Solutions Magazine 2019 #2

September 2019
olutions
Smagazine
PM Group zet met Large Machining van precisie structuurdelen de volgende stap
FutureTec: onderwijs en bedrijfsleven innoveren techniek onderwijs
EMO 2019 toont eerste aanzetten voor de autonome fabriek
Opmars online inkoopplatformen: een vloek of een zegen voor de verspaning?

MACHINE GREATNESS

Draaien en frezen in één machine
Multifunctionele draai-freescentra combineren op ideale wijze de sterke punten van
moderne bewerkingscentra met de mogelijkheden van krachtige draaicentra. Met de
Puma SMX en MX serie maakt Doosan het mogelijk om zeer complexe geometrieën in
slechts één werkruimte te realiseren. Technische mogelijkheden met veel voordelen op
dit gebied zijn onder andere:
• Draaien en frezen in één machine
• Simultaan 5-assig frezen
• Groot gereedschap magazijn tot 80 gereedschappen
• Optioneel onderturret
PUMA SMX en MX serie
Multitasking draai-freesmachine
Doosan MX1600 (S/T) MX2100 MX2600 SMX2600 (S/T) SMX3100 (S/L/T) SMX5100L
Klauwplaat 150 mm 200 mm 255 mm 255 mm 315 mm 380 mm
Draailengte 700/900 mm 1020/1520 mm 1540 mm 1540 mm 1540/2540 mm 3050 mm
Toerental 6000 rpm 5000 rpm 4000 rpm 4000 rpm 3000 rpm 2400 rpm
Freesspil 12000 rpm 12000 rpm 12000 rpm 12000 rpm 12000 rpm 10000 rpm
B-as 240º 240º 240º 240º 240º 240º

4
COLOFON
Solutions magazine 2019
Solutions magazine is een uitgave van Made-in-Europe.
nu en 54U Media, uitgever in de metaal. Dit magazine
geeft een overzicht van nieuwe technologie en de
actuele trends en ontwikkelingen op het gebied van
verspanen. Het verschijnt naast de website en de
digimagazines. De gedrukte oplage van dit magazine
bedraagt 5.000 exemplaren en het wordt gratis
verspreid in de verspanende industrie in Nederland
en België.
Redactie
Franc Coenen (hoofdredacteur)
Schuttersdreef 72
6181 DS Elsloo
Tel: +31 46 4333123
Email: info@made-in-europe.nu
Uitgeverij
54U Media
Prinsenweide 26
7317 BB Apeldoorn
T: +31 (0) 55 360 10 60
F: +31 (0) 55 360 08 60
E info@54umedia.nl
I: www.54umedia.nl
Advertentie-exploitatie
Vincent Span
T: +31 (0)55 360 62 27
M: +31 (0)6 511 93 408
E: v.span@54umedia.nl
Harold Draaijer
T: +31 (0)55 360 64 20
M: +31 (0)6 51 19 31 32
E: h.draaijer@54umedia.nl
Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform
de Regelen voor het Advertentiewezen,
gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland
(exemplaar op aanvraag kosteloos verkrijgbaar).
Vormgeving en opmaak
Rijnier van Kesteren
Drukkerij
Senevelder Misset Doetinchem
Copyright
Niets van deze uitgave mag worden overgenomen,
tenzij met uitdrukkelijke schriftelijke toestemming
van de uitgever.
Investeren vanuit een
langetermijnvisie
Bederft de economische onzekerheid het EMO-feestje in Hannover? Als je de
laatste cijfers over de orderintake van de machinebouwers ziet, zou je dat
misschien denken. Ongetwijfeld zal het sentiment het enthousiasme om nu te
investeren, temperen. Maar eigenlijk is dat onterecht. Investeren zou je moeten
doen vanuit een langetermijnvisie; omdat je kansen ziet en die wilt benutten.
En nieuwe kansen doen zich altijd voor.
De realiteit is echter dat de Benelux ook heel wat project gedreven verspanende
bedrijven telt. Daar hangen investeringen veel meer samen met het al dan
niet doorgaan van nieuwe projecten. Op zich is daar niks mis mee. Met
automatisering kunnen ze de investering wel terugverdienen. Maar als je ziet
hoe snel de digitalisering in de verspanende industrie doordringt, kun je je wel
afvragen hoe de sector gaat veranderen. De software wordt steeds intelligenter.
Lees het artikel over de autonome CNC-machine waarvan op de EMO de eerste
bouwstenen worden getoond.
De digitalisering grijpt ook in in de bedrijfsprocessen. Het aantal online
platformen waar inkopers hun supply chain uitbouwen, groeit. In deze editie
van Solutions Magazine schetsen drie van deze platformen hoe zij het inkopen
en toeleveren van CNC-maakdelen disruptief willen veranderen. De algoritmen
berekenen razendsnel aan de hand van een CAD-model de kostprijs. Het gaat
deze platformen erom inefficiency uit de ketens te halen. Momenteel kost het
- aldus een van hen - in de machinebouw gemiddeld € 12.000 om een order
binnen te halen. Dat kan efficiënter, vinden zij.
Met hun platformen dwingen ze maakbedrijven hun efficiency in het gehele
bedrijf te verbeteren. Dat is de realiteit. Bedrijven zullen al hun processen
op orde moeten hebben. Dat schept kansen, zowel voor grote als kleine
maakbedrijven. Zolang ze zich maar bewust zijn dat succes niet afhangt van
één kunstje beheersen. En dan is het vanzelfsprekend om investeringen te
benaderen vanuit een langetermijnvisie en deze niet te laten afhangen van
sentiment.
Veel leesplezier
Franc Coenen
www.made-in-europe.nu
PM Group investeert in een nieuwe activiteit, Large Machining.
Het zeer nauwkeurig bewerken van grote structuurdelen.
Hiermee wil de groep zowel in de lucht- en ruimtevaart als
optische- en semiconductor industrie op termijn verder gaan
groeien.
Zie pagina 48
september 2019

