Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Za <strong>18</strong> jan <strong>2020</strong><br />
Grote Zaal<br />
19.00 uur college<br />
20.15 uur concert<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
<strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español<br />
Het Spaanse barokvuur<br />
Met college van Jan Van den Bossche<br />
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale<br />
programmaboekje is een extra service<br />
ter voorbereiding op het concert. Het is<br />
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie<br />
tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele<br />
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de<br />
andere concertbezoekers.<br />
Bij voorbaat dank.
Programma<br />
<strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español<br />
Het Spaanse barokvuur<br />
Met college van Jan Van den Bossche<br />
María Espada sopraan<br />
Marianne Beate Kielland mezzosopraan<br />
Eduardo López Banzo klavecimbel en leiding<br />
<strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español:<br />
<strong>Al</strong>exis Aguado viool<br />
Kepa Artetxe viool<br />
Daniel Lorenzo altviool<br />
Guillermo Turina cello<br />
Xisco Aguiló contrabas<br />
Juan Carlos de Mulder aartsluit<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
Za <strong>18</strong> jan <strong>2020</strong><br />
Grote Zaal<br />
19.00 uur college<br />
20.15 uur concert<br />
College<br />
19.00 - 19.45 uur<br />
ca. 45 minuten<br />
Door Jan van den Bossche<br />
Concert<br />
20.15 - 21.55 uur<br />
ca. 30 minuten voor de pauze<br />
ca. 50 minuten na de pauze<br />
Dit concert is mede mogelijk<br />
gemaakt door het Spaanse<br />
ministerie van cultuur en INAEM<br />
Bent u niet vergeten uw mobiele<br />
telefoon uit te zetten?<br />
Dank u wel.<br />
2
Programma<br />
Georg Friedrich Händel (1685 - 1759)<br />
Sonate in G op. 5 nr. 4 HWV 399 (1739)<br />
··<br />
<strong>Al</strong>legro – A tempo ordinario – <strong>Al</strong>legro non presto -<br />
··<br />
Passacaille - Gigue – Menuet<br />
Pietro Antonio Locatelli (1695 - 1764)<br />
Sinfonia funebre in f<br />
··<br />
Lamento. Largo<br />
··<br />
<strong>Al</strong>la breve ma moderato<br />
··<br />
Grave<br />
··<br />
Non presto<br />
··<br />
La consolatione. Andante<br />
Pauze<br />
José de Nebra (1702-1768)<br />
Miserere<br />
··<br />
Miserere mei Deus<br />
··<br />
Amplius lava me<br />
··<br />
Tibi soli peccavi<br />
··<br />
Ecce enim veritatem<br />
··<br />
Auditui meo<br />
··<br />
Cor mundum crea<br />
··<br />
Redde mihi<br />
··<br />
Libera me<br />
··<br />
Quoniam si voluisses<br />
··<br />
Sacrificium Deo<br />
··<br />
Tunc acceptabis<br />
··<br />
Tunc imponent<br />
3
College<br />
De zegetocht van de<br />
Napolitaanse stijl in de <strong>18</strong>e eeuw<br />
College door Jan Van den Bossche<br />
Een eeuw lang domineerde de Napolitaanse<br />
stijl de operahuizen van Lissabon tot<br />
Petersburg. Maar ook buiten de opera<br />
waren de Napolitaanse componisten<br />
toonaangevend. Het Stabat Mater van<br />
Pergolesi kende talloze navolgers, waaronder<br />
De Nebra in Madrid en Bach in Leipzig. De<br />
beroemde Franse Italië-reiziger Charles de<br />
Brosses noemde Napels in 1739 niet voor<br />
niks de muzikale wereldhoofdstad.<br />
Jan Van den Bossche<br />
Jan Van den Bossche studeerde<br />
koordirectie aan het Koninklijk<br />
Conservatorium van Gent. Hij verdiepte<br />
zich vervolgens in de oude muziek in<br />
Wenen, waar hij onder andere viola da<br />
gamba studeerde.<br />
Van 2000 tot 2009 was hij werkzaam bij de<br />
Organisatie Oude Muziek in Utrecht, eerst<br />
als programmeur en vanaf 2003 als directeur.<br />
Daarna was hij artistiek directeur van het<br />
Festival de Música Antigua. In 2<strong>01</strong>2 werd Van<br />
den Bossche directeur van de Nederlandse<br />
Bachvereniging, waar hij het meerjarige<br />
project <strong>Al</strong>l of Bach onder zijn hoede had. Bij<br />
zijn afscheid in 2<strong>01</strong>7 waren inmiddels meer<br />
