HOOFDSTUK 20

Hoofdstuk 20
Paragraaf 20.2

Stimuleringsmaatregelen

Paragraaf 20.2 Opgaven
Hoofdstuk 20
Paragraaf 20.1

Paragraaf 20.5
Wisselkoersen

Paragraaf 20.5 Opgaven (bron EmjD 13)
I
a
b
II
Yen, pond en dollar: internationaal geaccepteerde valuta’s
De valuta’s van Japan (yen), Groot-Brittannië (pond) en de Verenigde Staten van
Amerika (dollar) spelen een belangrijke rol bij internationale transacties over de hele
wereld. De wisselkoers van deze valuta’s wordt bepaald door vraag en aanbod op de
valutamarkt.
Een koersdaling van de yen wordt …(1)… genoemd. Deze koersdaling ontstaat als de
vraag naar yens …(2)… is dan het aanbod van yens.
Wat moet in plaats van de cijfers worden ingevuld om een economisch correcte tekst te
krijgen?
Bij (1) appreciatie / depreciatie
Bij (2) groter / kleiner
De vraag naar yens op de valutamarkt kan door diverse oorzaken toenemen. Daarover
staan hieronder vier uitspraken. Geef voor elke uitspraak aan of deze juist of onjuist is.
Uitspraak 1: Als de exportwaarde van Japan toeneemt, stijgt daardoor de vraag naar
yens.
Uitspraak 2: Als de rente in Japan daalt, stijgt daardoor de vraag naar yens.
Uitspraak 3: Als Japanse bedrijven in Engeland gaan investeren, stijgt daardoor de
vraag naar yens.
Uitspraak 4: Als Japanse bedrijven vanuit Engeland winst overboeken naar Japan,
stijgt daardoor de vraag naar yens.
Havo deelvak 2001-I-4
De dollar op de schommel
De Amerikaanse dollar speelt bij veel internationale transacties een belangrijke rol. De
koers van de dollar schommelt ten opzichte van bijvoorbeeld de euro, het pond en de
yen. In de figuur is de ontwikkeling van enkele wisselkoersen voor een periode van vijf
maanden in beeld gebracht. De koersontwikkeling wordt veroorzaakt door
veranderingen in de vraag en het aanbod op de valutamarkt.
a
In november is de koers van de dollar ten opzichte van de euro ... (1)... Deze
koersverandering van de dollar wordt ...(2)... genoemd en ontstaat als de vraag naar
dollars ...(3)... is dan het aanbod van dollars.
Wat moet in plaats van de cijfers worden ingevuld om een economisch correcte tekst te
krijgen?
Bij (1) gedaald / gestegen

Bij (2) appreciatie / depreciatie
Bij (3) groter / kleiner
b
III
Het aanbod van dollars op de valutamarkt kan door verschillende oorzaken toenemen.
Daarover gaan de onderstaande uitspraken (VS staat voor Verenigde Staten van
Amerika).
Geef voor elke uitspraak aan of deze juist of onjuist is.
uitspraak 1: Als de VS goederen uit Europa importeren, neemt daardoor het aanbod
van dollars toe.
uitspraak 2: Als in de VS werkende Nederlanders geld naar Nederland sturen, neemt
daardoor het aanbod van dollars toe.
uitspraak 3: Als Europeanen beleggen in de VS, neemt daardoor het aanbod van
dollars toe.
uitspraak 4: Als Europese toeristen de VS bezoeken, neemt daardoor het aanbod van
dollars toe.
Havo deelvak 2002-I-2
Nederland en de euro
De Nederlandse economie wordt een open economie genoemd. Mede door de hoge
export- en importquote (export en import als percentage van het nationale inkomen) is
de Nederlandse economie erg gevoelig voor bijvoorbeeld veranderingen van
wisselkoersen. Zo heeft een verandering van de koers van de euro invloed op zowel
het prijsniveau als de omvang van het nationale product in Nederland.
a
b
c
d
Bereken met hoeveel procent de importwaarde in 2000 ten opzichte van 1999 is
veranderd. Geef daarbij aan of het om een stijging of een daling gaat.
Leg uit dat door een koersdaling van de euro de kosteninflatie in Nederland kan
toenemen.
Leg uit dat door een koersdaling van de euro de productie in Nederland kan toenemen.
Zal de productie in Nederland tegenwoordig sterker, minder sterk of even sterk
reageren op een koersverandering van de euro dan vroeger op een koersverandering
van de gulden? Licht het antwoord toe.
Havo deelvak 2002-II-5

