN ONTDEK DE NIEU-WE LOOK EN DE EXTRA OPTIES, ZOALS EEN WEKELIJKSE NIEUWSBRIEFWAAROP U ZICH KAN INSCHRIJVEN.LIZA JANSSENS

“De zinvolheid vaneen uitspraak over ietswat wetenschappelijktoetsbaar is,is dus iets anders dande zinvolheid van een uitspraakdie een ethische,esthetische of metafysischedimensie heeft.”de fysica weet men bijvoorbeeld al vrijlang hoe de zinvolle van de minder zinvolleuitspraken te onderscheiden. Dievaardigheid ontwikkelt zich ook steedsmeer in wat we de cultuur- en gedragswetenschappennoemen, al is dat procesdaar duidelijk nog niet afgerond. Hetgaat hier onder andere om de psychologie,de sociologie en de economie. Inheel wat gebieden weet men momenteelnog niet zo goed hoe aan empirischwetenschappelijk onderzoek te doen ofhoe zin van onzin te onderscheiden,maar dat groeit wel.Hoe kan men van feitelijke uitspraken dezinnigheid achterhalen? Welke methodekunnen we gebruiken?Als vuistregel geldt hier: hoe straffer debewering, hoe straffer ook de argumentatieen het bewijsmateriaal moetenzijn. Neem bijvoorbeeld de discussiesrond het zogenaamd paranormale. Alsiemand beweert dat telepathie bestaat,dan doet hij/zij een empirische uitspraak.Mocht door voldoende experimentenblijken dat telepathie niet kanworden aangetoond, dan is het fair omte concluderen dat het fenomeen waarschijnlijkniet bestaat. Een bewering als“het zou wel eens kunnen dat product X,uit het Verre Oosten, hét middel tegenkanker is”, klinkt een beetje verdacht,maar het is een potentieel betekenisvolleuitspraak die we kunnen controleren.Je doet namelijk testen of experimenten,bijvoorbeeld dubbelblindexperimenten(nvdr. een dubbelblindexperimentis een proef waarbij zowel deonderzoeker als de proefpersonen nietop de hoogte zijn van wie het geneesmiddelkrijgt en wie het placebo). Daarblijkt dan uit of dat middel werkt of niet.Een negatief resultaat maakt de oorspronkelijkeuitspraak niet onzinnig. ZeADAM EN EVA, DOOR LUCAS CRANACH - BRON WWW.FLICKR.COMmaakt het wel onzinnig dat je er achterafzou blijven aan vasthouden.Het is ook zo dat beweringen niet allemaaltegelijk waar kunnen zijn. Het eneis meer plausibel dan het andere, inacht genomen dat het ene misschien allang onderzocht is en eventueel zelfsverbonden werd met andere vormenvan kennis. Als iemand de evolutietheorieniet accepteert, kun je die persoonerop wijzen dat we heel wat aanwijzingenhebben voor evolutie, dat de ideevan evolutie ook strookt met bevindingenuit de geologie, de fysica en descheikunde enzovoort. Met anderewoorden, als je evolutie niet accepteert,kom je in moeilijkheden met allerleiandere zaken.Uitspraken van feitelijke aard, uitsprakendie over de wereld gaan, inclusief overonszelf, kunnen we dus aanpakken metwetenschappelijke methodes.Hoe kan je tewerk gaan bij de tweede categorie,de ethische en esthetische uitspraken?We bevinden ons in een ander domeinals we uitspraken van esthetische ofethische aard beoordelen als zinvol,minder zinvol of zinloos. Dat soort uitsprakenheeft meer te maken met dewaarden en normen die enerzijds gangbaarzijn en die anderzijds in meer ofmindere mate wenselijk zijn. In eenmorele of ethische context moet je danook anders redeneren dan in een puurfeitelijke context.Neem bijvoorbeeld de uitspraak ‘het zougoed zijn als we geen dieren meer zoudeneten’. Voor veel mensen klinkt datmisschien waanzinnig. 95% van demensen eet immers dieren en een grootdeel van onze industrie is daarop gebaseerd.Stel je even voor hoe enorm deverandering zou zijn: geen slagerijenJULI-AUGUSTUS 2009 5

Dossiermeer, alleen nog vegetarische gerechtenin restaurants… In die zin klinkt deuitspraak vergezocht. Dat maakt haarechter niet absurd of zinloos. Het ismogelijk dat de waarden van mensenover enkele generaties in die zin veranderdzullen zijn. Vroeger was het ookabsurd om te denken dat slavernij ooitzou afgeschaft worden of dat vrouwenrechten zouden krijgen. Nu is dat in onzecultuur algemeen geaccepteerd. Het isdus voorstelbaar dat dit eveneens kangebeuren met dierenrechten.Om nog een voorbeeld van een esthetischeuitspraak te geven: Picasso werd inzijn beginfase door een meerderheidvan de mensen niet geapprecieerd, terwijler nu een grote consensus overbestaat dat zijn werk tot het beste allertijden behoort. Het is de taak van dekunstfilosofie om na te gaan hoe hetkomt dat we Picasso nu wel goed vindenen vroeger niet.De zinvolheid van een uitspraak overiets wat wetenschappelijk toetsbaar is,is dus iets anders dan de zinvolheid vaneen uitspraak die een ethische, esthetischeof metafysische dimensie heeft.Hoe kader je hierin uitspraken rond geloof?Dat is een goed punt. Uitspraken die religieusgetint zijn, nemen meestal eenvan beide vormen aan: ze hebben ofweleen empirische dimensie ofwel eenmeer moreel geladen dimensie. Eerstmoet je daartussen het onderscheidmaken. Op basis daarvan kan je ze danevalueren.Iemand die zegt: “Ik neem het boekGenesis letterlijk, want volgens mijnreligie moet ik dat doen”, doet eenempirische uitspraak. Het is in zekerezin een wetenschappelijke uitspraak,maar ze is vals. Een moslim of christendie zegt dat Adam en Eva echt hebbenbestaan en die niet gelooft in de evolutietheorie,doet een uitspraak diereligieus gemotiveerd is. Tegelijk ishet een bewering die met wetenschappelijkemiddelen controleerbaaris. In dit geval blijkt het om een valseuitspraak te gaan: Adam en Eva hebbenecht niet bestaan. Het is een uitspraakvan feitelijke aard waarvan diemensen geloven dat ze feitelijk waaris en die zij zelf als een geloofspuntzien. Ze bevinden zich met een dergelijkeuitspraak echter in het domeinvan de wetenschap. Het is een empirischeuitspraak en ze is vals.Iemand die verklaart dat voor hem religiebetekent dat men het voorbeeld vande barmhartige samaritaan volgt, doeteen morele uitspraak, die in dit gevalook religieus geïnspireerd is. Daarvankan ik niet zomaar zeggen of ze waar ofvals is. Dit soort uitspraken zal ik toetsenvanuit mijn ethisch referentiekader. Indit geval is het een uitspraak waar ik ookkan achter staan. Ik zou ze niet waarnoemen, maar ik kan zeggen dat zestrookt met mijn opvattingen over hoemensen met elkaar moeten omgaan.Iemand die zegt dat zijn religie hemvoorschrijft een overspelige vrouw testenigen, doet opnieuw geen empirischeuitspraak, wel een ethisch-juridische:hij zegt iets over hoe je met mensenmoet omgaan nadat ze bepaaldedaden gesteld hebben. Ik keur ze afomdat ze niet strookt met mijn waardeopvatting.Binnen een bepaalde cultuurkan ze echter als onwrikbaar wordenbeschouwd, zoals dat ooit gold voor slavernij.Hoe verander je dat? Door eenargumentatie te ontwikkelen die alsgevolg kan hebben dat men anderewaarden als belangrijk gaat zien. Je probeertbepaalde waarden te vervangendoor andere, terwijl je bij empirische uitsprakenmoet aantonen dat iets al danniet klopt, via zaken als observatie,experimenten en bestaande wetenschappelijkekennis.Religie kan in beide werelden tegelijkaanwezig zijn. Als de paus zegt dat wecondooms niet kunnen gebruiken vooraidspreventie omdat dat averechtswerkt, doet hij voor een stuk een empirischeuitspraak. Ze is juist of niet juist,en men kan dat onderzoeken.Epidemiologen, aidsdeskundigen enkenners van effecten van voorbehoeds -middelen kunnen ons daar veel oververtellen. De paus doet daarnaastnatuurlijk ook een uitspraak waar eenethische dimensie aan vastzit, al zegt hijdat niet letterlijk. Zijn geloof kan hemvoorschrijven dat condoomgebruikimmoreel is. Dat moet je op een anderemanier beoordelen.In geloofskwesties of kwesties van ethische,esthetische of politieke aard kun jemensen niet overtuigen door naar feiten ofstudies te verwijzen. Hoe pak je een discussierond waarden dan aan?Je zit communicatief en pedagogisch ineen ander discours. Je probeert mensente overtuigen, eerder dan aan tetonen dat de dingen op een bepaaldemanier in elkaar steken. Als iemandvrouwenrechten ontkent of minimaliseert,kan je niet naar een laboratoriumstudieof dubbelblindonderzoekverwijzen. Dat neemt niet weg dat feitelijkhedenhier wel een rol spelen. Jekunt erop wijzen dat er geen relevantfeitelijk verschil bestaat tussen mannenen vrouwen waardoor vrouwenminder rechten zouden verdienen.Maar de kwestie is niet terug te koppelennaar de aard van vrouw. De feitelijkeargumentatie valt weg.Een mogelijke tactiek is te wijzen opinterne tegenstrijdigheden in degebruikte argumentatie. Sommigemensen steunen het dierenasiel omdatze vinden dat honden en katten ookrechten hebben, maar eten dan zonderenig probleem een koe op. Daar schuilteen contradictie in, want er is geenintrinsiek verschil tussen een hond eneen koe. Het gaat eerder om een soortsentimentele projectie. Dit zijn vooreen stuk feitelijke argumenten, maarde kracht zit vooral in de logica.Het probleem met waarden is dat jeniet kunt terugvallen op dezelfdemechanismen als in de wetenschap,waar het op een bepaald moment volstrektirrationeel wordt als je niet meegaatin de aangevoerde argumentatie.Wie beweert dat Adam en Eva bestaanhebben, is irrationeel. Het is in strijdmet alles wat men weet vanuit dewetenschap.Daartegenover is iemand die vindt datzijn dochter besneden moet worden,niet irrationeel. Besnijdenis is iets watbehoort tot een bepaalde traditie. Jekunt erop wijzen dat dat voor eenmeisje niet leuk is, dat je haar bepaaldedingen ontzegt en dat zulke cultureletradities in onze tijd misschien nietmeer nodig zijn, maar je kunt die persoonniet feitelijk overtuigen. Het is6 JULI-AUGUSTUS 2009

eerder de kracht van de geschiedenisdie daar overheen moet gaan. Ultiemheb ik daar dus geen fundamenteelantwoord, wat ik in empirische kwestieswel heb.Daarom zijn debatten over waarden zomoeilijk?Precies, ze zijn moeilijker. Weten -schappelijke debatten zijn soms ookmoeilijk, maar je weet in principe deuitweg, althans voor wie het spel wilmeespelen. Wie zegt niet te vertrouwenin dubbelblindonderzoek en meergeloof hecht aan anekdotes, zet zichzelfals het ware buitenspel. In datgeval kun je terecht zeggen dat dit irrationeelis. In ethiek heb je geenmechanisme om te stellen dat iemandvolstrekt irrationeel denkt. Iedereenheeft het recht om vast te houden aanwaarden die niet de mijne zijn. Of menzijn waarden mag opdringen aaniemand anders, is weer een anderekwestie. Uiteindelijk doe ik dat echterook; ik probeer ook mijn waarden overte brengen. Waarden die je hebt enwaarvan je vindt dat ze meer verspreidingverdienen, probeer je zodanigover te brengen dat anderen de waardeervan inzien en ze willen overnemen.Dat gebeurt bijvoorbeeld viaopvoeding en onderwijs. Mensen moetenop zijn minst aan opvattingen enargumentaties over waarden en normenblootgesteld worden om ze teleren appreciëren.De zin of onzin van een uitspraak uit detweede categorie is dus niet eeuwig?De zinnigheid van ethische of esthetischeuitspraken kan veranderen, vooraldoordat erover wordt gediscussieerd. Devolgende generaties zullen zich nu eensmeer laten overtuigen door de ene kant,dan weer door de andere kant. De klokkan ook teruggedraaid worden. Je staathier nooit voor echte verworvenheden,denk ik.Dat is niet het geval in wetenschap. Omeen banaal voorbeeld te geven: weweten nu dat de aarde rond is en nietplat. Je moet al heel wat doen om datterug te schroeven. Een euthanasiewet“Buitengewonebeweringen,hebben nood aanbuitengewonebewijzen.”MONSTER VAN LOCH NESS - BRON WWW.FLICKR.COMof abortuswet kan echter weer afgeschaftworden zonder dat mensen datirrationeel zouden vinden. Men kan hetwel beoordelen als een stap achteruit,maar dat is het dan. Het is heel watanders dan de stap achteruit indien weterug zouden aannemen dat de aardeplat is. Dat zie ik ook niet gebeuren,hoewel het niet geheel ondenkbaar is.Het is bijvoorbeeld mogelijk dat men inhet onderwijs het creationisme weer zouinvoeren. Bij het creationisme volstaathet echter dat mensen de feiten weervoor zich laten spreken om de theorieaan het wankelen te brengen.In ethiek ligt dat anders. Zo hebben desubculturen in Europa hun waarden ennormen meegebracht uit hun cultuurvan oorsprong, en dat zet zich meerderegeneraties na elkaar door. Sterker nog,men plooit zich daar meer en meer opterug, omdat dit nu net deel uitmaaktvan wat het betekent om een subcultuurte zijn. Ik denk dat men sneller irrationeleovertuigingen zal opgeven dan ethischewaarden.Tot slot een laatste vraag. Wat zijn debasisregels van een sceptische houding?Ik vermeldde er al eentje: hoe meereen uitspraak in strijd is met wat wedenken te weten, hoe sterker hetbewijsmateriaal ervoor moet zijn. Datis een sceptische vuistregel: buitengewonebeweringen hebben nood aanbuitengewone bewijzen. Als ik zeg datik thuis een paard heb, is dat niet zo’nspectaculaire bewering. Als ik jou eenfoto toon van mezelf op een paard, danis dat een acceptabel bewijs. Als ikechter zeg dat ik thuis in mijn vijverhet monster van Loch Ness zitten heb,dan is dat een buitengewone bewering.Ik kan jou misschien ook een fototonen, maar je zal denken dat diegefotoshopt is. Je zal straffer bewijsmateriaalvragen, omdat die beweringveel straffer was dan de eerste. Het iseen voor de hand liggende vuistregel,maar lang niet iedereen past die spontaantoe. Men moet natuurlijk in deeerste plaats weten wanneer een uitspraakbuitengewoon is.Andere vuistregels hebben eerder temaken met de manier waarop wij kennisopdoen. Zichzelf in vraag stellen,erkennen dat ooggetuigen niet altijdbetrouwbaar zijn (wat ook geldt voorjezelf), weten dat het brein rare sprongenkan maken, weten dat mensenvaak heel tegenstrijdige opvattingenkunnen aanhangen zonder dat tebeseffen en erkennen dat mensenvaak heel goed zijn in het rationaliserenvan hun mening. Mensen blijvenvaak om sentimentele redenen vasthoudenaan irrationele denkbeeldenvan vroeger en verzinnen daar danargumenten voor. Hoe verstandigermen is, hoe beter men is in het rationaliserenvan de eigen irrationele opvattingen.Een beetje scepticus beseft endoorziet dat, ook bij zichzelf. Eigenlijkgaat het hier om critical thinking, kritischdenken. Dat is een vak binnen defilosofie waar men de basisregels vanhet scepticisme aanleert, zoals het herkennenen doorprikken van drogredenen.Je verwerft er de vaardighedendie nodig zijn om het verschil te kunnenmaken tussen een anekdote eneen dubbelblindstudie. Eigenlijk zou elkkind vanaf de leeftijd van acht jaar criticalthinking moeten kunnen aanleren.Dat komt in het onderwijs veel te weinigaan bod, terwijl het om essentiële vaardighedengaat.JULI-AUGUSTUS 2009 7

DossierMjam mjam,een broodje aap!Enkele vrij-on-zinnige verhalenSonny Van de Steeneconsulent-stafmedewerkerSTADSLEGENDEN (URBAN MYTH, URBAN LEGEND) OF BOORDJEAAPVERHALEN ZIJN VERRASSEN-DE BIZARE VERHALEN DIE ECHTER VALS OF NIET GECONTROLEERD ZIJN EN IN ONZE SAMENLE-VING CIRCULEREN. MISSCHIEN STAK ER OOIT EEN KERN VAN WAARHEID IN. HET ZIJN VERHA-LEN DIE HANDELEN OVER ANGSTEN EN GEVAREN.OOK HARDNEKKIGE PSEUDOWETENSCHAPPELIJKE MISVERSTANDEN WORDEN TOT DE BROODJE-AAPVERHALEN GEREKEND. DE TERM BROODJEAAPVERHALEN WORDT VOORNAMELIJK GEBRUIKTIN NEDERLAND, MAAR SIJPELT OOK DOOR IN VLAANDEREN ALS SYNONIEM VOOR URBANLEGENDS. HET ZOU KOMEN UIT DE VERHALENBUNDEL VAN ETHEL PORTNOY BROODJE AAP DEFOLKLORE VAN DE POST-INDUSTRIËLE SAMENLEVING, WAARBIJ DE TITEL IS ONTLEEND AAN HETVERHAAL DAT IN EEN BEPAALD RESTAURANT BROODJES MET APENVLEES TE KOOP ZOUDEN ZIJN.Deo veroorzaaktgeen borstkankerHeb je ook die alarmerende kettingmailover deo’s gelezen?Daarin stond dat deodorants diealuminiumchloorhydraat bevattenborstkanker veroorzaken. De borstkankerzou ontstaan vanuit deoksel. Indien wel, misschien sneldeje daarop dan ook in een lichtepaniek naar de badkamer om vlugmaar doeltreffend het woord aluminiumchloorhydraatte scannenop je deodorant. Om met eenzucht van wanhoop te ontdekkendat het er op staat. Dan maar vooralle zekerheid een nieuwe deokopen? Blijkt dat zowat alle deo’saluminiumchoorhydraat bevatten.Een gelukzalige glimlach verscheenop je gezicht toen je dieene bus ontdekte waar het tochniet op het etiket stond…“Onzin”, zegt Christophe Stove vanhet Laboratorium voor Toxicologievan de Universiteit Gent. “Bors t -kanker ontstaat in de borst. Wel ishet zo dat de borstklier zich uitstrekttot nabij de oksel. Als er uitzaaiingenzijn, worden de lymfeklieren inde oksel vaak het eerst bereikt.”Bron:Het Nieuwsblad online 03/06/08Geraadpleegd op 08/04/098 JULI-AUGUSTUS 2009

Mjam mjamZin in iets lekkers en exotisch? Eenkookboek, recent geschreven dooreen kerkgenootschap uit Stuttgart,Duitsland, beschrijft hoe je eenlekker broodje met cavia kan klaarmaken.De commotie die ontstondwas niet van de poes, Duitse dierenrechtenorganisatieseisten dathet boek onmiddellijk uit de handelwerd genomen. Avontuurlijkekoks, die het recept reeds getesthebben, vinden het heerlijk engaven mee: “Het smaakt een beetjenaar eend.”Zin of onzin? Het bericht was sensationeelgenoeg om in de pers teverschijnen.Bron:Het Laatste Nieuws 21/04/09Geraadpleegd op 08/04/09De eeuwige glimlachEen bende Marokkanen zou meisjesbenaderen met de keuze tussen eengroepsverkrachting of een ‘eeuwigeglimlach’. De meisjes die kiezenvoor de zogenoemde ‘smiley’ krijgentwee messneden in de mondhoeken.De jongens strooien daaropzout in de wonden, om zo een eeuwiglitteken te veroorzaken.Zo gaat dan toch in het verhaal datverspreid wordt via kettingmails,sms…Na onderzoek door de politie blijktdat het om een gerucht gaat.Volgens Peter Burger, die aan deUniversiteit van Leiden de fenomenenstadslegenden onderzoekt, isde originele versie van het verhaal60 jaar oud en komt het uitSchotland. Het verspreidde zich vialondon, waar het verhaal in verbandgebracht werd met de supportersvan de voetbalclub Chelsea, in1990 over het Kanaal. Via Walloniëis het in 1999 overgewaaid naarAntwerpen. Op dat moment zoudende racistische varianten ontstaanzijn. Vlamingen waarschuwdenelkaar voor een groep Marokkanen,Marokkaanse vrouwen verspreiddenhet verhaal over een groepgewelddadige Vlamingen…Fictieseries als het AmerikaanseNip/Tuck over het wedervaren van2 plastische chirurgen putten voorhun verhaallijnen uit urbanlegends als deze.Studenten onder elkaar…Je kent het wel. Net voor een examen.De stress onder de studenten.Zeker vlak voor een mondelingexamen. Je hoort dan de gekstedingen over de prof en de maniervan examineren…Laatst vertelde een student meeen verhaal over een vriend vanhem. Terwijl deze zat te zwoegenop een examen had ie niet doordat de tijd inmiddels verstrekenwas. Zijn prof dreigde ermee hemte buizen. Gelukkig kende de profzijn leerlingen niet bij naam. Destudent griste vliegensvlug al deexamens die de prof bij zich haduit zijn handen en moffelde er snelzijn eigen blad tussen, waarop hijmaakte dat hij wegkwam.Aangezien de prof moeilijk iedereenkon buizen, was de snelle jongentoch geslaagd.Een in Amerika erg populair verhaaltje,dat niet waar bleek te zijn.Bron:http://www.nieuwsblad.be/Article/Detail.aspx?articleID=g81frvlmGeraadpleegd op 08/04/09Bron:http://www.volkskrant.nl/binnenland/article171932.ece/Onrust_door_stadslegende_over_eeuwige_glimlachGeraadpleegd op 08/04/09JULI-AUGUSTUS 2009 9

DossierIets om uit te proberen…vooral als je vrijgezel bentDeze heb je zeker al eens gehoord!De legende zegt dat al wie op vrijdagalleen aanschuift met een fleswijn aan kassa één van Delhaizeop ’t Zuid (Museumstraat) op zoekis naar een date voor de avond…Het proberen waard?Bron:http://woord.wordpress.com/2007/11/12/stadslegende/Geraadpleegd op 08/04/09Als sneeuw smelt in de zonHet sneeuwwoordenverhaal hoordeik voor het eerst toen ik nog eenukkie van 7 jaar was. Vanaf datmoment kwam dat relaas me nogenkele malen ter oren. Het sneeuwwoordenverhaalis de ‘wetenschappelijke’bewering dat Eskimo’s(Inuit) heel wat woorden hebbenvoor sneeuw.De eerste bron voor dit verhaal is tevinden bij de linguïst en antropoloogFranz Boas (1911) die vaststeldedat Eskimo's vier verschillendewoorden kunnen gebruiken voorsneeuw en Engelstaligen slechtséén. De linguïst Whorf ging verderop Boas' bewering. Hij had het overminstens zeven woorden en ditwees op het verband tussen realiteiten taal. Sneeuw in zijn verschillendetoestanden is zo belangrijk voor deInuit dat ze gebruik maken van verschillendetermen om ernaar te verwijzen.Met de tijd begon hetsneeuwwoordenverhaal zijn eigenleven te leiden waardoor het aantalsneeuwwoorden uitmondde inenkele honderden. Recent onderzoekwees echter uit dat er onvoldoendeempirische basis was om ditte staven (cf. antropologe LauraMartin - 1986). Meer zelfs, Eskimo’sen Engelstaligen beschikken volgensde linguïst Steven Pinker (TheLanguage Instinct 1994) over evenveel woorden voor sneeuw.Bron:http://blog.seniorennet.be/actievesenioren/archief.php?ID=188141Geraadpleegd op 08/04/09BonsaikittensHet verhaaltje leek me absurd vanafde eerste maal dat ik het las. En tochveroorzaakte het een hetse…Hoe lief ze (soms) ook moge zijn,katten kosten veel geld, tijd en energie.Een kat springt en komt overal.Soms maken ze brokken omdat zedenken rank en slank te zijn wanneerze tussen enkele porceleinenen kristallen beeltenissen op de kasttrippelen. Ze moeten zindelijkgemaakt worden wanneer ze kleinzijn of je komt voor onaangenameverrassingen bij het thuiskomen nabijvoorbeeld een harde werkdag. Decombinatie van katten en auto’szorgt ervoor dat menigen angstenuitstaan opdat de kat op een dagoverreden zou kunnen worden.De mens is gelukkig ‘gezegend’met een creativiteit om U tegen tezeggen.Waarom steken we geen een katjein een design glazen bokaal, dachteen Amerikaans bedrijf. De botjesvan jonge katten worden soepelen zacht gehouden door middelvan chemicaliën. De kittens wordenals ze klein zijn in een flesjegestopt met een slangetje om tevoeden, een slangetje om te ademenen een slangetje om te ontlasten.Door de zachte bottengroeien de poezen in de vorm vande flesjes. Het handige is dat jeniet veel ruimte nodig hebt en hetflesje kan plaatsen waar je maarwil. Aangepaste voeding vind je inde dierenspeciaalzaak.Het is dan ook niet verwonderlijkdat het mailtje en de bijhorende site(www.shorty.com/bonsaikitten/index.html) enkele jaren geledenhevige reacties los maakte bij dierenrechtenactivisten.Dit wrede verhaal zou bedacht zijndoor Amerikaanse studenten diewilden aan tonen hoe makkelijk hetis om mensen iets wijs te maken…Bron:http://nl.wikipedia.org/wiki/BonsaikittensGeraadpleegd op 08/04/0910 JULI-AUGUSTUS 2009

Rara, wat is het?Het draagt een pak en hetneemt af en toe een duik…Een collega vertelde me onlangseen bizar verhaal. De zoon vaniemand die hij kende, kwam na eenschooltrip naar de Zoo van Ant -werpen kletsnat thuis. Wanneerhem gevraagd werd wat er gebeurdwas, zei hij niets; Toen de vader dekletsnatte rugzak van de jongenopmerkte en deze opende, was ieontzet. In de zak zat een pinguïn.Bleek uiteindelijk dat de jongenniet kwam opdagen bij de schoolbusop het afgesproken tijdtip omnaar huis te gaan. Na een kortezoekactie, dook de jongen vrij vlugop. Hij was totaal doorweekt. Dejongen zei niets. De vertraging diede bus reeds opgelopen had, zorgdeervoor dat men de aandachtvoor het incident verloor.Dit verhaal circuleert reeds een tijdvan mond-tot-mond. De Zoo heeftreeds een aantal meldingen ontvangen.De woordvoerder van deZoo vermeldde in de pers dat eenpinguïn vangen onmogelijk is doorde bewaking, doordat de dierenzich niet laten pakken en omdat dewatertemperatuur voor een antarctischepinguïn zes graden warm is.De woordvoerder gaf nog mee dathij hoopte dat niemand door dit verhaalop gekke ideeën zou komen…Bron:www.gva.be/Archief/guid/stadslegende-overgestolen-pinguin-steekt-de-kop-op.aspx?artikel=813e4d0a-069c-47a3-a2e4-1a2db72b0c14Geraadpleegd op 08/04/09Jesus = Judas?Leonardo da Vinci schilderde defiguren op zijn doeken steeds naarde beeltenis van echte modellen.Pietri Bandinelli, een nobel uitziendejonge man die in de kathedraalvan Milaan werkte, zou modelgestaan hebben voor Jezus in ‘Hetlaatste avondmaal’.Toen Leonardo da Vinci na jaren vanschilderen het meesterwerk bijnavoltooid had, ontbrak enkel nog hetgezicht van Judas. De gevangenisbleek een ideale stopplaats voor daVinci in zijn zoektocht naar eengeschikt model. De schilder ontdektedaar een misdadiger met eenkoude en harde gelaatsuitdrukking.Hét perfecte gezicht voor de aposteldie Jezus verraadde!De man werd naar het atelier vanda Vinci gebracht. Toen deze laatstebegon te schilderen, zag hij dat deman weende. Toen hij vroeg water scheelde, antwoordde de man:"Maestro, kent u mij niet meer? Ikwas 25 jaar geleden ook in uw atelier,toen ik model stond voor JezusChristus."Het oorspronkelijk verhaaltje waslanger en bevatte de boodschap datje Jezus niet moet afwijzen en op hetrechte pad moet blijven. Wie zich inhet verderf stort eindigt als Judas.Het zal je waarschijnlijk niet verwonderendat het verhaal populairis bij Amerikaanse christenen!Zin in nog meerstadslegenden?Op onder anderewww.broodjeaap.nlvind je er nog veel meer.Bron:www.broodjeaap.nlGeraadpleegd op 20/05/09JULI-AUGUSTUS 2009 11