dan 300 werken van Bach gepubliceerd<br />
op de website <strong>Al</strong>l of Bach. In de periode<br />
2007-2<strong>01</strong>1 was hij ook actief als regisseur<br />
en maakte met de Compagnie Bischoff<br />
vijf muziektheatervoorstellingen. Van den<br />
Bossche werkt nu als freelance dramaturg en<br />
publicist en was in 2<strong>01</strong>8 artistiek leider van<br />
het nieuwe Festival Veenhuizen in Drenthe.<br />
4
Toelichting<br />
Georg Friedrich Händel, Pietro Antonio Locatelli en José de Nebra: drie componisten die<br />
een veelzijdig beeld geven van de Europese muziek in de achttiende eeuw.<br />
Goed verkoopbare kamermuziek van<br />
Händel<br />
<strong>Al</strong>lereerst is daar de kosmopoliet Georg<br />
Friedrich Händel: afkomstig uit Duitsland,<br />
al op jonge leeftijd succesvol in Italië en al<br />
snel ook in Engeland. In Londen liep het<br />
publiek massaal uit voor Händels grote<br />
Italiaanse opera’s, een genre waarmee men<br />
in Engeland nog niet eerder kennismaakte.<br />
Maar niet iedere opera was een succes en<br />
na een aantal flops besloot Händel met<br />
het componeren van Italiaanse opera’s te<br />
stoppen. Dat bracht hem wel in financiële<br />
problemen, omdat hij niet alleen de<br />
componist van de opera’s was maar ook de<br />
directeur van het theater waar ze werden<br />
opgevoerd. Maar de Engelsen hadden ineens<br />
genoeg van de lange en serieuze opera’s in<br />
het Italiaans en snakten naar iets anders.<br />
The Beggar’s Opera van Johann Christoph<br />
Pepusch, een toneelstuk met eenvoudige<br />
liedjes op Engelse tekst, sloeg in als een bom:<br />
dát wilden de mensen horen.<br />
Händel moest het financiële gat vullen dat<br />
het faillissement van zijn theater achterliet<br />
en dat deed hij door het publiceren van goed<br />
verkoopbare kamermuziek. Hij had dat genre<br />
tot dan toe wel beoefend; in Rome speelde<br />
hij in tal van ensembles in de paleizen van<br />
de kardinalen, maar omdat hij zo’n succes<br />
had met zijn opera’s was er geen noodzaak<br />
om zijn kamermuziek te publiceren. Er zijn<br />
een aantal opusnummers kamermuziek<br />
met sonates voor viool, blokfluit, hobo en<br />
dwarsfluit en ook triosonates voor twee<br />
instrumenten en basso continuo. In de<br />
vandaag uitgevoerde triosonate, misschien<br />
inderdaad al gecomponeerd in Rome, horen<br />
we duidelijk de invloed van Arcangelo Corelli.<br />
De triosonates van Corelli hadden vanaf 1690<br />
een enorme impact en circuleerden door<br />
heel Europa. Händel en Corelli kenden elkaar<br />
goed, beiden waren belangrijke figuren in<br />
het Romeinse muziekleven. Het spreekt dus<br />
vanzelf dat Händel zich – als de vandaag<br />
uitgevoerde triosonate inderdaad al in Rome<br />
is ontstaan – sterk heeft laten leiden door de<br />
composities van Corelli in dit genre. Het is<br />
een sonata da camera, wat betekent dat er<br />
naast gewone sonatedelen ook dansvormen<br />
voorkomen.<br />
Locatelli: Italiaanse muziekmeester in<br />
Amsterdam<br />
Ook Pietro Antonio Locatelli was een<br />
kosmopoliet. Hij werd geboren in Bergamo,<br />
ging als jonge man in Rome en Venetië<br />
werken, bracht een aantal jaren in Duitsland<br />
door en streek in 1729 neer in Amsterdam<br />
waar hij zijn hele leven zou blijven. Hij koos<br />
voor Amsterdam vanwege het hoge niveau<br />
van de muziekdruk daar. Vele Italiaanse<br />
componisten, onder wie ook Antonio Vivaldi,<br />
lieten hun muziek in Amsterdam drukken,<br />
ook als ze daar zelf nooit kwamen. Voor<br />
Locatelli bood Amsterdam, waar hij gevestigd<br />
was als ‘Italiaensch muziekmeester’, ook<br />
grote mogelijkheden om zijn ándere passie<br />
uit te leven: die van boekenverzamelaar.<br />
5
Toelichting<br />
<strong>Al</strong>s componist is hij vooral bekend geworden<br />
met zijn halsbrekend virtuoze vioolconcerten.<br />
Hij was in de luxe positie dat hij niet, zoals<br />
vrijwel al zijn componerende tijdgenoten,<br />
in dienst was van een hof of kerk. Hij had<br />
dus geen verplichting tot het schrijven van<br />
