Raak mei 2020

Reportage
Vzw Toestand vormt leegstand om van kans tot bedreiging
“Een samenleving heeft ruimte
nodig om te ondernemen
en experimenteren”
Leegstand aanwenden om tijdelijke plekken te creëren waar alle
Brusselaars zich kunnen thuis voelen en elkaar kunnen ontmoeten: dat is
de ambitie van vzw Toestand in een notendop. Raak had een gesprek met
vrijwilligersverantwoordelijke Monne Huysmans.
Raak: Waar liggen de wortels van vzw Toestand?
Monne: “De vzw kwam in 2012 voort uit de zoektocht van jonge
geëngageerde Brusselaars naar ruimte. Ruimte om te feesten,
maar ook voor creatie, ontmoeting, dialoog en experiment.
Ruimte om dingen, hoe klein ook, te laten ontstaan. Fysieke
ruimte, maar evenzeer mentale. Het begon als de droom van een
plaats om vrij je ‘toestand’ uit te drukken: een plek waar je je ding
kan doen, los van maatschappelijke verwachtingen en economische
beperkingen. Die vonden we in leegstaande plekken in de
stad, van casino’s en koekjesfabrieken tot leegstaande industrieterreinen
en schoolgebouwen. Algauw kwamen we erachter dat
er nog veel meer mensen in Brussel zijn die behoefte hebben aan
ruimte maar er niet zo makkelijk toegang tot krijgen. Daarom
stellen wij een gebouw, plein of site steeds open voor een diverse
waaier aan sociale, culturele en stedelijke verenigingen, initiatieven
en acties. Zo wordt de bedreiging die leegstand vormt een
kans om de buurt en stad te versterken. In de stad zijn de dingen
niet eerlijk verdeeld: weinigen bezitten veel en velen bezitten
weinig. Aan elke vierkante stadsmeter hangt immers een stevig
prijskaartje. Wij proberen daar iets aan te veranderen: met onze
projecten leggen we bestaande maatschappelijke noden bloot.”
Raak: Hoe pakken jullie dat aan?
Monne: “We geven een tijdelijke, nieuwe invulling aan leegstaande
gebouwen, maar evengoed aan onderbenutte ruimtes, zowel
binnen als buiten. Dat doen we door er een sociaal-culturele
dynamiek op gang te brengen, en door laagdrempelig en inclusief
te werk te gaan. Toestand maakt gebouwen klaar om te gebruiken
en beheert ze vaak zelf. Eerst gaan we op zoek naar partners,
individuen of organisaties die ruimte nodig hebben om te werken.
Zo ontstaan er nieuwe kansen op ontmoeting. De nieuwe gebruikers
van een gebouw doen die plekken heropleven en geven de
ruimtes opnieuw een zinvolle functie. De rol van Toestand ligt
vooral in het goed op elkaar laten inspelen en samenwerken van
de uiteenlopende partners en gebruikers. Toestand staat voor
een inclusieve samenleving zonder getto’s, waar mensen van
verschillende origines en culturen en met diverse referentiekaders
elkaar ontmoeten en samenwerken. We geloven in interculturaliteit,
maar zijn ons er vanuit de praktijk van bewust dat dit niet
altijd een evidente oefening is. Voor ons zijn niet alleen de muren
van een gebouw belangrijk, maar ook wat zich ertussen afspeelt.”
Raak: Organiseren jullie ook zelf dingen?
Monne: “Waar we dat kunnen, organiseren we zelf een laagdrempelig
onthaal. Een aantal keer per week gooien we de deuren
open voor iedereen die langs wil komen. Mensen komen bij ons
om te pingpongen, te hangen, bij te praten, iets bij te leren of iets
te drinken. We bieden een aantal basisdiensten aan zoals elektriciteit,
gratis wifi en gratis toiletten. En het feit dat je niet hoeft te
consumeren, trekt ook een bepaald publiek aan. Wat mensen
vooral zoeken en vinden bij ons is ontmoeting met de ander in de
ruimste zin van het woord. Een magische chaotische mix van
mensen en verhalen. Er mag meer dan er moet. Een samenleving
heeft ruimte nodig om te ondernemen, te experimenteren en te
proberen. Ruimte om te falen ook. En dat niet alleen voor economische
ondernemers, maar evengoed voor sociale, culturele en
artistieke initiatieven.”
Raak: Hoe ben je zelf bij vzw Toestand beland?
Monne: “In 2012 via een vriendin. De klik was er meteen en de
liefde is nooit meer overgegaan. De eerste jaren heb ik mij
ingezet als vrijwilliger, en in 2017 ben ik als medewerker
30