Brieven aan DarwinZeer waarde Charles Darwin,Sta mij toe u voor alles mee te delen dat ik het als een bijz<strong>on</strong>dere eer beschouw een brief aan u te mogenrichten en dan nog wel in de gedaante van een ‘Peeping Tom’. Ik durf vermoeden dat de brief van JamesGrant enkel aan u gericht was en uw antwoord niet noodzakelijk voor derden was bedoeld, maar nu ben iktoch die derde. Mijn vermoeden is groot dat u zelf nooit had gedacht dat al uw corresp<strong>on</strong>dentie zo minutieusin kaart zou worden gebracht zodat het, <strong>on</strong>der andere, mij nu toelaat hieraan mijn bescheidenbemerkingen toe te voegen.Was het uw gez<strong>on</strong>dheid die u zo voorzichtig deed antwoorden of meende u de slotzin echt? Waarschijnlijkeen combinatie van beide, vermoed ik, maar ik deel met groot genoegen uw idee dat er met redelijkemensen valt samen te leven. Je moet ze alleen maar weten te vinden. Maar niet alleen de slotzin is eenstaaltje van voorkomendheid, de rest van de brief ook. Uw uitgebreide excuses die de brief openen, zijnbijna <strong>on</strong>troerend te noemen. Het <strong>on</strong>tbreekt u aan de tijd om een essay te schrijven dat werkelijk een antwoordop de vraag van Grant zou betekenen. Maar u speelt ook graag met argumenten: meteen voegt u eraan toedat zo’n essay toch geen voldoende overtuigingskracht zou hebben, dus, alles bij elkaar genomen, zegt ureeds in de inleiding van de brief dat uw resp<strong>on</strong>dent geen antwoord hoeft te verwachten.Het kernargument staat te lezen in de tweede paragraaf. Wilt u het mij vergeven dat ik uw redenering ineen iets meer formele gedaante neerschrijf? Heb ik u goed begrepen, dan beweert u het volgende:Dus:(1) Het sterkste argument voor het bestaan van God is gebaseerd op instincten-intuïties,(2) Instincten-intuïties zijn <strong>on</strong>betrouwbaar,(3) Het sterkste argument voor het bestaan van God is <strong>on</strong>betrouwbaar.Dat u een slim mens bent, dat wist ik al heel lang, maar wat u hier doet, is echt wel clever! Met één mooigebaar heeft u meteen ook gezegd dat alle andere argumenten die men zou kunnen bedenken, van geenwaarde zijn, omdat u uitdrukkelijk vermeldt dat het hier gaat om het sterkste argument. Niemand, denk ik,zal bezwaar aantekenen tegen deze redenering:Dus:(1’) Het sterkste argument is <strong>on</strong>betrouwbaar,(2’) Argument X is zwakker dan het sterkste argument,(3’) Argument X is <strong>on</strong>betrouwbaar.(1’) is eenvoudigweg de c<strong>on</strong>clusie van de vorige redenering, (2’) lijkt eminent plausibel, dus (3’) wordtdaardoor vrij dwingend. Zou de eerste redenering kloppen, dan heeft u inderdaad een master-stroke uitgehaald.Staat u mij toe om die redenering dan ook even wat strenger te bekijken. Opdat (3) zou moetenaanvaard worden, moeten (1) en (2) aanvaardbaar zijn.62 JULI-AUGUSTUS 2009
Het merkwaardige is nu dat (1) en (2) precies door uw eigen theorie kunnen <strong>on</strong>derbouwd worden. De <strong>on</strong>betrouwbaarheidvan instincten en intuïties is <strong>on</strong>dertussen met talloze voorbeelden aangeto<strong>on</strong>d, dus kan ermoeilijk aan (2) getwijfeld worden. Vanuit een evoluti<strong>on</strong>air perspectief bekeken, hoeven we immers dewereld helemaal niet correct te zien, maar wel zo dat het <strong>on</strong>s een evoluti<strong>on</strong>air voordeel oplevert. Snel kunnenbeslissen op basis van minimale informatie is <strong>on</strong>waarschijnlijk handig, maar de keerzijde is dat je afen toe foutloos de mist ingaat (maar blijkbaar niet zo erg dat