Wordt EMO 2019 het startpunt van de doorbraak van AI in de maakindustrie?
5
Auto-pilot in de fabriek
Gepersonaliseerde implantaten frezen: first time right, dankzij sensortechnologie en kunstmatige intelligentie.
Niemand kijkt meer op van een YouTube filmpje van een zelfrijdende Tesla.
Maar auto-pilot op een CNC-machine? Het bewerkingscentrum dat zelf een
order zoekt, instelt en dan verspaant? Bij het IFW van de universiteit in Hannover
gelooft men er wel in: autonome machines, als voorloper van autonome
fabrieken. Op de EMO kun je al de eerste aanzetten voor zo’n autonome machine
zien. Hoe lang het nog duurt? “Wij willen de eerste zijn die zo’n autonome
machine bouwt”, zegt Mark Dittrich, een van de onderzoekers.
Iedere frezer weet dat een frees kan doorbuigen. Dat heeft een
nadelig effect op de nauwkeurigheid van de bewerking. Een lagere
voeding kan dit probleem voorkomen, maar dat gaat ten koste van
de productiviteit. Bij het IFW van de Leibniz Universität in Hannover
denkt men een betere oplossing te hebben. “We meten met een
sensor de proceskrachten en via numerieke modellen kunnen we
aan de hand hiervan de doorbuiging van de frees berekenen. Dat
doen we honderden keren per seconde. Op basis van de uitkomst
corrigeren we de aspositie in plaats van de voeding. Het effect is
hetzelfde, maar de oorspronkelijke bewerkingstijd blijft overeind”,
zo geeft Mark Dittrich een voorbeeld van een van de pistes die in
Hannover onderzocht worden.
De voelende machine
Het gaat hier om een deeloplossing die nodig is voor de autonome
machine, de stip aan de horizon voor het team van professor Berend
september 2019