IV uit een krant (mei 2002): Euro krabbelt op
Na maanden kwakkelen steeg de euro deze maand naar een koers van ruim 93
dollarcent. De euro steeg deels op eigen kracht en deels dankzij een verzwakking van
de dollar. Uit zorg over het enorme handelstekort met Europa en het uitblijven van het
economische herstel in de Verenigde Staten van Amerika (VS), trokken beleggers zich
massaal terug uit Amerikaanse aandelen en zochten een veilig heenkomen in
Europese aandelen. Ook houden beleggers er rekening mee, dat de Europese
Centrale Bank (ECB) in juni de rente verhoogt. Aanleiding voor deze verhoging is de
aanhoudend hoge inflatie en de voorzichtig aantrekkende economische groei in het
eurogebied.
a
b
c
d
V
Is er bij een koersstijging van de euro ten opzichte van de dollar sprake van een
appreciatie of van een revaluatie van de euro? Verklaar het antwoord.
Leg uit hoe het uitblijven van economisch herstel in de VS voor beleggers aanleiding
kan zijn om aandelen van Amerikaanse bedrijven te verkopen.
Zal een renteverhoging door de ECB de koersstijging van de euro afremmen of
stimuleren? Verklaar het antwoord.
Leg uit hoe een koersstijging van de euro de inflatie in het eurogebied kan beperken.
Havo totaalvak 2004-II-5
Van gulden naar euro
Vanaf 1 januari 2002 is de euro in elf Europese landen wettig betaalmiddel. In de loop
van 2002 is de eigen valuta van deze landen afgeschaft. De omrekenkoersen tussen
de eigen (= lokale) valuta en de euro zijn eind 1998 vastgesteld. In tabel 3 staan enkele
van deze omrekenkoersen.
a
De familie Van Weerden heeft in 2001 voor één week een vakantiehuisje in Frankrijk
gehuurd. De huurprijs van het vakantiehuisje bedroeg 1.650 Franse francs per week.
Bereken het bedrag in guldens dat de familie Van Weerden kwijt was aan het huren
van het vakantiehuisje.

c
d
Op het moment dat de koers van de euro werd vastgesteld, was de inflatie in
Nederland relatief hoog. Achteraf had de centrale bank van Nederland daarom liever
gezien dat bij het vaststellen van de omrekenkoersen van een hogere koers van de
Nederlandse gulden was uitgegaan. Een hogere koers van de gulden zou echter tot
een toename van de werkloosheid in Nederland geleid kunnen hebben.
Zou de huur in guldens van het vakantiehuisje van de familie Van Weerden hoger of
lager zijn geweest als de koers van de gulden hoger was geweest? Verklaar het
antwoord.
Leg uit dat een hogere koers van de gulden had kunnen leiden tot een toename van de
werkloosheid in Nederland.
Stel dat bij het vaststellen van de omrekenkoersen van een hogere koers van de
gulden was uitgegaan.
Is de hier bedoelde hogere koers een appreciatie? Licht je antwoord toe.
Havo totaalvak 2002-I-5
VI
Nederlandse bedrijven gevoelig voor wisselkoers euro
Nederlandse bedrijven zijn sterk gericht op het buitenland. In vergelijking met andere
bedrijven in Europa exporteren en importeren Nederlandse bedrijven naar verhouding
veel. Daarnaast zijn de investeringen en beleggingen van Nederlandse bedrijven in het
buitenland naar verhouding groot. Nederlandse bedrijven zijn daardoor gevoelig voor
schommelingen in de wisselkoers van de euro ten opzichte van bijvoorbeeld de
Amerikaanse dollar en het Engelse pond. De onderstaande krantenartikelen uit juli
2000 illustreren dit.
a
Is de koers van de euro ten opzichte van het Engelse pond gedaald of gestegen?
Verklaar het antwoord met behulp van de informatie uit krantenartikel 1.

