Vrij-on-zinnig

Dossier“Door naar buiten te treden,vernietig je de gedachtevan complotten.”JEAN PAUL VAN BENDEGEMContra geheimhoudingJean Paul Van BendegemHoe gaat men een vijand construeren?Het beeld van de vijand zit in de hoofdenvan mensen. Vijandbeelden encomplottheorieën worden niet doelbewust‘gemaakt’. Wanneer iemandervan overtuigd is -of ten minste deindruk geeft echt te geloven wat hijzegt en schrijft- dat vrijmetselaars inallerlei politieke intriges betrokken zijn,ontstaat een complottheorie als hetware organisch. De vrijmetselaars zijnvaak erg geschikt om binnen zo een vijandbeeldte worden geplaatst: ze zijnzogezegd overal aanwezig, ze hebbenveel macht, ze zitten in een netwerk enzijn allerhande duistere zaken aan hetbekokstoven. De complotdenker roeptdus op om in te grijpen voordat het telaat is. Dan zie je telkens thema’s in hetdiscours terugkomen, zoals het overdrijvenvan de macht van die vijand of hetuit de context rukken van diens activiteiten.Ook gaat een complotdenkeralles vereenvoudigen en citaten gebruikenom zijn theorie te staven.Deze laatste techniek kan toegepastworden op het antimaçonnisme van de19e eeuw. In die periode werden brochuresrondgedeeld waar men vrijmetselaarsaan het woord liet. Die uitsprakenwerden natuurlijk uit hun contextgetrokken en ook het weglaten vanbepaalde zaken was geen uitzondering.Het openbaar maken van interne documentenwas evenmin een zeldzaamheid.Er werd dus een -al dan niet opzettelijk-verkeerd geïnterpreteerd beeldvan de geviseerde vijand geschetst.Verweer is dan ook onmogelijk, wantuiteindelijk hebben ze het wel gezegd.Vereenvoudiging brengt ons bij een polarisatietussen goed en kwaad.Werkt het aspect van geheimhoudingbinnen de vrijmetselarij samenzweringstheorieënin de hand?Dat is eveneens één van de techniekendie men gebruikt bij samenzweringstheorieën.Zij zijn slecht en wij zijngoed. Er kan volgens complotbedenkersdan ook niet onderhandeld wordenmet vrijmetselaars of terroristen-als we deze problematiek naar vandaagdoortrekken.Die theoretici schetsen een dergelijk,algemeen beeld, wat veronderstelt datze spreken over de vrijmetselarij in zijngeheel. En die bestaat niet omdat er talvan verschillen zijn binnen de vrijmetselarij.Zo zijn er twee grote stromingen,de Angelsaksische enerzijds en deLatijnse anderzijds. En binnen BelgiëIk denk dat die geheimhouding dateffectief in de hand werkt. <strong>Vrij</strong> -metselarij wordt iets geheimzinnigs,je weet er te weinig van… en dankomen complottheorieën spontaannaar boven. Daar kan je weinig aandoen.Daarnaast begrijp ik wel -als je degeschiedenis van de vrijmetselarijbekijkt- waarom die geheimhoudingontstaan is. Zo had je de veroordelingenen de excommunicatie in depauselijke encyclieken. Maar dat lijktmij vandaag niet meer te spelen.Daarom ben ik zeer groot voorstandervan de gedachte om naar buitente komen, zij het wel voor degenendie het zich kunnen permitteren. Watmij betreft is dit een strikt persoonlijkezaak, maar vrijmetselaars die hetzich kunnen veroorloven, zouden ditmoeten doen.Zelf geef ik lezingen over de vrijmetselarij,maar dat een persoon alsKarel De Gucht zich uitte als vrijmetselaar,vond ik op zich zeer belangrijk.Want als je dat signaal goedinterpreteert, dan betekent dit dat ereigenlijk geen samenzweringen kúnnenzijn. Stel dat er complotten zoudenbestaan, dan zou je dit nooitbekend maken. Door naar buiten tetreden vernietig je net die complotgedachte.En zelfs al zouden ze de rollen willenspelen die de complotbedenkers hentoeschrijven, dan zouden ze die vandaagook niet meer kunnen spelen.In de 19 e eeuw werd de liberale partijvoorbereid in de loge, maar nubestaat ze en is ze georganiseerd.Daarenboven heb ik als democraatalleen zijn er tal van verscheidenegroepen en koepels. Ze staan in ‘concurrentie’met elkaar, individuele logeshanteren andere standpunten… Dévrijmetselarij bestaat dus niet.Onlangs heb ik een artikel gelezen in DeTijd met als titel ‘De crisis als samenzwering’.Er is geen crisis zonder complottheorieën.Dat zie je doorheen de hele geschiedenis.Als er iets gebeurt wat eenmens niet kan verklaren, gaat die20 JULI-AUGUSTUS 2009