You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
8 Omgewingsake<br />
Ystervark, o ystervark<br />
– vir jou is daar ook ‘n mark<br />
Die artikel is geskryf deur<br />
Francois van der Merwe,<br />
‘n natuurliefhebber van Calvinia.<br />
Vir meer inligting, stuur ‘n e-pos na<br />
info@klipspringer.co.za<br />
GEBAKTE RISSEL OF ystervarkrugvel<br />
is ‘n Karoo- lekkerny. Gemarineer in asyn,<br />
word dit in die oond gebak of op die<br />
rooster gebraai totdat dit lekker krakerig is.<br />
‘n Bietjie sout en peper rond dit af.<br />
Vir baie is die kans om sy rugvel te kan eet,<br />
omtrent al goed van ‘n ystervark. Saam<br />
met die rooijakkals, word hierdie, die<br />
grootste knaagdier in Suid-Afrika, dikwels<br />
met ‘n passie gehaat. Behalwe sy vernielsugtige<br />
eetgewoontes, het die ystervark een<br />
gewoonte wat veral veeprodusente rasend<br />
maak. Geen plastiekwaterpyp is naamlik<br />
veilig waar daar ystervarke is nie en menige<br />
tenke en damme het al leeggeloop nadat<br />
ystervarke die pyp na die krip stukkend<br />
gebyt het. Waarom ystervarke so lief is vir<br />
veral PVC-pyp, is nie duidelik nie. Party<br />
meen dit is om by die water uit te kom<br />
maar selfs droë pype word gebyt en ook<br />
pyp reg by oop water wat die ystervark<br />
sou kon gebruik het.<br />
Dat die ystervark interessant en self uniek is,<br />
lei geen twyfel nie. Oortrek met penne wat<br />
ontvormde verdikte en verharde hare van<br />
keratien is, het ystervarke ‘n baie effektiewe<br />
beskermingsmeganisme en het hulle trouens<br />
baie min natuurlike vyande. Selfs groot<br />
roofdiere soos leeus en luiperds wat soms<br />
ystervarke probeer vang, moet gewoonlik<br />
maar opgee en dan nog met ‘n<br />
lastige en later selfs swerende<br />
pen of twee in ‘n voet<br />
of selfs die gesig. Met<br />
sy penne in ‘n waaierformasie<br />
opgelig,<br />
draai die ystervark<br />
homself gedurig<br />
so dat die feitlik<br />
ondeurdringbare<br />
penne-gordyn<br />
hom beskerm.<br />
Waarom ystervarke met sulke penne<br />
bedek moet wees, kan mens maar<br />
net spekuleer. Dit dien duidelik<br />
vir beskerming en is, soos reeds<br />
genoem, baie effektief. Hulle is<br />
planteters en moet weens hulle relatiewe<br />
grootte, baie eet. Dit beteken dat ystervarke<br />
dikwels ver van hulle gate en vir lang<br />
ure moet wei om genoeg kos te kry en dus<br />
blootgestel sou wees aan allerlei vleisetende<br />
vyande. Deur hulle beskerming in die vorm<br />
van hulle penne-dos so saam met hulle<br />
te dra, kan hulle meer effektief langer<br />
en verder weg van hulle gate wei. Ander<br />
kleiner knaagdiere wat dit buite hulle gate<br />
waag, moet dikwels maar naby aan<br />
‘n veilge wegkomplek bly, maar nie ystervarke<br />
nie.<br />
Ystervarke is veral lief vir plantwortels,<br />
wortelstokke en bolle en is goeie grawers.<br />
Soms lyk ‘n bolryke-area wat deur<br />
ystervarke “bewerk” is, of dit omgeploeg<br />
is. En dit is juis hier waar die ekologiese<br />
waarde van ystervarke lê. Nie alleen is<br />
hulle natuurlike “grondbewerkers” wat<br />
weer “gebroke” areas skep waar nie alleen<br />
reënwater in die holtes en uit grawings<br />
opgevang word nie, maar ook die saadjies<br />
van allerlei plante ‘n ge leentheid<br />
kry vir ontkieming. Stukkies afgebreekte<br />
wortelstokke en bolle word ook dikwels<br />
agtergelaat wat dan weer kan uitloop sodat<br />
die plant so kan ver meerder. Deurdat hulle<br />
groot areas dek, versprei ystervarke ook<br />
effektief die sade van plante waarvan hulle<br />
die vrugte of peule geëet het. Soms is dit<br />
egter ook die sade van indringerplante soos<br />
Presopis wat so verder versprei.<br />
Ystervark eet graag boombas veral in<br />
droër tye wanneer ander kos skaars mag<br />
wees. Bome waarvan die bas rondom<br />
afgevreet is, gaan dood en daar is al<br />
voorgestel dat ystervarke ook hier ‘n nuttige<br />
ekologiese rol vervul deur dat hulle bos- en<br />
boomindringing mag beperk ten behoewe<br />
van die behoud van grasryke areas. In<br />
tuine, landerye en boorde is ystervarke<br />
morsig en vernielsugtig en is effektiewe<br />
uitsluiting noodsaaklik.<br />
Ystervark met penne orent maak ‘n indrukwekkende gesig.<br />
Of in die oordeel van enige produsent<br />
al die langtermyn-ekologiese “plusse”<br />
die (korttermyn) ekonomiese verliese van<br />
ystervarke sal uitwis, is te betwyfel. Gelukkig<br />
is ystervarke volop, teel maklik aan en is<br />
tans onder geen bedreiging van uitwissing<br />
nie. Daar is nietemin dele waar hulle<br />
meedoënloos gejag word nie alleen vir<br />
veldkos nie maar ook vir hulle penne wat<br />
baie populêr geraak het in die modeen<br />
toerismebedrywe.
Change language