Dossier“Voor wetenschappersis er geen probleemmet graancirkels.”Interview met Paul De BelderJenoff Van Hulleconsulent-stafmedewerkerGRAANCIRKELS. VOLGENS SOMMIGEN HET RESULTAAT VAN UFO’S IN EEN POGING OM MET ONS TE COM-MUNICEREN EN KOSMISCHE BOODSCHAPPEN OVER TE BRENGEN. VOLGENS ANDEREN HET RESULTAATVAN GRAPPENMAKERS. PAUL DE BELDER HOUDT HET LIEFST BIJ DE LAATSTE VERKLARING. “IK ZIE WELDE MENSELIJKE KANT VAN HET FEIT DAT MENSEN GELOVEN DAT GRAANCIRKELS AFKOMSTIG ZIJN VANUFO’S, MAAR ALS SCEPTICUS WIL IK AANTONEN DAT HET ONZIN IS.”PAUL DE BELDER IS BURGERLIJK INGENIEUR-ARCHITECT VAN OPLEIDING. NA ZIJN STUDIES DEED HIJENKELE JAREN ONDERZOEK AAN HET LABORATORIUM VOOR AKOESTIEK EN WARMTEGELEIDING VAN DEK.U.LEUVEN, WERKTE KORTE TIJD MEE AAN DE ONTWIKKELING VAN EEN OORIMPLANT AAN DE NEUS,KEEL EN OOR-AFDELING VAN DE UNIVERSITEIT ANTWERPEN EN STAPTE DAN DE INDUSTRIE IN ALS PRO-DUCTSPECIALIST VOOR COMPUTERGESTUURDE ONTWERPPROGRAMMA'S VOOR GEÏNTEGREERDE SCHAKE-LINGEN (‘CHIPS’). OP DIT MOMENT IS HIJ PRODUCTSPECIALIST VOOR VISUELE INSPECTIESYSTEMENVOOR DE MICRO-ELEKTRONICA-INDUSTRIE BIJ EEN HIGHTECH SPIN-OFF VAN DE K.U. LEUVEN.HIJ KWAM VOOR HET EERST IN CONTACT MET DE SCEPTISCHE BEWGING TIJDENS ZIJN VERBLIJF INAMERIKA. “IN HETBEGINDATIKINCALIFORNIË WOONDE, HEB IK DE AMERIKAANSE SCEPTISCHE VER-ENIGING CSICOP LEREN KENNEN. IK ABONNEERDE ME ONMIDDELLIJK OP HUN TIJDSCHRIFT. HET WASEEN ECHTE VERADEMING OM TE ZIEN DAT ER NOG MENSEN MET HETZELFDE BEZIG WAREN ALS IK. TOENIK TERUGKEERDE NAAR BELGIË BEN IK ONMIDDELLIJK LID GEWORDEN VAN SKEPP.” ZIJN INTERESSE-SFEER IS BREED, GAANDE VAN STERRENKUNDE EN ASTROLOGIE TOT OUDE BESCHAVINGEN EN GRAAN-CIRKELS. NIETS ONZINNIGS LIJKT AAN ZIJN SCEPTISCHE AANDACHT TE ONTSNAPPEN.Wat vindt u zo merkwaardig aan hetfenomeen van graancirkels?Wel, dat het eigenlijk een uit de handgelopen grap is. Het is duidelijk datgraancirkels door mensen gemaaktzijn. Maar toch zijn er mensen die ditniet willen geloven en een mysterieuzeverklaring zoeken. Rationeel bekeken,gaat dit mijn verstand te boven.Hetzelfde geldt immers voor heel watandere pseudowetenschappen.Wat is er irrationeel aan hun verklaringen?GRAANCIRKELSVeel theorieën over graancirkels zijnverklaringen op zoek naar een probleem.Maar eigenlijk is er geen probleem.Van de meerderheid van degraancirkels is aangetoond of toegegevendat ze door mensen gemaaktzijn. Graancirkel onderzoekers kunnenin blinde testen geen verschil zientussen graancirkels gemaakt doormensen en graancirkels waarvan zezelf beweren dat ze echt zijn. Als je12 JULI-AUGUSTUS 2009

goed zoekt, vind je natuurlijk altijdwel iets waaraan je een mysterieuzetheorie kunt ophangen.Mysterieus? In welke zin?Sommige believers zoeken fysischeverklaringen voor graancirkels, zoalskleine tornado’s die de grond zoudenraken en een cirkel maken. Zo is ereen professor die de theorie van deplasmavortex heeft ontwikkeld dienog niemand heeft gezien. Natuurlijkgelooft niemand dat die plasmavortexzo complexe figuren kan maken.Maar dan komen ze met de redeneringdat complexe figueren doormensen worden gemaakt en eenvoudigedoor de plasmavortex.Welke bewijzen zijn er om te bewerendat graancirkels door mensen gemaaktzijn?DE DUIVEL MAAIT EEN GRAANCIRKEL, UIT EEN 17 EEEUWSE ENGELSE KRANTWel, er zijn een aantal aspecten die ditaantonen. Het is interessant om te ziendat graancirkels zijn ontstaan inZuidoost-Engeland en dat het verschijnenvan graancirkels elders de berichtgevingin de pers volgt. Wordt eroverbericht in de nationale Engelse persdan verschijnen er graancirkels in gansEngeland. Pikken Europese journalistenhet op dan zie je graancirkels in Europaverschijnen enz. De eerste graancirkelswaren heel eenvoudig. Het warengewoon cirkels. Daarenboven komengraancirkels enkel voor in landen metgrote landbouwoverschotten. Je zultgeen rijstcirkels vinden in India of inZuidoost-Azië. Het valt op dat graancirkelsvoornamelijk in het weekend wordengemaakt. Wat volgens mij temaken heeft met het feit dat er in hetweekend gewoon meer pinten wordengedronken. Ook is het zo dat graancirkelsmeestal verschijnen op plaatsenwaar je ze goed kunt zien. Zo is er inBelgië een graancirkel verschenen inde buurt van Waterloo. Dit alles toontvolgens mij duidelijk aan dat ze doormensen zijn gemaakt.Toch blijven ze vasthouden aan hun verklaringen.Zijn jullie argumenten nietovertuigend?Dat is een heel interessante vraag.Eigenlijk zien we in alle pseudowetenschappelijkedomeinen dat jegelovigen niet kunt overtuigen. Dezemensen zitten zo vast in hun verklaringsmodeldat ze altijd wel eenmanier vinden om zich imuun temaken voor kritiek. En dat heb jeoveral. Dat heb je ook in de wetenschap.Een aantal wetenschappelijkerevoluties vonden pas plaats toenoude wetenschappers met oude verklaringsmodellenstierven en plaatsmaakten voor anderen. Vaak hoor jebelievers zeggen: “Niemand gelooftons, maar je zult wel zien.”Hoe gaan graancirkelmakers te werk?De technieken die ze gebruiken zijngepubliceerd. Met behulp van touwen,stokken en een plank kan jegraancirkels maken. Die patronenmaken, is niet zo geweldig moeilijk.Wat niet wil zeggen dat ik hetonderschat. Je zit daar ’s nachts ineen groot veld waar je elkaar amperziet en waar je geen overzicht hebtover het geheel van die figuur. Hetis duidelijk dat er een heuse voorbereidingaan vooraf gaat.Wat voor mensen zijn graancirkelmakerseigenlijk?Ook dit is een heel interessant fenomeen.Het is begonnen als grap vanmannen die waarschijnlijk een paarpinten te veel op hadden en op hetidee zijn gekomen om een graancirkelte maken. Maar bij de hardcorecirkelmakers zit er ook wel eenbeetje mystiek denken achter.Is het niet bizar dat er zich zelfs wetenschappers,verbonden aan universiteiten,onder de believers bevinden?Maar wetenschappers zijn nietimmuun voor onzin. Het valt zelfsop dat een aantal vormen van onzinmeer ingang vinden bij hogergeschoolden dan bij lager geschoolden.Dit is ook zo met veel alternatievegeneeswijzen.Zo zijn er cereologen die wetenschappelijkonderzoek doen naar deknoopverlenging van het graan ingraancirkels. Grassen maken knopenaan om de zoveel centimeter omzich terug recht te trekken. Degraancirkelgelovigen beweren datje in die graancirkels een anderJULI-AUGUSTUS 2009 13

Dossierpatroon van knoopverlengingtegenkomt. Maar als je dan nagaatwaar hun gegevens vandaan komendan zie je dat ze de vergelijkinghebben gemaakt tussen een graancirkelwaarvan ze weten dat hij doormensen gemaakt is en één waarvanzij denken dat hij echt is. Op dezemanier wordt er verkeerd gemeten.Je moet dit blind doen. Doe je ditniet dan is je onderzoek onbetrouwbaar.Dus, ze doen aan slechte wetenschap?Inderdaad. En dat is het probleem.Je hebt geen enkele duidelijke eigenschapvan echte graancirkels waarmeeje onomstotelijk kunt aantonendat een graancirkel echt is.Graancirkel gelovigen zeggen: een graan -cirkel is echt als we niet weten datiemand hem gemaakt heeft. Maar datis geen betrouwbare eigenschap. Enzolang je geen echte theorie hebt overhoe graancirkels ontstaan en wat vooreigenschappen ze hebben, maak jejezelf maar wat wijs.Zijn er graancirkels die ook voor nonbelieverseen mysterie blijven?Nee, voor wetenschappers is ergeen probleem met graancirkels.Een wetenschapper gaat immers uitvan een alomvattende theorie. Jekunt geen twee theorieën hebbenvoor graancirkels die er allemaalhetzelfde uit zien. Het enige waarwij als sceptici voor open staan, isde enorme complexiteit van graancirkels.Is het niet frustrerend dat er zoveel gelden tijd wordt gestoken in het bestuderenvan graancirkels?Ja, maar dit is minimaal vergeleken metbijvoorbeeld alternatieve geneeskunde.Daar is de laatste tien jaar veel meertijd, geld en onderzoek in gekropen endaar is gewoon niets uit gekomen,absoluut niets. Als sceptici willen weniet verhinderen dat mensen daar huntijd insteken of dat ze in onzin geloven.Wel willen we tegenwerk bieden tegende beweringen die onkritisch in de persworden weergegeven. De gelovigenkan je niet overtuigen, maar wel is hetbelangrijk om de ‘gewone’ mensen, dieer niet mee bezig zijn, te voorzien vankritische en betrouwbare informatie.Meer informatie:www.skepp.be14 JULI-AUGUSTUS 2009

Bob en zijn spaghetti,religieuze rivalen?DossierKlaas Nijsconsulent-stafmedewerkerPARODIËRENDE RELIGIES (PARODY OF OOK MOCK RELIGIONS) ZIJN OFWEL PARODIEËN OF IRO-NISCHE INTERPRETATIES VAN RELIGIES, SEKTEN EN CULTEN OFWEL MINDER ERNSTIGE RELIGIESDIE VEEL MENSEN ALS TE ESOTERISCH BESCHOUWEN OM SERIEUS TE WORDEN GENOMEN ALSGEORGANISEERD GELOOF. VAAK PROBEERT MEN ZO BEPAALDE DENKPATRONEN OF RELIGIEUZEDOGMA’S AAN TE KLAGEN. OF IS HET DE BEDOELING GEWOON EEN BEETJE PLEZIER TE BELE-VEN. SOMS IS DE GRENS TUSSEN HUMORISTISCH INITIATIEF, KUNSTZINNIGE BENDE EN SEKTE‘LIGHT’ ZEER DUN EN MOEILIJK TE TREKKEN.In 2001 werd door de Britse overheideen grootschalige bevolkingsenquêtegeorganiseerd, met ondermeer als bedoeling de religieuze aanhangvan haar inwoners te bevragen.Tot grote verrassing van de overheiden hilariteit in de pers gaf zo’n 0,7%van de bevolking zichzelf hierbij aanals ‘Jedi’, een fictionele Star Warsreligie.Het gevolg van een uitermategeslaagde internetcampagne. Ditmaar ter illustratie van hoe een grapal snel kan uitgroeien tot een heusebeweging.Veel van dergelijke parodiërende religiesbeginnen hun leven als weinigernstige sociale bewegingen,bedoeld om te dienen als excuus omgelijkgestemden samen te brengenen hen een kader aan te bieden waarze elkaar artistiek, cultureel of loutersociaal kunnen aantreffen. Een goedvoorbeeld hiervan is de Kerk van deSubGenius.Andere parodiërende religies viserendan weer (meestal impliciet) eenbepaalde religie, sekte of cultus, metde bedoeling de geloofwaardigheidervan op een ironische manier invraag te stellen. Zo kan men bijvoorbeeldvragen stellen bij het geloof ineen religie geschreven door een sciencefictionauteur. Wat dan ookgebeurt door de aanhangers vankibologie.Soms dienen dergelijke parodieënook simpelweg om bepaalde tekortkomingenof denkfouten in religieuzedogma’s op een eerder humoristischewijze aan te kaarten met de bedoelingde absurditeit ervan aan tetonen. Als een bepaald religieusargument een duidelijke parodieJULI-AUGUSTUS 2009 15

Dossierondersteunt, dan is ipso facto hetoorspronkelijke argument ook moeilijkvol te houden. Het bekendstevoorbeeld hiervan is ongetwijfeld hetVliegende Spaghettimonster, een‘religie’ opgericht om de gelijkebehandeling van intelligent ontwerpin de lessen biologie aan te klagen.Enkele van deze parodiërende religiestellen tussen hun aanhang personendie de beweging relatief serieusnemen en de absurditeit ervan toch alsspiritueel significant be schouwen. Degrens tussen parodie, metaparodie enregelrecht geloof worden dan heel dun.Dit gegeven wordt door sommige vande parodiërende religies dan wel weeraangegrepen om de absurditeit vangeloof op een heel ander niveau aan tekaarten. Het discordianisme gaat hierinzeer ver.Veel van deze ‘religies’ zijn zodanigleuk dat we zo ook eens beter willenbelichten en wie weet, misschienkunnen we wel iemand bekeren?‘Bob’ en de Kerk van deSubGeniusEén van de oudste en meest succesvolleparodiërende religies is de Kerkvan de Subgenius, die zijn hoogtepuntkende tijdens de jaren ’80 en’90 maar tot op de dag van vandaagnog steeds een zeer actieve aanhanggeniet op het internet.De ‘kerk’ beweert te zijn opgericht inde jaren ’50 door een zekere J.R ‘Bob’Dobbs, een immer pijp rokende englimlachende verkoper, die communiceertmet buitenaardse wezens envooral het geld aanbidt. De eersteechte publicatie van de kerk, hetPamflet #1, dateert echter maar van1979 en werd gretig verspreidt opuniversiteitscampussen, de ondergrondsekunstscène en veel laternog, het internet.De kerk mag de bekende striptekenaarRobert Crumb, de popgroep Devo,componist Mark Mothersbaugh, acteurBruce Campbell… onder zijn vele aanhangersrekenen. Andere kunstenaarswerken met hen samen om het inmiddelszeer lijvige artistieke patrimoniumvan de groep steeds verder uit tebreiden. Mede door de vele artiestendie de kerk volgen, slagen ze er metregelmaat in relatief succesvolle festivalsop poten te zetten, die bekendstaan als X-Day-samenkomsten (X-Dayzou de dag zijn waarop de mannenBOB DOBBS - BRON: EN.WIKIPEDIA.ORGvan de Planeet X de aarde aanvallen,een apocalyptische gebeurtenis waarvanenkel de aanhangers van de Kerkvan de SubGenius zouden gespaardblijven; de datum voor deze gebeurtenisverschuift weliswaar steedsopnieuw).De kerk beschrijft zichzelf in zijn tekstenop een manier die de draaksteekt met scientology en new age,en beweert hierbij open te staan voor“mutanten, blasfemisten, ongelovigen,rebellen, buitenstaanders, hackersen vrijdenkers”, kortom iedereendie zich op één of andere manierbuiten de mainstream van de maatschappijbevindt.Ze drijven hiernaast maar al te graagook de spot met de geldzucht vansommige religies en sekten. Iedereenkan priester worden binnen de bewegingvoor de luttele som van 30,00$.Geen andere voorwaarden zijn vantoepassing. Deze prijs komt zelfs meteen garantie: een adept van de kerkdie sterft en voor de poorten van een‘normale’ of ‘saaie’ hel komt testaan, zal daar ontvangen wordendoor J.R. ‘Bob’ Dobbs zelve, en eencheque krijgen ter waarde van90,00$. “Eternal Salvation or TRIPLEYour Money Back!”Het centrale geloofspunt in de kerk isde queeste naar ‘slack’. Slack betekentdan een bepaalde vorm van vrijheid,onafhankelijkheid en creatiefdenken dat voortvloeit uit het bereikenvan persoonlijke doeleinden.Iedereen wordt geboren met dezeslack, die daarna onmiddelijk gestolenwordt door een samenzweringvan normale mensen, ook gekend als‘pinks’. De kerk moedigt creativiteitaan en vindt het best als je ietsbereikt zonder er veel voor te doen,ook dat is slack.De organisatie is vrij goed georganiseerd.Ze overstijgt het niveau vaneen simpele parodie. Zelf zegt hetBoek van de SubGenius: “Als je nietlacht, dan snap je het niet, maar alsje ENKEL lacht, dan ook niet.”DiscordianismeVelen zien in het discordianisme eenvoorloper van de Kerk van deSubGenius (volgens de SubGenii isdiscordianisme zoals eieren: hoog inproteïnen en essentiële mineralen;de Kerk van de SubGenius is dan eerderspek: vol zout, vet en nitraten).De beweging dateert van 1958, toenze van start ging door de publicatievan haar basiswerk, de PrincipiaDiscordia, geschreven door een zekereMalaclypse The Younger (een aliasvan Greg Hill). De basisgedachte is deidee dat chaos het enige is wat werkelijkbestaat en dat alle orde enwanorde (deze laatste is niet te verwarrenmet chaos) illusies zijn dieover de chaos geprojecteerd worden.De beweging stimuleert dan ookwaarden die hiermee overeenkomen, zoals verwarring, tweedracht16 JULI-AUGUSTUS 2009

en dissidentie, in tegenstelling tot demeeste traditionele religies, die juistorde en structuur bepleiten.Omdat breuken en splintergroeperingenaangemoedigd worden, is hetheel moeilijk na te gaan hoeveelmensen er bij betrokken zijn. In dediscordiaanse leer is de Chao (hetkaartjes staan ook de taken van dePauzen opgesomd, waaronder ondermeer, maar niet beperkt tot: (desnoodsretroactieve) onfeilbaarheid;het recht op het compleet hervormenvan de discordiaanse kerk; hetrecht om mensen te dopen, tehuwen en te begraven; het excommuniceren,ont-excommuniceren,De stichter van dit geloof, ook welpastafarianisme genoemd, was eenzekere Bobby Henderson, die in eenbrief aan de Kansas Board ofEducation eiste dat in de biologielessenaan het geloof in het VliegendeSpaghettimonster evenveel tijd zouworden besteed als aan de christelijkeen andere scheppingsverhalen.DISCORDIANISME - BRON: EN.WIKIPEDIA.ORGenkelvoud van ‘Chaos’) een sacraalbegrip. Zij staat aan de basis van dedingen. Logischerwijs zijn er evenveelinterpretaties van de discor -diaan se leer als er discordianenzijn. De structuur van de groeperingis daarom vanzelfsprekend heeldiffuus en wordt voor het gemak ingrote groepen onderverdeeld, hoewelhierin inherent een zekereparadox schuilt.Volgens de discordiaanse leer is“elke man, vrouw en kind van dezeAarde” een “Paus”. Bij de PrincipiaDiscordia wordt een kaartje meegeleverddie deze boodschap meedraagt.De kaart mag vrij gekopieerden verdeeld worden. Het is niet hethouden ervan op zich dat de dragertot discordiaanse Paus verheft, hetinformeert simpelweg deze persoondat hij of zij een “echte en authentiekePaus” van discordia is. De kaartstelt ook dat een dergelijke Pausiemand is die niet onder de autoriteitvan de autoriteiten verkeert. Op deachterkant van sommige van dezeFLYING SPAGHETTI MONSTER - BRON: EN.WIKIPEDIA.ORGher-excommuniceren en ont-herexcommunicerenvan hem/haar/het/zij/jullie/zijn/haar/jouw/onszelf/zelvenen anderen (indien enige); het rechtom alle rituelen en plechtigheden teorganiseren die geschikt wordengeacht voor een Paus van Discordia.Een bekend citaat van hen luidt: “Alsgeorganiseerde religie het opium isvan de massa, dan is gedisorganiseerdereligie het marihuana vanmarginale gekken.” (nvdr: marginaalwordt hier gebruikt in de betekenisvan randgroepering.)De Kerk van het VliegendSpaghettimonsterDe Kerk van het Vliegend Spaghetti -monster begon op het internet als parodieop het besluit van een regionaleoverheid in de Verenigde Staten om inde lessen biologie naast de evolutieleerook de theorie van het intelligent ontwerpaan de studenten te onderwijzen.Zo parodieerde hij de argumentenvan de verdedigers van gelijke tijd inhet onderwijs voor intelligent ontwerp.Ondertussen is het geloof in hetVliegend Spaghettimonster uitgegroeidtot een echt internet-fenomeen,met talloze aanhangers diegeloven in de ‘Noedelige Aan -hangsels’. Eén van de vele anderezaken die binnen de religie geloofdwordt, is het feit dat het broeikaseffecteen rechtstreeks gevolg is van deafname van het aantal piraten sindsde 19 e eeuw. Een grafiek die deze linkontegensprekelijk aantoont, maaktedeel uit van de oorspronkelijke briefdie Henderson destijds naar deonderwijsraad verstuurde.Binnen de religie worden de gebedenafgesloten met het woord ‘Ramen’(een soort van populaire Japanserijstnoedel) in plaats van ‘Amen’. DeJULI-AUGUSTUS 2009 17

Dossierstudenten tijdens een introductielesover religie te vragen een eigengeloof uit te vinden. De resultatenervan zijn vaak leerrijk én leuk. Wiezou er geen adept willen zijn vandessertisme, waar de pad naar deziel via de maag gaat, of zen zuiperij,waarbij zelfontdekking via alcoholwordt geprezen?DE ONZICHTBARE ROZE EENHOORN - BRON: COMMONS.WIKIMEDIA.ORGaanhangers geloven in acht “lievernieten”in plaats van geboden.Oorspronkelijk waren het er tien,maar de piraat (een zekere Mosey)die ze oorspronkelijk van hetSpaghettimonster aangeboden kreeg,liet 2 van de 10 stenen tabletten vallenop de weg naar beneden van deberg. Volgens de pastafarianen verklaartdit waarom zij een lage morelestandaard hebben.Volgelingen van het VliegendSpaghettimonster stippen de volgendevoordelen van bekering aan: denet genoemde lage morele standaard,stripperfabrieken en biervulkanendie tot in de hemel reiken,iedere vrijdag is een religieuze feestdagen men geniet van een absolutevrijheid van religieuze plichten ofbeperkingen.De Onzichtbare Roze EenhoornDe Onzichtbare Roze Eenhoorn is eenrasechte parodiërende religie, bedoeldom alle vormen van theïstisch geloofaan de kaak te stellen. De religiegebruikt hiervoor het beeld van een(paradoxaal) onzichtbare, doch rozeeenhoorn als godin.Ze wordt vaak gebruikt als rhetorischargument door verdedigers van hetatheïsme, door simpelweg het woordGod overal te vervangen doorOnzichtbare Roze Eenhoorn bij gewonereligies. De wederzijds uitgesloten conceptenvan onzichtbaarheid en de kleurroze, samen met de onmogelijkheidom haar bestaan te ontkrachten, zijnbedoeld om de klassieke argumentatievan voorstanders van theïstische religieste ontmijnen door de absurditeitervan op deze manier aan te tonen.De meest geciteerde tekst uit hetgeloof luidt -vrij vertaald- als volgt:“Onzichtbare Roze Eenhoorns zijnwezens met een grote spirituele kracht.We weten dit omdat ze tegelijk zowelonzichtbaar als roze kunnen zijn. Zoalsbij alle religies, is het Geloof in deOnzichtbare Roze Eenhoorns gebaseerdop zowel logica als vertrouwen. Wevertrouwen erop dat ze roze zijn; wegaan er logischerwijze vanuit dat zeonzichtbaar zijn omdat we ze niet kunnenzien.” (Steve Eley)BesluitProfessor Prothero van de Universiteitvan Boston heeft de gewoonte zijnVolgens onderzoek van zijn vakgroepontstaan er in de VS alleen al40 tot 50 nieuwe religies per jaar.Enkele van de meest succesvollereligieuze stromingen in Amerika,mormonisme en scientology, zijnuitvindingen van respectievelijk de19 e en de 20 e eeuw.Via deze oefening hoopt hij ondermeer na te gaan welke aspecten vangeloofsovertuigingen jongeren nuhet meest aanspreken. De meestfrappante vaststelling is hierbij volgenshem de steeds weerkerendeaversie die studenten tonen voordogma’s. God is bij de studentikozereligies op zijn best ‘een nagedachte’.En het hiernamaals -de hemeldoeter niet zo toe. De nieuwe religiesfocussen zich bijna uitsluitend opzelfontplooiing en een optimale belevingvan het hier en nu.En laat dat nu net beetje bekend inde oren klinken…Meer informatie?• De Kerk van de Subgenius:www.subgenius.com• Discordianisme:www.discordian.com• De Kerk van het Vliegend Spaghettimonster:www.venganza.org• De Onzichtbare Roze Eenhoorn:www.palmyria.co.uk/humour/ipu.htm18 JULI-AUGUSTUS 2009

Het geheim<strong>Vrij</strong>metselarij in/ensamenzweringstheorieënDossierEmily Vertéconsulent-stafmedewerkerDONKERE RUIMTES, DUISTERE FIGUREN, GEHEIMEN EN MACHT. ELEMENTEN DIE ONZEFANTASIE DOEN OP HOL SLAAN. NIET ENKEL BIJ JOU EN MIJ, MAAR OOK BIJ DE JOUR-NALIST VAN JE DAGBLAD OF KRANT OF BIJ DE AUTEUR VAN JE FAVORIETE ROMAN. HETZIJN INGREDIËNTEN VAN EEN GERECHT DIE VELEN ONDER ONS WEL SMAKEN. HET SUC-CES VAN DE DA VINCI CODE EN ZIJN FILMISCHE OPVOLGER ANGELS & DEMONS ZIJNDAAR VOORBEELDEN VAN. OF HET NU GAAT OVER EEN GESMEED PLAN VAN DEAMERIKAANSE CIA, DE ILLUMINATI, ALIENS OF DE VRIJMETSELARIJ DOET NIET GEHEELTER ZAKE. ZE KRIJGEN ALLEN DE ROL TOEBEDEELD VAN COMPLOTTEUR OF SAMEN-ZWEERDER EN WILLEN MAAR ÉÉN DING: KOST WAT KOST HUN SLAG THUISHALEN.JIMMY KOPPENComplottheorieën verkopen, hoetwijfelachtig en fabelachtig zeook zijn. De ene keer is deonwaarachtigheid echter duidelijker opte merken dan de andere keer. Dietheorieën hebben trouwens hun fundamentin de realiteit, wat ze net zomisleidend maken. Naast de gebruikelijkesamenzweringen uit Hollywoodlijken tal van complottheorieën op teduiken in veelgelezen kranten. Hetneemt zelfs dergelijke epidemischeproporties aan dat een grote Belgischekrant het als ‘zorgwekkend’ gaatomschrijven. Een kritische houding ishier dan ook aangewezen. Het isomwille van die reden dat we dieperingaan op de constructie van vijandsbeeldenen complottheorieën toegepastop de vrijmetselarij.We hadden een gesprek met JimmyKoppen die momenteel zijn proefschriftbetreffende antimaçonnisme in België-met prof. dr. Jeffrey Tyssens als promotor-afwerkt binnen het kader van deInterdisciplinaire Onderzoeksgroep <strong>Vrij</strong> -metselarij van de <strong>Vrij</strong>e UniversiteitBrussel.JULI-AUGUSTUS 2009 19