6
wil brengen. Zo’n voelende machine gebruikt een reeks eenvoudige
sensoren om te kunnen registreren wat er gebeurt. Bijvoorbeeld
krachten op de spindelslede. Of krachtsensoren die met een laser
in het oppervlak van bepaalde componenten worden aangebracht.
De nauwkeurigheid is net zo goed als van huidige dure systemen, de
kosten liggen veel lager.
IFW-onderzoeker Karl Dittrich verwacht dat onderdelen van de autonome CNCmachine
binnen afzienbare tijd realiteit zullen worden.
Denkena. Al enkele jaren werkt zijn groep aan de voelende machine,
een eerste stap om tot de autonome CNC-machine en daarna zelfs de
autonoom werkende fabriek te komen. Wie denkt dat zo’n auto-pilot
ver weg is, heeft gelijk en ongelijk. Een volledig autonoom werkende
CNC-machine komt er misschien pas over vijftien tot twintig jaar,
zegt Dittrich. “Technologische ontwikkelingen gaan echter snel. Kijk
maar naar de auto-industrie.” Vijf jaar geleden zeiden autofabrikanten
nog dat een zelfrijdende auto te complex zou zijn. Nu zijn er al
sensoren beschikbaar die het wel mogelijk gaan maken. “Afhankelijk
van hoe branches meewerken, gaan we deelontwikkelingen sneller
zien”, meent de onderzoeker. Sterker nog, professor Denkena zegt dat
DMG Mori, waarmee het IFW samen een NTX draaicentrum voelend
heeft gemaakt, deze techniek binnen twee tot drie jaar op de markt
Slijpmachine herkent slijtage
Een voorbeeld hoe een machine kan voelen, laat het IFW op de EMO
zien in een slijpmachine van EWAG. Hierbij wordt gebruik gemaakt
van Kunstmatige Intelligentie om te bepalen of het tijd wordt
de slijpschijf te dressen. In 16 seconden tijd meet een laser de
topografie van het oppervlak van de slijpschijf. Deze laserunit zit in
het gereedschapmagazijn. De meting gebeurt dus automatisch. Het
beeld wordt vergeleken met de uitgangssituatie en de algoritmes die
speciaal hiervoor zijn ontwikkeld, beslissen of de schijf gedressed
moet worden of niet. De afwijking ten opzichte van het resultaat van
een ervaren slijper die met zijn duim voelt, is minder dan drie procent.
Moet men de schijf gaan dressen, dan geeft de software exact aan
hoeveel micrometer van het oppervlak verwijderd moet worden. Dat
kan doordat men de metingen combineert met een slijtagemodel.
Standaard neemt de slijpindustrie momenteel 200 micron materiaal
weg bij het dressen. Als dit exact gebeurt met hoeveel micrometer weg
moet, neemt de levensduur van de schijf uiteindelijk toe.
Professor Berend Denkena: kennisoverdracht moet sneller
Voor professor Berend Denkena is kennisoverdracht wezenlijk om de
transitie die de maakindustrie gaat doormaken, te laten slagen.
Hij vindt de machinebouwindustrie te conservatief. “Het mag geen
tien jaar duren voordat de kennis die wij nu hebben ontwikkeld bij
de bedrijven terecht komt”, zegt hij. De infrastructuur in Duitsland
om kennis uit te wisselen tussen universiteiten en industrie is er.
Denkena heeft zelf na zijn promotie tien jaar in de industrie gewerkt
om daarna terug te keren naar de universiteit.
Leven lang leren
Net zo belangrijk vindt hij de bereidheid van bedrijven om
medewerkers levenslang te scholen. Politiek, werkgevers en
werknemers moeten deze verandering samen vormgeven. “Ook
vakbonden moeten dit thema oppakken en er open over praten.”
Het IFW participeert in het competentiecentrum Industrie 4.0
in Nedersaksen. Professor Denkena merkt daar dat oudere
werknemers vaak angst hebben dat de digitalisering hun werk
overneemt. Daarom zijn niet alleen technici betrokken bij het
competentiecentrum, maar ook sociale wetenschappers. “We
moeten open praten over die angsten en daar rekening mee houden.
Professor Berend Denkena: de industrie moet de nieuwe kennis sneller omzetten in
praktische toepassingen.
Niet alleen scholen en demonstreren, maar laat medewerkers zelf
beoordelen over wat er op hen afkomt.”
september 2019