kerkmuziek of opera’s en kon volledig zijn<br />
eigen gang gaan. Dat resulteerde in een klein<br />
maar buitengewoon veelzijdig oeuvre van<br />
acht opusnummers van louter instrumentale<br />
muziek. Zijn concerti grossi en triosonates<br />
modelleerde hij nog helemaal naar het<br />
voorbeeld van Corelli maar hij schreef ook<br />
twaalf fluitsonates in galante stijl die je<br />
eerder zou verwachten van een componist<br />
als Johann Joachim Quantz. Die was, als<br />
hoffluitist van Frederik de Grote in Pruisen,<br />
dan ook zeer enthousiast over Locatelli’s<br />
fluitsonates.<br />
Locatelli kreeg van de staten Holland en<br />
West-Friesland het privilege om zijn eigen<br />
muziek uit te geven en hij verdiende flink<br />
geld met de verkoop daarvan. Dat geld<br />
investeerde hij dan weer in zijn enorme<br />
boekencollectie. Met het muziekleven in<br />
Amsterdam bemoeide hij zich ondertussen<br />
nauwelijks. Hij had geen vioolleerlingen<br />
maar hij gaf wel iedere week huisconcerten.<br />
Hij was een perfectionist en hij duldde<br />
geen professionele musici in het publiek<br />
bij zijn concerten, bang als hij was om<br />
fouten te maken. Daardoor laadde hij wel de<br />
verdenking op zich dat hij als violist helemaal<br />
niet zo’n virtuoos was als hij voorgaf te<br />
zijn. Maar als componist had Locatelli wel<br />
degelijk een internationale uitstraling en hij<br />
had, net als Händel, een fijne neus voor de<br />
ontwikkelingen elders in Europa. De Sinfonia<br />
funebre op dit programma is het tegendeel<br />
van virtuoos. Het is een concerto voor<br />
strijkers zonder virtuoze solopartijen maar<br />
met de nadruk op de schrijnende akkoorden<br />
die zo kenmerkend zijn voor de ietwat rauwe<br />
Napolitaanse stijl. Het stuk staat in f-klein,<br />
in de barok de allertreurigste toonsoort<br />
die werd gereserveerd voor bijvoorbeeld<br />
kerkmuziek voor de lijdenstijd. Zo staat het<br />
Stabat Mater van Pergolesi in f-klein en dat<br />
stuk was door heel Europa bekend. Bach<br />
maakte er bijvoorbeeld een bewerking van.<br />
Voor Napolitaanse<br />
componisten was de<br />
scheidslijn tussen opera en<br />
kerkmuziek dun.<br />
De Napolitaanse stijl van De Nebra<br />
Locatalli’s treursinfonia slaat een mooie<br />
brug naar het hoofdwerk van vanavond: het<br />
Miserere van José de Nebra. Deze Spaanse<br />
componist was afkomstig uit een muzikale<br />
familie, zijn vader en broers waren net als hij<br />
werkzaam als kapelmeester en organist. De<br />
kerkmuziek van de Nebra is gecomponeerd<br />
in de Napolitaanse stijl, hoewel de elders in<br />
Europa zo succesvolle Napolitaanse opera<br />
in Spanje weinig voet aan de grond kreeg.<br />
Maar voor Napolitaanse componisten was de<br />
scheidslijn tussen opera en kerkmuziek heel<br />
dun.<br />
6
Toelichting<br />
Dat is te horen in dit Miserere waarin,<br />
ondanks het treurige onderwerp van deze<br />
psalm, de trillers en coloraturen niet van<br />
de lucht zijn. Net als het Stabat Mater<br />
van Pergolesi bestaat het Miserere van<br />
De Nebra uit een aantal in sfeer en tempo<br />
contrasterende aria’s en duetten, net<br />
als Pergolesi’s beroemde werk voor de<br />
vocale bezetting van sopraan en alt. Deze<br />
stemmencombinatie treffen we veel aan in de<br />
Napolitaanse kerkmuziek. De twee stemmen<br />
zijn in hun soli soms erg uitbundig en waar<br />
ze samen zingen zitten ze vaak dicht op<br />
elkaar waardoor de muziek kan schrijnen en<br />
schuren, en dat past dan weer heel goed bij<br />
de in de tekst van het Miserere uitgebeelde<br />
treurnis.<br />
De contrastrijke, dramatische en vaak zeer<br />
profane stijl van De Nebra is het best te<br />
vergelijken met die van Nicolò Jommelli,<br />
een van de succesvolste Napolitaanse<br />
operacomponisten van de achttiende eeuw.<br />
En toch is dit werk op een andere manier<br />
juist weer typisch Spaans. In Spanje, en<br />
ook in Portugal, was het namelijk in de<br />
achttiende eeuw nog gebruikelijk om een<br />
psalmtekst niet helemaal op nieuwe muziek<br />
te zetten maar om de nieuw gecomponeerde<br />