Dossier“Door naar buiten te treden,vernietig je de gedachtevan complotten.”JEAN PAUL VAN BENDEGEMContra geheimhoudingJean Paul Van BendegemHoe gaat men een vijand construeren?Het beeld van de vijand zit in de hoofdenvan mensen. Vijandbeelden encomplottheorieën worden niet doelbewust‘gemaakt’. Wanneer iemandervan overtuigd is -of ten minste deindruk geeft echt te geloven wat hijzegt en schrijft- dat vrijmetselaars inallerlei politieke intriges betrokken zijn,ontstaat een complottheorie als hetware organisch. De vrijmetselaars zijnvaak erg geschikt om binnen zo een vijandbeeldte worden geplaatst: ze zijnzogezegd overal aanwezig, ze hebbenveel macht, ze zitten in een netwerk enzijn allerhande duistere zaken aan hetbekokstoven. De complotdenker roeptdus op om in te grijpen voordat het telaat is. Dan zie je telkens thema’s in hetdiscours terugkomen, zoals het overdrijvenvan de macht van die vijand of hetuit de context rukken van diens activiteiten.Ook gaat een complotdenkeralles vereenvoudigen en citaten gebruikenom zijn theorie te staven.Deze laatste techniek kan toegepastworden op het antimaçonnisme van de19e eeuw. In die periode werden brochuresrondgedeeld waar men vrijmetselaarsaan het woord liet. Die uitsprakenwerden natuurlijk uit hun contextgetrokken en ook het weglaten vanbepaalde zaken was geen uitzondering.Het openbaar maken van interne documentenwas evenmin een zeldzaamheid.Er werd dus een -al dan niet opzettelijk-verkeerd geïnterpreteerd beeldvan de geviseerde vijand geschetst.Verweer is dan ook onmogelijk, wantuiteindelijk hebben ze het wel gezegd.Vereenvoudiging brengt ons bij een polarisatietussen goed en kwaad.Werkt het aspect van geheimhoudingbinnen de vrijmetselarij samenzweringstheorieënin de hand?Dat is eveneens één van de techniekendie men gebruikt bij samenzweringstheorieën.Zij zijn slecht en wij zijngoed. Er kan volgens complotbedenkersdan ook niet onderhandeld wordenmet vrijmetselaars of terroristen-als we deze problematiek naar vandaagdoortrekken.Die theoretici schetsen een dergelijk,algemeen beeld, wat veronderstelt datze spreken over de vrijmetselarij in zijngeheel. En die bestaat niet omdat er talvan verschillen zijn binnen de vrijmetselarij.Zo zijn er twee grote stromingen,de Angelsaksische enerzijds en deLatijnse anderzijds. En binnen BelgiëIk denk dat die geheimhouding dateffectief in de hand werkt. <strong>Vrij</strong> -metselarij wordt iets geheimzinnigs,je weet er te weinig van… en dankomen complottheorieën spontaannaar boven. Daar kan je weinig aandoen.Daarnaast begrijp ik wel -als je degeschiedenis van de vrijmetselarijbekijkt- waarom die geheimhoudingontstaan is. Zo had je de veroordelingenen de excommunicatie in depauselijke encyclieken. Maar dat lijktmij vandaag niet meer te spelen.Daarom ben ik zeer groot voorstandervan de gedachte om naar buitente komen, zij het wel voor degenendie het zich kunnen permitteren. Watmij betreft is dit een strikt persoonlijkezaak, maar vrijmetselaars die hetzich kunnen veroorloven, zouden ditmoeten doen.Zelf geef ik lezingen over de vrijmetselarij,maar dat een persoon alsKarel De Gucht zich uitte als vrijmetselaar,vond ik op zich zeer belangrijk.Want als je dat signaal goedinterpreteert, dan betekent dit dat ereigenlijk geen samenzweringen kúnnenzijn. Stel dat er complotten zoudenbestaan, dan zou je dit nooitbekend maken. Door naar buiten tetreden vernietig je net die complotgedachte.En zelfs al zouden ze de rollen willenspelen die de complotbedenkers hentoeschrijven, dan zouden ze die vandaagook niet meer kunnen spelen.In de 19 e eeuw werd de liberale partijvoorbereid in de loge, maar nubestaat ze en is ze georganiseerd.Daarenboven heb ik als democraatalleen zijn er tal van verscheidenegroepen en koepels. Ze staan in ‘concurrentie’met elkaar, individuele logeshanteren andere standpunten… Dévrijmetselarij bestaat dus niet.Onlangs heb ik een artikel gelezen in DeTijd met als titel ‘De crisis als samenzwering’.Er is geen crisis zonder complottheorieën.Dat zie je doorheen de hele geschiedenis.Als er iets gebeurt wat eenmens niet kan verklaren, gaat die20 JULI-AUGUSTUS 2009

Geheimhoudingbinnen devrijmetselarij:twee vrijmetselaarsaan het woordfundamentele bezwaren tegen hetfeit dat er in de vrijmetselarij maatschappelijkedossiers zouden ‘geregeld’worden. Want je zou dan dietransparantie verliezen, die naarmijn mening essentieel is voor eendemocratie.Je pleit dus voor een vrijmetselarij diemeer naar buiten treedt?Precies. Maar ook als de geheimhoudingzou wegvallen, dan heb je nogaltijd het geheim -dat een symbolischewaarde heeft en van een andereorde is. Die symboliek ligt eerderin het niet kunnen uitdrukken inwoorden. Daar ter plekke staan, ietsmeemaken, iets dat niet kan wordenmeegedeeld dat is voor mij hetgeheim. Dat is iets totaal anders danhet achterwege laten van het aspectgeheimhouding.zoeken naar oorzaken en naar schuldigen.Dat kan bijvoorbeeld gaan omiets wat een enorme schok veroorzaakt,zoals de Franse Revolutie. Zogingen een aantal extreem nationalistischeen conservatieve Fransenhiervoor een verklaring zoeken. Aanhet begin van de 19 e eeuw portretteerdenze het Frankrijk van vóór deRevolutie als een katholieke, behoudensgezinde,vrome en sterke natie.Ineens komt de Revolutie daar met debestorming van de Bastille op 14 juli1789. Van de ene op de andere dagJEAN PAUL VAN BENDEGEMDe beslotenheid van de vrijmetselarijis evenzeer een andere zaak. Zohoeven er niet noodzakelijk toeschouwerste zijn bij een inwijdingsritueel.Dat hoeft volgens mij geenopen vertoning te zijn. Dit neemtniet weg dat ook de rituelen publiekgemaakt kunnen worden. LeoApostel heeft dit dan ook gedaan inzijn boek over de vrijmetselarij. Juistvanwege het geheim kan dit naarbuiten komen. De geheimhoudinglijkt mij echter voorbijgestreefd.Maar nogmaals ik beschouw dit alseen persoonlijke zaak.loopt dus vanalles mis. De economische,sociale en historische achtergronden context wordt hier volledigweggelaten. Men zegt dat er een aantalduistere individuen geweest zijndie de macht wensten te grijpen endat er complotten zijn geweest van‘oude’ organisaties. Daar zitten vrijmetselaarstussen, maar ook tempeliers,rozenkruisers en Illuminati… Hetwaren zij die de macht wilden grijpenen die dus het ancien régime van dekoning, de kerk, de adel… moestdoen verdwijnen.En als ik nu eens de vraag omdraai: er zijngeen complottheorieën zonder crisis?Dat klopt, hoewel het wat genuanceerdmoet worden. Dat vijanddenken is constantaanwezig, maar er zijn somspiekmomenten. Er wordt vooral eenpiek bereikt tijdens crisismomenten,want dan zijn de mensen er het meestvatbaar voor. Een crisis kan heel breedzijn. Dat kan effectief een schokkendegebeurtenis zijn -die veel mensen opfinancieel, politiek of militair vlakraakt. Binnen onze hedendaagse emocultuurworden daarnaast ook eerder‘banale’ incidenten -het ongeluk vanprinses Diana is daar een voorbeeldvan- opgeklopt tot uitingen van eensamenzwering.Er is ook een markt voor. Het is opmerkelijkhoe literatuur in de marge vanDan Brown en gelijksoortige romans enfilms zo in de smaak vallen bij hetpubliek. Dergelijke media bouwenvoort op fantastische verhalen en hetpubliek beseft meestal ook dat het fictieis, maar er wordt toch gedacht‘moest het eens waar zijn…’In dat artikel stond ook dat een wetenschapperdie nooit geloofde in complottheorieëndit nu wel doet door de economischecrisis.Dat is ook een typisch kenmerk vansamenzweringen, het aanhalen vanreferenties. Zo worden de woorden vanbekende personen aangehaald. En misschienheeft die ook wel in dat welbepaaldemilieu gezeten en is hij er omde één of andere reden uitgestapt. Dieman of vrouw wordt er dan uitgehaaldals zijnde de spreekbuis of het bewijsvoor die theorie.Zijn er nog andere eigenschappen van vijandsbeeldennaast deze die al genoemdwerden?Ja, dat een complottheorie eeuwig geldenden ahistorisch is. Uitspraken zoalshet bestempelen van alle politici alszakkenvullers kon je twintig jaar geledenook terugvinden. Al worden citatenin verschillende situaties aangewenden heeft het totaal andere personen alsJULI-AUGUSTUS 2009 21

Dossier“Het geheim ligtin de beschermingvan de intimiteit.”ANONIEME BRONPro geheimhoudingAnonieme brononderwerp zullen gelijksoortige uitsprakenblijven opduiken. En ook hetfenomeen van vijandsbeelden zal altijdblijven bestaan.Een andere eigenschap van een dergelijkecomplotdenker is dat bij een overwinning,hoe groot die ook is, de vijandnooit definitief kan worden uitgeschakeld.Hij komt altijd terug.Op politiek vlak zie je dat -als ikteruggrijp naar de vrijmetselaars inde 19 e eeuw- wanneer de liberaleregering in 1884 volledig wordt weggestemdmen aan katholieke zijdeschrik heeft dat ze gaan terugkomen.De katholieke propaganda gaat zichbijgevolg steeds fixeren op de slechteeigenschappen van de liberalen inoppositie, die een reëel gevaar zoudenworden indien zij terug de meerderheidzouden behalen. Het opmerkelijkebij die propaganda ten aanzienvan liberalen en ook socialisten is datze wordt opgebouwd vanuit de ge -dachte dat ze zullen terugkomen.Uiteindelijk bekom je een selffulfillingprophecy die stelt dat wat je langgenoeg herhaalt, uitkomt. Je gaat ookzien dat pogingen tot het structurerenvan de antimaçonnieke propagandavoeringprecies in die periode gaatgebeuren wanneer de katholieken deparlementaire meerderheid uitmaken– wat aantoont dat ze ervan uitgingendat hun ‘maçonnieke vijand’ niet echtte overwinnen was.Wie is nu die vijand? Waar kan je die vinden?Je hebt de externe vijand, diegenewaarvan je het weet wie hij is. Demeest duidelijke uiting daarvan ga je inoorlogssituaties vinden of tijdens politiekeconflicten. In België was het meerWerkt het aspect van geheimhoudingbinnen de vrijmetselarij het ontstaanvan samenzweringstheorieën in dehand?Dat is inderdaad het geval, aangezienhet geheim een basiskenmerk isvan samenzweringen. Het is echtereen denkfout dat kenmerk te veralgemenen.Dit zou onder andere kunnenbetekenen dat iemand die eenrelatie heeft die niet mag gewetenzijn ook onder complotten ensamenzweringen zou ressorteren.Het is niet zo dat omwille van hetfeit dat samenzweringen geheimzijn, geheimen onmiddellijk samenzweringenzijn. Dat is een drogreden.Daarnaast is vrijmetselarij een apolitiekeaangelegenheid. Het basiskenmerkis dat mensen met verschillendepolitieke overtuigingen buiten deorganisatie – profanen zoals men datnoemt – binnen het genootschapmet elkaar kunnen praten. Dat soortverdraagzaamheid kan natuurlijk welgevolgen hebben. Gevolgen in diezin dat men tegengestelde ideeënleert accepteren en zijn eigen opvattingenbijstelt. Fundamenteel is hetbepaald de liberale regering die dan indat vereenvoudigd discours werd voorgesteldals zijnde één grote club vanvrijmetselaars die alleen maar de wettenvan de loges uitvoerden. Zij warengeen samenzwering, want het basiskenmerkvan samenzweringen is datje één idee, ten koste van alles envooral ten koste van het officiële, wildoordrijven. Dat is niet terug te vindenin de vrijmetselarij.Waarom de geheimhouding in de vrijmetselarijin stand houden?Daar zijn een paar redenen voor. Teneerste is het zo dat een dergelijkeorganisatie van verdraagzaamheiddoor organisaties van de onverdraagzaamheidof door politiekebewegingen van de niet-verdraagzaamheidnogal verdacht gevondenworden. Ze lopen dus toch het risicoop nadelige gevolgen. Eén van dekenmerken van de huidige verrechtsingvan de samenleving is dat hetlidmaatschap van de vrijmetselarijprofessioneel in vraag gesteld wordt.Zo kan je er beroepsverbod van krijgen.Bijvoorbeeld een bedrijf datneutraliteit wil van zijn werknemers.Lidmaatschap van een vrijmetselaarslogezou hen die baan doen verliezenen dat is een verkeerde zaak.Een tweede reden is dat alles watde vijand waartegen je moest tegenstrijden door middel van propaganda,organisatie…Daarnaast heb je de interne vijand dieje niet ziet en niet kent en die aanwe-22 JULI-AUGUSTUS 2009

Geheimhoudingbinnen devrijmetselarij:twee vrijmetselaarsaan het woordmen niet begrijpt, toeschrijft aan hetgeheim. Wanneer men bijvoorbeeldweet dat iemand lid is van datgeheime, dan gaat men alles van diepersoon zijn leven gaan verklarenvanuit dat lidmaatschap. Zo zal menprofessionele successen toeschrijvenaan dat lidmaatschap en niet aanpersoonlijke competenties. Dat zijnmythes waarmee men mensen tenonrechte schade kan berokkenen.Er is ook een derde, meer persoonlijkereden. Die heeft betrekking tothet basisidee van de vrijmetselarij,namelijk dat van broederschap. Infeite is een vrijmetselaarsrelatie vandie aard -van vriendschap, liefde enbroederschap- en is de intensiteitomgekeerd verbonden met het uitzonderlijke.Daardoor is het eenintieme aangelegenheid is. Voor mijligt het geheim net in de beschermingvan die intimiteit. Het belevenvan die broederschap is en blijft eengeheime zaak.Dat is ook het probleem van de vrijmetselarij.Als je iets niet geheimmaakt en dat objectiveert, neigt hetnaar het obscene toe, omdat je hetuit de context haalt. Als het publiekzig is op bepaalde posities. Die isgeïnfiltreerd in de systemen van deeigen staat en heeft al een aantalsleutelposities ingenomen in deadministratie, het leger, de politiek…wordt, kan dat rituele karakter opzichzelf als een belachelijkheidomschreven worden.De vrijmetselarij als een belangrijkmenselijk spel -want voor mij is hetdat ook- vraagt om een aantalregels. En dat geheim behoort tot dieregels. Het geheimhouden en -blijvenbehoort tot die spelregels enmoet dan ook bewaard worden. Ditis bijvoorbeeld ook zo bij het voetbal.Buiten het spel om is er geenenkele reden om de bal niet met jehanden vast te nemen als je de balin het doel wil krijgen. Binnen hetspel van voetbal doe je dat niet,omdat je handelt naar de spelregelsen die ook bewaart. In het geval vande vrijmetselarij behoort het geheimtot de spelregels en die dien je evenzeerte bewaren net zoals je dat doetbij het voetbalspel.Die interne vijand is bijvoorbeeld lidvan een vrijmetselaarsloge en isdirecteur van een plaatselijke school.Een gevaarlijke positie, want zo kanhij de doctrine doorgeven aan de kinderenin zijn school en worden zeallemaal anarchisten. Net zoals veelterroristen vandaag maken deel uitvan het systeem dat ze willenbevechten. In de gedachtegang vande complotdenker is de interne vijandmisschien wel gevaarlijker dan eenexterne vijand. Een ander, heel concreetbijvoorbeeld is dat de katholiekemeerderheid in 1912, 1913 eenomzendbrief uitvaardigde dat vrijmetselaarsgeen officieren mogen zijn inhet leger. Want men had het idee dathet hele leger vol zat met vrijmetselaarsen dat dit gevolgen zou krijgenin oorlogstijden – in Duitsland was eral wat aan het broeden. Want als eroorlog kwam, zaten er vrijmetselaarsin het leger van beide kampen, wattot gevolg kon hebben dat zij het opeen akkoordje zouden gooien. Dat isde argumentatie die men gaat volgen,het idee van ‘the enemy within’.Wat is het doel van dergelijke complottheorieën?Dat is enerzijds om iets te verklarenwat op logischer wijze niet te verklarenvalt en anderzijds ter legitimatie vanhet eigen handelen. Dat is iets watYves Leterme ook doet. Hij had hetover allerlei complotten tegen hem inde wandelgangen van het parlement.Hij maskeerde zijn eigen falen door tewijzen op de acties en handelingen vananderen waar hij zelf geen greep opkon hebben. Zo was het ook bij de politiekvan Bush in de Verenigde Staten.De vijand wordt geïdentificeerd en een(fysieke) aanval is volgens de complotbedenkerseen noodzakelijk kwaad datzich opdringt. Het hele handelen wordtzodoende gelegitimeerd doordat ereen vijand is.En alle middelen zijn goed om hun doel tebereiken?Inderdaad. Dat wordt wel niet metzoveel woorden gezegd, maar daarkomt het wel op neer. Het uitvaardigenvan uitzonderingswetten of inroepenvan censuur is toegelaten in het kadervan het beleid dat gevoerd wordt tenaanzien van de vijand. Want volgensJULI-AUGUSTUS 2009 23

Dossierdie denkwijze staat de vijand op hetpunt om ons te overmeesteren.De vrijmetselarij is heel vaak hetonderwerp van samenzweringstheorieëen.Heeft het aspect van geheimhoudingdaar iets mee te maken?Jazeker. Geheimhouding is de kern vanieder vijandbeeld en van iedere complottheorie.Er is altijd een geheim bijbetrokken dat je niet kent. Terrorisme,wat is dat? <strong>Vrij</strong>metselarij, wat is dat? Bijvrijmetselarij gaat het nog verder en ishet nog wat strikter, omdat het eengeheim of besloten genootschap is. Jezou kunnen zeggen dat het geheimbestaat uit het nooit mogen wetenwaar de loges zijn, wie in de vrijmetselarijzit en wat ze daar precies doen. Intheorie is dat zo, de praktijk is echteranders. Aan de hand van enig zoekwerkkan je veel informatie verkrijgen.Zo zijn vrijmetselaarsloges vzw’s dieeen raad van bestuur hebben en dieeen jaarcijfer moeten laten weten aande Kamer van Koophandel of aan hetBelgisch Staatsblad. Er is daarnaast voldoendeliteratuur voor handen over derituelen. Verder is het niet zozeer eenprobleem wie in de loge zit. Mensenzijn niet geïnteresseerd in Jan modaal,maar willen wel weten welke bekendekoppen er allemaal inzitten.Maar de vrijmetselarij in België houdt hetgeheim in stand.Ja, de vrijmetselarij cultiveert hetgeheim. De aantrekkingskracht zou danook veel minder zijn, moest hetgeheim doorbroken worden. In de VSbestaat het geheim niet echt meer, wattot gevolg had dat niemand nu nogvrijmetselaar wil zijn. Dit omwille vanhet feit dat bijvoorbeeld een publiekeparade in klederdracht in zekere zinnogal bedenkelijk overkomt en omdatde meerwaarde van dat genootschapzoek is. Dit in tegenstelling tot deBelgische situatie, waar het geheimzelfs gecultiveerd wordt. Men haaltdaar verschillende argumenten vooraan. Een historisch argument betrefthet feit dat de katholieken in de 19 eeeuw kwade dingen hebben verspreidover de vrijmetselarij, wat leidde tot deafscherming van het genootschap. Eenander argument dat men aanhaalt, isdat lidmaatschap nog steeds op onbegripstuit bij de doorsnee bevolking. Erkunnen ook negatieve gevolgen zijnvoor vrijmetselaars waarvan hun lidmaatschapbekend is gemaakt. Zo kaneen dokter die vrijmetselaar is patiëntenverliezen en ga zo maar door.<strong>Vrij</strong>metselaars zien dan ook niet graaghun naam in een lijst opduiken.In werkelijkheid bestaat het geheim opzich niet. Hoewel het verloop van rituelenin boeken en op het internet kanteruggevonden worden, bestaat hetgeheim uit de beleving en de ervaringvan die rituelen. Je kunt dit vergelijkenmet het in details bespreken van degeboorte van je eerste kind en degevoelens die er bij te pas kwamen;degene die het aanhoort kan zich datvoorstellen, maar daar houdt het op.Dat is het geheim dat je met niemandkan delen.24 JULI-AUGUSTUS 2009

❧Wij melden u met droefheid het overlijden van onze collegaSandra Van Droogenbroeck25 mei 1963 ~ 17 april 2009Zij was moreel consulent inhet Centrum Morele Dienstverlening te Sint-Niklaas.We wensen haar familie,vrienden en geliefdenveel sterkte toe.Raad van Bestuur en personeelUnie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen vzw

UVV belichtSamenstelling vande raden van bestuur vande Instellingen voor Morele Dienstverleningna de verkiezingen van 21 maart 2009Op 21 maart 2009 vonden de verkiezingen van nieuwe bestuurders en hun plaatsvervangers voor de Instellingen voorMorele Dienstverlening (IMD) plaats.De Instellingen voor Morele Dienstverlening zijn, sedert de wet van 21 juni 2002, “belast met het beheer van de materiëleen financiële belangen van de erkende niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschappen.” Aldus vormen ze eenbelangrijke geldelijke pilaar voor de georganiseerde vrijzinnigheid. Per provincie en voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewestis er een IMD. Elke raad van bestuur van een IMD bestaat uit 7 verkozen leden en evenveel plaatsvervangers (5 verkozendoor de provinciale algemene vergadering en 2 door de Centrale <strong>Vrij</strong>zinnige Raad (CVR)), aangevuld met de boekhouder, deafgevaardigde van de CVR, of diens plaatsvervanger, en de gouverneur, of diens vertegenwoordiger. De laatste 3 met adviserendestem. Tijdens de verschillende installatievergaderingen werden voorzitter, ondervoorzitter en secretaris gekozen.Een overzicht van de effectieve verkozenen…IMD Antwerpen [INSTALLATIEVERGADERING MET VERKIEZING FUNCTIES OP 23 APRIL 2009]EFFECTIEVE LEDEN:VERKOZEN VANUIT PROVINCIALE ALGEMENE VERGADERING:Keulemans Frans - Meys Luc (voorzitter) - Peeters François(ondervoorzitter) - Scheers Yvette (secretaris) - VrydagDanyVERKOZEN DOOR CVR:Macharis Ronny - Wilmsen RobIMD Oost-Vlaanderen [INSTALLATIEVERGADERING MET VERKIEZING FUNCTIES OP 14 APRIL 2009]EFFECTIEVE LEDEN:VERKOZEN VANUIT PROVINCIALE ALGEMENE VERGADERING:Comhaire Albert - Vander Cruyssen Nicq - Van Mol Raoul(voorzitter) - Vincken Winnie - Wastijn Sara (ondervoorzitter)VERKOZEN DOOR CVR:Ghysels Georges (secretaris) - Vangassen WilfriedIMD Brussel [INSTALLATIEVERGADERING MET VERKIEZING FUNCTIES OP 2 APRIL 2009]EFFECTIEVE LEDEN:VERKOZEN VANUIT PROVINCIALE ALGEMENE VERGADERING:Dehondt Willy - Dobbelaere Dirk (secretaris) - MoeykensFilip (voorzitter) - Van Hellem Hendrik (ondervoorzitter) -Vertongen LouisVERKOZEN DOOR CVR:Dierckx Aviva - Paemen IngeIMD Vlaams-Brabant [INSTALLATIEVERGADERING MET VERKIEZING FUNCTIES OP 8 APRIL 2009]EFFECTIEVE LEDEN:VERKOZEN VANUIT PROVINCIALE ALGEMENE VERGADERING:Demeulenaere Bjorn - Gerard Nicolas (secretaris) -Hoebrechts Paul - Peeters Sylvain (voorzitter)- Tillez Tony(ondervoorzitter)VERKOZEN DOOR CVR:Foulon Chris - Pittoors GreetIMD Limburg [INSTALLATIEVERGADERING MET VERKIEZING FUNCTIES OP 2 APRIL 2009]EFFECTIEVE LEDEN:VERKOZEN VANUIT PROVINCIALE ALGEMENE VERGADERING:Bertels Willy (ondervoorzitter) - Bronders Fernand - DenysHans (secretaris) - Kindermans Guy - Vansweevelt George(voorzitter)VERKOZEN DOOR CVR:Juvyns Gilbert - Wenes AnnitaIMD West-Vlaanderen [INSTALLATIEVERGADERING MET VERKIEZING FUNCTIES OP 15 APRIL 2009]EFFECTIEVE LEDEN:VERKOZEN VANUIT PROVINCIALE ALGEMENE VERGADERING:Bals Marc (secretaris) - Dumarey Fanny - Moeykens Francis(voorzitter) - Mortier Marc - Verlinde Charles (ondervoorzitter)VERKOZEN DOOR CVR:Jamart Danny - Laridon Roland26 JULI-AUGUSTUS 2009

OPINIESTUKEuthanasie,polemiek enproblematiekUVV belichtIN HET VOORJAAR VAN 2002 WERD DOOR ONZE VADERLANDSE POLITICI EEN MOEDIGE SPRONGVOORWAARTS GENOMEN IN ONGETWIJFELD ÉÉN VAN DE BELANGRIJKSTE ETHISCHE DOSSIERSVAN DE AFGELOPEN DECENNIA. OP 22 MEI 2002 WERD IMMERS DE WET BETREFFENDE DEEUTHANASIE IN HET PARLEMENT AANGENOMEN. DE TOENMALIGE BELEIDSVOERDERS HADDENER EEN ZWARE DOBBER AAN GEHAD, MAAR HET BEREIKTE RESULTAAT WAS EN IS NOG STEEDSHISTORISCH TE NOEMEN, ZEKER IN EEN INTERNATIONALE CONTEXT, WAAR WE ALS KLEIN LANDONGETWIJFELD EEN VOORTREKKERSROL HEBBEN GESPEELD.De Huisarts23/04/2009Nu -7 jaar later- lijkt men de discussienaar aanleiding van eenaantal schrijnende casussenweer helemaal open te willen trekken.Voor- en tegenstanders van eenwettelijke regeling voor euthanasievullen blad na blad met (soms mindernuchtere) analyses en (vaak dwarse)meningen. Dit feit alleen al wijst er opdat de wetgeving in haar huidigevorm, ondanks alle goede bedoelingendie er achter schuilen, niet volmaaktis en problemen stelt die eenoplossing behoeven.In een recente publicatie van Tertio(1 april 2009) en De Huisarts van dezeweek (9 april 2009) herinnerden enkeleprominente auteurs ons er nogmaalsaan dat euthanasie, wettelijk gezien,nog altijd geen recht is. Herman Nysstelt daarenboven onomwonden dat dewet volledig gefaald heeft en “de evolutienaar een toestand waarin euthanasieals ‘normaal’ medisch handelenwordt beschouwd” in de hand heeftgewerkt. In de praktijk worden de wettelijkeregels amper nageleefd en is “dekloof tussen wet en medische praktijkgroter dan ooit tevoren”, aldus Nys.Hij gaat hierbij nogal kort door debocht. Om zijn mening te staven, veronderstelthij immers een heleboelverregaande misbruiken in de medischepraktijk van euthanasie die hijnergens documenteert of staaft. Enstellen dat door de invoering van dewet de poort naar ‘dood op bestelling’wijd open is gesteld, is volgens officiëlecijfers manifest onjuist. Bewijs hiervandrie gepubliceerde rapporten van deFederale Controle- en Evaluatie -commissie Euthanasie, volgens welkeer helemaal geen wildgroei is ontstaan(de Commissie ontving in 2006,JULI-AUGUSTUS 2009 27