je van het t<strong>on</strong>eel verdwijnt).ActualiteitBlijft nog (1). Aan de ene kant laat uw theorie toe om een verklaring te geven voor het voorkomen vanreligieuze ervaringen als uitdrukking van een sociale samenhang, eveneens <strong>on</strong>waarschijnlijk handig voorde opvang en het opvoeden van pasgeboren, hulpeloze mensenkinderen, maar, aan de andere kant, is eenkanttekening toch nodig, want u beweert bovendien dat het het sterkste argument is voor het staven vaneen religieuze levensbeschouwing. Daar blijf ik helaas even op mijn h<strong>on</strong>ger zitten. Van een beetje ervarentheoloog verwacht ik een stevig tegenbetoog dat intuïties hoogstens een <strong>on</strong>dersteunende rol kunnen spelenen dat de sterkste argumenten door de rede dienen geleverd te worden zodat ook de <strong>on</strong>gelovige kanbekeerd worden tot de juiste inzichten. Was het misschien daarom dat u in uw brief, al in de aanhef,aangeeft dat het om een <strong>on</strong>oplosbare zaak handelt? Omdat u vermoedde dat (1) de Achillespees van uwc<strong>on</strong>structie is? Dat gezegd zijnde, was u duidelijk niet van plan om het daarbij te laten! Er is nog de voorlaatsteparagraaf van uw antwoord dat de volle aandacht verdient.Mijn brief zou namelijk <strong>on</strong>vergeeflijk <strong>on</strong>volledig zijn indien ik u niet zou prijzen voor de sublieme verwijzingnaar de laatste twee pagina’s van uw werk Variati<strong>on</strong> of Animals and Plants under Domesticati<strong>on</strong>. Opnieuwdwingt u mijn bew<strong>on</strong>dering af, want daar komt u met een sterkere redenering voor de dag. Wat u daar zegt,is dat als er een Grote Schepper aan het werk zou geweest zijn die een Groot Plan tot uitvoering heeftgebracht, waardoor alles gepredestineerd zou zijn, ja, dan houdt uw theorie op nog enig nut te hebben.Waarom en waartoe dan nog variatie en selectie? Waarom mogelijkheden uitproberen als alles noodzakelijkvastligt? Dus eigenlijk zegt u het volgende:Dus:(1”) Als God bestaat, is mijn theorie overbodig,(2”) Mijn theorie is niet overbodig,(3”) Die God kan niet bestaan.Maar ik neem teveel van uw tijd in beslag. Mag ik nog juist even iets opmerken? Het mag misschien watvreemd klinken als uitspraak – en ik smeek u nu reeds om uw excuses – maar u weet niet hoe blij ik bendat ik na u geboren ben. Daardoor heb ik niet alleen uw werk leren kennen op relatief j<strong>on</strong>ge leeftijd, maarook de verfijningen ervan zoals het samengaan van de genetica en uw theorie om een briljante synthesete vormen die qua verklaringskracht moeilijk kan overtroffen worden. Maar er is een tweede reden voormijn vreugde, zij het dat de aanleiding eerder dramatisch mag genoemd worden. Dat u voor mij geborenbent, maakt ook dat u niet gec<strong>on</strong>fr<strong>on</strong>teerd wordt met de huidige opmars van het creati<strong>on</strong>isme en hetIntelligent Design. Het was al niet makkelijk in uw dagen, maar vandaag neemt het soms waan<strong>zinnig</strong>e vormenaan. Een internetbezoek aan het Creati<strong>on</strong> Museum in Kentucky, USA, moet een mens met verstommingslaan (http://www.creati<strong>on</strong>museum.org/). H<strong>on</strong>derdvijftig jaar na de publicatie van uw boek moet ernog steeds hard gedebatteerd worden om uw ideeën aanvaard te krijgen. Maar mag ik u meteen geruststellen:we zijn met velen om uw theorie te verdedigen, waar<strong>on</strong>der,Uw nederige dienaar,Jean Paul Van Bendegem<str<strong>on</strong>g>Vrij</str<strong>on</strong>g>e Universiteit BrusselJULI-AUGUSTUS 2009 63