c
VII
a
b
c
In de eerste helft van 2000 waren er marktomstandigheden die de koers van de euro
kon doen dalen.
Noem een krantenartikel dat daarop wijst. Licht het antwoord toe.
Voor de tweede helft van 2000 en in 2001 zijn er een aantal omstandigheden
aanwezig, waardoor beleggers een stijging van de eurokoers doen wachten.
Noem twee krantenartikelen waarin een oorzaak van deze koersstijging staat
beschreven. Licht het antwoord toe.
Havo totaalvak 2002-II-2 (aangepast)
Hongaarse forint onderuit
De Hongaarse Centrale Bank probeert de koers van de Hongaarse munt, de forint, te
stabiliseren. Daarbij richt de Hongaarse Centrale Bank zich vooral op de koers van de
forint ten opzichte van de euro. Enkele citaten uit een krantenartikel (januari 2004):
citaat 1 - De dalende vraag op de valutamarkt naar de forint heeft ertoe geleid dat de
koers van de forint in korte tijd sterk is gedaald. In januari 2003 werd voor een euro
240 forint betaald. In december 2003 was de koers van de euro gestegen tot 257 forint
en in januari 2004 zelfs tot 274 forint.
citaat 2 - Om de economie te stimuleren, heeft de Hongaarse regering haar uitgaven
verhoogd. Tussen 2001 en 2004 liep het begrotingstekort van de Hongaarse overheid
op van 4,1% tot 9,2% van het nationale product. In deze periode nam daardoor ook de
inflatie in Hongarije sterk toe.
citaat 3 - In de tweede helft van 2003 hebben beleggers massaal hun beleggingen ter
waarde van 150 miljard forint omgezet in beleggingen buiten Hongarije. Daardoor
daalde de koers van de forint nog verder.
Hoe noemt men in de economie de koersdaling waarvan in citaat 1 sprake is?
Het krantenartikel geeft verklaringen voor de koersdaling van de forint.
Kies citaat 2 of citaat 3 en beschrijf welke verklaring voor de koersdaling van de forint
uit dit citaat kan worden afgeleid.
Om de koersdaling van de forint af te remmen, verhoogde de Hongaarse Centrale
Bank eind december 2003 de rente van 9,5% naar 12,5%.
Leg uit hoe een renteverhoging de koersdaling van de forint kan afremmen.
(havo examen 2008 opgave 5)
VIII Beredeneer of de wisselkoers van de euro ten opzichte van de US$ stijgt of daalt als:
a de rente in de VS daalt.
b de ECB Amerikaanse dollars verkoopt in het kader van haar interventiebeleid.
c de verbetering van de concurrentiepositie van Amerikaanse bedrijven leidt tot een
toename van de import door de EU.
d Europese ondernemingen Amerikaanse bedrijven overnemen.
e Amerikaanse ondernemingen dochterondernemingen opzetten binnen de EMU.
IX
Nederland handelsland
De concurrentiepositie van een land in het internationale handelsverkeer wordt onder
andere beïnvloed door de ontwikkeling van het prijspeil en de wisselkoers van de
valuta van dat land. Bestudeer eerst onderstaande tabel en grafiek en beantwoord
daarna de vragen.

a
b
c
Leg uit hoe een stijging van het invoerprijspeil van een land kan leiden tot een stijging
van het uitvoerprijspeil van dat land.
Worden de invoerprijzen in euro’s in Nederland hoger of lager door een koersdaling
van de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar? Verklaar het antwoord.
In 2000 hebben de Verenigde Staten van Amerika (VS) voor import uit Nederland €
11,5 miljard betaald. Omgerekend in dollars was met deze import $ 10,58 miljard
gemoeid. Stel dat de VS in 2001 hetzelfde importpakket uit Nederland koopt.
Bereken hoeveel Amerikaanse dollars de VS voor dit importpakket in 2001 moet
betalen.
Havo totaalvak 2005-I-7