UVV belicht429 registratiedocumenten voor euthanasieen in 2007, 495). De artsen leven hierbij,nog steeds volgens de Commissie, dewettelijke voorwaarden strikt na.Daarbij bevestigen talrijke, vaak persoonlijkeverhalen ons dat wanneer deeuthanasieprocedure vlot en correctverloopt mensen op een heel serenewijze afscheid kunnen nemen van hunnaasten en het leven en hiervoor dankbaarzijn. Want ook daar gaat mr. Nys inzijn tirade volledig aan voorbij: deeigenlijke doelstelling van de wet van2002 is het garanderen van een waardiglevenseinde voor bepaalde categorieënvan patiënten die uitzichtloos lijden.Het alternatief is vaak mensonwaardig.In de praktijk gebeuren somszaken waarbij men zich ernstige vragenkan stellen. Is het bijvoorbeeldzoveel beter om patiënten van wateren voedsel af te snijden teneinde hunlevenseinde zich ‘natuurlijk’ te latenvoltrekken? Of nog, is de zaak vanmevrouw Van Esbeen niet indicatiefvoor een zekere vorm van wrede veronachtzamingvoor het lijden van eenlichaam dat gewoon ‘op’ is?Daarenboven komen bepaalde vormenvan uitzichtloos lijden, weze het omwillevan leeftijd, geestestoestand ofpathologie, niet eens in aanmerkingvoor euthanasie. Vanuit juridisch oogpuntís euthanasie geen persoonlijkrecht. Dat staat vast. Euthanasie ís ookgeen ‘normale’ medische praktijkgeworden, in tegenstelling tot wat mr.Nys beweert. De dood is geen banaalgegeven en zal het ook nooit zijn. Maarhet zelfbeschikkingsrecht van de mens,een kenmerk eigen aan zijn bestaan,moet onder alle omstandigheden gegarandeerdworden. En dat tot aan dedood, deze inbegrepen. Minder ismoreel onaanvaardbaar.De euthanasiewet heeft in dat opzichtvolgens ons dan ook allesbehalvegefaald. Uit de praktijk blijkt echter datde wet toe is aan verfijning. De veleschrijnende verhalen, al dan niet ondermediabelangstelling, rond de euthanasievraagbij minderjarigen, dementerenden,hoogbejaarden, de discussie rondde doorverwijzingsplicht voor artsen…,nopen tot maatschappelijke reflectie.Daarom vragen we dat de politici dedebatten rond euthanasie heropenen ende oefening verderzetten die ze in 2002gestart zijn. Bijdragen tot de humaniseringvan de laatste fase van ons levenen voorzien in een optimale levenseindezorgmet respect voor individuelekeuzes, vergt in een levensbeschouwelijkdivergent landschap de nodige politiekemoed, daar zijn we ons vanbewust. België mag echter de trein nietmissen om het zelfbeschikkingsrecht opdeze manier in zijn wetgevend kader teimplementeren en zo opnieuw eenvoortrekkersrol te gaan spelen op nationaalen internationaal niveau.Sonja Eggerickxvoorzitter Unie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen28 JULI-AUGUSTUS 2009

OPINIESTUK<strong>Vrij</strong>zinnig humanismeUVV belichtIk ben bijzonder getroffen door denegatieve beeldvorming van hetbegrip ‘vrijzinnigheid’ resulterenduit het interview met Filip Dewinter inDe Standaard van zaterdag 9 mei. Hetbeeld dat de lezers hiermee van vrijzinnigheidof van vrijzinnig humanismekregen, strookt niet met de realiteit,noch minder met de principeswaarvoor de vrijzinnig-humanistischelevensbeschouwing staat. Ik ben eenvrijzinnig humanist en probeer delezers te verduidelijken wat ditinhoudt.De vrijzinnig-humanistische levensbeschouwingstoelt op een aantalgemeenschappelijke principes die doorelk individu op een unieke manier wordeningevuld en beleefd. Wij huldigenhet principe van vrij onderzoek, verwerpendogma’s en gezagsargumentenbij de opbouw van onze overtuigingenen erkennen geen ander moreel gezagdan de mens zelf. Belangrijke waardenhierbij zijn gelijkheid, solidariteit, broederlijkheid,respect voor de verscheidenheid,emancipatie van de mens,vrijheid van oordelen, verdraagzaamheid,scheiding van kerk en staat...Wij zetten ons daarbij niet af tegengodsdiensten en goden. In ons wereldbeeldis gewoonweg geen plaats vooreen geloof in een opperwezen. Voorons is de mens zijn eigen zingever. Wezijn dan ook pleitbezorger van de vrijekeuze van levensbeschouwing.De Standaard15/05/2009Het zelfbeschikkingsrecht is voor onsfundamenteel en moet voor alle mensengelden zonder enig onderscheid.Vanuit dit zelfbeschikkingsrecht benuttenwe de mogelijkheid om onze eigenkeuzes te kunnen maken. Onze strijdvoor de legalisering van abortus eneuthanasie dienen in deze context teworden begrepen.Binnen het vrijzinnig humanisme zijntolerantie en verdraagzaamheid sleutel -elementen. Wij ijveren constant voorhet respecteren van de rechten van demens en verzetten ons tegen elke vormvan racisme en discriminatie.Hierbij pogen we komaf te maken metvastgeroeste vooroordelen. Wij strevenmede in dat opzicht naar een periodiekeinterlevensbeschouwelijke dialoog.Deze dialoog tussen godsdienstige enniet-religieuze levensbeschouwelijkegroeperingen brengt standpunten dichterbij elkaar en helpt vooroordelentegen te gaan.Kinderen leren tijdens de lessen nietconfessionelezedenleer dan ook opeen verdraagzame manier om te gaanmet kinderen van een andere levensbeschouwingen werken aan gezamenlijkeprojecten samen met hun leeftijdsgenotenuit de lessen godsdienst.Waarde-overdracht staat in vrijzinnighumanistischeopvoeding centraal tenbehoeve van het werken aan een verdraagzame,pluralistische, intercultureleen democratische samenleving.Een positieve levensbeschouwing dus,die vrijzinnigheid!Sonja Eggerickxvoorzitter Unie <strong>Vrij</strong>zinnige VerenigingenJULI-AUGUSTUS 2009 29

UVV belichtPERSBERICHTBobbejaanlandtrakteert feestelingenTijdens het bezoek van een delegatievan de Unie <strong>Vrij</strong>zinnige Ver -enigingen vorige vrijdag (8 mei)aan het familiepark Bobbejaanlandwerd besloten dat vanaf 2010 alle feestelingenvan het park een gratis toegangskaartzullen krijgen naar aanleidingvan hun viering. Hiermee wordt deregeling die voor de communicantenreeds gold, ook naar de vrijzinnige jongerenuitgebreid.Zowel de jongens en meisjes die hunLentefeest vieren als zij die hun Feest<strong>Vrij</strong>zinnige Jeugd vieren zullen de toegangskaartkrijgen, samen met hetcadeau dat de Unie in samenwerkingmet de <strong>Vrij</strong>e Universiteit Brussel op ditbijzonder moment altijd voorziet.Wij hopen dat ze op deze manier kunnengenieten van een fantastische uitstap,met broers, zussen, vrienden envriendinnetjes.30 JULI-AUGUSTUS 2009

PERSBERICHTUnie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingenspreekt klare taal inverkiezingsmemorandumUVV belichtVANDAAG (13 JUNI) PUBLICEERT DE UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN HAAR MEMORANDUM VOORDE REGIONALE EN EUROPESE VERKIEZINGEN VAN 7 JUNI 2009, MET ALS TITEL KLARE TAAL.Naar goede gewoonte heeft deUnie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen(UVV) voor de voorbije verkiezingeneen nieuw memorandum klaargestoomd.Daarin verwoordt ze haarbekommernissen over het huidigebeleid en formuleert ze aanbevelingenvoor de volgende Vlaamse regering.Ditmaal eerder letterlijk geïnspireerddoor het verlichtingsdenken heeft deUnie besloten haar verhaal op te hangenaan het thema ‘licht’.Om optimaal te kunnen genieten vanons memorandum Klare taal, deelsgedrukt in fotochromische inkt, neemt uhet best mee naar buiten om het in dezon te lezen. Zo wensen wij de verkozenenonder de mensen te jagen en hende echte zorgen van hun kiespubliek tedoen (her)ontdekken. Niemand heeft indeze tijden immers nog boodschap aanméér politiek politicienne.Met dit memorandum wil de Unie <strong>Vrij</strong> -zinnige Verenigingen een frisse wind latenwaaien door de anders muffe vergaderruimtesvan regeringsonderhandelaars.“We willen hiermee vooral weerwerkbieden tegen de conservatieve enbehoudsgezinde krachten die vandaaghet politieke toneel domineren”, zegtSonja Eggerickx, voorzitter van de Unie<strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen. “En dit in tijdenwaarin we nood hebben aan verandering,aan vernieuwing, aan andersen beter.”Marina Van Haeren, secretaris-generaalvan de Unie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen:“Ons memorandum is een pleidooivoor meer gelijkheid, voor een gelijke,warme en kritische samenleving enmeer Europa. Stuk voor stuk ingrediëntendie deze barre economische tijdenverteerbaarder maken.”De Unie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen is dekoepelorganisatie van alle vrijzinnigeverenigingen in Vlaanderen.JULI-AUGUSTUS 2009 31

UVV belichtPERSBERICHTWebsiteUnie <strong>Vrij</strong>zinnigeVerenigingenkrijgt nieuw kleedjeSINT-LAMBRECHTS-WOLUWE / BRUSSEL / 15 JUNI 2009 – UNIEVRIJZINNIGEVERENIGINGEN.BEIS DE NIEUWE WEBSITE VAN DE UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN, DE DOOR DE OVERHEIDERKENDE KOEPELORGANISATIE VAN VRIJZINNIGE VERENIGINGEN IN VLAANDEREN.functie. Werkzoekenden kunnen terechtin de rubriek “jobs” met openstaandevacatures zowel binnen de Unie<strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen als haar lidverenigingen.Web 2.0“De informatierijke website past in eennieuwe communicatiestrategie die dit jaarwerd ingezet”, vertelt Sonja Eggerickx,voorzitter van de Unie <strong>Vrij</strong>zinnigeVerenigingen. Onder de nieuwighedenvinden we onder meer de mogelijkheidom artikels te delen met anderen via bijvoorbeeldDelicious of Facebook, filmpjesen Powerpoint-presentaties te bekijkenen pagina’s af te drukken op een milieuvriendelijkemanier.Moderne look and feelHet design van de nieuwe website iseenvoudig en fris. De navigatie is zeergebruiksvriendelijk en maakt gebruikvan drop-downmenu’s. Naast de voorstellingvan de Unie <strong>Vrij</strong>zinnigeVerenigingen en de diensten die ze verleent,biedt de website een schat aaninformatie over vrijzinnig humanisme,morele dienstverlening, vrijzinnigeplechtigheden,... Er is ook ruimte voorzienvoor publicaties, persberichten,opiniestukken, nieuws en de aankondigingvan activiteiten. Een aantal publicatieszullen we aanbieden in de vormvan een iBrochure zodat mensen in debrochure kunnen zoeken via een zoek-Digitale communicatie“We vonden het belangrijk om mensen inde toekomst beter op de hoogte te kunnenhouden van het reilen en zeilen binnende vrijzinnige gemeenschap”, aldusSonja Eggerickx. “Daarom is het vanaf numogelijk om zich te abonneren op eenwekelijkse nieuwsbrief en RSS-feeds.”Meten is wetenZowel het gebruik van de nieuwsbriefen de RSS-feeds als de bezoekersstroomop de website zullen regelmatigaan een analyse worden onderworpenvia onder andere Google Analyticsmet als doel in de toekomst nog beterte kunnen inspelen op de wensen vanonze bezoekers.ProfessioneelDe nieuwe website is het resultaat vaneen samenwerking met Kunstmaan enPanoptic. Kunstmaan nam het grafischaspect voor zijn rekening en Panopticstond in voor de bouw van het ContentManagement System. De content werddoor de Unie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingenzelf verzorgd.“Dankzij een aangename samenwerkingmet de Unie <strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingenwist Panoptic een totaal nieuwe en mooivormgegeven website uit te bouwen”,vertelt Eric Culus, Project Manager bijPanoptic. “Achter de website implementeerdenwe een zeer gebruiksvriendelijkbeheersysteem, waarvoor we onderandere de meertaligheid van OpenCMSverder uitwerkten en een integratievoorzien met Lucene voor een performantezoekfunctionaliteit.”32 JULI-AUGUSTUS 2009

Rocken metrimpels & pukkelsUVV belichtDavy Dupontmoreel consulent CMD GenkTRADITIES ZIJN ER OM IN ERE GEHOUDEN TE WORDEN, DUS STAAN WE, UVV EN HAAR CENTRA,OOK DIT JAAR OP RIMPELROCK EN PUKKELPOP. OMDAT HET EERSTE FESTIVAL EEN IETS ANDERPUBLIEK AANSPREEKT DAN HET TWEEDE, WERKEN WE MET TWEE ‘CAMPAGNES’. HET IETS OUDEREPUBLIEK VAN RIMPELROCK ZULLEN WE MET DE NEUS OP DE FEITEN DRUKKEN EN VOOR HEN HEB-BEN WE EENT-SHIRT MET OPSCHRIFT: “VERVALDATUM: NOG NIET IN ZICHT!”… AAN HET IETSMINDER OUDE PUBLIEK VAN PUKKELPOP STELLEN WE DE ‘WORLD-TOUR-T-SHIRT’ VOOR. NA DENIET ZO SLIMME UITSPRAKEN VAN DE PAUS, LEEK HET ONS WEL EENS DE MOMENT OM EEN AANTALCIJFERS ONDER ELKAAR TE ZETTEN…WORLD TOUR 2009BotswanaKameroenIvoorkustEthiopiëMozambiqueNigeriaZuid-AfrikaTanzaniaChinaIndiaThailandBelgiëFrankrijkItaliëRuslandSudanUSA1Brazilië300 000 ✱540 000 ✱480 000 ✱980 000 ✱1 500 000 ✱2 600 000 ✱5 700 000 ✱1 400 000 ✱740 000 ✱2 400 000 ✱610 000 ✱15 000 ✱140 000 ✱150 000 ✱340 000 ✱320 000 ✱200 000 ✱730 000 ✱( ✱ ) GESCHATTE HIV-BESMETTINGEN“Het AIDS-probleem kan niet opgelost worden met het uitdelen van condooms.Meer nog, condooms maken alles nog veel erger”[BENEDICTUS XVI]JULI-AUGUSTUS 2009 33

UVV belichtCHOOSE LIFE!Voor de eerste maaleen vrijzinnig overgangsfeestvoor 18-jarigenSonny Van de Steeneconsulent-stafmedewerker© ISABELLE PATEER | OTHERWEYES© ISABELLE PATEER | OTHERWEYESCHOOSE LIFE WAS HET ALLEREERSTE ‘FREE-SPIRITED GRADUATION EVENT’. HET VRIJZINNIGE OVER-GANGSFEEST VOOR DE LEERLINGEN NIET-CONFESSIONELE ZEDENLEER (NCZ) VAN HET LAATSTE JAARVAN HET MECHELSE SECUNDAIR ONDERWIJS GING DOOR OP 24 APRIL 2009 IN HET VRIJZINNIGONTMOETINGSCENTRUM (VOC) VAN MECHELEN. JASMIEN PEETERS, MOREEL CONSULENT IN HETCENTRUM MORELE DIENSTVERLENING MECHELEN, VERZORGDE DE CEREMONIE.De plechtigheid, die de avondstartte, werd gezien als een reis.Een reis waarbij je bagage meeneemt:zaken uit het verleden en dromenen verlangens voor de toekomst…Het was een heel interactief moment.De jongeren op weg naar volwassenheidwerden aangezet om na te denkenover waar ze met spijt of opluchtingafscheid van moesten nemen. Dit werddan losgelaten, hangend aan een heliumballon.Daarna konden ze kiezen uiteen 500-tal kaartjes met afbeeldingenwaarop items stonden die waardevolvoor hen waren om, letterlijk of symbolisch,mee te nemen op hun reis. Ditwerd besproken in kleine groepjes.Nikki koos bijvoorbeeld volgende foto’s:“[…] een fiets, omdat ik elke dag metde fiets naar school ga; een camera,omdat ik volgend jaar fotografie ga studeren;een koffer, omdat ik elke zomerin Spanje mijn familie ga bezoeken.”Daarop was het de beurt aan enkele vanhun leerkrachten om reisadvies tegeven. Het werden boodschappen meteen persoonlijke touch, die wezen ophet belang van kritisch denken, keuzesmaken en verantwoordelijkheid nemen.“Jullie zijn stuk voor stuk intelligente jongedamesen ik ben er dan ook rotsvastvan overtuigd dat jullie in staat zijn deverantwoordelijkheid voor jullie leven inhanden te nemen”, besloot leerkrachtCindy Gorrebeeck in haar speech.De plechtigheid eindigde met hetnemen van enkele foto’s, waarbij iederop zijn of haar manier in een kaderstond, die het moment vastlegde. Eensouvenir voor toekomstige mijmeringen.Er volgde voor de ouders nog eenreceptie, waarna in den Boesjkam -meree nog een optreden van het jongcomedycollectief De Duitsers Light eneen spetterende fuif volgden.34 JULI-AUGUSTUS 2009

“Ik vond het echt de moeitewaard om naar de ‘Free-SpiritedGraduation Event’ te gaan. Ik heber absoluut geen spijt van. Envond het enorm leuk.Er werden ook foto’s gemaakt die© ISABELLE PATEER | OTHERWEYESzorgen voor een tastbare herinnering.Helaas ben ik vroeger moetenvertrekken en heb ik de standupcomediansgemist.”Nikki“Aanvankelijk was ik niet ergenthousiast over dit initiatief. Ikhad het idee dat een ritueel op ditmoment wat overbodig zou zijn,omdat deze fase van je leven erautomatisch één is waarin je bezigbent met nadenken over nu enlater en wat hiermee aan te vangen.Uiteindelijk heb ik me latenoverhalen tijdens een van onzelessen niet-confessionele zedenleer,toen we een leuk gesprekhadden met een van de organisatricesvan het evenement.Ik ben blij dat ik heb toegegeven aanmijn vriendinnen, want het is echteen hele leuke avond geworden.Het mooiste moment was voor mijtoen we onze kleurrijke zwermballonnen loslieten aan het water,heel symbolisch én fijn om naar tekijken.Voor mij was deze plechtigheideen leuke manier om ‘tastbaar’ temaken wat er op dit moment inons leven gebeurt.”Nele© ISABELLE PATEER | OTHERWEYES© ISABELLE PATEER | OTHERWEYESJULI-AUGUSTUS 2009 35

UVV belichtliefde-is-vrijzinnig.beSonny Van de Steeneconsulent-stafmedewerkerEEN KINDERTREINTJE TUFTE ZATERDAG 16 MEI DOOR HET CENTRUM VAN BRUSSEL. IN FELLE KLEU-REN EN MET DITO VLAGGETJES. LANGS DE ENE KANT VAN HET TREINTJE STOND ER EEN KOPPELMANGA-ACHTIGE MANNETJES MET TUSSEN HEN IN HUN DOCHTER. LANGS DE ANDERE KANT KON JE2 KODDIG GETEKENDE VERLIEFDE VROUWTJES ZIEN MET HUN ZOONTJE. DUIDELIJK KONDEN OMSTAAN-DERS LEZEN DAT ’T KWADRAAT, EEN HOLEBI-OUDERVERENIGING, EN VRIJZINNIGEN, DE UNIEVRIJZINNIGE VERENIGINGEN (UVV) EN HAAR CENTRA MORELE DIENSTVERLENING, SAMEN IN DEBELGIAN LESBIAN AND GAY PRIDE LIEPEN VOOR HOLEBIRECHTEN.© ISABELLE PATEER | OTHERWEYES© ISABELLE PATEER | OTHERWEYESBelgië is sedert een aantal jaareen modelland met betrekkingtot holebirechten. Koppels vaneen zelfde geslacht kunnen nietalleen trouwen, maar ook adopteren.Toch zijn er nog enkele zaken, onderandere met betrekking tot het meeouderschap,die een volledige juridischegelijkheid belemmeren. Ookverschilt de dagdagelijkse realiteitvan de wettelijke rechten. Heel watmensen gaan er van uit dat holebikoppelseven vlot als heterokoppelseen kind kunnen adopteren. Hoeweldit het geval is bij ouders waar eenvan de ouder de biologische is, komteen adoptie door holebi-ouders diegeen van beide een biologische bandmet het kind hebben nauwelijks voor.Slechts 3 holebistellen hebben datsedert de openstelling van de adoptiewet(20 april 06) kunnen doen(bron: Het Laatste Nieuws 17 04 09).Recent onderzoek, van het Steun puntGelijkekansenbeleid en de Uni ver -siteiten Antwerpen en Hasselt naarhet discours van jongeren over holebiseksualiteit,wees nog maar eensop het feit dat onwetendheid leidt totonverdraagzaamheid en desrespect.Een mentaliteitswijziging is aan degang, maar deze is dus belange nogniet voltooid.36 JULI-AUGUSTUS 2009

Neem eens een kijkje op de websiteliefde-is-vrijzinnig.be Jevindt er naast info over UVV en deCMD ook foto’s van de BLGP-dagen goodies, waaronder een leukescreensaver en enkele toffe wallpapers.Vanuit haar waarden verdraagzaamheid,verbondenheid, zelfbeschikking…nam de Unie dan ook deel, met eenfleurig treintje in de parade en eenaantrekkelijke stand, aan de BLGP.Liefde was daarbij het centrale thema.Liefde voor je partner, voor je kind, voorje medemens… Het treintje dat dooriedere aanwezige gezien werd, betrofeen samenwerking tussen de holebioudervereniging’t Kwadraat en UVV. Zokon iedere holebi en holebisympathisantopmerken dat vrijzinnigen de rechtenen maatschappelijke aanvaardingvan holebi’s (met kinderen) steunen.<strong>Vrij</strong>willigers en medewerkers van UVVen haar Centra deelden rondom hettreintje felbegeerde postkaarten enstickers uit, met daarop een divers paletvan hippe figuurtjes die verwezen naarvrijzinnige waarden of plechtigheden.Via de website liefde-is-vrijzinnig.be,die op het pr-materiaal duidelijk zichtbaarwas, kan men meer info over UVV,haar Centra en de morele dienstverleningverkrijgen. Naast een treintje in deparade was er ook een UVV-stand. Palin het pridedorp hartje Brussel. De felgekleurdeaffiche, de postkaarten en destickers lokten vele geïnteresseerden.Via een moreel consulent als aanspreekpersoonen het bijkomende prmateriaalkon wie dit wenste dieperkennis maken met UVV en haar Centra.© ISABELLE PATEER | OTHERWEYES© ISABELLE PATEER | OTHERWEYESJULI-AUGUSTUS 2009 37

UVV belichtMinister van Justitie Stefaan De Clerckontvangt de vertegenwoordigersvan de religieuze en niet-confessionele morelebijstand in de gevangenissenAnne-France Ketelaeradjunct-secretaris-generaalOP 15 APRIL JONGSLEDEN WERD EEN DELEGATIE VAN DE INTERLEVENSBESCHOUWELIJKE RAAD VANBEVOEGDE INSTANTIES (VERDER ILRG GENOEMD) INZAKE DE RELIGIEUZE EN NIET-CONFESSIONELEMORELE BIJSTAND IN DE GEVANGENISSEN ONTVANGEN DOOR DE HEER STEFAAN DE CLERCK, MINIS-TER VAN JUSTITIE, MEDE IN AANWEZIGHEID VAN DE HEER LUC STAS, ADVISEUR. VOOR DE ILRGWAREN AANWEZIG: SAID ABERKAN (ISLAMITISCHE EREDIENST), CHRISTIAN BULTINCK (PROTESTANS-EVANGELISCHE EREDIENST), MARK DE VOS (KATHOLIEKE EREDIENST), ANNE-FRANCE KETELAER(NIET-CONFESSIONELE LEVENSBESCHOUWING), CONSTANTIN VALERIU ZAMFIR (ORTHODOXE ERE-DIENST), EMBRECHT VAN GROESEN (ANGLICAANSE EREDIENST). WAREN VERONTSCHULDIGD: ANNE-MARIE FORTEMPS (KATHOLIEKE EREDIENST) EN ALBERT GUIGUI (ISRAËLITISCHE EREDIENST).Het opzet van de vergadering wasde voorstelling en de besprekingvan een voorontwerp van wethoudende het statuut van de aalmoezeniers,islamconsulenten en moreel consulentenin de gevangenissen en eenvoorontwerp van koninklijk besluitbetreffende het statuut van de aalmoezeniers,islamconsulenten en moreelconsulenten in de gevangenissen. Deteksten die door de ILRG werden geredigeerdin uitvoering van het KB van 25oktober 2005 (BS 10 november 2005)houdende vaststelling van het kader vande aalmoezeniers en de islamconsulentenvan de erkende erediensten en vande moreel consulenten van de CentraleRaad der niet confessionele levensbeschouwelijkegemeen schappen vanBelgië bij de Strafinrichtingen, zomedetot vaststelling van hun weddenschalen,waren al eerder samen met een protocolvan de ILRG formeel overhandigd aan detoenmalige minister Jo Vandeurzen op18 december 2008 en toegelicht tijdenseen onderhoud op dezelfde dag.De voorliggende teksten werden voorgestelden besproken. Zij beogen eendegelijk sociaalrechtelijk en pecuniairstatuut voor de aalmoezeniers, islamconsulentenen moreel consulenten inde penitentiaire instellingen van België.Tevens werd benadrukt dat het huidigeglobale kader van aalmoezeniers, islamconsulentenen moreel consulententotaal ontoereikend is in het licht vanhet aantal gedetineerden en inrichtingen.Tot slot werd de problematiek vanhet gebrek aan vergoedingen vanuitJustitie ten behoeve van het woonwerkverkeeren de dienstverplaatsingenvan de aalmoezeniers, islamconsulentenen moreel consulenten aangekaart.De minister heeft de ILRG gefeliciteerdmet zijn werking als interlevensbeschouwelijkegroep alsook met deredactie van bedoelde teksten. Hijheeft beloofd de teksten zonder verwijlaan een grondige studie van de administratiete onderwerpen. Los daarvanzal de problematiek van het ontoereikendekader en de ontbrekende vergoedingenworden onderzocht.In afwachting van de gevraagde erkenningals officieel adviesorgaan inzakede religieuze en niet-confessionelemorele bijstand in de gevangenissenblijft de ILRG verder werken.VAN LINKS NAAR RECHTS: LUC STAS, MARK DE VOS, CHRISTIAN BULTINCK, ANNE-FRANCE KETELAER, EMBRECHT VAN GROESEN, SAID ABERKAN,STEFAAN DE CLERCK, CONSTANTIN VALERIU ZAMFIR.Ten behoeve van de geïnteresseerdelezer wordt het protocolakkoord van deILRG, afgesloten op 21 november 2009hierna opgenomen.38 JULI-AUGUSTUS 2009