gedeelten af te wisselen met eenstemmig<br />
gezongen verzen, Gregoriaans dus. Die<br />
praktijk is een overblijfsel van de alternatimpraktijk<br />
(zingen in beurtzang, red.) uit de<br />
renaissance maar toen waren vrijwel alle<br />
composities voor de kerk nog gebaseerd<br />
op eenstemmige modellen. Doordat die<br />
afwisseling in Spanje tot in de achttiende<br />
eeuw in gebruik bleef, ontstaat een stijlbreuk<br />
in deze kerkmuziek. Het contrast tussen de<br />
korte en simpele eenstemmige recitatie en<br />
de virtuositeit van de aria’s en duetten kan<br />
niet groter zijn.<br />
Ontdekking Spaans barokrepertoire<br />
Dat in Spanje op deze wijze werd<br />
gecomponeerd wisten we al lang uit de<br />
boeken maar hoe dit daadwerkelijk klinkt<br />
weten we nog niet zo lang. Toen in de jaren<br />
zeventig van de twintigste eeuw in de rest<br />
van Europa de barokmuziek werd herontdekt,<br />
zuchtte Spanje nog onder het bewind van<br />
Franco en waren archieven ontoegankelijk.<br />
In de afgelopen dertig jaar heeft met name<br />
het ensemble <strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español een enorme<br />
inhaalslag gemaakt, in zowel het ontsluiten<br />
van het Spaanse barokrepertoire – tot dan<br />
toe goeddeels vergeten – als in het op<br />
historisch geïnformeerde wijze uitvoeren<br />
daarvan. Spanje is op dit moment een van<br />
de grote leveranciers van barokmusici,<br />
dankzij de uitstekende opleidingen die daar<br />
nu zijn. Het Spaanse barokrepertoire trekt<br />
ook internationale aandacht en wordt de<br />
laatste tijd ook steeds meer door andere<br />
dan Spaanse ensembles uitgevoerd. Meer<br />
en meer wordt duidelijk dat in Spanje in<br />
de barok op vergelijkbaar hoog niveau<br />
gecomponeerd werd als in Italië.<br />
Tekst toelichting: Marcel Bijlo<br />
7
Liedteksten<br />
José de Nebra<br />
Miserere<br />
Miserere mei Deus<br />
secundum magnam misericordiam tuam.<br />
Amplius lava me ab iniquitate mea<br />
et a peccato meo munda me.<br />
Tibi soli peccavi, et malum coram te feci<br />
ut iustificeris in sermonibus tuis, et vincas<br />
cum iudicaris.<br />
Ecce enim veratitem dilexisti,<br />
incerta et occulta sapientiae tuae<br />
manifestasti mihi.<br />
Auditui meo dabis gaudium et laetitiam<br />
et exultabunt ossa humiliata.<br />
Cor mundum crea in me, Deus,<br />
et spiritum rectum innova in visceribus meis.<br />
Redde mihi laetitiam salutaris tui<br />
et spiritu principali confirma me.<br />
Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis<br />
meae<br />
et exultabit lingua mea iustitiam tuam.<br />
Wees mij genadig, o God,<br />
overeenkomstig Uw goedertierenheid.<br />
Was mij schoon van mijn ongerechtigheid,<br />
reinig mij van mijn zonde.<br />
Tegen U, U alleen, heb ik gezondigd,<br />
ik heb gedaan wat kwaad is in Uw ogen, zodat<br />
U rechtvaardig bent, wanneer U rechtspreekt<br />
en rein bent wanneer U oordeelt.<br />
Zie, U vindt vreugde in waarheid in het<br />
binnenste,<br />
in het verborgene maakt U mij wijsheid<br />
bekend.<br />
Doe mij vreugde en blijdschap horen;<br />
laat de beenderen zich verheugen die U<br />
verbrijzeld hebt.<br />
Schep mij een rein hart, o God,<br />
en vernieuw in mijn binnenste een<br />
standvastige geest.<br />
Geef mij de vreugde over Uw heil terug,<br />
ondersteun mij met een geest van<br />
vrijmoedigheid.<br />
Red mij van bloedschulden, o God, God van<br />
mijn heil,<br />
dan zal mijn tong vrolijk zingen van Uw<br />
gerechtigheid.<br />
8
Liedteksten<br />
Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem<br />
utique,<br />
holocaustis non delectaberis.<br />
Sacrificium Deo spiritus contribulatus, cor<br />
contritum,<br />
et humiliatum, Deus, non despicies.<br />
Tunc acceptabis sacrificium iustitiae,<br />
oblationes et holocausta.<br />
Tunc imponent super altare tuum vitulos.<br />
Want U vindt geen vreugde in offers, anders<br />
zou ik ze brengen;<br />
in brandoffers schept U geen behagen.<br />
De offers voor God zijn een gebroken geest;<br />
een verbrijzeld en verslagen hart zult U, o<br />