Paragraaf 20.1
Betalingsbalans

Paragraaf 20.1 opgaven (EmjD 16)
I
Voor de twee denkbeeldige landen Oranjeland en Reeland gelden de onderstaande
gegevens. Alle bedragen in miljarden geldeenheden behalve de quota.
Export
(E)
Import
(M)
Saldo
buitenland
(E-M)
Exportquote
(e)
Importquote
(m)
Nationaal
Inkomen
(Y)
Oranjeland 200 20 0,2
Reeland 60 0,4 200
a
b
c
Bereken voor Oranjeland de waarde van de import, de exportquote en het nationale
inkomen.
Bereken voor Reeland de waarde van de export, het saldo buitenland en de
importquote.
Welk van beide landen heeft de meest open economie? Verklaar je antwoord.
II
a
De economie van een land heeft een sterk open karakter.
Wat kun je over de handelsquote van dit land zeggen ten opzichten van die van veel
andere landen?
De handelsquote is de optelsom van de exportquote en de importquote. De export van
dit land bedroeg in 2006 € 197 miljard en de import € 180 miljard. Verder is gegeven
dat het nationale inkomen van dat land in 2006 € 350 hoog was.
b Bereken de handelsquote van dit land in 2004.
III
a
b
c
IV
Volgens de betalingsbalans van een land over 2006 gaven buitenlandse toeristen voor
een bedrag van € 5,5 miljard uit in dat land. Het dekkingspercentage van het
internationale reisverkeer (verhouding ontvangsten/uitgaven) bedroeg 45 procent.
Geef de definitie van het begrip betalingsbalans.
Op welke deelrekening van de betalingsbalans wordt het internationale reisverkeer
geregistreerd?
Bereken het bedrag dat inwoners van dat land als toeristen in 2006 in het buitenland
hebben besteed (in miljarden euro’s in één decimaal nauwkeurig).
Havo
In 2002 wordt in de landen die deelnemen aan de Economische en Monetaire Unie
(EMU) de euro als gemeenschappelijke munt ingevoerd. De betalingsbalans van
afzonderlijke EMU-lidstaten wordt dan ondergeschikt aan de betalingsbalans van de
EMU. Stel dat enkele gegevens over de betalingsbalans van de EMU in 2004 luiden als
in de tabel (alle bedragen in miljarden euro’s):
a
De optelsom van de ontvangsten uit de export van goederen van de afzonderlijke
EMU-lidstaten is hoger dan 311,7 miljard euro.
Geef daarvoor de verklaring.

c
d
e
f
Bereken voor welk bedrag de EMU in 2004 aan diensten importeert.
Bereken met welk bedrag de officiële reserves van de EMU in 2004 veranderen. Geef
ook aan of het een afname of een toename van de officiële reserves betreft.
Het saldo op de kapitaalrekening wordt bepaald door het verschil tussen kapitaalexport
en kapitaalimport.
Noem een voorbeeld van een transactie die tot de kapitaalimport van de EMU wordt
gerekend.
Stel dat er op de goederenrekening van de EMU in een bepaald jaar een overschot is.
Een koersverandering van de euro heeft invloed op dit overschot.
Leidt een koersdaling of een koersstijging van de euro tot afname van het overschot op
de goederenrekening van de EMU? Verklaar het antwoord.
Stel dat de koers van de euro in een periode sterk daalt. De Europese Centrale Bank
(ECB) kan dan ingrijpen, door bijvoorbeeld de rentestand te beïnvloeden.
Moet de rentestand worden verhoogd of worden verlaagd om een koersdaling van de
euro af te remmen? Verklaar het antwoord.
Havo totaalvak 2000-II-5
V
uit een krant:
Tekort op de goederenrekening VS bereikt recordhoogte
In januari 2000 hadden de Verenigde Staten van Amerika (VS) te maken met een
dalende export en een stijgende import. Het tekort op de goederenrekening van de
betalingsbalans van de VS is in januari 2000 naar een recordhoogte van 28 miljard
dollar gestegen. Oorzaak van deze stijging is de sterke prijsstijging van aardolie. Als de
export en import van aardolie buiten beschouwing worden gelaten, komt het tekort op
de goederenrekening van de VS in januari 2000 uit op 21,1 miljard dollar. Ondanks een
voortdurende stijging van het tekort op de goederenrekening van de VS is de koers van
de dollar in januari 2000 gestegen.
a
b
c
d
VI
Op welke deelrekening van de betalingsbalans worden buitenlandse beleggingen
geboekt?
Is het bedrag van de export van aardolie van de VS in januari 2000 groter of kleiner
dan het bedrag van de import van aardolie? Verklaar het antwoord.
Leidt een stijgend tekort op de goederenrekening van de VS tot een toename van het
aanbod van dollars of tot een toename van de vraag naar dollars op de valutamarkt?
Verklaar het antwoord.
Noem een oorzaak van de koersstijging van de dollar in januari 2000. Verklaar het
antwoord.
Havo totaalvak 2003-I-8
uit een krant:
Handel in afval draagt bij aan duurzame economische ontwikkeling
Veel afval van West-Europese landen wordt in andere landen gerecycled. Zo wordt oud
papier geëxporteerd naar India, oude autobanden naar Oost-Europa en afvalplastics
naar China. De relatief goedkope arbeid in de afvalimporterende landen maakt het
rendabel in die landen uit het afval materialen te selecteren die geschikt zijn voor
hergebruik. Uit onderzoek door een milieu-econoom blijkt dat de export van recyclebaar
afval door West-Europese landen een bijdrage kan leveren aan een meer duurzame
economische ontwikkeling. In het onderzoeksrapport wordt geconcludeerd dat
secundaire grondstoffen 1) voor de afvalimporterende landen een aantrekkelijk