PROTOCOLAKKOORDvan de Interlevensbeschouwelijke Raadvan Bevoegde Instanties inzakede religieuze en niet-confessionelemorele bijstand in de gevangenissen.21 oktober 2008UVV belichtDE PENITENTIAIRE BELEIDSVOERING IN ONS LAND WORDT BEPAALD DOOR IMPERATIEVEN INZAKE CAPACI-TEITSBEHEERSING EN ALLES WAT DAARMEE SAMENHANGT: EEN WERKOVERLAST VOOR HET PERSONEEL, EENGEBREK AAN KWALITEIT VAN DE OPSLUITINGSCONDITIES, DE ONMOGELIJKHEID OM DE REGIMECOMPONEN-TEN EEN ZINVOLLE INHOUD TE GEVEN, EEN BELEMMERING VAN DE UITBOUW VAN EEN COHERENTE HERSTEL-GERICHTE STRAFUITVOERING, VEEL ONRUST EN FRUSTRATIE BIJ DE GEDETINEERDEN…HET IS BINNEN DEZE CONTEXT DAT EEN GEÏNDIVIDUALISEERDE BEGELEIDING VAN DE GEDETINEERDEN MEERDAN OOIT ZIJN NUT BEWIJST. DE SPECIFIEKE EN BELANGRIJKE TAAK VAN AALMOEZENIERS, MOREEL CONSU-LENTEN EN ISLAMCONSULENTEN LIGT PRECIES OP HET VLAK VAN DE BEGELEIDING VAN DE GEDETINEERDEALS MENS, HET HELPEN BIJ HET VERWERVEN VAN EEN INZICHT IN ZICHZELF, HET ONTDEKKEN VAN PERSPEC-TIEF VOOR ZICHZELF EN DE OPBOUW VAN SOCIALE GEVOELIGHEID. ZIJ BIEDEN DE GEDETINEERDE ‘EEN VRIJ-PLAATS’ WAAR DEZE ZIJN VERHAAL KWIJT KAN. DOOR DIE VERTROUWENSPOSITIE EN DE LAGE DREMPEL QUABESCHIKBARE AANWEZIGHEID KUNNEN ZIJ EEN GROOT DEEL VAN DE GEDETINEERDEN BEREIKEN EN OP DIEMANIER BIJDRAGEN TOT EEN HUMANE SFEER IN DE STRAFINRICHTINGEN EN HET BIEDEN VAN KANSEN OMNA DE DETENTIE EEN MAATSCHAPPELIJK AANVAARDBAAR BESTAAN OP TE BOUWEN.HET DOSSIER VAN DE PROFESSIONALISERING VAN DE MORELE EN RELIGIEUZE BIJSTAND IN DE PENITENTIAI-RE INSTELLINGEN GENIET OM EVIDENTE REDENEN REEDS GEDURENDE GERUIME TIJD DE AANDACHT VAN DEBETROKKEN EREDIENSTEN EN DE NIET-CONFESSIONELE LEVENSBESCHOUWING. EIND JAREN NEGENTIG BUN-DELDEN ZIJ HUN KRACHTEN IN DE INTERLEVENSBESCHOUWELIJKE RAAD VAN BEVOEGDE INSTANTIES INZAKEDE RELIGIEUZE EN NIET-CONFESSIONELE MORELE BIJSTAND IN DE GEVANGENISSEN (VERDER ILRG GENOEMD).HET KB VAN 25 OKTOBER 2005 (BS 10 NOVEMBER 2005) HOUDENDE VASTSTELLING VAN HET KADERVAN DE AALMOEZENIERS EN DE ISLAMCONSULENTEN VAN DE ERKENDE EREDIENSTEN EN VAN DE MOREELCONSULENTEN VAN DE CENTRALE RAAD DER NIET CONFESSIONELE LEVENSBESCHOUWELIJKE GEMEENSCHAP-PEN VAN BELGIË BIJ DE STRAFINRICHTINGEN, ZOMEDE TOT VASTSTELLING VAN HUN WEDDESCHALEN VORM-DE EEN EERSTE AANZET TOT REGELGEVING TER ZAKE. HET KB WAS HET RESULTAAT VAN HET PROTOCOLAK-KOORD GESLOTEN OP 26 NOVEMBER 2004 DOOR DE MINISTER VAN JUSTITIE MET DE VERTEGENWOORDI-GERS VAN DE REPRESENTATIEVE ORGANEN VAN DE ERKENDE EREDIENSTEN EN VAN DE CENTRALEVRIJZINNIGE RAAD, BETREFFENDE DE VERDELING VAN EEN ORGANIEK KADER VOOR DE AALMOEZENIERS, DEISLAMCONSULENTEN EN DE MOREEL CONSULENTEN. DIT BESLUIT VOORZIET EEN ORGANIEK KADER MET 65PLAATSEN EN DE DAARBIJ HORENDE WEDDE.VOORMELD KB IS EVENWEL ZWIJGZAAM OVER HET PECUNIAIR EN SOCIAAL STATUUT VAN DEZE HULPVERLE-NERS. EVENMIN WORDT HUN RELATIE T.A.V. DE ZENDENDE INSTANTIES, DE GEVANGENISDIRECTIES EN DEMINISTER VAN JUSTITIE GEREGELD.Ontwerpen vannieuwe regelgevingVanuit deze optiek en op vraag van detoenmalige minister van Justitie,mevrouw Laurette Onkelinx, heeft deILRG haar werkzaamheden inzake deuitwerking van een statuut voor de aalmoezeniers,de islamconsulenten en demoreel consulenten in de Belgischegevangenissen onmiddellijk na de uitvaardigingvan het KB van 25 oktober2005 hernomen en zopas geconsolideerdin twee documenten die eeneinde maken aan de rechtsonzekerheidvan bedoelde personen.Het betreft:• Een voorontwerp van wet houdendehet statuut van de aalmoezeniers,islamconsulenten en moreelconsulenten in de gevangenissen;• Een voorontwerp van koninklijkbesluit betreffende het statuut vande aalmoezeniers, islamconsulentenen moreel consulenten in degevangenissen.De teksten zijn vergezeld van een toelichtingdie meer licht werpt op het historischperspectief, de onderliggendeprincipes van de voorgestelde ontwerpen,de bevoegde overheden, deopdrachten, verplichtingen en be -voegd heden van de al of niet bezoldigdeaalmoezeniers, islamconsulenten enmoreel consulenten, het statuut van debezoldigde aalmoezenier, islamconsulentof moreel consulent en tot slot hetstatuut van de vrijwillige aalmoezenier,islamconsulent of moreel consulent, envan de stagiair.De ILRG kon -naast de verdienstelijkeinzet van de werkgroepleden- voor deinhoudelijke bespreking en de redactievan de teksten mede rekenen op deJULI-AUGUSTUS 2009 39

UVV belichthulp van de heer Christian Sebrechts,directeur-generaal Rijksdienst voorArbeidsvoorziening, die zijn juridischeen redactionele deskundigheid geheelonbaatzuchtig ten dienste van de werkgroepheeft gesteld. De heer Sebrechtshoudt zich in voorkomend geval ookverder ter beschikking voor inhoudelijkeen juridisch-technische verduidelijking.beschouwd moeten worden. De detentieschademoet zo veel mogelijkbeperkt worden. Artikel 5 van deBasiswet verwijst expliciet naar de eerbiedigingvan de waardigheid van demens, en maakt van het behoud en degroei van het zelfrespect van de gevangeneen zijn individuele en sociale verantwoordelijkheideen prioriteit. Artikel 7De artikels 71-75 van de Basiswet incorporerenhet recht op godsdienst en levensbeschouwingvoor de gedetineerden.Iedere gevangene heeft het recht vrijuitzijn godsdienst of levensbeschouwing tebeleven, met inachtneming van de rechtenvan anderen. Hij heeft hiernaast ookrecht op godsdienstige, geestelijke ofmorele bijstand van een aangestelde vertegenwoordigervan zijn godsdienst oflevensbeschouwing. De gedetineerdenhebben het recht om met hen eengesprek aan te vragen dat vertrouwelijk isen met hen een briefwisseling te voerendie niet aan toezicht onderworpen is.De ILRG zal beide ontwerpteksten overhandigenaan de minister van Justitie,de heer Jo Vandeurzen, met de vraagdeze voor parlementaire bespreking engoedkeuring te willen overmaken.PrincipesDe ILRG neemt deze gelegenheid te baatom de in dit dossier vigerende principeste (her)bevestigen en onder de aandachtvan de minister te brengen.» De Basiswet Dupont vertrekt vanuithet principe dat de gedetineerden deelblijven uitmaken van de samenlevingen dus als volwaardige burgersbepaalt dat er geen andere politieke, burgerlijke,sociale en economische beperkingenaan de gevangenen mogen wordenopgelegd dan deze die uit zijn veroordelingvoortvloeien en door de Wet wordenbepaald. Er wordt een onderscheidaangebracht in de penitentiaire behandelingvan verdachten (die onschuldig wordengeacht tot het tegendeel is bewezen)en definitief veroordeelden.De persoon, het belang en het welbevindenvan de gedetineerde staan dusonmiskenbaar centraal. Zijn nood aanreligieuze en morele bijstand moet tenvolle worden gehonoreerd. De legitiemeverwachtingen van de gedetineerdedienen ernstig te worden genomen.Derhalve vraagt de ILRG ter zake in uitvoeringvan de Basiswet het grootsterespect voor wat voorafgaat.» De discriminatie tussen de verschillendeerkende erediensten en nietconfessionelelevensbeschouwing ophet vlak van de religieuze en morelebijstand aan gedetineerden dient te40 JULI-AUGUSTUS 2009

worden opgeheven. De morele en religieuzebijstand van de diverse erkendelevensbeschouwingen in de penitentiaireinstellingen moet gelijk moet wordenbehandeld op personeel, financieel,juridisch, materieel, logistiek eninfrastructureel vlak.Zo werd destijds onderstaand voorstelvan kader bij wijze van compromis aanvaard,intussen geconsolideerd in hetKB van 25 oktober 2005Katholieke eredienst: 25 aalmoezeniers,waarvan 1 hoofd en 24 aalmoezeniersProtestantse: 6 aalmoezeniersIslamitische: 18 islamconsulenten,waar van 1 hoofd en 17 islamconsulentenOrthodoxe: 4 aalmoezeniersIsraëlitische: 2 aalmoezeniersAnglicaanse: 1 aalmoezenier<strong>Vrij</strong>zinnigheid: 9 moreel consulentenGeen enkele levensbeschouwing zietevenwel zijn reële actuele behoeften inhet voorstel vertaald. Globaal kan zelfsworden gesteld dat het kader duidelijkontoereikend is. Een uitbreiding van ditkader in functie van de toename vanhet aantal gedetineerden en van hetaantal gevangenissen is een noodzakelijkevereiste om op een minimalewijze tegemoet te komen aan denoden inzake religieuze en morele bijstand.Bovendien vereist elke basisdienstinzake religieuze en morele bijstandeen minimum aan mankrachtvoor het laten functioneren ervan.Bovenstaande cijfers spreken voor zichwetende dat we 34 penitentiaireinstellingen hebben over het geheleland waar om en bij de 10.000 gedetineerdenverblijven.» Het gebrek aan objectieve maatstavennoopt tot het periodiek organiserenvan een objectieve peiling naar delevensbeschouwelijke overtuiging vande gedetineerden. Dit dient te gebeurenop een ogenblik dat alle erkendelevensbeschouwingen binnen degevangenismuren behoorlijk vertegenwoordigdzijn, want aanwezigheid vanaalmoezeniers, islamconsulenten enmoreel consulenten creëert vraag naarreligieuze en morele bijstand.» Met het oog op een gelijke behandelingvan de aalmoezeniers, islamconsulentenen moreel consulenten zowelonderling als binnen de diverse departementenwaar religieuze en morelebijstand wordt verstrekt, en teneindehun mobiliteit te vergroten, is de verloningafgestemd op deze van de afgevaardigdenvan Centrale <strong>Vrij</strong>zinnigeRaad (zie de wet van 21 juni 2002 – BS22 oktober 2002), gekoppeld aan eencumulverbod binnen het ambt.» De religieuze en morele bijstand in depenitentiaire instellingen wordt sedertjaar en dag mede verstrekt door vrijwilligers.Ondanks het onzekere statuutvan deze mensen, de moeilijke werksfeerin veel gevangenissen en de vaakgeringe appreciatie van diverse actorenbinnen de gevangenismuren, vangende vrijwilligers voor een deel het tekortaan professionele ondersteuning op. Zijvormen mee het brede draagvlak vande religieuze en morele bijstand.Gelet op hun grote verdienste wensende erkende erediensten en de niet-confessionelelevensbeschouwing in hetkader van de verdere professionaliseringbenevens een aantal professionelenberoep te blijven doen op de vrijwilligersmet vergoeding van overheidswegevan hun kosten. Dit wordtmede gemotiveerd door het feit dathet professionele kader niet is aangepastaan het intussen gestegen aantalgedetineerden en dus niet toelaat dewettelijk voorziene opdracht naarbehoren te vervullen.» Het beginsel van scheiding van Kerken Staat wordt gerespecteerd. De tussenkomstvan de federale overheidbeperkt zich tot het creëren van eenorganiek kader opdat de grondrechtenGEVANGENIS BRUGGEzouden verzekerd zijn, het betalen vanwedden en pensioenen aan de aalmoezeniers,islamconsulenten enmoreel consulenten en het toegangverlenen tot de sociale zekerheid. DeStaat raakt niet aan de interne organisatievan de zendende instanties, hunrelatie met de aalmoezeniers, islamconsulentenen moreel consulenten,noch aan de inhoudelijke aspecten vande opdrachten van deze laatsten. Dezeelementen behoren immers tot deautonomie en de specificiteit van elkelevensbeschouwing.Officieel adviesorgaanDe bevoegde instanties verenigen zichin een Interlevensbeschouwelijke Raadvan Bevoegde Instanties inzake de religieuzeen niet-confessionele morelebijstand in de gevangenissen.Reeds in het protocolakkoord van 26november 2004 heeft de ILRG de stelligeintentie verwoord om in gemeenoverleg met de diensten van de ministervan Justitie verder te werken aan dehumanisering van de detentiepolitiekop het vlak van de morele en religieuzebijstand en vanuit die hoedanigheiddoor de minister erkend te worden alsadviesorgaan ter zake.Deze vraag is meer dan ooit tevorenaan de orde gelet op de opdrachten dieaan de Koning werden gegeven omuitvoering te geven aan de artikels72§1 en §2, 74§5 en 75.In artikel 2 §2 van het wetsontwerphoudende het statuut van de aalmoezeniers,islamconsulenten en moreelconsulenten in de gevangenissenwordt het statuut en de bevoegdhedenvan de ILRG geëxpliciteerd.”JULI-AUGUSTUS 2009 41

Een moreel consulent vertelt...Geluk is...Katja Veraertmoreel consulent CMD Sint-NiklaasIn Van Dales woordenboek lezenwe volgende omschrijving:“1/ gunstige loop van omstandigheden;voorspoed: hij heeft altijd~ boft altijd; van ~ mogen sprekenveel geluk hebben.2./ Aangenaam gevoel vaniemand die zich verheugt.”Ik spreek ook altijd van geluk als ikmet voldoening kan terugblikken opmijn werk: een geslaagde gespreksavond,een mooie uitstap, een constructievevergadering, een idee datbroeit. Het loopt natuurlijk wel nietaltijd zo fantastisch als mijn verwachtingenhet pretenderen, maar toch staik altijd vol bewondering te kijken naarhet engagement van anderen om eenvrijzinnig-humanistisch gedachtegoedlevend te maken: vrijwilligers die zichonbaatzuchtig inzetten om in rusthuizenbij bewoners stil te staan bij hunleven in het hier en nu, terugblikken opherinneringen, op mooie momentenen stilstaan bij de moeilijkheden diehun ouderdom met zich meebrengen.<strong>Vrij</strong>willige medewerkers die inspringenom een afscheid of een huwelijk toteen zinvol en persoonlijk gebeuren tebegeleiden. Mensen die zich engagerenin verenigingen om cultuur, opvoeding,zelfzorg op een andere manier teaanschouwen. Al deze netwerken, diezo lokaal, stedelijk en provinciaal verschillendzijn, verdienen een professioneleondersteuning. En hiervoor hebbenze moreel consulenten Gemeen -schapsvorming in het leven geroepen.Het is een zoeken waar de behoeftenliggen, waar samenwerking en synergiekan ontstaan. Zo belandde ikonlangs op een cultuurmarkt in eenklein dorpje in het verre Waasland. Entoch leeft daar een plaatselijke vrijzin-42 JULI-AUGUSTUS 2009

nige vereniging, namelijk de Ouder -vereniging voor Moraal! Som migebezoekers kwamen bewonderend aande infostand kijken, anderen liepenmet een grote boog om ons heen,sceptisch of weigerachtig tegenoveronze ideeën.Ik kwam een leerkracht godsdiensttegen die ooit aan onze studiedag rond‘Genocide & propaganda’ had deelgenomen.Deze hadden wij een tweetaljaren geleden georganiseerd voor leerkrachtenlevensbeschouwelijke vakken.Een interessante dag over hoe ‘goede’mensen in gemanipuleerde omstandighedenzich gedragen als ‘duivels’.Een helse maar desalniettemin eenleerrijke onderneming om nadien metscholen bezoeken te brengen aan hetFort van Breendonk of de Dossin -kazerne en leerlingen uit de derdegraad een film over de genocide inRwanda te tonen.Op die cultuurmarkt zag ik ook eenklein meisje rondhuppelen. Een jaargeleden had ik haar nog toegesprokenop een Lentefeest over groter wordenen ‘kleuterschoen’ opbergen, om aanzes jaar moraalonderwijs te kunnenbeginnen. Wie weet kom ik ze laternog eens een keertje tegen als ze gaattrouwen of met haar klas op bezoekkomt in het Centrum Morele Diens t -verlening?Er is nog veel werk aan de winkel om deman in de straat te bereiken. We mogenons niet blindstaren op onszelf maarmoeten vooruit kijken en beginnen daarwaar er lokale actieve vrijzinnige kernenactief zijn. Een uitdaging voor de vrijzinnigebeweging. Aan wezig zijn op jaarmarkten,opendeuren, debatavonden, inde openbare ruimte om de vrijzinnigheideen gezicht te verlenen tout courtlijkt me al een sterk begin.Waar te beginnen, hoe en met wie?Het is ook een zoeken voor moreel consulentenGemeenschapsvorming eneen vraag naar het beleid toe.‘Mijn leerkrachten’, zoals ik het de laatstetijd in de mond durf te nemen, zijnin de regio Waasland alvast een sterkaanknopingspunt voor onze werking.Wat kan de moreel consulent betekenenop een lokaal Lentefeest of Feest<strong>Vrij</strong>zinnige Jeugd? Een praktische hulp,een gezicht, het verzorgen van eenbezinningsmoment? Deze leerkrachten,die tijdens hun lessen zedenleer aandachtschenken aan de ontwikkelingvan hun leerlingen zetten zich nog voortal van andere zaken in. Wat kan je vanhen meer verwachten in hun taak alsleerkracht? Veel. Vorig jaar zijn we bijvoorbeeldmet een zeer klein groepjevan dertienjarige pubers uit het eerstemiddelbaar naar Oostende getrokken.Het mooie weer hadden we mee, hetgoede humeur en vooral het enthousiasmevan een leerkracht zedenleer diedeze gastjes mee op sleeptouw hadgetrokken. We gingen niet zomaar naarzee om zandkastelen te bouwen. Neen.Die jonge mensen, die al sinds geentijden meer kinderen waren, slechtsaan het balanceren op de grens vanhun puberteit, wilden nog eens eenkeertje samenkomen. Na zes jaarsamen opgegroeid te zijn, wegen enschoolkeuzen gescheiden, stonden zijte springen (letterlijk en figuurlijk)om elkaar nog eens een keertje tezien. Het werd een ontspannende uitstapmét zandkastelen en ijsjes, maarook met ontmoeting en leren over dewereld in een wetenschappelijk pretparkgenaamd Earth Explorer. Het waseen geslaagd moment. En het is misschienin die ‘kleine’ ontmoetingenwaar het geluk schuilt, een start omelkaar te ontmoeten, elkaar te erkennenvoor wie we zijn, inspanningente leveren om een gemeenschapvorm te geven… Binnen en buitenhet onderwijs. Vanuit en voorbij degrenzen van ons eigen levensbeschouwelijkgedachtegoed. En vooraldie kleine gelukkige ontmoetingenniet loslaten, maar verder bouwen.JULI-AUGUSTUS 2009 43

DiversenKarel Pomaontving de Prijs <strong>Vrij</strong>zinnigHumanisme 2009Liza Janssensconsulent-stafmedewerker21 JUNI 2009 WAS EEN BELANGRIJKE DAG. WE VIERDEN TOEN NIET ENKEL DE INTERNATIONALEDAG VAN HET HUMANISME, TEVENS OVERHANDIGDE OP DIE DAG DE HUMANISTISCH-VRIJZINNIGE VERENIGING (HVV) HAAR PRIJS VRIJZINNIG HUMANISME. HET BRONZENBEELDJE ONTWORPEN DOOR DE BEELDHOUWER PAUL BAETEMAN, WORDT TWEEJAARLIJKS TOE-GEKEND OMWILLE VAN EEN LANDURIGE, CONSEQUENT VOLGEHOUDEN LEVENSHOUDING ENINZET VOOR HET VRIJZINNIG HUMANISME.DITMAAL GING DEZE EER NAAR KAREL POMA WEGENS ZIJN VOLHARDE INZETTE VOOR DE VRIJ-ZINNIGHEID IN VLAANDEREN. HVV KOOS ER VOOR OM DE PRIJSUITREIKING TE LATENGESCHIEDEN OP DEN BEERSCHOT, DE FAVORIETE VOETBALCLUB VAN KAREL POMA.KAREL POMAAls jonge snaak was Karel Pomatijdens de Tweede Wereld -oorlog actief in het verzettegen de Duitse bezetter. Na de oorlogdoktoreerde hij in de Schei kunde.Hij had altijd veel interesse in dewetenschap, maar heeft ook eenvoorliefde voor geschiedenis. Ditkomt omdat hij er van overtuigd isdat men het heden niet kan begrijpenwanneer men het verledennegeert. Wanneer men echter zijnheden niet begrijpt, kan men nietaan de toekomst bouwen. Zodoendegelooft hij dat men het verleden inherinnering moet houden om te kunnenbouwen aan de toekomst.Sinds 1971 legde Karel Poma zich toeop de politiek, dit vanuit de opvattingdat de politiek ons leven bepaalt. Hijwas ononderbroken lid van hetBelgisch parlement gedurende 20jaar (van 1965-1985) als senator envolksvertegenwordiger voor de toenmaligePVV. Tussen 1974 en 1977 washij staatssecretaris voor Leefmilieu inde regering Tindemans I, en van 1981tot 1985 vicevoorzitter van deVlaamse Executieve en gemeenschapsministervan Cultuur. Lokaalwas hij gemeenteraadslid in Wilrijken Antwerpen.Poma bracht als eerste de problematiekvan het leefmilieu onder de aandachtin het parlement. Hij heeftdaarover talrijke wetsvoorstellen,interpellaties en parlementaire vrageningediend of gehouden. Intussenzijn de onderwerppen uit tal van zijnvoorstellen in een wet of een decreetvertaald. Vanuit een vrijzinnig-humanistischedrijfveer diende hij ook talvan wetsvoorstellen in ten voordelevan het pluralisme. Zo deed hij eenvoorstel rond de regeling van de lessenin de zedenleer (1970).Karel Poma schreef ook menig boekover leefmilieu, liberalisme, vrijmetselarijen onlangs ook over de verlichting.Voor hem is de verlichtingeen belangrijke evolutie die de verworvenhedenvan onze hedendaagsedemocratische samenleving totgevolg had. Hij is er dan ook vanovertuigd dat om een humanesamenleving te verkrijgen men binnende maatschappij de principes vande verlichting verder moet uitbouwen.Zo vindt hij dat we het fundamentalismealleen kunnen tegengaandoor te komen tot de realisatievan de idealen van de verlichting inEuropa.Om af te sluiten was Karel Poma ookactief binnen de vrijzinnige gemeenschapzelf. Zo was hij van 1968 tot1974 voorzitter van de Ouder ver -eniging voor Moraal (OVM). Tevenswas hij stichtend voorzitter van de RIBZ(Raad voor Inspectie en Begeleidingniet-confessionele Zedenleer).De vrijzinnige beweging heeft al veelbereikt, maar voor Karel Poma is hetwerk nog niet af en moet ze blijvendoorgaan zoals ze bezig is.44 JULI-AUGUSTUS 2009

<strong>Vrij</strong>e UniversiteitBrussel:op naar 2009-2010DiversenPeter van Rompaeydiensthoofd Communicatie <strong>Vrij</strong>e Universiteit BrusselDE REKRUTERINGSCAMPAGNES VOOR HET HOGER ONDERWIJS DRAAIEN WEER OP VOLLE TOEREN. DEVRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL STAAT ALVAST KLAAR OM HET BESTE UIT ALLE NIEUWE STUDENTEN TEHALEN. STUDEREN IS IMMERS MEER DAN LOUTER EEN DIPLOMA HALEN. ZEKER AAN EEN REDELIJKEIGENZINNIGE INSTELLING.De <strong>Vrij</strong>e Universiteit Brussel maaktzich stilaan op om haar veertigsteverjaardag te vieren. In 1969-1970 splitste de VUB zich af van deUniversité Libre de Bruxelles (ULB).Maar voor ze een zelfstandigeNederlandstalige universiteit werd, liepde geschiedenis van de VUB uiteraardsamen met die van de ULB, die intussen175 jaar bestaat. Het wordt duseen dubbele verjaardag die beide universiteitensamen zullen vieren. In hetteken van het <strong>Vrij</strong> Onderzoek.Veertig jaar na haar ontstaan is de <strong>Vrij</strong>eUniversiteit Brussel een volwaardigeuniversiteit met 8 faculteiten in het hartvan België en van Europa. En dat wil zeook de volgende 40 jaar (en liefst 175jaar) blijven. Want in de complexewereld van vandaag is er meer dan ooitnood aan een redelijk eigenzinnigeinstelling als de <strong>Vrij</strong>e UniversiteitBrussel waar -om het met de woordenvan vorig VUB-rector Ben van Camp tezeggen- “kwalitatief hoogstaand onderwijsen excellent onderzoek hand inhand gaan met een kritische ingesteldheiden een open geest, wars van dogma’sen in het teken van dissidence andcreativity, zoals de Egyptische feministeen schrijfster Nawal el Saadawi het verwoordt.”In 2007 kreeg Nawal elSaadwawi nog een eredoctoraat vanVUB en ULB samen.De <strong>Vrij</strong>e Universiteit Brussel telt ruim9.000 studenten. Die komen in de eersteplaats voor de kwaliteit van debachelor- en masteropleidingen. HetVUB-onderwijs krijgt steevast goedepunten van de onafhankelijke visitatiecommissiesdie over de kwaliteit vande opleidingen waken.Door aan de VUB te studeren, koppel jekwalitatief hoogstaande opleidingenaan een redelijk eigenzinnige omgeving,waar studenten geen nummerszijn en waar ruimte is voor individuelebegeleiding en zelfontplooiing. Eenandere belangrijke troef is de liggingvan de universiteit. Brussel is immersde grootste studentenstad van België.Ruim 75.000 jongeren zijn ingeschrevenaan een hogeschool of universiteitvan onze hoofdstad. Bijna 25.000 vandeze studenten volgt hoger onderwijsin het Nederlands.Brussel is echter meer dan alleen eenstudentenstad, het is ook het kloppendehart van België en Europa.“Daardoor biedt studeren in Brusselvoordelen die geen enkele andere studentenstadin ons land te biedenheeft”, stelt VUB-rector Paul De Knop.“Waar kan je bijvoorbeeld beter politiekewetenschappen studeren dan opeen steenworp van de Wetstraat, in deschaduw van Kamer, Senaat, Vlaams,Brussels en Europees Parlement? Waarkan je beter moderne Europese talenstuderen dan in een stad waar al dietalen gewoon op straat gesproken worden?Of bouwkundig ingenieur in hetcentrum van het vastgoed? Of alle economischeopleidingen in het economischehart van België? Of sociologie ineen kosmopolitische stad waar dediversiteit manifest is?”De inschrijvingen voor het academiejaar2009-2010 lopen van 1 toten met 10 juli en van 17 augustustot en met 18 september. Op zaterdag5 september vindt nog eeninfodag plaats. www.vub.ac.beJULI-AUGUSTUS 2009 45