God, niet verachten.<br />
Dan zult U vreugde vinden in offers van<br />
gerechtigheid,<br />
in een brandoffer en een offer dat geheel<br />
verteerd wordt;<br />
dan zal men jonge stieren offeren op Uw<br />
altaar.<br />
Psalm 51, Herziene Statenvertaling<br />
9
Biografieën<br />
Componisten<br />
Georg Friedrich<br />
Händel<br />
10<br />
portret: Balthasar Denner<br />
<strong>Al</strong> op jonge leeftijd<br />
openbaarde zich bij<br />
Georg Friedrich Händel<br />
(1685 - 1759) zijn talent<br />
en belangstelling voor<br />
muziek. Hij begon zijn<br />
muziekopleiding bij de<br />
organist Friedrich Zachow,<br />
maar studeerde daarnaast<br />
rechten.<br />
<strong>Al</strong> snel genoot hij grote<br />
faam als organist en werd<br />
hij aangesteld als organist<br />
in de gereformeerde<br />
domkerk van Halle. In 1710<br />
werd hij hofkapelmeester<br />
in Hannover. In datzelfde<br />
jaar maakte hij zijn eerste<br />
reis naar Londen. Twee<br />
jaar later ging hij opnieuw<br />
naar Londen en vanaf 1714<br />
vestigde hij zich er definitief.<br />
Daar richtte hij de Royal<br />
Academy of Music op, waar<br />
zijn Italiaanse opera’s hoogtij<br />
vierden. In 1751, tijdens het<br />
schrijven van zijn laatste<br />
oratorium Jephta kreeg hij<br />
last van zijn ogen en werd hij<br />
geleidelijk blind. In 1753 was<br />
hij volledig blind geworden,<br />
maar bleef desondanks wel<br />
orgel spelen en dirigeren.<br />
Hij stierf op 14 april 1759<br />
en werd in de Westminster<br />
Abbey begraven.<br />
Pietro Antonio<br />
Locatelli<br />
De Italiaanse<br />
barokcomponist en violist<br />
Locatelli (1695-1764)<br />
studeerde in Rome bij<br />
Giuseppe Valentini (1681-<br />
1747).<br />
Na een aantal concertreizen<br />
door Frankrijk en Duitsland<br />
vestigde Locatelli zich in<br />
1729 in Amsterdam, waar<br />
hij vioolles gaf, Italiaanse<br />
snaren verkocht en als<br />
muziekuitgever werkte.<br />
Hij leidde daar ook een<br />
Collegium Musicum, dat<br />
uit welvarende muziekliefhebbers<br />
bestond en voor
Biografieën<br />
wie hij ook componeerde.<br />
<strong>Al</strong>s violist en als componist<br />
verkende hij graag<br />
onbekende contreien:<br />
zo bewoog hij zich met<br />
voorliefde in de hogere en<br />
de hoogste registers van<br />
zijn instrument. Hij wist met<br />
zijn eigen stijlmiddelen een<br />
nieuwe richting te vinden.<br />
Hij wilde het concerto een<br />
meer virtuoze vorm geven en<br />
verving de tot dan geldende<br />
vierdelige vorm door een<br />
driedelige. Hierdoor en door<br />
zijn gebruik van muzikale<br />
thema’s heeft Locatelli<br />
wezenlijk bijgedragen tot de<br />
preklassieke ontwikkeling<br />
van de sonate.<br />
José de Nebra<br />
José de Nebra (1702 -<br />
1768) was een Spaanse<br />
componist. Hij was de<br />
zoon van de organist en<br />
koorleider van Cuenca, van<br />
wie hij les kreeg. Zijn broers<br />
waren ook muzikanten.<br />
Van het leven van José de<br />
Nebra weten we verder<br />
niet zo veel. Hij begon zijn<br />
muzikale carrière in 1724<br />
als organist bij de Capilla<br />
Real in Madrid, waar hij in<br />
1751 kapelmeester werd.<br />
Zijn eerste composities<br />
waren voornamelijk voor<br />
het theater, maar de laatste<br />
twintig jaar schreef hij<br />
voornamelijk religieuze<br />
werken. Er zijn zo’n 170<br />
werken van hem bewaard<br />
gebleven, waaronder<br />
kerkmuziek en een aantal<br />
zarzuela’s. De zarzuela was<br />
een vorm van muziektheater,<br />
een tussenvorm van toneel<br />
en opera, op Spaanse tekst.<br />
11
Biografieën<br />
Uitvoerenden<br />
María Espada<br />
Sopraan<br />
De Spaanse sopraan María<br />
Espada studeerde zang<br />
bij onder anderen Mariana<br />
You-Chi-Yu en <strong>Al</strong>fredo<br />
Kraus.<br />
Ze treedt op in zalen als<br />
het Konzerthaus in Wenen,<br />
de Philarmonie van Berlijn,<br />
Théâtre des Champs Élysées<br />
in Parijs, Concertgebouw<br />
Amsterdam, Palais des Beaux<br />
Arts in Brussel, Gasteig in<br />
München en Santa Cecilia<br />
12<br />
