Maandblad van het Provinciaal Geschied- en Oudheidkundig ...

De watermolen te Wanssum.Medegedeeld door M. J. Janssen, pastoor, te Meerloo.Het goed op den Berch (naar zijne hooge liggingaldus genoemd) later voorkomende onder de benamingCalkershof, was oorspronkelijk een laethof enmet de laeten daaronder behoorend alsmede de watermolensmet al hunne rechten leenroerig aan het huisBlitterswijck. Deze heeren lieten zulke hoven metgronden erfelijk over aan een of meerdere landbouwers,oorspronkelijk vrijgelatenen, die de bezittingtegen zekere verplichtingen beakkerden. De oorspronkelijkebezitters van zulke uitgestrekte allodiale ofeigen goederen waren de laetheeren, de gebruikersde laeten. De goederen mochten zonder toestemmingvan den heer niet vervreemd, belast of verkocht worden,en het laetgerecht hield op bepaalde tijden zijnezittingen, realiseerde de overdrachten in het laetprotocol,hield opzicht over de verplichte levering vancijnsen, kapoenen en rookhoenders.Wegens zulke bezitting vestigde, in het begin der15de eeuw, de vrouwe van Blitterswijck, Elisabeth vander Donck, de vier malder rogge voor de DinsdagscheSt. Catharina-Mis aldaar, op de watermolens te Wanssum.In 1501 schonk Aert van Blitterswijck aan zijnevrouw eene lijfrente van 5 malder rogge op den Bercherhofte Wanssum.In 1535 komt als leenheer of laetheer voor Jasparvan Lijnden tot Hemmen, heer van Blitterswijck. (1)Naderhand vindt men andere eigenaren van BergerofCalkershof en der watermolens vermeld, zonderdat er nog van • laetgerechtigheden gerept wordt.In 1715 was Calkaershof belast met een jaarlijkscheerfpacht van één malder rogge ten behoeve der armente Wanssum.In 1718 stierf op die hoeve de pachter HendrikDaemen.In de 18de eeuw waren de hoeve en gronden heteigendom van het Augustinessenklooster „Jerusalem"te Venraij, dat volgens opgave van 1794, jaarlijks 29malder gerst ervan opbeurde.Door het Domeinbestuur werd de hoeve (toen naareen der pachters Bussershof genaamd) publiek verkocht.In Juli 1878 werd het geheel groot 29 hectaren 11aren en 20 centiaren door de erven G. J. de Rijk vanSteijl bij openbare veiling in perceelen verkocht.De watermolens te Wanssum lagen aan de Molen-(1) Zie Maasgouw 1900, bladz. 87.46 -beek, de bovenste aan het Gemeente broek, de onderstein de lage weiden tegenover de kerk nabij Calcarshof.Den 26 Mei 1691 waren aankoopers de echteliedenMichiel Fleuren en Anna Lamberts. De onderste waseen korenmolen, de bovenste een olie-, looi-en slijpmolen,doch ook in staat om koren te malen, met hetrecht bij den bovenste nog een volmolen te mogenzetten.Een halve eeuw later vinden wij als eigenaar genoemdGerardus de Mulder (f 1753) en echtgenooteHelena Coenen (t 1758). Hunne dochter PetronellaMulders (f 1781) was gehuwd met Arnold of NoldusKessels (f 1788), wier erven tot in de jaren zestigder vorige eeuw in bezit gebleven zijn. Ten jare 1786werd door deze familie een aanzienlijke boerderij nabijden bovensten molen opgetrokken.Den 4 Juli 1803 verdronk bij het zwemmen in debeek nabij den bovensten molen de 21 jarige jongelingPetrus Zohland uit Well.Of door den drang van het water of door ontredderingvan het gebouw stortte den 17 Februari 1810des avonds ten tien ure de onderste molen in en issinds dien niet meer opgebouwd. Zijn plaats aan debeek is nog kenbaar. De bovenste molen hield het nogruim eene eeuw lang uit. Door de familie Hanckxwerd hij verkocht en in Mei 1921 geheel gesloopt,waardoor een der fraaiste uitzichten van Noord-Limburgverdwenen is.Schilders hebben den typischen molen met zijn radmeermalen op doek gebracht.De oude laethof op den Berch, de oude watermolenszijn verdwenen en behooren tot het verleden,alleen de HH. Diensten van het voormalig St. Catharina-Officiein de kerk van Blitterswijck zijn blijvenbestaan.M. J. JANSSEN, Pastoor.BERICHTEN.Een bizondere Romeinsche dakpan.HEERLEN. Zuid-Limburg en vooral Heerlen is.vrij rijk aan Romeinsche pannen of tenminste aanfragmenten van pannen, afkomstig van Rom. gebouwen.Velen hebben dan ook zoo'n platte vierkante metstaande boorden of een halfronde pan wel gezien (tegulaen imbrex). Doch onze gave platte pan, groot30X42 c.M., gevonden onlangs bij onze opgraving vaneen kleine Rom. villa rustica te Meesenbroek alhier,heeft twee bizondere eigenschappen.Boven aan den bovenkant staat het kleine, niet in