DiversenEuthanasiewetgevingin de BeneluxFranky Busschehoofd van dienst Studie en OnderzoekANNO 2009 BESCHIKKEN NEDERLAND, BELGIË EN HET GROOTHERTOGDOM LUXEMBURG OVER EENEUTHANASIEWETGEVING.IN NEDERLAND BETREFT HET DE WET VAN 12 APRIL 2001, HOUDENDE TOETSING VAN LEVENSBEËINDIGING OPVERZOEK EN HULP BIJ ZELFDODING EN WIJZIGING VAN HET WETBOEK VAN STRAFRECHT ENVANDEWETOPDELIJKBEZORGING (WET TOETSING LEVENSBEËINDIGING OP VERZOEK EN HULP BIJ ZELFDODING) (GEPUBLICEERDIN 2001 IN HET STAATSBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN ONDER HET NUMMER 194).IN BELGIË BETREFT HET DE WET VAN 28 MEI 2002 BETREFFENDE DE EUTHANASIE (GEPUBLICEERD INHET BELGISCH STAATSBLAD OP 22 JUNI 2002).IN HETGROOTHERTOGDOM LUXEMBURG BETREFT HET DE LOI DU 16 MARS 2009 SUR L’EUTHANASIEET L’ASSISTANCE AU SUICIDE (GEPUBLICEERD IN MÉMORIAL, JOURNAL OFFICIEL DU GRAND-DUCHÉDE LUXEMBOURG OP 16 MAART 2009).BENELUXNederlandIn het Wetboek van Strafrecht wordteen strafuitsluitingsgrond opgenomenvoor de arts die met inachtnemingvan de wettelijke zorgvuldigheidseisenlevensbeëindiging op verzoektoepast of hulp bij zelfdoding verleent,en daarbij de meldings- entoetsingsprocedure volgt.In artikel 2 van hoofdstuk 2 van dewet van 12 april 2001 worden dezorgvuldigheidseisen geformuleerd.“De zorgvuldigheidseisen, bedoeld inartikel 293, tweede lid, Wetboek vanStrafrecht, houden in dat de arts:a. de overtuiging heeft gekregendat er sprake was van een vrijwilligen weloverwogen verzoekvan de patiënt,b. de overtuiging heeft gekregendat er sprake was van uitzichtloosen ondraaglijk lijden vande patiënt,c. de patiënt heeft voorgelichtover de situatie waarin dezezich bevond en over diens vooruitzichten,d. met de patiënt tot de overtuigingis gekomen dat er voor desituatie waarin deze zichbevond geen redelijke andereoplossing was,e. ten minste één andere, onafhankelijkearts heeft geraadpleegd,die de patiënt heeftgezien en schriftelijk zijn oordeelheeft gegeven over dezorgvuldigheidseisen, bedoeldin de onderdelen a tot en met d,enf. de levensbeëindiging of hulp bijzelfdoding medisch zorgvuldigheeft uitgevoerd” (artikel 2, 1).46 JULI-AUGUSTUS 2009

“Indien de patiënt van zestien jaren ofouder niet langer in staat is zijn wil teuiten, maar voordat hij in die staatgeraakte tot een redelijke waarderingvan zijn belangen in staat werdgeacht, en een schriftelijke verklaring,inhoudende een verzoek om levensbeëindiging,heeft afgelegd, dan kande arts aan dit verzoek gevolg geven.De zorgvuldigheidseisen, bedoeld inhet eerste lid, zijn van overeenkomstigetoepassing” (artikel 2, 2).“Indien de minderjarige patiënt eenleeftijd heeft tussen de zestien enachttien jaren en tot een redelijkewaardering van zijn belangen terzakein staat kan worden geacht, kan dearts aan een verzoek van de patiëntom levensbeëindiging of hulp bij zelfdodinggevolg geven, nadat de ouderof de ouders die het gezag over hemuitoefent of uitoefenen dan wel zijnvoogd bij de besluitvorming zijnbetrokken” (artikel 2, 3).“Indien de minderjarige patiënt eenleeftijd heeft tussen de twaalf en zestienjaren en tot een redelijke waarderingvan zijn belangen terzake instaat kan worden geacht, kan de arts,indien een ouder of de ouders die hetgezag over hem uitoefent of uitoefenendan wel zijn voogd zich met delevensbeëindiging of hulp bij zelfdodingkan of kunnen verenigen, aanhet verzoek van de patiënt gevolggeven. Het tweede lid is van overeenkomstigetoepassing” (artikel 2, 4).De arts die euthanasie of hulp bij zelfdodinguitvoerde, deelt dit in een formuliermee aan de gemeentelijkelijkschouwer. Bij de mededeling voegtde arts een beredeneerd verslag inzakede inachtneming van de zorgvuldigheidseisen.Dit dossier wordt doorgestuurdnaar de regionale toetsingscommissievoor levensbeëindiging opverzoek en hulp bij zelfdoding. Dezeregionale commissie bestaat uit eenoneven aantal leden, waaronder inelk geval één rechtsgeleerd lid dietevens voorzitter is, één arts en ééndeskundige inzake ethische of zingevingsvraagstukken.De leden wordenbenoemd voor een periode van zesjaar en zijn eenmaal herbenoembaar.De commissie beoordeelt op basis vanhet verslag of de arts gehandeld heeftJULI-AUGUSTUS 2009 47

Diversenvolgens de zorgvuldigheidseisen. Decommissie kan de arts vragen zijnverslag schriftelijk of mondeling aante vullen. De commissie kan eveneensbijkomende inlichtingen inwinnen, bijde gemeentelijke lijkschouwer, deconsulent (tweede geraadpleegdearts) of de betrokken hulpverleners,wanneer dit noodzakelijk is voor eengoede beoordeling van het handelenvan de arts. De commissie beslist bijgewone meerderheid van stemmenen brengt haar gemotiveerd oordeelbinnen zes weken na ontvangst vanhet verslag ter kennis van de arts. Eenoordeel kan slechts door de commissieworden vastgesteld indien alleleden van de commissie aan de stemminghebben deelgenomen. Indiende arts naar het oordeel van de commissieniet heeft gehandeld overeenkomstigde zorgvuldigheidseisenbedoeld in artikel 2 brengt de commissiehaar oordeel ter kennis van hetcollege van procureurs-generaal ende regionaal inspecteur voor degezondheidszorg. Dit is eveneens hetgeval als bij een overlijden ten gevolgevan levensbeëindiging op verzoekof hulp bij zelfdoding zoals hiervoorbeschreven de officier van justitiemeent niet tot de afgifte van een verklaringvan geen bezwaar tegenbegraving of verbranding te kunnenovergaan en de officier van justitie degemeentelijke lijkschouwer en deregionale toetsingscommissie hiervanin kennis stelde. De commissie steltde arts hiervan in kennis. De termijnvan zes weken kan eenmalig voor tenhoogste zes weken worden verlengd.De commissie verwittigt de arts hiervan.De commissie is bevoegd omhaar gegeven oordeel mondelingtegenover de arts nader toe te lichten.Deze mondelinge toelichting kanplaatsvinden op verzoek van de commissieof op verzoek van de arts.De regionale toetsingscommissiesvoeren ten minste twee keer per jaaroverleg met elkaar over de werkwijzeen het functioneren van de commissies.De commissies brengen jaarlijkseen gezamenlijk verslag van hunwerkzaamheden.BelgiëIn België wordt er geen wijziging inhet strafrecht aangebracht.Onder euthanasie verstaat men hetopzettelijk levensbeëindigend handelendoor een andere dan de betrokkene,op diens verzoek (artikel 2).“De arts die euthanasie toepast,pleegt geen misdrijf wanneer hij erzich van verzekerd heeft dat:• de patiënt een meerderjarige ofeen ontvoogde minderjarige isdie handelingsbekwaam enbewust is op het ogenblik vanzijn verzoek;• het verzoek vrijwillig, overwogenen herhaald is, en niet totstand gekomen is als gevolg vanenige externe druk;• de patiënt zich in een medisch uitzichtlozetoestand bevindt vanaanhoudend en ondraaglijk fysiekof psychisch lijden dat niet gelenigdkan worden, en dat hetgevolg is van een ernstige enongeneeslijke, door ongeval ofziekte veroorzaakte aandoening;en hij de in deze wet voorgeschrevenvoorwaarden en proceduresheeft nageleefd” (artikel 3 § 1).“Onverminderd bijkomende voorwaardendie de arts aan zijn ingrijpenwenst te verbinden, moet hij voorafen in alle gevallen:1° de patiënt inlichten over zijngezondheidstoestand en zijnlevensverwachting, met depatiënt overleg plegen over zijnverzoek tot euthanasie en methem de eventueel nog resterendetherapeutische mogelijkheden,evenals die van de palliatievezorg, en hun gevolgenbespreken. Hij moet met de48 JULI-AUGUSTUS 2009

patiënt tot de overtuiging komendat er voor de situatie waarindeze zich bevindt geen redelijkeandere oplossing is en dat hetverzoek van de patiënt berust opvolledige vrijwilligheid;2° zich verzekeren van het aanhoudendfysiek of psychisch lijdenvan de patiënt en van hetduurzaam karakter van zijn verzoek.Daartoe voert hij met depatiënt meerdere gesprekkendie, rekening houdend met deontwikkeling van de gezond -heidstoestand van de patiënt,over een redelijke periode wordengespreid;3° een andere arts raadplegenover de ernstige en ongeneeslijkeaard van de aandoeningen hem op de hoogte brengenvan de redenen voor dezeraadpleging. De geraadpleegdearts neemt inzage van hetmedisch dossier, onderzoekt depatiënt en moet zich vergewissenvan het aanhoudend enondraaglijk fysiek of psychischlijden dat niet gelenigd kanworden. Hij stelt een verslag opvan zijn bevindingen. Degeraadpleegde arts moet onafhankelijkzijn ten opzichte vanzowel de patiënt als de behandelendearts en bevoegd omover de aandoening in kwestiete oordelen. De behandelendearts brengt de patiënt op dehoogte van de resultaten vandeze raadpleging;4° indien er een verplegend teamis, dat in regelmatig contactstaat met de patiënt, het verzoekvan de patiënt besprekenmet het team of leden van datteam;5° indien de patiënt dat wenst,het verzoek van de patiëntbespreken met zijn naasten diehij aanwijst;6° zich ervan verzekeren dat depatiënt de gelegenheid heeftgehad om over zijn verzoek tespreken met de personen diehij wenste te ontmoeten” (artikel3 § 2).Voor patiënten die niet binnen afzienbaretijd zullen overlijden (“niet-terminalen”)moet er een tweede artsgeraadpleegd worden, die psychiateris of specialist in de aandoening inkwestie, en een wachttijd van éénmaand gerespecteerd worden tussenhet verzoek van de patiënt en hettoepassen van de euthanasie. Hetverzoek van de patiënt moet steedsop schrift zijn gesteld. De patiënt kante allen tijde het verzoek herroepen(artikel 3 § 3 en § 4).Elke handelingsbekwame meerderjarigeof ontvoogde minderjarige kan,voor het geval dat hij zijn wil nietmeer kan uiten, schriftelijk in eenwilsverklaring zijn wil te kennengeven dat een arts euthanasie toepast.In de wilsverklaring kunnen éénof meer meerderjarige vertrouwenspersonenin volgorde van voorkeuraangewezen worden, die de behandelendearts op de hoogte brengenvan de wil van de patiënt. Een modelvan wilsverklaring werd via eenkoninklijk besluit opgesteld. De wilsverklaringis vijf jaar geldig en kan opde gemeente geregis treerd worden.Artsen kunnen een database van deFOD Volksgezondheid betreffendedeze wilsverklaringen consulteren. Dewilsverklaring kan op elk momentaangepast of ingetrokken worden(artikel 4 § 1).“De arts die euthanasie toepast, tengevolgeeen wilsverklaring, zoalsvoorzien in § 1, pleegt geen misdrijfindien deze arts er zich van verzekerdheeft dat de patiënt:• lijdt aan een ernstige en ongeneeslijke,door ongeval of ziekteveroorzaakte aandoening;• hij niet meer bij bewustzijn is;• en deze toestand volgens destand van de wetenschap onomkeerbaaris;en hij de in deze wet voorgeschrevenvoorwaarden en procedures heeftnageleefd” (artikel 4 § 2).“Onverminderd bijkomende voorwaardendie de arts aan zijn ingrijpenwenst te verbinden, moet hij vooraf:1° een andere arts raadplegen overde onomkeerbaarheid van demedische toestand van depatiënt en hem op de hoogtebrengen van de redenen voordeze raadpleging. De geraadpleegdearts neemt inzage vanhet medisch dossier en onderzoektde patiënt. Hij stelt een verslagop van zijn bevindingen.Indien in de wilsverklaring eenvertrouwenspersoon wordt aangewezenbrengt de behandelendearts deze vertrouwenspersoonop de hoogte van de resultatenvan deze raadpleging. De geraadpleegdearts moet onafhankelijkzijn ten opzichte van zowel depatiënt als de behandelende artsen bevoegd om over de aandoeningin kwestie te oordelen;2° indien er een verplegend team isdat in regelmatig contact staatmet de patiënt, de in houd vande wilsverklaring bespreken methet team of leden van dat team;3° indien in de wilsverklaring eenvertrouwenspersoon wordt aangewezen,het verzoek van depatiënt met hem bespreken;4° indien in de wilsverklaring eenvertrouwenspersoon wordt aan -gewezen, de inhoud van dewilsverklaring bespreken met denaasten van de patiënt die doorde vertrouwenspersoon zijnaangewezen” (artikel 4 § 2).De arts die euthanasie heeft toegepastbezorgt een volledig ingevuldregistratiedocument aan de FederaleControle- en Evaluatiecommissie. Decommissie bestaat uit zestien leden.Acht leden zijn doctor in de geneeskunde,van wie er minstens vierhoogleraar zijn aan een Belgische universiteit.Vier leden zijn hoogleraar inde rechten aan een Belgische universiteitof advocaat. Vier leden komenuit kringen die belast zijn met de problematiekvan ongeneeslijk ziekepatiënten. De leden worden verkozenvoor een periode van vier jaar en zijnherverkiesbaar. De commissie kanslechts geldig beslissen als twee derdenvan de leden aanwezig zijn.JULI-AUGUSTUS 2009 49

DiversenDe commissie gaat op basis van hettweede deel van het registratiedocumentna of de euthanasie is uitgevoerdonder de voorwaarden en volgens deprocedure bepaald in de wet. In gevalvan twijfel kan de commissie bij gewonemeerderheid besluiten om de anonimiteitop te heffen. Men opent danhet eerste gedeelte van het registratiedocument.De commissie kan dan aande behandelende arts bijkomendeinformatie opvragen.De commissie doet uitspraak binnen detwee maanden. Is de commissie vanoordeel bij beslissing genomen dooreen tweederde meerderheid dat de indeze wet bepaalde voorwaarden nietzijn nageleefd, dan zendt zij het dossiernaar de procureur des Konings van deplaats van overlijden van de patiënt.De commissie maakt tweejaarlijks eenverslag op voor de WetgevendeKamers (artikel 6, 7, 8 en 9).“Geen arts kan worden gedwongeneuthanasie toe te passen. Geen anderepersoon kan worden gedwongenmee te werken aan het toepassenvan euthanasie. Weigert de geraadpleegdearts euthanasie toe te passen,dan moet hij dit de patiënt of deeventuele vertrouwenspersoon tijdiglaten weten waarbij hij de redenenvan zijn weigering toelicht. Berust zijnweigering op een medische gronddan wordt die in het medisch dossiervan de patiënt opgetekend. De artsdie weigert in te gaan op een euthanasieverzoekmoet, op verzoek vande patiënt of de vertrouwenspersoon,het medisch dossier van de patiëntmeedelen aan de arts die is aangewezendoor de patiënt of de vertrouwenspersoon”(artikel 14).Hulp bij zelfdoding wordt niet vermeldin de Belgische wet. De NationaleRaad van de Orde der geneesherenformuleerde op 22 maart 2003 het volgendeadvies betreffende palliatievezorg, euthanasie en andere medischebeslissingen omtrent het levenseinde:“...Hulp bij zelfdoding wordt in de wetbetreffende de euthanasie niet explicietweerhouden als levensbeëindigendhandelen. Nochtans kan hulp bijzelfdoding deontologisch gelijkgesteldworden met euthanasie voor zover allevoorwaarden voor het uitvoeren vaneuthanasie zoals bepaald in de wetvervuld zijn. Hulp bij zelfdoding isenkel aanvaardbaar indien arts enpatiënt voorafgaandelijk alle eventualiteitenbespreken, de arts zelf heteuthanaticum verstrekt dat in zijn aanwezigheiden volgens zijn aanwijzingenmoet geabsorbeerd worden. Dearts dient gedurende heel het stervensprocesaanwezig te blijven om opelk ogenblik conform de gemaakteafspraken de nodige hulp te bieden.Gezien de strikte indicatie en degestelde voorwaarden voor zijn toepassingis hulp bij zelfdoding als hogergedefinieerd niet te onderscheidenvan euthanasie. Dit houdt dan ook indat alle door de wet betreffende deeuthanasie gestelde voorwaardenmoeten vervuld zijn en de bij de wetvoorziene procedure dient nageleefdte worden (ondraaglijk lijden dat nietgelenigd kan worden, raadpleging vantweede of derde arts, schriftelijk verzoek,in voorkomend geval een maandwachttijd, aangifte bij de FederaleControle- en Evaluatie commissie,enz.)…”.Groothertogdom LuxemburgHet strafrecht wordt aangepast.De wet voorziet de hulp bij zelfdodingvolgens dezelfde voorwaarden vooreuthanasie, zoals in Nederland.Verder is de wet in Luxemburg grotendeelsgelijk aan de Belgische wet.De patiënt moet meerderjarig zijn.Men maakt geen onderscheid tussenterminale en niet-terminale patiënten.De arts moet bij de Nationale ControleenEvaluatiecommissie informeren ofer daar een wilsverklaring betreffendede beslissingen rond het levenseindevan de patiënt is geregis treerd. Dezecommissie vraagt om de vijf jaar debevestiging van de wilsverklaring. Indeze wilsverklaring kunnen de mensenook hun wensen formuleren in verbandmet de wijze van begraven enhet ritueel van de uitvaartplechtigheid.De commissie bestaat uit negen ledendie benoemd worden voor een periodevan drie jaar en het mandaat is driekeer hernieuwbaar. Er zetelen driegeneesheren, drie juristen, een lid vande gezondheidsberoepen en tweeleden als vertegenwoordigers vanorganisaties ter verdediging van derechten van de patiënt.De commissie onderzoekt of de voorwaardenen procedure gevolgd werden.Wanneer minstens zeven ledenaanwezig zijn, kan de commissie bijtwijfel bij eenvoudige meerderheidbeslissen om de anonimiteit op te heffen.De commissie doet uitspraak binnende twee maanden. Wanneer bijaanwezigheid van minstens zeveneden de commissie bij meerderheidmeent dat de voorwaarden voorzien inparagraaf 2 van artikel 2 van de wetniet gerespecteerd werden, deelt decommissie haar gemotiveerde beslissingmee aan de behandelende arts enstuurt ze het volledige dossier en eenkopie van de beslissing naar hetMedisch College. In deze paragraaf gaathet over het inlichten van de patiënt,het zich verzekeren van het aanhoudendfysiek of psychisch lijden, hetraadplegen van een andere arts,bespreking met team, bespreking metde vertrouwenspersoon, zich te verzekerendat de patiënt de gelegenheidhad contact te hebben met wie hijwou, het informeren bij de commissieof er een wilsverklaring was. De meestevan deze voorwaarden staan in deBelgische wet vermeld in artikel 3 § 2.Het Medisch College besluit binnen demaand bij meerderheid van zijn leden50 JULI-AUGUSTUS 2009

of er een disciplinair gevolg moetkomen. In geval van het niet respecterenvan één van de voorwaarden voorzienin paragraaf 1 van artikel 2 van dewet maakt de commissie het dossierover aan het parket. In deze paragraafgaat het over een meerderjarige handelingsbekwameen bewuste patiënt,herhaald vrijwillig en overwogen verzoekzonder externe druk, medisch uitzichtlozetoestand van ondraaglijkfysiek of psychisch lijden dat hetgevolg is van een door ongeval of ziekteveroorzaakte aandoening, het schriftelijkverzoek tot euthanasie. Dezevoorwaarden staan in de Belgische wetvermeld in artikel 3 § 1 en § 4.BesluitBinnen de Benelux was Nederland heteerste land met een euthanasiebeleiddat resulteerde in een euthanasiewetgeving.Na een grondig parlementairdebat kwam in België in 2002 de wetbetreffende de euthanasie tot stand.De Belgische wetgeving was inspire-rend voor de wetgeving in hetGroothertogdom Luxemburg. De driewetgevingen bevatten een aantal striktte vervullen zorgvuldigheidscriteria bijde uitvoering van euthanasie. Tochstellen we een aantal verschillen vastwat het toepassingsgebied van euthanasiebetreft. Zo kan bijvoorbeeld inNederland ook euthanasie toegepastworden bij minderjarigen. Bij niet-nalevingvan de voorwaarden is doorverwijzingdoor de controlecommissienaar de gerechtelijke instanties voorzienin de drie landen.WETGEVINGNederland België LuxemburgEuthanasie Euthanasie Euthanasie+ hulp bij zelfdoding + hulp bij zelfdodingWijziging strafrecht Geen wijziging strafrecht Wijziging strafrechtGeen onderscheid Onderscheid Geen onderscheidterminaal/niet-terminaal terminaal/niet-terminaal terminaal/niet-terminaalVanaf 12 jaar Meerderjarig of Meerderjarigontvoogde minderjarigeRegionale Federale Controle- en Nationale Controle- entoetsingscommissie Evaluatiecommissie EvaluatiecommissieOneven aantal leden 16 leden 9 leden(minstens 3)Verkozen voor 6 jaar Verkozen voor 4 jaar Verkozen voor 3 jaarEénmaal herkiesbaar Herkiesbaar Drie keer herkiesbaarBeslissing bij meerderheid Beslissing meerderheid Beslissing meerderheidbij niet naleven voorwaarden voor opheffen anonimiteit voor opheffen anonimiteitvoor doorverwijzing naar Beslissing 2/3 de meerderheid Beslissing meerderheid bijprocureurs-generaal en bij niet naleven voorwaarden niet naleven voorwaardenregionaal inspecteur voor doorverwijzing naar voor doorverwijzing naargezondheidszorg procureur des Konings Medisch College of ParketWilsverklaring vanaf 16 jaar Wilsverklaring meerderjarige Wilsverklaring meerderjarigeof ontvoogde minderjarigeNiet langer in staat Onomkeerbare coma Onomkeerbare comazijn wil te uitenGeen geldigheidsduur 5 jaar geldig 5 jaar geldigRegistratie via gemeente in Registratie bijdatabase FODNationale Controle- enVolksgezondheidevaluatiecommissieJULI-AUGUSTUS 2009 51

DiversenBOEKBESPREKINGDe mens voorbijVooruitgang en maakbaarheid. 1650-2050Franky Busschehoofd van dienst Studie en OnderzoekHET BOEK DE MENS VOORBIJ VAN GIE VAN DEN BERGHE IS EEN GEDREVEN ZOEKTOCHT NAARDE DENKKADERS DIE MEE AAN DE BASIS LAGEN VAN DE UITROEIING VAN MENTAAL, FYSIEK ENRACIAAL GEHANDICAPTE MENSEN IN DE EERSTE HELFT VAN DE 20 STEEEUW.Dat was volgens de auteur, anders danwe graag geloven, geen breuk in onzebeschaving maar een ontsporing. Hijnoemt het een catastrofale uitloper vande maakbaarheids- en vooruitgangsideologie,dat veelbelovende geesteskindvan de verlichting. De denkkaderszijn niet negatief op zich, maar kunnennegatief evolueren, zoals tijdens hetnaziregime. Gie van den Berghe merktop dat er een wezenlijk verschil bestaattussen breuk of ontsporing. Bij eenbreuk staat het gebeurde los van debeschaving die eraan voorafging enerop volgt. Men kan er dan weiniglering uit trekken en we mogen verderdoen zoals we bezig waren. Bij eenontsporing daarentegen moetenbepaalde aspecten van de beschavingin vraag gesteld worden.Door de verlichting werd het bovennatuurlijkeafgeschaft. De mens stond eralleen voor zonder god, schepping ofvoorzienigheid. Het was aan hem omeen betere samenleving en maatschappijte scheppen. De maakbaarheidvan de mens staat centraal. Dewereld en de mens zijn niet van bovenafvoor eens en altijd gegeven. Dewereld en de mens zijn geleidelijk ontstaan,gegroeid en geëvolueerd. Hetgesloten en statisch wereld- en mensbeeldmaakte plaats voor een open endynamische versie. We krijgen vooruitgang,een evolutie in de goede richting.We evolueren van geloof naarrede en wetenschap, van absolutismenaar democratie, van monarchie naarrepubliek, van lijfeigene tot burger, vanaap tot mens. Door de rede en dewetenschap zal de mensheid blijvenvooruitgaan. Een grenzeloos optimismekomt na eeuwenlange onderdrukkingen onvrijheid.In deel 1 worden de ideeën van de verlichtinggrondig besproken en krijgen52 JULI-AUGUSTUS 2009

we een boeiend overzicht van debelangrijkste denkers. Het poneren vannieuwe ideeën verliep niet altijd zondergevaar voor de desbetreffendedenkers. Verschillenden werden opgeslotenin de gevangenis of diendennaar het buitenland te vluchten.In deel 2 ‘Van natuurlijke naar menselijkeselectie. Sociaaldarwinisme eneugenetica’ staat de auteur uitgebreidstil bij de evolutie van de verschillendedenkkaders. Niet iedereen deelde hetoptimisme. Velen vreesden voor eennegatieve evolutie van degeneratie diebleek uit de sociale ellende en armoedein de grootsteden van de vroeggeïndustrialiseerde landen. Volgenshen heeft de beschaving die probeertde sociale ellende te verhelpen doormiddel van armenhuizen, ziekenzorgen geneeskunde een averechts effect.Men houdt mensen in leven die vroegerdoor de natuur werden uitgeschakelden stelt hen in staat zich voort teplanten en hun ellende aan hun nageslachtdoor te geven. Sociaal -darwinisten wilden de natuurlijkeselectie in eer herstellen door dearmen- en ziekenzorg drastisch terugte schroeven. Zo kon de natuuropnieuw haar gang gaan. Een anderestrekking, namelijk de eugeneticawilde aan de mens zelf sleutelen. Menwilde de natuurlijke selectie vervangendoor menselijke selectie. Men wilde debesten aan de besten koppelen en devoortplanting van minderwaardigen zoveel mogelijk beperken. De in- en uitsluitingop basis van sociale klassewerd aangevuld met raciale discriminatie.Men zag de maatschappij als eenbiologisch organisme, dat ziek ofgezond kan zijn, met individuele mensenals cellen die bij slecht functionerenverwijderd moesten worden.De ontwikkeling van eugenetica in verschillendelanden komt uitgebreid aanbod. Er wordt bijvoorbeeld gewezen opde rol van eugenetica in de VerenigdeStaten en programma’s om mensen testeriliseren.Gie van den Berghe wijst er op dat hetbegrip ‘levensonwaardig leven’ datmen toeschrijft aan de nazi’s dateertvan voor de oprichting van deNationaal Socialistische Arbeiderspartij(NSDAP), dertien jaar voor de machtsovernamedoor de nazi’s en komt vantwee gerespecteerde geleerden in dedemocratische Weimarrepubliek inDuitsland. De auteur beschrijft de dictatorialepraktijk in Nazi-Duitsland.Eugenetica raakte in diskrediet en hetwoord werd taboe. Volgens Gie vanden Berghe zijn er verschillende oorzakenvoor het in ongenade vallen van deeugenetica. De belangrijkste zijn: hetinzicht dat niet het individu maar hetgen de basiseenheid van erfelijkheid is;de toenemende kritiek op bepaaldeaspecten van wetenschap en technologie;de doorbraak van individuele mensenrechtenen de individualisering vande maatschappij. Niet de groep, niethet algemeen belang, maar het individuen het individueel belang horencentraal te staan.Deel 3 draagt als titel ‘Nieuwe wijn inoude zakken. Genetische eugenetica’.De medische mogelijkheden namen delaatste halve eeuw enorm toe onderandere op het vlak van reproductievegeneeskunde en kennis van de genetica.Denken we aan de mogelijkheidvan pre-implantatie genetische diag -nos tiek. De op het publieke forumgedemoniseerde eugenetica wordt opbiomedisch terrein toegepast onderandere benamingen. Want op wetenschappelijkverantwoorde wijze een zogoed mogelijk of beter nageslachtnastreven, dat is eugenetica. Het tijdiguitsluiten van ernstige genetische risico’svindt steeds meer ingang bij hetgrote publiek. Het gaat niet langer omstaatseugenetica, die van bovenafgedirigeerd wordt en afgestemd is opde collectiviteit, maar om privé-eugeneticagericht op het individu en DNA,met als hoeksteen de keuzevrijheid vanhet individu om zich al dan niet opgenetisch verantwoorde wijze voort teplanten.“Het vooruitgangsidee van onophoudelijkezelfperfectionering van mens enmenselijke soort is niet slecht op zich,maar alleen op voorwaarde dat de individuelevrijheid gerespecteerd wordt,het eugenetisch programma universalistischis, zonder uitsluiting of racisme,en in gunstige omstandigheden gerealiseerdkan worden. Voorlopig is daargeen sprake van en er zijn heel watdringender zaken, zoals ervoor zorgendat de menselijke potenties voor zoveel mogelijk mensen, over de helewereld werkelijkheid worden.”Volgens Gie van den Berghe is De mensvoorbij een kritische lofrede op de verlichtingen het darwinisme, en een kritischeerherstel voor de eugenetica.Het is een poging om de vervormde enhypocriete kijk op eugenetica eenbeetje recht te trekken. Hij wil dedroom reconstrueren voor hij in eennachtmerrie ontaardde en wil heteugenetisch gedachtegoed opnieuwinbedden in zijn sociale en historischecontext.De mens voorbij.Vooruitgang en maakbaarheid.1650-2050Gie van den BergheAmsterdam/Antwerpen,Meulenhoff/ Manteau,2008, 382 p.ISBN 978 90 8542 108 5JULI-AUGUSTUS 2009 53

