Vrij-on-zinnig

“De zinvolheid vaneen uitspraak over ietswat wetenschappelijktoetsbaar is,is dus iets anders dande zinvolheid van een uitspraakdie een ethische,esthetische of metafysischedimensie heeft.”de fysica weet men bijvoorbeeld al vrijlang hoe de zinvolle van de minder zinvolleuitspraken te onderscheiden. Dievaardigheid ontwikkelt zich ook steedsmeer in wat we de cultuur- en gedragswetenschappennoemen, al is dat procesdaar duidelijk nog niet afgerond. Hetgaat hier onder andere om de psychologie,de sociologie en de economie. Inheel wat gebieden weet men momenteelnog niet zo goed hoe aan empirischwetenschappelijk onderzoek te doen ofhoe zin van onzin te onderscheiden,maar dat groeit wel.Hoe kan men van feitelijke uitspraken dezinnigheid achterhalen? Welke methodekunnen we gebruiken?Als vuistregel geldt hier: hoe straffer debewering, hoe straffer ook de argumentatieen het bewijsmateriaal moetenzijn. Neem bijvoorbeeld de discussiesrond het zogenaamd paranormale. Alsiemand beweert dat telepathie bestaat,dan doet hij/zij een empirische uitspraak.Mocht door voldoende experimentenblijken dat telepathie niet kanworden aangetoond, dan is het fair omte concluderen dat het fenomeen waarschijnlijkniet bestaat. Een bewering als“het zou wel eens kunnen dat product X,uit het Verre Oosten, hét middel tegenkanker is”, klinkt een beetje verdacht,maar het is een potentieel betekenisvolleuitspraak die we kunnen controleren.Je doet namelijk testen of experimenten,bijvoorbeeld dubbelblindexperimenten(nvdr. een dubbelblindexperimentis een proef waarbij zowel deonderzoeker als de proefpersonen nietop de hoogte zijn van wie het geneesmiddelkrijgt en wie het placebo). Daarblijkt dan uit of dat middel werkt of niet.Een negatief resultaat maakt de oorspronkelijkeuitspraak niet onzinnig. ZeADAM EN EVA, DOOR LUCAS CRANACH - BRON WWW.FLICKR.COMmaakt het wel onzinnig dat je er achterafzou blijven aan vasthouden.Het is ook zo dat beweringen niet allemaaltegelijk waar kunnen zijn. Het eneis meer plausibel dan het andere, inacht genomen dat het ene misschien allang onderzocht is en eventueel zelfsverbonden werd met andere vormenvan kennis. Als iemand de evolutietheorieniet accepteert, kun je die persoonerop wijzen dat we heel wat aanwijzingenhebben voor evolutie, dat de ideevan evolutie ook strookt met bevindingenuit de geologie, de fysica en descheikunde enzovoort. Met anderewoorden, als je evolutie niet accepteert,kom je in moeilijkheden met allerleiandere zaken.Uitspraken van feitelijke aard, uitsprakendie over de wereld gaan, inclusief overonszelf, kunnen we dus aanpakken metwetenschappelijke methodes.Hoe kan je tewerk gaan bij de tweede categorie,de ethische en esthetische uitspraken?We bevinden ons in een ander domeinals we uitspraken van esthetische ofethische aard beoordelen als zinvol,minder zinvol of zinloos. Dat soort uitsprakenheeft meer te maken met dewaarden en normen die enerzijds gangbaarzijn en die anderzijds in meer ofmindere mate wenselijk zijn. In eenmorele of ethische context moet je danook anders redeneren dan in een puurfeitelijke context.Neem bijvoorbeeld de uitspraak ‘het zougoed zijn als we geen dieren meer zoudeneten’. Voor veel mensen klinkt datmisschien waanzinnig. 95% van demensen eet immers dieren en een grootdeel van onze industrie is daarop gebaseerd.Stel je even voor hoe enorm deverandering zou zijn: geen slagerijenJULI-AUGUSTUS 2009 5