in Rome. Verder zingt ze in<br />
de belangrijkste Spaanse<br />
operahuizen en concertzalen,<br />
zoals het Teatro Real in<br />
Madrid of de Liceo in<br />
Barcelona. María Espada<br />
werkte samen met dirigenten<br />
als Mariss Jansons, Iván<br />
Fischer, Christian Arming,<br />
Ton Koopman, Andrea<br />
Marcon, Paul Goodwin,<br />
Enrico Onofri, Frans Brüggen,<br />
Fabio Biondi, Giovanni<br />
Antonini, Frühbeck de<br />
Burgos, Christophe Rousset,<br />
Diego Fasolis en Jesús López<br />
Cobos. Onder de orkesten<br />
waar ze mee werkte zijn<br />
het Concertgebouworkest,<br />
de BBC Philharmonic,<br />
talloze Spaanse orkesten<br />
en barokorkesten als<br />
Venice Baroque, Il Giardino<br />
Armonico, het Orkest van de<br />
<strong>18</strong>e Eeuw, I Barocchisti, Les<br />
Talens Lyriques, La Cetra,<br />
Helsinki Baroque en <strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong><br />
Español. Espada maakte<br />
cd-opnamen voor labels als<br />
Harmonia Mundi, Chandos,<br />
Glossa, Challenge en Naxos.<br />
Marianne Beate<br />
Kielland<br />
Mezzosopraan<br />
foto: Christian Palm<br />
Het Britse blad Gramophone<br />
beschrijft de Noorse<br />
mezzosopraan Marianne<br />
Beate Kielland als een<br />
uitzonderlijk getalenteerde<br />
zangeres met een pure<br />
stem, stevig en sensitief<br />
tegelijk, wijd van<br />
toonomvang en met een<br />
feilloze intonatie.<br />
Kielland werd opgeleid aan<br />
de Noorse Muziekacademie,<br />
waar ze studeerde bij Svein<br />
Bjørkøy. Ze vervolgde haar
Biografieën<br />
studies bij Oren Brown en<br />
Barbara Bonney. Marianne<br />
Beate Kielland behoort<br />
tot de beste zangers uit<br />
Scandinavië. Ze treedt op<br />
in concertzalen overal in<br />
Europa, Japan en Amerika<br />
en werkt met dirigenten als<br />
Phillippe Herreweghe, Fabio<br />
Biondi, Jordi Savall, Rinaldo<br />
<strong>Al</strong>essandrini, Christophe<br />
Rousset, Marc Minkowski,<br />
Masaaki Suzuki, Thomas<br />
Søndergård, Eivind Gullberg<br />
Jensen, Thomas Dausgaard,<br />
Jos van Immerseel, Manfred<br />
Honeck, Daniel Reuss en<br />
Christian Eggen.<br />
In 2<strong>01</strong>2 werd ze genomineerd<br />
voor een US Grammy in<br />
de categorie ‘Best Vocal<br />
Classical <strong>Al</strong>bum’. Met meer<br />
dan vijftig cd-opnamen<br />
en een breed scala aan<br />
repertoire en uitvoeringen,<br />
van barok tot modern, heeft<br />
Kielland naam gemaakt als<br />
een opmerkelijk interpreet.<br />
Eduardo López<br />
Banzo<br />
Klavecimbel en leiding<br />
foto: Marco Borggreve<br />
Eduardo López Banzo<br />
(1961), geboren in Zaragoza,<br />
heeft het ‘historicisme’<br />
met overtuiging tot zijn<br />
persoonlijke filosofie<br />
gemaakt, met als doel<br />
zijn musici dichter bij de<br />
bronnen en de geest van de<br />
muziek te brengen.<br />
Die benadering resulteert in<br />
fris en innovatief klinkende<br />
uitvoeringen, ook van<br />
muziek die al eeuwen oud<br />
is. Opgeleid als klavecinist<br />
studeerde Banzo vervolgens<br />
bij Gustav Leonhardt<br />
in Amsterdam, die hem<br />
aanmoedigde zich in te<br />
zetten voor de zaak van<br />
de Spaanse barokmuziek.<br />
In 2002 werd Banzo voor<br />
zijn inzet voor het werk<br />
van de componist Antonio<br />
de Literes onderscheiden<br />
met de Eremedaille van<br />
het Conservatorium van de<br />
Balearische Eilanden. Zijn<br />
grootste succes behaalde<br />
hij evenwel in 2004, toen<br />
<strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español, het<br />
ensemble dat hij in 1988<br />
had opgericht, de Spaanse<br />
Nationale Muziekprijs werd<br />
toegekend, als erkenning<br />
voor meer dan twintig jaar<br />
van musicologisch werk<br />
en excellente uitvoeringen.<br />
Deze onderscheiding heeft<br />
<strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español in heel<br />
Europa tot een referentie<br />
gemaakt voor de historische<br />
uitvoeringspraktijk.<br />
13
Biografieën<br />
<strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español<br />
<strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español werd in<br />