Brieven aan DarwinKristien Hemmerechts’brief aan DarwinIN 1859 PUBLICEERDE CHARLES DARWIN ZIJN OPHEFMAKENDE BOEK ON THEORIGIN OF SPECIES. 150 JAAR LATER WIL DE UNIEVRIJZINNIGE VERENIGINGEN, GEÏNSPIREERD DOOR HAAR VRIJZINNIG-HUMANISTISCH GEDACHTEGOED, DIT IN DE SCHIJNWERPERS PLAAT-SEN. HET GEHELE JAAR 2009 DOOR KAN JE IN IEDERE UVV-INFO DE CORRESPONDENTIE LEZEN TUSSEN DARWIN, AANDEHANDVANEEN AANTAL BRIEVEN GESELECTEERD UIT ZIJN ENORME BRIEFWISSELINGSOEUVRE, EN HEDENDAAGSE SCHRIJVERS, WETENSCHAPPERS…Letter 5307Darwin, C. R. to Boole, M. E., 14 Dec 1866Down. Bromley. Kent. - Decr. 14. 1866.Dear Madam.It would have gratified me much if I could have sentsatisfactory answers to yr. questions, or indeed answersof any kind. But I cannot see how the belief that all organicbeings including man have been genetically derived fromsome simple being, instead of having been separatelycreated bears on your difficulties.- These as it seems tome, can be answered only by widely different evidencefrom Science, or by the so called ''inner consciousness''.My opinion is not worth more than that of any other manwho has thought on such subjects, & it would be folly inme to give it; I may however remark that it has alwaysappeared to me more satisfactory to look at the immenseamount of pain & suffering in this world, as the inevitableresult of the natural sequence of events, i.e. general laws,rather than from the direct intervention of God thoughI am aware this is not logical with reference to anomniscient Deity- Your last question seems to resolveitself into the problem of Free Will & Necessity whichhas been found by most persons insoluble.I sincerely wish that this note had not been as utterlyvalueless as it is; I would have sent full answers, thoughI have little time or strength to spare, had it been in mypower.I have the honor to remain dear Madam.Yours very faithfully | Charles Darwin.P.S. I am grieved that my views should incidentally havecaused trouble to your mind but I thank you for yourJudgment & honour you for it, that theology & scienceshould each run its own course & that in the present caseI am not responsible if their meeting point should still befar off.54 JULI-AUGUSTUS 2009Brief 5307Darwin, C. R. aan Boole, M. E., 14 december 1866Down House te Bromley, Kent - 14 december 1866Beste mevrouw,Het zou mij werkelijk veel plezier hebben gedaan als ik Utoereikende antwoorden -of toch op zijn minst antwoorden-had kunnen aanreiken op Uw vragen. Maar ik zieniet in hoe de overtuiging dat alle organische wezens,inclusief de mens, genetische afgeleiden zijn van een eenvoudigelevensvorm, in plaats van afzonderlijk te zijngeschapen, van betekenis kan zijn voor Uw bekommernissen.-Zij kunnen volgens mij enkel beantwoord wordenmet een geheel andere vorm van wetenschappelijk bewijs,of door wat men ‘het innerlijk bewustzijn’ noemt. Mijnmening is niet meer waard dan die van eender welkeandere die over deze onderwerpen heeft nagedacht, hetzou een dwaasheid zijn moest ik haar geven; ik zou evenwelkunnen opmerken dat het mij meer voldoening schenktde onnoemelijke hoeveelheid pijn en lijden in de wereld tezien als een onvermijdelijk gevolg van de natuurlijke gangvan zaken, dat wil zeggen van algemene wetmatigheden,en niet van een directe tussenkomst van God, hoewel ikbesef dat dit onlogisch is in het kader van een alwetendOpperwezen. - Uw laatste vraag kan worden teruggevoerdop het probleem van de vrije wil en de drang, datvoor de meeste mensen onoplosbaar is gebleken.Mijn oprechte spijt dat deze brief zo vreselijk waardeloos is; ikzou U volledige antwoorden hebben gestuurd -hoewel ik weinigtijd en energie heb- als dat in mijn vermogen had gelegen.Het is mij een eer U te mogen groeten, beste mevrouw.Met veel achting, Charles Darwin.P.S. Ik betreur dat mijn opvattingen onopzettelijk zorgenhebben veroorzaakt in Uw geest, maar ik dank U voor Uwmening, die ik respecteer, dat theologie en wetenschap iederhun eigen pad volgen en dat ik niet verantwoordelijk benals in dit geval de paden zich nog lang niet lijken te kruisen.✱Vertaald door Nils Van den Bergh, moreel consulent CMD Turnhout

Beste Charles,Ik heb u nooit gelezen. Als schrijver weet ik hoe vervelend het is wanneer mensen zich een mening vormenover je werk op basis van geruchten. Mijn excuses daarvoor. Wie ik wel gelezen heb is uw collega, AlfredRussel Wallace, die de geschiedenis is ingegaan als ‘de eeuwige tweede van de evolutie’. Na u dus. Hijkwam tot precies dezelfde inzichten als u, maar u hebt ze iets sneller de wereld ingestuurd.Met penicilline is het ook zo gegaan, maar dan omgekeerd. Ernest Duchesne, een jonge Franse arts, publiceerdeal in 1896 een studie over de antibacteriële werking van schimmels, maar niemand besteedde eraandacht aan. Meer dan dertig jaar later deed Alexander Fleming toevallig dezelfde ontdekking en sindsdienwordt hij de uitvinder van penicilline genoemd.Als ik in God geloofde en als ik ook nog eens geloofde dat de Schepping is verlopen zoals het in de Bijbelbeschreven staat, dan zou ik me meer opwinden over die Fleming dan over u. U hebt niet in de scheppingingegrepen. U hebt alleen onze kijk erop bijgesteld. Die was verkeerd, vond u, en u hebt met overtuigendeargumenten uw gelijk aangetoond. Ik betreur het dat er zoveel dieren, planten en insecten moesten sneuvelenvoor uw onderzoek, maar een omelet kun je nu eenmaal niet bakken zonder eieren te breken. Ikvraag me tussen haakjes af of er in uw tijd al omeletten werden gebakken. Misschien is de omelet het pro -duct van de evolutie van de eetkunst. Alles evolueert, beste Charles. Pantei rhei. Zo formuleerde dat deGriekse filosoof Heraclitus.Kent u trouwens deze: Niemand stapt twee keer in dezelfde rivier?Ik vond het boek van uw collega bijzonder leerrijk, al deed het pijn te lezen hoe hij jacht maakte op orangoetansen daarbij door de ‘inboorlingen’ werd aangemoedigd. Sommige orang-oetans verschansten zich inde kruin van een boom en bleven er zitten tot ze van uitputting naar beneden vielen. Wallace conserveerdede huid van de dieren in een vat arak en prepareerde het volledige skelet, dat naderhand aangekocht werddoor het een of andere museum. Vandaag kunnen we ons dat nauwelijks voorstellen. De hele wereld juichtwanneer een orang-oetan in gevangenschap een kleintje krijgt. De tijden evolueren. Tegen wie zeg ik het.In een brief van u die ik in handen kreeg -u ziet, ik heb dan toch iets van u gelezen- legt u een verbandtussen menselijk lijden en algemene wetmatigheden, maar iemand als Fleming wilde die wetmatighedenzelf bij stellen. Volgens één van die wetmatigheden werd een longontsteking de meeste mensen fataal.Maar plotseling kon er worden ingegrepen. De natuur werd er niet minder wreed en arbitrair op, maar demens hoefde haar grillen niet langer als een weerloos slachtoffer machteloos te ondergaan.Alfred Russel Wallace had het trouwens niet over wetmatigheden. Hij had vooral oog voor de stommitei tendie de natuur had begaan in haar zoektocht -haar evolutie, zeg maar- naar bruikbare producten.Paradijsvogels met hun lange staart, uitbundige kuif en kleurrijke pluimen zijn zo’n typisch voorbeeld vaneen onpraktisch ontwerp.En laten we eerlijk zijn: ook de mens is voor verbetering vatbaar. Wat een idee om geslachtsorganen in debuurt van aars en pisgaatje te leggen! Mijn wetenschappelijk onderlegde dochter wist me te vertellen dater is geëxperimenteerd met één opening voor toevoer en afvoer. Dan zouden we alle afval al kotsendemoeten lozen!JULI-AUGUSTUS 2009 55

Brieven aan DarwinDe mens is hoe dan ook één van de rampzaligste ontwerpen. Hij heeft het te warm of te koud, hij ishulpeloos in het donker, hij verveelt zich te pletter, hij wil vliegen, hij komt in opstand tegen zijn sterfelijkheid.De mens kijkt naar de aarde en is niet tevreden met wat hij ziet. Hij kijkt in de spiegel en opnieuwis hij niet tevreden. Hij wil bijsturen en corrigeren, hij zet zijn fantastisch ontwikkelde hersenen in om tezoeken naar oplossingen. En hij vindt ze ook, maar net zogoed creëert hij nieuwe problemen. Of misschienmoet ik zeggen: catastrofes.Misschien is de mens het meest doorslaggevende bewijs dat God niet bestaat. Welke God zou een wezenhebben geschapen dat zijn Schepping kan vernietigen?Als kind leerde ik op school over de oneindigheid van het heelal. Niet alleen was het oneindig, maar hetwas er ook altijd geweest en het zou er altijd zijn. Dat was behoorlijk beangstigend, maar ook geruststellend.Het was te groot voor een mens en dus hoefde je je er niet mee bezig te houden. God was wat nietgedacht kon worden. Hij was de naam voor het oneindige en het eeuwige, voor al wat we toch niet kondenbegrijpen.Maar nu blijkt de vork anders in de steel te zitten. Het heelal is gigantisch uitgestrekt, maar het heeft weleen grens. Het kende een begin en het zal ook een einde kennen. Het is geëvolueerd volgens chemischewetmatigheden. Hoe dat ‘iets’ uit het ‘niets’ ontstaan is, kan niemand verklaren. Tenzij je God weer laatopdraven. Daar heb je Hém weer.Julian Barnes heeft een boek geschreven over de dood dat begint met de zin: “I don’t believe in God, but Imiss Him.” Ik zou ook wel willen dat Hij bestaat. De aarde zou een veiligere plek zijn. Maar net zogoed putik troost uit de algehele toevalligheid van ons bestaan. Het is allemaal minder belangrijk dan we onsvoorstellen. Of dan godsdiensten ons voorhouden. Atheïsten willen hun gelovige broeders en zusters vanhun geloof bevrijden met deze boodschap. “God bestaat waarschijnlijk niet. Maak je niet langer zorgen, engeniet van het leven.” De slogan gaat ervan uit dat God gelovigen vooral angst inboezemt, maar dietoornige God heeft weinig te maken met de wijze Vader over wie me als kind werd verteld. Als je geloofde,leefde je als het ware geborgen in Zijn hand. We zongen dat ook in de mis: “Hij houdt de hele wereld in Zijnhand, hij houdt de hele wijde wereld in Zijn hand, hij houdt ook jou en mij…” et cetera et cetera.Onzin natuurlijk. Dit debat kun je hoe dan ook niet winnen. Als je zegt: alles is toeval, dan roept een koppigegelovige: Dat toeval is God!Over toeval gesproken. Daarnet zette ik de BBC aan en kwam ik terecht in een programma over de visie vancreationisten op de Grand Canyon. Een man noemde de Grand Canyon een “memory spot of God’s angeragainst sin”, maar ook “a testimony to His patience and grace.” God was zo kwaad op zondaars dat hij metzijn vuist de aarde spleet, maar tegelijk houdt God zoveel van ons dat hij er een mooie spleet van maakte.Weet je, Charles, wat het echte wonder is? Dat mensen zulke verhalen kunnen bedenken. En ze vervolgensnog geloven ook.Kristien Hemmerechtsschrijfster en docente56 JULI-AUGUSTUS 2009

Edel Maex’brief aan DarwinBrieven aan DarwinLetter 12757Darwin, C. R. to Aveling, E. B., 13 Oct 1880Down, | Beckenham, Kent.(Railway Station | Orpington. S.E.R.)Oct. 13th 1880PrivateDear SirI am much obliged for your kind letter & the enclosure.-The publication in any form of your remarks on mywritings really requires no consent on my part, & itwould be ridiculous in me to give consent to whatrequires none.- I should prefer the Part or Volumenot to be dedicated to me (though I thank you for theintended honour) as this implies to a certain extentmy approval of the general publication, about whichI know nothing.- Moreover though I am a strongadvocate for free thought on all subjects, yet it appearsto me (whether rightly or wrongly) that directarguments against christianity & theism producehardly any effect on the public; & freedom of thoughtis best promoted by the gradual illumination of men'sminds, which follows from the advance of science.It has, therefore, been always my object to avoidwriting on religion, & I have confined myself to science.I may, however, have been unduly biassed by the painwhich it would give some members of my family,if I aided in any way direct attacks on religion.-I am sorry to refuse you any request, but I am old &have very little strength, & looking over proof-sheets(as I know by present experience) fatigues me much.-I remain Dear Sir | Yours faithfullyCh. DarwinBrief 12757Darwin, C. R. aan Aveling, E. B., 13 oktober 1880Down, Beckenham, Kent.(Treinstation Orpington, South Eastern Railway)13 oktober 1880VertrouwelijkWaarde heer,Ik ben erg vereerd door Uw vriendelijke brief en de bijlage.-Voor de publicatie in eender welke vorm van Uw bemerkingenbij mijn werk heeft U mijn toestemming niet nodig, en hetzou dwaas zijn van mij ergens onnodig toestemming voor tegeven.- Ik heb liever niet dat dit deel of volume aan mijwordt opgedragen (hoewel ik dankbaar ben voor de eer die Umij daarmee wilde toekennen), aangezien dat in zekere matemijn goedkeuring impliceert van het volledige werk, dat ikniet ken.- Hoewel ik een sterk voorstander ben van vrijheidvan denken over alle onderwerpen, lijkt het mij bovendien(al dan niet terecht) dat rechtstreekse argumenten tegen hetchristendom en theïsme nauwelijks effect hebben op hetpubliek; en vrijheid van denken wordt het best gepromootdoor de geleidelijke verlichting van de mensen, ten gevolgevan de vooruitgang van de wetenschap. Daarom is het altijdmijn betrachting geweest, te vermijden over godsdienst teschrijven en heb ik mezelf beperkt tot de wetenschap. Het isechter mogelijk dat ik te vooringenomen ben geweest, omwillevan de pijn die het sommige van mijn familieleden zoubezorgen indien ik op een of andere manier zou meehelpenaan zulke directe aanvallen op religie.-Het spijt me zeer U een verzoek te weigeren, maar ik benoud en zwak en het nalezen van proefdrukken (zo ondervindik nu) vermoeit mij erg.-Ik verblijf inmiddels, met de meeste achting,Ch. Darwin✱Vertaald door Nils Van den Bergh, moreel consulent CMD TurnhoutJULI-AUGUSTUS 2009 57

Brieven aan DarwinBeste Charles Darwin,Als men mij niet verteld had hoe gretig u uitkeek naar de komst van de postbode, dan zou ik het nietgewaagd hebben mij tot u te richten. Maar als u er zelf plezier aan hebt wil ik graag enkele gedachten metu delen.Weet u, ik heb een mateloze bewondering voor mensen die buiten de bestaande kaders en platgetredenpaden durven treden. Door te durven zien wat niemand ooit eerder gezien had en te durven denken watniemand ooit eerder gedacht had, hebt u een wereld gecreëerd. Een wereld die door veel mensen na ubevolkt is geworden. Een wereld die ons een compleet nieuw zicht gebracht heeft op de grandeur van hetleven. Uw prestatie moet daarbij niet onderdoen voor die van uw huidige buurman, Isaac Newton. U was udaar zelf ten volle van bewust.Zoals u had kunnen voorspellen is de mensheid sindsdien maar weinig geëvolueerd. Mensen zijn nogsteeds bange kleine wezens. Dat komt bijzonder goed tot uiting in de manier waarop er heden ten dagemet uw inzichten wordt omgegaan.Aan de ene kant is er, misschien ook voorspelbaar, een religieus kamp dat de evolutieleer te vuur en tezwaard bestrijdt.Maar aan de andere kant is er, heel verrassend, een kamp ontstaan dat met hetzelfde fanatisme de evolutieleerop zijn beurt tot een geloofsfeit verheven heeft en haar even fundamentalistisch te vuur en tezwaard wil verkondigen.Blijkbaar moeten bange kleine mensen zich telkens weer enggeestig in visies vastklampen. De grandeurvan het leven is beangstigend. Het is voor mensen blijkbaar zo moeilijk om met een open geest te vertoevenin die uitgestrekte vrije ruimte die, een andere grote geest, de Boeddha, de middenweg noemde, de middenwegtussen absolutisme en nihilisme.Ik mag er niet te neerbuigend over doen. Onze condition humaine vraagt vooral om mededogen. Leven iszoals u ons misschien ten overvloede duidelijk gemaakt hebt een hachelijke onderneming. Er is wellichtniemand geweest die duidelijker dan u het spanningsveld tussen overleven en aanpassen zichtbaargemaakt heeft.58 JULI-AUGUSTUS 2009

Fascinerend vind ik daarbij vooral hoe u de dood een plaats gegeven hebt midden in het leven. Om het uitte drukken met de woorden van Gregory Bateson, ook een origineel denker, bioloog, antropoloog, zenstudenten een grote fan van u:“By return to the unlearned and massproduced egg, the ongoing species again and again clears itsmemory banks to be ready for the new.”“To be ready for the new”, wat kan meer bevrijdend zijn? Toen iemand aan de Amerikaanse zenmeesterBernie Glassman vroeg: “Wat is verlichting?”, antwoordde die prompt: “The readiness to learn.”Het is wat ik iedereen zou willen toewensen, aan uw fanatieke tegenstanders en uw even fanatiekezelfverklaarde ‘aanhangers’.Met hartelijke groet,Edel Maexsecretaris-generaal van de Boeddhistische Unie van Belgiëen psychiater bij het Ziekenhuis Netwerk AntwerpenJULI-AUGUSTUS 2009 59

Brieven aan DarwinJean PaulVan Bendegemsbrief aan DarwinLetter 11404Grant, James to Darwin, C. R., 6 Mar 1878Letter 11416Darwin, C. R. to Grant, James, 11 Mar 1878Grantown | Fishing tackle makers6th March 1878Dr. Darwin, M.A., F.R.S., &c.Sir,I hope the reasons for my writing you, given below, willexcuse my addressing you as I do.I have been, for a while back, looking at the evidence ofthe existence of God from nature as I have found itenunciated in works on Natural Theology, and I havebeen convinced over and over again of the truth of sucha doctrine. Nevertheless certain apparently contrarydoctrines, as advocated by yourself and ProfessorTyndall, stagger me, and yet I question if they should doso even supposing them to be true, although some seem toargue that they destroy the evidence from nature of God'sexistence. They may not in the least derogatorily affectthe grounds upon which the existence of God might beinferred. I am a comparatively young man, and perhapsmore investigation, experience, and reflection will openmy eyes as to the real value and bearing of your doctrineupon the point in question. I have been reading Prof.Tyndall's “Fragments of Science” and your “Descent ofMan”, in both of which works there are, so far as I cansee civility and candour in stating the foundation ofEvolution, but my knowledge is not sufficiently extensive,and, at any rate, my understanding is not clear enough toenable me to know how your doctrines affect the idea ofthe existence of a God of nature. But you, who are somuch acquainted with nature, so disciplined in intellect,and have doubtless looked at the bearing of your principlesupon this idea, will be able to see how they interfere orstand related to it. I would, in the meantime, therefore bemuch obliged to you if you would, in two or three words,simply tell me if your doctrine of the descent of mandestroys the evidence of the existence of a God looked atthrough nature's phenomena.Trusting that the supreme importance of the subject willmake a reply worthy of your condescension as regards |Your respectful and obedt. servt., | James Grant.Dear Sir,I should have been very glad to have aided you in anydegree if it had been in my power. But to answer yourquestion would require an essay, and for this I have notstrength, being much out of health. Nor, indeed, could Ihave answered it distinctly and satisfactorily with anyamount of strength.The strongest argument for the existence of God, as itseems to me, is the instinct or intuition which we all (asI suppose) feel that there must have been an intelligentbeginner of the Universe; but then comes the doubt anddifficulty whether such intuitions are trustworthy.I have touched on one point of difficulty in the two lastpages of my “Variation of Animals and Plants underDomestication”, but I am forced to leave the probleminsoluble.No man who does his duty has anything to fear, and mayhope for whatever he he earnestly desires.-Dear sir, yours faithfully,Ch. Darwin.Down, Beckenham, Kent,March 11th, 1878.60 JULI-AUGUSTUS 2009

Brief 11404Grant, James aan Darwin, C. R., 6 maart 1878Brief 11416Darwin, C. R. aan Grant, James, 11 maart 1878Grantown | Vistuigmakerij6 maart 1878Dr. Darwin, master in de Taal- en Letterkunde, lid van hetFellowship of the Royal Society enzovoortMijnheer,Ik hoop dat mijn redenen om U te schrijven, zoals onderaanvermeld, als verontschuldiging kunnen gelden om U opdeze manier aan te spreken.Reeds lange tijd bestudeer ik de bewijzen van het bestaanvan God in de natuur zoals die worden verkondigd in denatuurlijke theologie, en telkens weer word ik overtuigdvan de correctheid van die doctrine. Niettemin bestaan erbepaalde schijnbaar tegengestelde doctrines, zoals degenedie U en professor Tyndall propageren, die mij onthutsen enik stel mij de vraag of dat normaal is, zelfs als ik aanneemdat ze kloppen, hoewel sommigen lijken aan te geven dat zehet bewijs van Gods bestaan uit de natuur tenietdoen. Zezouden in niet eens geringe mate een effect hebben op de uitgangspuntenwaaruit het bestaan van God kan wordenafgeleid. Ik ben nog relatief jong en ik acht het mogelijk datmits meer onderzoek, ervaring en reflectie mijn ogen zullenworden geopend voor de werkelijke waarde en gevolgenvan Uw doctrine voor deze kwestie. Ik heb prof. TyndallsFragments of Science en Uw Descent of Man gelezen. Inbeide werken kan ik enkel beschaafdheid en oprechtheidbespeuren in het formuleren van de grondslagen van deEvolutie, maar mijn kennis is te beperkt en mijn begrip isin ieder geval te vaag om mij toe te laten te vatten op welkemanier Uw doctrines het idee van het bestaan van een Godvan de natuur beïnvloeden. Maar U die zo vertrouwd bentmet de natuur, zo geoefend in intellectuele denkprocessen endie ongetwijfeld naar de impact van Uw principes op ditidee heeft gekeken, zult kunnen zien in welke mate zij hiermeein tegenspraak of er net aan gerelateerd zijn. Inafwachting zou ik daarom zeer dankbaar zijn indien Umij gewoon kunt vertellen, in twee of drie woorden, of Uwdoctrine over de afstamming van de mens het bewijs vanhet bestaan van een God, bekeken vanuit de natuurfenomenen,tenietdoet.In de overtuiging dat U het allerhoogste belang van ditonderwerp een antwoord waardig zult achten,Uw nederige en gehoorzame dienaar,James GrantWaarde heer,Het was mij werkelijk een genoegen geweest indien ikook maar enigszins bij machte was U te helpen. Maarom Uw vraag te beantwoorden zou ik een essay moetenschrijven en daar heb ik, met mijn zwakke gezondheid,de kracht niet voor. Toch zou ik U met alle kracht van dewereld nog geen duidelijk en toereikend antwoord kunnengeven.Het sterkste argument voor het bestaan van God lijkt mijhet instinct of de intuïtie die we allemaal (veronderstelik) voelen dat er een intelligente beginner van hetUniversum moet zijn geweest; wat dan weer de moeilijkheiden twijfel oproept of zulke intuïties betrouwbaarzijn.Ik heb een moeilijk punt aangeraakt in de laatste tweepagina’s van mijn Variation of Animals and Plantsunder Domestication, maar ik zie mij genoodzaakt hetprobleem onopgelost te laten.Ieder die zijn plicht doet, hoeft niets te vrezen en maghopen op wat hij oprecht verlangt.Met de meeste achting,Ch. DarwinDown, Beckenham, Kent.11 Maart 1878.✱Vertaald door Nils Van den Bergh, moreel consulent CMD TurnhoutJULI-AUGUSTUS 2009 61