alternatief zijn voor de import van primaire grondstoffen 2) . Verwacht wordt dat door de
recycling van afval de prijzen van primaire grondstoffen op de wereldmarkt dalen.
Daarnaast wordt voor een afvalimporterend land als China een gunstig effect op het
saldo van de lopende rekening van de betalingsbalans verwacht.
1) Secundaire grondstoffen zijn via recycling teruggewonnen grondstoffen.
2) Primaire grondstoffen zijn nog niet eerder in producten verwerkte grondstoffen.
a
b
c
d
VII
Leg uit dat de verwerking van recyclebaar afval ertoe kan bijdragen dat de
economische ontwikkeling duurzamer wordt.
Noem de deelrekening van de lopende rekening van de betalingsbalans van China
waarop de import van afvalplastics wordt genoteerd.
Leg uit dat recycling van afvalplastics een gunstige invloed kan hebben op het saldo
van de lopende rekening van de betalingsbalans van China.
Leg uit dat door recycling de prijzen van primaire grondstoffen op de wereldmarkt
kunnen dalen.
Havo totaalvak 2004-I-5
uit een krant:
Filippijns exportproduct: de au pair
Ongeveer 20 jaar geleden vond een omslag plaats in de inkomsten uit toerisme van de
Filippijnen: na een jarenlange groei begonnen deze inkomsten te dalen. De Filippijnse
regering heeft naar mogelijkheden gezocht om andere bronnen van deviezen aan te
boren. Een van de mogelijkheden bleek het stimuleren van au pairs om in westerse
landen aan de slag gaan. In rijke westerse landen is gebrek aan laaggeschoold
personeel dat kan worden ingezet bij kinderopvang en huishoudelijke arbeid. Filippijnse
au pairs blijken uitstekend in de vraag naar dit personeel te kunnen voorzien. Van het
geld dat de au pairs in westerse landen verdienen, sturen zij het grootste deel naar de
Filippijnen, waar het gebruikt wordt om in het levensonderhoud van familieleden te
voorzien.
In de tabel staan enkele gegevens van de betalingsbalans van de Filippijnen van de
jaren 1990 en 2000.
a
b
Is er in 2000 sprake van een overschot of van een tekort op de kapitaalrekening van de
betalingsbalans van de Filippijnen? Verklaar het antwoord.
Het toenemende aantal Filippijnse au pairs in westerse landen heeft tussen 1990 en
2000 geleid tot een toename van inkomsten van deviezen voor de Filippijnen.
Uit welk(e) gegeven(s) in de tabel kan dit blijken? Verklaar het antwoord.
Havo totaalvak 2005-II-8

Paragraaf 20.4
Economische en Europese integratie

10 In de landen van de Economische en Monetaire Unie (EMU) ontstaat in 2007 een
discussie over de ontwikkeling van de rente. Aanleiding zijn de stijgende koers van de
euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar en een oplopende inflatie.
Gebruik bron 4.
a
b
c
d
Bereken met hoeveel procent de koers van de euro ten opzichte van de dollar tussen
2005 en 2007 is gestegen.
Leg uit dat de Europese producenten door deze koersontwikkeling afzetproblemen
kunnen krijgen op de Amerikaanse markten.
Leg uit dat de Europese producenten door deze koersontwikkeling afzetproblemen
kunnen krijgen op de Europese markten.
In juni 2007 verhoogt de Europese Centrale Bank (ECB) het belangrijkste rentetarief
met een kwart procentpunt tot 4%. Omdat de inflatie in de EMU blijft stijgen, worden
verdere renteverhogingen niet uitgesloten. Sommige economen zeggen dat de
rentetarieven omlaag zouden moeten. Er ontstaat een debat over de gewenste richting
van de verandering van de rentestand. Nicolas Sarkozy is president van Frankrijk. Zijn
landgenoot Jean-Claude Trichet is president van de ECB. Sarkozy en Trichet
verschillen van mening over de ontwikkeling van de rentestand die wenselijk lijkt, gelet
op de economische situatie in Europa in de tweede helft van 2007. Volgens de een is
een renteverhoging gewenst, volgens de ander juist een renteverlaging. Zij maken
beiden een eigen persbericht, waarin ieder op zijn manier de keuze voor de
verandering van de rentestand beargumenteert.
Schrijf het persbericht van Sarkozy of het persbericht van Trichet.
Vermeld in dit bericht wat er met de rentestand moet gebeuren.
Gebruik de bronnen 4, 5 of 6 om het standpunt te onderbouwen.
Gebruik voor het totale bericht maximaal 40 woorden.