7
De slijpmachine herkent de mate van slijtage. Met behulp van speciale algoritmen wordt exact berekend hoeveel
micrometer van de slijpschijf afgehaald moet worden.
Single item production
Bij deze toepassing speelt de digitale tweeling (digital twin) een rol.
Dat is bij nog meer toepassingen die men in Hannover ontwikkelt
het geval. Bijvoorbeeld bij het frezen van patiënt specifieke
heupimplantaten. Zoiets is te duur, hoor je vaak. Immers elk
implantaat moet apart geprogrammeerd worden. En omdat elk
implantaat uniek is, moet de bewerking direct goed zijn. Telkens
eerst een teststuk frezen wordt te duur. Het IFW denkt dat dit kan
doordat de machine leert van de data van de vorige bewerkingen.
Kleine sensoren meten de kracht op het gereedschap. Deze data
worden teruggevoerd naar de planningssoftware voor een simulatie
van het volgend product. Omdat te hoge krachten leiden tot
afwijkingen in de geometrie, moet er in het proces gecompenseerd
worden. De software doet dit automatisch. Dankzij de combinatie
van de voelende machine en de digital twin, kan straks elke patiënt
zijn op maat gemaakte heupgewricht krijgen. Single item production
wordt economisch haalbaar. Nu nog zijn de kosten te hoog, maar
als het proces vanaf het eerste werkstuk perfect is, wordt het wel
economisch haalbaar. “Doordat we CAM-data simuleren en echte
productiegegevens gebruiken, kunnen we met behulp van machine
learning fouten voorspellen”, legt Mark Dittrich uit. Dat kan ook
bij een geheel ander product zijn, bijvoorbeeld het frezen van een
pocket. Testen die het IFW heeft gedaan, laten zien dat met zo’n
adaptieve procesplanning de maximale fout halveert (van 60 µu naar
30 µu) en in veel gevallen zelfs helemaal vermeden werd. “Processen
kunnen van elkaar leren, machines kunnen van elkaar leren.” Nog
zo’n voorbeeld is dat men de MRR (material removal rate) berekent
en dit koppelt aan de stroomopname van de spindel. Kunstmatige
Intelligentie vergelijkt dit met de meting en voorspelt dan of er iets
mis is in het proces. Dat blijkt goed te werken, bijvoorbeeld een
defect in het werkstuk waardoor de frees geen materiaal wegneemt.
De autonome fabriek
Dit zijn stappen die de CNC-machines in de toekomst autonomer
zullen laten werken. In het toekomstvisioen van het team van
professor Berend Denkena zoekt een werkstuk straks zelfstandig de
weg door de fabriek, langs de noodzakelijke bewerkingscentra, die
zich aanpassen aan het werkstuk. Dittrich: “Het werkstuk kiest de
ideale route op basis van kosten, beschikbaarheid van machines en
de levertijd.” Daarmee geeft hij impliciet aan welke grote verandering
dit teweeg gaat brengen. Nog meer dan nu staat het werkstuk
centraal, niet de machine. “Het werkstuk beschikt over de informatie
welke bewerkingen nodig zijn, kan met machines communiceren,
zelfstandig bewerkingen starten. Als een machine niet beschikbaar
is, zoekt het werkstuk zelf een andere weg. Daarom moeten
machines adaptief zijn.” Net zoals de zelfrijdende auto.
De EMO 2019 vindt van 16 - 21 september plaats in Hannover. Het IFW
staat in de Industrie 4.0 Area in hal 9, stand F32.
september 2019