1988 door Eduardo López<br />
Banzo opgericht. De<br />
naam van het ensemble<br />
is ontleend aan de titel<br />
van een gitaarfuga van<br />
de Aragonese composer<br />
Gaspar Sanz.<br />
prijzen (waaronder de Premio<br />
Nacional de Música in 2004)<br />
en onderscheidingen als<br />
‘Cultureel Ambassadeur<br />
van Zaragoza’ (sinds 2<strong>01</strong>1),<br />
behoort het ensemble<br />
zonder twijfel tot de meest<br />
prominente die Spanje heeft<br />
voortgebracht.<br />
Het feit dat <strong>Al</strong> <strong>Ayre</strong> Español<br />
er niet voor gekozen<br />
heeft een gespecialiseerd<br />
oude-muziekensemble<br />
te worden, maar in plaats<br />
daarvan vooral opteerde<br />
voor een bepaalde muzikale<br />
benadering – ‘al ayre<br />
español’ (à la espagnole) –<br />
heeft het ensemble<br />
flexibel genoeg gemaakt<br />
om in diverse formaties<br />
op te kunnen treden. <strong>Al</strong>s<br />
barokorkest, internationaal<br />
geroemd om zijn Bach en<br />
Händel-interpretaties, en<br />
als klassiek-romantische<br />
orkest, met opera- en<br />
concertuitvoeringen van<br />
Haydn en Mozart. Met ruim<br />
25 jaar van optredens in<br />
topfestivals en concertzalen<br />
overal in Europa, 10 jaar van<br />
residentie aan het Auditorio<br />
de Zaragoza, <strong>18</strong> cd-opnamen,<br />
nationale en internationale<br />
14
Biografieën<br />
foto: Marco Borggreve<br />
15
Verwacht<br />
Holland Baroque<br />
+ Aisslinn Nosky<br />
Volkomen Telemann<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
Zo 2 feb <strong>2020</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 uur<br />
De Duitse componist Georg Philipp Telemann maakte<br />
muziek vol humor, virtuositeit en poëzie. Zijn voorliefde<br />
voor volkswijsjes en volksdansen is te horen in zijn<br />
prachtige orkestsuites, waarin talloze Airs, Hornpipes,<br />
Tambourins, Rigaudons en Murky’s klinken. Holland<br />
Baroque speelt een aantal van deze <strong>18</strong>e-eeuwse pareltjes<br />
met de Canadese violiste Aisslinn Nosky, internationaal<br />
veelgevraagd soliste en muzikaal leider.<br />
Aisslinn Nosky wordt geroemd om haar dynamische en<br />
veelzijdige vioolspel. Ze is actief bij ensembles als Händel<br />
and Haydn Society en Tafelmusik. Haar optreden is echt<br />
iets om naar uit te kijken: ‘Deze charismatische violiste is<br />
niet alleen een publiekslieveling vanwege haar fantasierijke<br />
interpretaties en verzengende techniek, maar ook door haar<br />
outfits en een podiumpresence waar Mick Jagger jaloers op<br />
zou kunnen zijn’, aldus de Boston Classical Review.<br />
Aisslinn Noskt<br />
foto: Liz Linder<br />
Programma: Georg Philipp Telemann Ouverture La<br />
Querelleuse / Concerto Polonois / Vioolconcert (Die Relinge) /<br />
Divertimento in Bes / Concerto voor 4 violen TWV 40:203<br />
Rostock manuscript / Sextet in e / Concerto voor 4 violen<br />
TWV 54:A1<br />
16
Verwacht<br />
MonteverdiDag<br />
In dit minifestival oude muziek staat de Italiaanse<br />
componist Claudio Monteverdi (1567 - 1643) centraal. Hij<br />
was de geniale schepper van een oeuvre dat zich tegelijk<br />
op het hoogtepunt van de renaissance en aan de dageraad<br />
van de barok situeert.<br />
Struin door Venetië aan de<br />
hand van violiste Eva Saladin,<br />
ontdek Monteverdi’s mooiste<br />
luitmuziek met Fred Jacobs,<br />
of waan u in het idyllische<br />
Mantua met Le Nuove<br />
Musiche. ’s Avonds klinkt een<br />
magistrale reconstructie van<br />
een avonddienst op de tonen<br />
van Monteverdi’s muzikale<br />
testament. Presentator van<br />
de MonteverdiDag is Beitske<br />
de Jong.<br />
Claudio Monteverdi<br />
Festival<br />
Zo 23 feb <strong>2020</strong><br />
Diverse locaties<br />
Programma:<br />
10.30 uur / Kleine Zaal<br />
MonteverdiScratch<br />
o.l.v. Giulio Prandi<br />
12.00 uur<br />
Fred Jacobs<br />
Toveren op theorbe<br />
13.00 uur / Atriumzaal<br />
Workshop SoundLAB /<br />
MonteverdiDag Special<br />
Voor kinderen (7+) met<br />
volwassenen<br />
14.00 uur<br />
Eva Saladin +<br />
Johannes Keller<br />