on 6 uit een krant van juli 2007
Regeringsleiders van de lidstaten van de EMU zijn er niet in geslaagd één standpunt in
te nemen in het debat over de ontwikkeling van de rente. De Franse president Sarkozy
maakt, gelet op de voor 2008 verwachte conjuncturele neergang in de EMU, zich
zorgen over de rentestand en over de koersontwikkeling van de euro. Andere
regeringsleiders zijn tegen een verzwakking van de euro. Eén van hen verwoordt het
als volgt: “Een sterke euro heeft ook nadelen, maar is nog altijd beter dan een zwakke
euro”.
e
Sarkozy en Trichet vinden allebei dat ze het gelijk aan hun kant hebben. De tekenaar
van bron 7 laat beiden tegen elkaar zeggen: “U begrijpt geloof ik niet helemaal goed,
wie hier eigenlijk de baas is”.
Leg uit dat Sarkozy en Trichet beiden aanspraak kunnen maken op deze uitspraak.
(Havo pilot examen 2009 opgave 2)
15 In Europa streeft een groot aantal landen naar eenwording in de vorm van een
economische en monetaire unie. In een krant van 2002 staat daarover het volgende:
In een economische unie is er vrij verkeer van goederen, diensten, personen en
kapitaal.

a
b
Noem het kenmerk van een monetaire unie.
Een aantal landen uit Midden- en Oost-Europa wil toetreden tot de Europese Unie
(EU).
Leg uit dat door toetreding tot de EU de welvaart in die toetredende landen kan
toenemen.
c
Vooral Duitsland en Oostenrijk verwachten een grote toestroom van immigranten uit de
grenslanden Hongarije, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië. Een Duitse
tegenstander van de uitbreiding zegt: “Door het vrij verkeer van personen zal onze
koopkracht dalen.”
Hieronder staan drie tussenstappen:
1 lagere lonen
2 meer immigranten
3 groter aanbod van arbeidskrachten
In welke van de onderstaande regels staan de tussenstappen in een zodanige volgorde
dat ze de gedachtegang van de tegenstander goed weergeven?
A vrij verkeer van personen à 1 à 2 à 3 à koopkrachtdaling
B vrij verkeer van personen à 1 à 3 à 2 à koopkrachtdaling
C vrij verkeer van personen à 2 à 1 à 3 à koopkrachtdaling
D vrij verkeer van personen à 2 à 3 à 1 à koopkrachtdaling
E vrij verkeer van personen à 3 à 1 à 2 à koopkrachtdaling
F vrij verkeer van personen à 3 à 2 à 1 à koopkrachtdaling
Een kenmerk van een economische unie is: één gemeenschappelijk buitentarief. Dat
betekent dat in alle lidstaten van de EU hetzelfde invoerrecht geldt voor een product
dat wordt ingevoerd uit een niet-EU land. Stel dat voor de handel tussen Nederland,
Duitsland en Turkije de onderstaande figuur geldt:
c
Uit welke twee gegevens in de bovenstaande figuur blijkt dat Nederland en Duitsland al
lid zijn van de EU?

d Wat gaat er veranderen aan de invoerrechten van Turkije, als Turkije lid is van de
EU?
A de invoerrechten 5%, 8% en 10% worden 0%
B de invoerrechten 5%, 8% en 10% worden 3%
C de invoerrechten 5% en 8% worden 0% en het invoerrecht 10% wordt 3%
D de invoerrechten 5% en 8% worden 3% en het invoerrecht 10% wordt 0%