Zwanger door incest

gesloten vragen, doorvragen, verhelderen, terugkoppelen,metacommunicatie;• het verkennen in en buiten het geëigende;• het expliciteren van wat men bewust of onbewust niet hardopmag of durft te zeggen;• non-verbale communicatie, bijvoorbeeld houding, stemgeluid,oogcontact, ademhaling;• logische redenering, consistentie, argumentatie, congruentie.De afsluitende fase kenmerkt zich door het ‘binnen halen vande winst’: welke stappen heeft de cliënte kunnen zetten in hetheroveren van de regie over haar eigen leven. Het afscheid nemenkan een confrontatie opleveren met eerdere verlieservaringenen het is van belang hier voldoende tijd voor te nemen.Afscheidsrituelen kunnen behulpzaam zijn in het loslaten van dehulpverlening; van deze tijd van werken aan zichzelf.GroepshulpverleningHet verwerkingsproces kan worden doorlopen door middel vanindividuele hulpverlening en/of groepshulpverlening. Op basisvan de ervaringen met de pilotgroep van de Fiom, kan wordengeconcludeerd dat ook voor deze vrouwen (h)erkenning enondersteuning via groepswerk extra kan bijdragen aan het herstel.“Een groep relativeert heel erg.En wat jij niet durft, durft een ander wel.”Alle geïnterviewde vrouwen die groepshulpverlening hebbengehad, benadrukken de meerwaarde van de groep: “Eenhulpverlener heeft er dan wel voor geleerd, maar de één op één situatieweerhoudt je er soms toch van om bepaalde dingen te zeggen. Jeschaamt je omdat je denkt dat je de enige bent en omdat je niet weetwelke woorden je moet gebruiken. Een groep relativeert heel erg. Enwat jij niet durft, durft een ander wel”.16