Vuurwerk op viool en<br />
klavecimbel<br />
14.30 uur / Atriumzaal<br />
Workshop SoundLAB XL /<br />
MonteverdiDag Special<br />
Voor volwassenen<br />
16.00 uur<br />
Le Nuove Musiche +<br />
Krijn Koetsveld<br />
Madrigalen uit Mantua<br />
20.15 uur<br />
Cantar Lontano +<br />
Marco Mencoboni<br />
Monteverdi: Vespro per San<br />
Giovanni Battista<br />
17
Verwacht<br />
Januari <strong>2020</strong><br />
zo 19 jan / 11.00 uur /<br />
Kleine Zaal<br />
Laurens de Man<br />
Consonanze Stravaganti<br />
wo 22 jan / 20.15 uur<br />
Pynarello<br />
Uit de nieuwe wereld<br />
wo 22 jan / 20.30 uur<br />
Polyband + A Question of Ma<br />
TRIN @ BIMHUIS i.s.m.<br />
Festival Why Not<br />
do 23 jan / 20.15 uur<br />
Slagwerk Den Haag +<br />
Marc Vanrunxt<br />
Drawings<br />
vr 24 jan / 20.15 uur<br />
Sally Matthews +<br />
Simon Lepper<br />
Wagner en Strauss<br />
Strijkkwartet<br />
Biënnale Amsterdam<br />
za 25 jan t/m 1 feb<br />
za 25 jan<br />
20.15 uur<br />
Artemis Quartett<br />
Openingsconcert<br />
Strijkkwartet Biënnale <strong>2020</strong><br />
zo 26 jan<br />
11.00 uur<br />
Zondagochtendconcert<br />
Contrabaskwartetten van<br />
Rossini en Hoffmeister<br />
20.15 uur<br />
Jerusalem Quartet +<br />
Gregor Sigl<br />
Onnavolgbaar en vol energie<br />
ma 27 jan<br />
17.00 uur<br />
Selected by / Pavel Haas<br />
Quartet<br />
Dvořák en Pavel Haas<br />
22.30 uur<br />
Juilliard String Quartet<br />
Late Beethoven<br />
di 28 jan<br />
11.30 uur / Atriumzaal<br />
Artist talk<br />
Brett Dean<br />
20.15 uur<br />
Doric String Quartet +<br />
Brett Dean<br />
Sturm und Dean<br />
wo 29 jan<br />
14.15 uur<br />
Borusan Quartet +<br />
Serhan Bali<br />
Extending String Quartet:<br />
Oost en West<br />
17.00 uur<br />
Selected by / Quatuor Danel<br />
Lekeu en Franck<br />
do 30 jan<br />
20.15 uur<br />
Nederlands Kamerkoor +<br />
Quatuor Danel<br />
Droomklanken van Auerbach<br />
22.30 uur<br />
Late Beethoven / carte<br />
blanche<br />
<strong>Al</strong>ma Quartet + New Cool<br />
Collective<br />
Zie voor volledig programma<br />
muziekgebouw.nl/SQBA<br />
Huil van de Wolff<br />
Elke 22e van de maand<br />
klinkt om 20.00 uur het<br />
geluidsmonument Huil van de<br />
Wolff van Martijn Padding ter<br />
herinnering aan oprichter van<br />
het Muziekgebouw Jan Wolff<br />
(1941 - 2<strong>01</strong>2). Zie voor meer<br />
informatie muziekgebouw. nl/<br />
huilvandewolfff<br />
Geheimtips<br />
Bijzondere concerten<br />
die je niet mag missen<br />
<strong>18</strong>
Foto: Erik van Gurp<br />
4’33 grand café<br />
Kom voor het concert eten in<br />
4’33 Grand café. Reserveren:<br />
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.<br />
Bij de prijs inbegrepen<br />
Reververingskosten en garderobe<br />
zijn bij de kaartprijs inbegrepen.<br />
Ook een pauzedrankje, tenzij anders<br />
vermeld op uw concertkaartje.<br />
Bij concerten zonder pauze staan<br />
drankjes klaar na afloop van het<br />
concert.<br />
Rondom het concert<br />
- Na aanvang van het concert heeft<br />
u geen toegang meer tot de zaal.<br />
- Zet uw mobiele telefoon uit voor<br />
aanvang van het concert.<br />
- Het maken van beeld- of geluidsopnamen<br />
in de zaal alleen met<br />
schriftelijke toestemming.<br />
- <strong>Al</strong>gemene Bezoekersvoorwaarden<br />
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl<br />
Steun het Muziekgebouw<br />
Inkomsten uit kaartverkoop dekken<br />
ten dele onze kosten. Word vriend<br />
of doneer: met uw extra steun<br />
kunnen we concerten op het<br />
hoogste niveau blijven organiseren.<br />
Meer informatie:<br />
muziekgebouw.nl/steunons<br />
Op de hoogte blijven?<br />
Blijf op de hoogte van nieuw geboekte<br />
concerten of ander nieuws.<br />
Volg ons via onze e-nieuwsbrief<br />
(aanmelden op muziekgebouw.nl),<br />
Facebook, Twitter of Instagram.<br />
Dank!<br />
Wij kunnen niet zonder de steun van<br />
onze vaste subsidiënten en Vrienden<br />
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen<br />
daarvoor zeer erkentelijk.<br />
Druk binnenwerk<br />
19