Brieven aan DarwinZeer waarde Charles Darwin,Sta mij toe u voor alles mee te delen dat ik het als een bijzondere eer beschouw een brief aan u te mogenrichten en dan nog wel in de gedaante van een ‘Peeping Tom’. Ik durf vermoeden dat de brief van JamesGrant enkel aan u gericht was en uw antwoord niet noodzakelijk voor derden was bedoeld, maar nu ben iktoch die derde. Mijn vermoeden is groot dat u zelf nooit had gedacht dat al uw correspondentie zo minutieusin kaart zou worden gebracht zodat het, onder andere, mij nu toelaat hieraan mijn bescheidenbemerkingen toe te voegen.Was het uw gezondheid die u zo voorzichtig deed antwoorden of meende u de slotzin echt? Waarschijnlijkeen combinatie van beide, vermoed ik, maar ik deel met groot genoegen uw idee dat er met redelijkemensen valt samen te leven. Je moet ze alleen maar weten te vinden. Maar niet alleen de slotzin is eenstaaltje van voorkomendheid, de rest van de brief ook. Uw uitgebreide excuses die de brief openen, zijnbijna ontroerend te noemen. Het ontbreekt u aan de tijd om een essay te schrijven dat werkelijk een antwoordop de vraag van Grant zou betekenen. Maar u speelt ook graag met argumenten: meteen voegt u eraan toedat zo’n essay toch geen voldoende overtuigingskracht zou hebben, dus, alles bij elkaar genomen, zegt ureeds in de inleiding van de brief dat uw respondent geen antwoord hoeft te verwachten.Het kernargument staat te lezen in de tweede paragraaf. Wilt u het mij vergeven dat ik uw redenering ineen iets meer formele gedaante neerschrijf? Heb ik u goed begrepen, dan beweert u het volgende:Dus:(1) Het sterkste argument voor het bestaan van God is gebaseerd op instincten-intuïties,(2) Instincten-intuïties zijn onbetrouwbaar,(3) Het sterkste argument voor het bestaan van God is onbetrouwbaar.Dat u een slim mens bent, dat wist ik al heel lang, maar wat u hier doet, is echt wel clever! Met één mooigebaar heeft u meteen ook gezegd dat alle andere argumenten die men zou kunnen bedenken, van geenwaarde zijn, omdat u uitdrukkelijk vermeldt dat het hier gaat om het sterkste argument. Niemand, denk ik,zal bezwaar aantekenen tegen deze redenering:Dus:(1’) Het sterkste argument is onbetrouwbaar,(2’) Argument X is zwakker dan het sterkste argument,(3’) Argument X is onbetrouwbaar.(1’) is eenvoudigweg de conclusie van de vorige redenering, (2’) lijkt eminent plausibel, dus (3’) wordtdaardoor vrij dwingend. Zou de eerste redenering kloppen, dan heeft u inderdaad een master-stroke uitgehaald.Staat u mij toe om die redenering dan ook even wat strenger te bekijken. Opdat (3) zou moetenaanvaard worden, moeten (1) en (2) aanvaardbaar zijn.62 JULI-AUGUSTUS 2009

Het merkwaardige is nu dat (1) en (2) precies door uw eigen theorie kunnen onderbouwd worden. De onbetrouwbaarheidvan instincten en intuïties is ondertussen met talloze voorbeelden aangetoond, dus kan ermoeilijk aan (2) getwijfeld worden. Vanuit een evolutionair perspectief bekeken, hoeven we immers dewereld helemaal niet correct te zien, maar wel zo dat het ons een evolutionair voordeel oplevert. Snel kunnenbeslissen op basis van minimale informatie is onwaarschijnlijk handig, maar de keerzijde is dat je afen toe foutloos de mist ingaat (maar blijkbaar niet zo erg dat je van het toneel verdwijnt).ActualiteitBlijft nog (1). Aan de ene kant laat uw theorie toe om een verklaring te geven voor het voorkomen vanreligieuze ervaringen als uitdrukking van een sociale samenhang, eveneens onwaarschijnlijk handig voorde opvang en het opvoeden van pasgeboren, hulpeloze mensenkinderen, maar, aan de andere kant, is eenkanttekening toch nodig, want u beweert bovendien dat het het sterkste argument is voor het staven vaneen religieuze levensbeschouwing. Daar blijf ik helaas even op mijn honger zitten. Van een beetje ervarentheoloog verwacht ik een stevig tegenbetoog dat intuïties hoogstens een ondersteunende rol kunnen spelenen dat de sterkste argumenten door de rede dienen geleverd te worden zodat ook de ongelovige kanbekeerd worden tot de juiste inzichten. Was het misschien daarom dat u in uw brief, al in de aanhef,aangeeft dat het om een onoplosbare zaak handelt? Omdat u vermoedde dat (1) de Achillespees van uwconstructie is? Dat gezegd zijnde, was u duidelijk niet van plan om het daarbij te laten! Er is nog de voorlaatsteparagraaf van uw antwoord dat de volle aandacht verdient.Mijn brief zou namelijk onvergeeflijk onvolledig zijn indien ik u niet zou prijzen voor de sublieme verwijzingnaar de laatste twee pagina’s van uw werk Variation of Animals and Plants under Domestication. Opnieuwdwingt u mijn bewondering af, want daar komt u met een sterkere redenering voor de dag. Wat u daar zegt,is dat als er een Grote Schepper aan het werk zou geweest zijn die een Groot Plan tot uitvoering heeftgebracht, waardoor alles gepredestineerd zou zijn, ja, dan houdt uw theorie op nog enig nut te hebben.Waarom en waartoe dan nog variatie en selectie? Waarom mogelijkheden uitproberen als alles noodzakelijkvastligt? Dus eigenlijk zegt u het volgende:Dus:(1”) Als God bestaat, is mijn theorie overbodig,(2”) Mijn theorie is niet overbodig,(3”) Die God kan niet bestaan.Maar ik neem teveel van uw tijd in beslag. Mag ik nog juist even iets opmerken? Het mag misschien watvreemd klinken als uitspraak – en ik smeek u nu reeds om uw excuses – maar u weet niet hoe blij ik bendat ik na u geboren ben. Daardoor heb ik niet alleen uw werk leren kennen op relatief jonge leeftijd, maarook de verfijningen ervan zoals het samengaan van de genetica en uw theorie om een briljante synthesete vormen die qua verklaringskracht moeilijk kan overtroffen worden. Maar er is een tweede reden voormijn vreugde, zij het dat de aanleiding eerder dramatisch mag genoemd worden. Dat u voor mij geborenbent, maakt ook dat u niet geconfronteerd wordt met de huidige opmars van het creationisme en hetIntelligent Design. Het was al niet makkelijk in uw dagen, maar vandaag neemt het soms waanzinnige vormenaan. Een internetbezoek aan het Creation Museum in Kentucky, USA, moet een mens met verstommingslaan (http://www.creationmuseum.org/). Honderdvijftig jaar na de publicatie van uw boek moet ernog steeds hard gedebatteerd worden om uw ideeën aanvaard te krijgen. Maar mag ik u meteen geruststellen:we zijn met velen om uw theorie te verdedigen, waaronder,Uw nederige dienaar,Jean Paul Van Bendegem<strong>Vrij</strong>e Universiteit BrusselJULI-AUGUSTUS 2009 63

InternationaalEuropean Humanist Professionalswerkbezoek aanAntwerpenFreddy Boeykensvoorzitter European Humanist ProfessionalsDE EUROPEAN HUMANIST PROFESSIONALS (EHP) IS EEN KLEINE, INFORMELE ORGANISATIE DIE OPEUROPEES NIVEAU POOGT DE CONTACTEN TE BEVORDEREN TUSSEN BEROEPSKRACHTEN DIE WERKENVANUIT EEN VRIJZINNIG-HUMANISTISCH PERSPECTIEF. OM DEZE DOELSTELLING TE REALISEREN,HOUDT DE ORGANISATIE REGELMATIG CONTACT MET HAAR LEDEN VIA EEN ELEKTRONISCHE NIEUWS-BRIEF EN EEN UP-TO-DATEWEBSITE: WWW.HUMANISTPROFESSIONALS.ORG. DAARNAAST ORGANI-SEERT DE EHP INTERNATIONALE CONFERENTIES EN WERKBEZOEKEN. EEN INTERNATIONAAL WERKBE-ZOEK HOUDT IN DAT EEN DELEGATIE HUMANISTISCHE PROFESSIONALS KENNIS MAAKT MET DE PRAK-TISCHE WERKING IN EEN ANDER LAND. ZO BRACHT BIJVOORBEELD EEN VLAAMSE EN NEDERLANDSEDELEGATIE IN 2005 EEN UITGEBREID WERKBEZOEK AAN BERLIJN. ER VONDEN OOK TWEE TEGEN-BEZOEKEN PLAATS VAN BERLIJNSE DELEGATIES AAN VLAANDEREN.BRABO TE ANTWERPENVan 30 maart tot 3 april bracht eenkleine Noorse delegatie eenwerkbezoek aan Antwerpen. Zebestond uit Kitty Larsgaard, organisationsecretary voor een regio van Oslo,Kaja Melsom advisor Lifestance andEthics, en Hans Christian Nes, advisorEducational Issues, allen werkzaamvoor het Noorse Human-Etisk Forbund.Ze werden op onze Nationale luchthavenopgewacht door Karl Laurent, deluchthavenconsulent, die op dezewijze de gelegenheid kreeg zijn werkkort toe te lichten. Vervolgens ginghet richting PCMD Antwerpen, waarde delegatie werd verwelkomt doorFreddy Boeykens, voorzitter van deEHP. Hij gaf een algemene introductietot de positie van het vrijzinnig humanismein Vlaanderen, gaande van deonderwijssituatie over de sociaal culturelesector, de werking van de Unie<strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen en de algemeneen categoriale morele dienstverlening.De volgende dag stonden er tweewerkbezoeken op het agenda. In devoormiddag werd de delegatie ontvangenin het Algemeen ZiekenhuisMiddelheim door Corinne Assenheimerdie reeds meer dan vijfentwintig jaarvoltijds aan de slag is als moreel consulentin de zorgsector. Naast de algemenewedervaardigheden van eenconsulent in een ziekenhuis werd extraaandacht besteed aan het themaeuthanasie (zowel het juridischeaspect als de praktijk). Ook een bezoekaan de palliatieve afdeling van het ziekenhuismaakte deze visite levensechten indrukwekkend. Indrukwekkendwas ook het namiddag bezoek aan dehulpgevangenis van Leuven. De directeurvan de gevangenis en Sam DeTroyer, moreel consulent, waren de64 JULI-AUGUSTUS 2009

gastheren. Het bezoek bleek erg confronterend.Vooral de leefomstandighedenbinnen de gevangenis als hetontbreken van de nodigde budgettenvoor de begeleiding en heropvoedingvan de gedetineerden maakten indrukop de bezoekers. De zware dag werdafgerond met een gezellig diner inaanwezigheid van enkele Vlaamsegastheren en vrouwen.Woensdag begon met een werkbezoekaan het rust- en verzorgingstehuisLauzannahof. Moreel consulent HarryBuyl, tevens lid van de raad vanbestuur van de Unie, nam de Noorsebezoekers mee op een wandel- en verteltochtdoor het uitgestrekte gebouwencomplex.Ook sommige bewonerszetten letterlijk hun deur open om eenpraatje te maken met de bezoekers.Van het rvt ging het in volle vaart naarhet federaal secretariaat van de Unie,alwaar de secretaris-generaal, MarinaVan Haeren, en de adjunct secretarisgeneraal,Anne-France Ketelaer, alsgastvrouwen optraden, nadien tijdensde werklunch vervoegd door SonjaEggerickx, voorzitter van de Unie. Datdeze laatste ook voorzitter is van deInternational Humanist and EthicalUnion onderstreepte nog eens extrahet internationale karakter van de uitwisseling.Aansluitend ging het danweer terug richting PCMD Antwerpen,alwaar Annie Hermans, lid van de Be -geleidings groep van het PCMD eninspecteur niet-confessionele zedenleer,inging op zowel inhoud als didactiekvan de cursus moraal. Zij schetsteook de historische context van deonderwijspolitiek in België.Donderdag voormiddag werd eenbezoek gebracht aan het CMDTurnhout. Via een rondetafelgesprekkon de delegatie kennisnemen van hetdagdagelijkse reilen en zeilen van eenPCMD ANTWERPENlokaal CMD. Aansluitend werd het(mooie!) crematorium van Turnhoutbezocht. De directeur zorgde voor eenboeiende rondleiding en gastvrij onthaal.Terug in Antwerpen werd delunch genoten op de oude campus vande universiteit. In aanwezigheid vanJurgen Slembrouck, moreel consulentvan de universiteit, en Luc Meys, voorzittervan de Instelling voor MoreleDienstverlening Antwerpen, werd hetwerkbezoek afgesloten. De volgendedag vond er in Amsterdam nog eenonthaal plaats op het hoofdkwartiervan het Humanistisch Verbond vanNederland. De delegatie had er nogeen boeiend gesprek met moreel consulentenvan Defensie, Justitie en dezorgsector. Ook een onderwijsspecialistenam deel aan het gesprek.Aansluitend vond nog een korte informeleboardmeeting van de EHP plaats.JULI-AUGUSTUS 2009 65

InternationaalSonja Eggerickxherkozen tot voorzittervan de International Humanistand Ethical UnionLONDEN WAS VAN 5 TOTENMET10 JUNI EVENTJES HET CENTRUM VAN HET INTERNATIONALE HUMA-NISME. NAAST DE CONFERENTIES ‘ DARWIN, HUMANISM AND SCIENCE’ - TER GELEGENHEID VANDE 200 STE VERJAARDAG VAN CHARLES DARWIN EN DE 150 STE VERJAARDAG VAN DIENS BOEK ON THEORIGIN OF SPECIES MET ONDER ANDERE PROF RICHARD DAWKINS EN PROF AC GRAYLING, WAAROOK DOOR UVV EEN ENGELSE VERSIE VAN HET UVV-INFODOSSIER DARWIN? AAN DE DEELNEMERSWERD AANGEBODEN - EN ‘UNTOUCHABILITY’ - OVER ‘ONAANTASTBAARHEID’ DAT NOG IN LANDENALS INDIA EN NIGERIA VOORKOMT - VONDEN ER OOK DE ALGEMENE VERGADERINGEN VAN DEEUROPEAN HUMANIST FEDERATION (EHF) EN DE INTERNATIONAL HUMANIST AND ETHICAL UNION(IHEU) PLAATS. DE ALGEMENE VERGADERING VAN DE IHEU HERKOOS SONJA EGGERICKX TOTHAAR VOORZITTER. HIERONDER HAAR REDE.Dear Friends,Imagine you are a president of aninternational organisation askingfor funds all the time, and it mustbe said, not always very successfulin trying it. Imagine there is aworld wide economic crisis and youare still president of that internationalorganisation. Imagine thatthen something very unusual happens:there is a legacy of 2,5 million US $.Well, dear friends, that is exactlywhat happened and I quote fromlast years’ address:“A few month ago, you all got themessage that IHEU got a legacy ofa lot of $, and we were congratulat -ed for it. Well, I must say that al -though something is on its way, wehaven’t yet got a single dollar, noteven a single cent, out of that legacy.I do promise solemnly that assoon as we got through all the legalprocesses, as soon as it is on ouraccount, you will be the first toknow. It must be clear that we wantto share good news with you.”And that is exactly what we did bymailing you last week or so. This,my dear friends, doesn’t mean thatall our problems are over. Themoney has to go into a fund but atleast it will be possible to makethis organisation more effective.SONJA EGGERICKX, VOORZITTER IHEU, JACK JEFFERY, EERSTE VICEVOORZITTER IHEU, EN ROAR JOHNSEN, VICEVOORZITTER IHEUThis year is of course the Darwinyear. And all over the world our66 JULI-AUGUSTUS 2009

Member Organisations (M.O.’s)took part from the first row to commemorateit and to promote science.It is a vital moment in our struggleagainst superstition, in our neverending efforts to make science thenatural way of thinking about theuniverse and the world. We witnessedyesterday how we can explainevolution even to small children.Our ideal of separation of religionand state is not at all fullfilled! Itis not because president Obamamentioned the nonbelievers in hisinauguration speech, that atheistsare fully accepted in the US andwhatever god disappeared in publiclife. It is not because they have thatvery good law of 1905 in Francethat secularism is a fact. LastWednesday there was a memorialservice for the victims of the missingplane of Air France, in the presenceof the president and his wife. It wasin the cathedral and I guess thatnot all victims were catholics.And ask our delegates in inter -national bodies: human rights arenot evident; the Human RightsCouncil in Geneva is still in handsof nations not known for their greatsense of democracy nor respect forhuman rights. But our delegatesdon’t give up and I want to thankthem for it as I did last year and theyear before. We decided to followthe Durban II conference in ordernot to give open space for thosewho are exactly the opposite ofwhat human rights mean. And it isgood that at least someone is thenasty one who keeps the finger inthe pie and makes clear where itshould be about.Our campaigns in India and Africacontinue. Of course we welcomethe Conference on Dalits and wehope that we will succeed in ourproject ‘Adopt a Dalit village’ andthat our MO’s will take part in it.Africa is a difficult part of theworld for humanism but both LeoIgwe and Deo Ssekitooleko areworking hard in their respectiveworkfields. The school project inUganda is doing fairly well, thanksalso to regional humanist groups inthe UK, but they want to buildtheir organisation as such. There isa challenge for us to help them.In parts of the world we don’t havemember organisations. The Growthand Development Committeewants to be a think tank to discussdevelopment possibilities and wesee it as our duty to help to setup new organisations and want toaccentuate the growing part ofour IHEU and thus try to makehumanism known worldwide.Communication is vital and weworked hard on it last year. Butthis brings me to another difficulty:the relation with our M.O.There is internet, there is e-mail,but it seems impossible to appointa contact person for each of ourM.O.’s who would be responsablefor a 2 way contact: we could givemore news about actions, statementsetc from humanist all over theworld but then of course someoneshould be responable to send them.Of course language can be a difficultybut it must be possible to findsolutions in your organisations forthat problem. And of course itwould be great if our website couldbe in more than 1 language, so ifyou know volunteers to translate,send them to our webmaster! Wehave the International HumanistNews, 4 issues in English arepublished yearly and one in French.It would be good if more M.O.’swould cooperate on it. And veryrecently there was a webinar,organised by Matt. I heard that itwas a success and participants wereenthusiast. This could be a futureway of building a network. So thereis hope of course.There are items where we failed. Ithink that the situation of girls andwomen should be much more atopic for us. Where human rightsare violated, the situation forwomen is still worse. At last therecould be some improvement if thenew ‘super-agency for women’ willbe accepted by the UN generalassembly. That would give us, itwould give all women, more legalpower to fight for their rights. AJULI-AUGUSTUS 2009 67

Internationaalhuge responsability for humaniststo implement what we say about allhuman beings and equality intoeveryday life. While finishing thistext I hear on the radio that for thefirst time India will have a woman,-Ms Meira Kumar-, as chair of theparliament. She is member of alower cast. That is good news in away and I do fiercely hope that thesituation of and women and lowercast Indians will finally improve. Iam well aware that her presence isnot enough to change the way oflife in India…Dear friends, we might have beenpersuaded that the Age ofEnlightment reached its aims butmore and more the ideals of thatperiod are being attacked. In name oftolerance we accept lots of violationsof human rights. It is important torealise that not only freedom ofspeech is under attack, but also theright on education, the right to livea descent life, the right to accessgood healthcare, the right forhousing, the right for work… It isimportant not to forget theserights, it is not or this or that butand this and that. Freedom to diefrom starvation is not freedom ofcourse, when freedom of educationis seen as just learning the contentof an old book, presented as holy, itcannot be considered as freedom.Tolerance and respect are vital butthis doesn’t mean that we have toaccept everything. Of course wedo live in a world where differentreligions, cultures, come together.We have to look for a way to livetogether but this may not lead to asociety where particular rules areprevalent on laws. And again: it istime to be proud of being humanist,atheist.And I am glad to say that humanistyoungsters do what they can butwe have to help IHEYO as much aswe can for they are the future. It issimply a must to work togetherwith them without patronisingthem. To find a way to offer themour experience without tellingthem how they have to do what, isa difficult exercise but necessary.I would like to end this speechwith the very simple words:“there is probably no god. Nowstop worrying and enjoy your life”,for this audience we can drop theprobably of course.Sonja Eggerickx 7 juni 2009GENERAL ASSEMBLY IHEU68 JULI-AUGUSTUS 2009

Vijf winnaars krijgen elk een verrassingspakket.Hoe maakt u kans?Vul snel het kruiswoordraadsel in en stuur het sleutelwoord vóór 28 juli 2009 naar de Unie<strong>Vrij</strong>zinnige Verenigingen, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe of fax hetdoor op nummer 02/735 81 66. U kan het ook via e-mail aan ons bezorgen: info@uvv.be. Metevenwel vermelding van ‘oplossing kruiswoordraadsel’ en persoonlijke gegevens.De oplossing verschijnt samen met de namen van de vijf winnaars in het volgende nummer.VOORNAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .GEBOORTEDATUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M VADRES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ANTWOORD:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13❏❏Oplossing vorig nummerHet sleutelwoord dat we zochten wasGEVANGENISWEZEN.Winnaars vorig nummer:Meijeren Margriet uit RetieVandendyck Jean uit HasseltJanssens Adeline uit OverijseVerkest Conny uit OostendeVervloet Luc uit GentbruggeZij kregen elk het boek In Europa: reizen door detwintigste eeuw van Geert Mak.Kruiswoordraadsel 4© Puzzelland.comJULI-AUGUSTUS 2009 69

Jongeren & CultuurEr waren eenstwee zusjes…Sonny Van de Steeneconsulent-stafmedewerker© SONNY VAN DE STEENEER WAREN EENS TWEE ZUSJES… HANNE EN LOTTE. TOEN ZE HET GRAVENSTEEN IN GENT ZAGENOPDOEMEN, MET Z’N KANTELEN EN VLAGGEN, ROBUUST EN REFEREREND NAAR EEN ANDERE WERELD…BRULDE DE ÉÉN UITBUNDIG DAT ZE RIDDER WOU WORDEN EN LICHTTEN DE OOGJES VAN DE ANDER OPTOEN ZE BESEFTE DAT ZE ALS ZELFUITGEROEPEN PRINSES EINDELIJK HAAR KASTEEL HAD GEVONDEN.© SONNY VAN DE STEENEHet middeleeuwse kasteel hetGravensteen is een monument inVlaanderen dat zeker eenbezoekje waard is. Kinderen (en volwassenen)kunnen er doorheen wandelen,geschiedenis aanraken en hunverbeelding voeden.© SONNY VAN DE STEENE© SONNY VAN DE STEENELet wel, het Gravensteen is door zijnhistorisch smalle draaitrappen en enkeleontbrekende balustrades niet zokindvriendelijk.Laat dit je echter niet tegenhouden omhet met kinderen te bezoeken. Hou zesteeds in het oog en geniet daarbij vanhun enthousiasme tijdens hun ontdekkingstocht…OpenZomerperiode [vanaf 1 april tot 30 september]alle dagen van 9u00 tot 18u00[kassa dicht om 17u00].Winterperiode [vanaf 1 oktober tot 31 maart]alle dagen van 9u00 tot 17u00 [kassa dicht om 16u00].Gesloten op 24, 25 en 31 december en op 1 januari.Jeugdonthaal organiseert kinderateliersen themabezoeken voor schoolgroepen(tel. Jeugdonthaal: 09 223 76 51).Prijs-ticket: 8,00 EUR-jongeren -19: gratis-jongeren 19-26: €6,00-senioren (+55): €6,00-groepen (+15 personen): €6,00-inwoners van Gent: gratisMeer infoGravensteenSint-Veerleplein 119000 GentTel.: 09 225 93 06© SONNY VAN DE STEENE70 JULI-AUGUSTUS 2009

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN v.z.w.Provinciale Centra Morele DienstverleningBRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWESTPCMD BrusselStalingradlaan 18-20 - 1000 BrusselT 02 242 36 02 - F 02 242 56 17cmd.brussel@uvv.beFEDERAAL SECRETARIAATBrand Whitlocklaan 871200 Sint-Lambrechts-WoluweT 02|735 81 92 - F 02|735 81 66cmd.federaal@uvv.bewww.unievrijzinnigeverenigingen.bePROVINCIE LIMBURGPCMD HasseltA. Rodenbachstraat 18 - 3500 HasseltT 011 21 06 54 - F 011 23 55 16cmd.hasselt@uvv.bePROVINCIE VLAAMS-BRABANTPCMD LeuvenBrusselsestraat 78 - 3000 LeuvenT 016 23 56 35 - F 016 20 75 47cmd.leuven@uvv.bePROVINCIE ANTWERPENPCMD AntwerpenJan Van Rijswijcklaan 96 - 2018 AntwerpenT 03 259 10 80 - F 03 259 10 89cmd.antwerpen@uvv.bePROVINCIE OOST-VLAANDERENPCMD GentSint-Antoniuskaai 2 - 9000 GentT 09 233 52 26 - F 09 233 74 65cmd.gent@uvv.bePROVINCIE WEST-VLAANDERENPCMD BruggeJeruzalemstraat 51 - 8000 BruggeT 050 33 59 75 - F 050 34 51 69cmd.brugge@uvv.beCentra Morele DienstverleningBRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWESTCMD JetteJetse laan 362 - 1090 JetteT 02 513 16 33cmd.jette@uvv.bePROVINCIE ANTWERPENCMD AntwerpenBreughelstraat 60 - 2018 AntwerpenT 03 227 47 70cmd.antwerpenlokaal@uvv.beCMD HerentalsLantaarnpad 20 - 2200 HerentalsT 014 85 92 90 - F 014 85 44 39cmd.herentals@uvv.beCMD MechelenO.-L.-Vrouwestraat 29 - 2800 MechelenT 015 45 02 25 - F 015 43 55 19cmd.mechelen@uvv.beCMD TurnhoutBegijnenstraat 53 - 2300 TurnhoutT 014 42 75 31 - F 014 42 54 40cmd.turnhout@uvv.beAntennes Morele DienstverleningPROVINCIE ANTWERPENAMD LierAntwerpsestraat 148 (1 ste verdieping)2500 LierT 03 488 03 33 - F 03 488 03 33amd.lier@uvv.beAMD MolLaar 2 bus 3a2400 MolT 014 31 34 24 - F 014 31 34 24amd.mol@uvv.bePROVINCIE LIMBURGCMD GenkBochtlaan 16 bus 6 - 3600 GenkT 089 51 80 40 - F 089 51 80 49cmd.genk@uvv.beCMD MaaslandPauwengraaf 63 - 3630 MaasmechelenT 089 77 74 21 - F 089 77 74 22cmd.maasmechelen@uvv.beCMD TongerenVlasmarkt 11 - 3700 TongerenT 012 45 91 30 - F 012 45 91 39cmd.tongeren@uvv.bePROVINCIE OOST-VLAANDERENCMD AalstKoolstraat 80-82 - 9300 AalstT 053 77 54 44 - F 053 77 97 70cmd.aalst@uvv.beCMD RonseZuidstraat 13 - 9600 RonseT 055 21 49 69 - F 055 21 66 68cmd.ronse@uvv.beCMD Sint-NiklaasAnkerstraat 96 - 9100 Sint-NiklaasT 03 777 20 87 - F 03 777 31 64cmd.sintniklaas@uvv.beCMD ZottegemKastanjelaan 73 - 9620 ZottegemT 09 326 85 70 - F 09 326 85 73cmd.zottegem@uvv.bePROVINCIE LIMBURGAMD BilzenKlokkestraat 4 bus 13740 BilzenT 089 30 95 60 - F 089 56 57 94amd.bilzen@uvv.beAMD LeopoldsburgKoningstraat 49/gelijkvloers3970 LeopoldsburgT 011 51 62 00 - F 011 51 62 09amd.leopoldsburg@uvv.beAMD Sint-TruidenKazernestraat 10/0013800 Sint-TruidenT 011 88 41 17 - F 011 31 26 45amd.sinttruiden@uvv.bePROVINCIE VLAAMS-BRABANTCMD HalleMolenborre 28/02 - 1500 HalleT 02 383 10 50 - F 02 383 10 51cmd.halle@uvv.beCMD TienenBeauduinstraat 423300 TienenT 016 81 86 70 - F 016 82 40 31cmd.tienen@uvv.beCMD VilvoordeVlaanderenstraat 69 - 1800 VilvoordeT 02 253 78 54 - F 02 253 57 87cmd.vilvoorde@uvv.bePROVINCIE WEST-VLAANDERENCMD IeperKorte Torhoutstraat 4 - 8900 IeperT 057 23 06 30 - F 057 23 06 39cmd.ieper@uvv.beCMD KortrijkOverleiestraat 15A - 8500 KortrijkT 056 25 27 51 - F 056 25 27 53cmd.kortrijk@uvv.beCMD RoeselareGodshuislaan 94 - 8800 RoeselareT 051 26 28 20 - F 051 26 28 26cmd.roeselare@uvv.be