8
Sinds eind 2018 draait bij Norbert Kempf in St. Ingbert het tweede FMS-systeem van Fastems. De onderneming heeft de omzet de
laatste jaren met gemiddeld 30% per jaar zien groeien, zonder toename van het aantal medewerkers.
Agile productie begint met transparantie en elimineren van elke foutkans
Enkelstuks tegen kostprijs
van serieproductie
Transparantie: dat is het sleutelwoord in de moderne productie. Elke minuut
van de dag weten waar orders zich in het proces bevinden. Voeg hier flexibele
automatisering aan toe en er ontstaat een agile productiesysteem, waarmee
realtime kan worden ingespeeld op veranderingen. Bovenal is het een
productiesysteem waarin seriegrootte niet meer bepalend is voor de kostprijs
per stuk. Enkelstuks tegen de kostprijs van serieproductie.
Zo’n anderhalve eeuw geleden kenden we eigenlijk alleen maar
gepersonaliseerde producten. Ambachtslieden maakten alles op maat
voor de klant. Pas toen Henry Ford het concept van de assemblagelijn
bedacht, kwam standaardisering in zwang. Massaproductie ontstond:
weinig varianten, lage kosten. Wie tegenwoordig aan de slag gaat
met een configurator van een van de autofabrikanten, is zo een uur
verder voordat de auto is samengesteld zoals je dat zelf wilt. “De
automobielindustrie heeft grote problemen om deze met dezelfde
efficiency te produceren. Nu deze trend van personalisatie zich
verscherpt, wordt dit ook de uitdaging voor de maakbedrijven”, zegt
Michael Lickefett van het Fraunhofer IPA in Stuttgart. Het beeld dat hij
schetst voor de auto-industrie, geldt min of meer voor alle sectoren.
Bedrijven opereren tegenwoordig op wereldwijde schaal maar passen
hun producten aan de lokale vraag aan. Soms zelfs aan de eisen van
de individuele klant. “Dat moet wel gemaakt worden tegen de kosten
van massaproductie.”
september 2019

9
Fastems en Norbert Kempf tonen
wat al kan met automatisch
gestuurde productiesystemen
18.000 producten plannen
Dat dit kan, bewijst het Duitse familiebedrijf Norbert Kempf. Vanuit
het Fastems FMS-systeem worden de stukken beladen, tooling
automatisch op de machines bijgewerkt, operators halen de
bewerkte stukken van de spantorens en spannen ruw materiaal op,
precies volgens de instructie vanuit de Manufacturing Management
Software van Fastems. Dit planningssysteem stuurt bij de Duitse
toeleverancier de productie op 24 CNC-machines aan. Norbert
Kempf plant automatisch, ondanks dat heel veel enkelstuks en
kleine series worden gefreesd en gedraaid. “We hebben een portfolio
van 18.000 verschillende werkstukken. Elke dag hebben we zeker één
nieuw stuk in de productie, waaronder ook complexe onderdelen
met soms wel 1.000 punten waarop ze gecontroleerd moeten
worden”, zegt Stefan Kempf, directeur-eigenaar, om te illustreren
dat je ook complexe onderdelen vergaand geautomatiseerd kun
verspanen. Het resultaat onder aan de streep: kostprijzen die niet
afhankelijk zijn van de seriegrootte.
IT en productie koppelen
De richting die de maakindustrie op moet, is die van
reconfigureerbare productiesystemen, zegt Michael Lickefett.
Snel omstellen, machines in een andere samenstelling aan elkaar
koppelen als dat nodig is, IT-systemen uit de bedrijfsvoering
verbinden met de productiesystemen, inclusief CADCAMsystemen.
Want dan kun je data verzamelen en gaan analyseren
om flessenhalzen en vaker voorkomende problemen te vinden.
Fraunhofer ontwikkelt hiervoor een systematiek die werkt op basis
van SPS-data, rechtstreeks uit de machines. Machine learning
haalt uit de databrij de juiste zaken boven. Op basis daarvan
kunnen mensen beslissingen nemen. Heikki Hallila, sinds een
jaar directeur Fastems Systems, de Duitse dochter, zegt dat het
om méér gaat dan een technische oplossing. “Het gaat om een
paradigma shift in de maakindustrie.” Agility, al voor het tweede
jaar hét thema van het Fastems Open House, geldt eigenlijk voor
alles: de investering, de ingebruikname, opschalen en terugschalen
als de productie dat vraagt. “Als we veranderingen zien, moeten
we snel kunnen aanpassen. Niemand investeert voor een of
twee jaar, maar voor de lange termijn. Daarom moet ook zo’n
investering agile zijn.” Met de nieuwste versie van de Manufacturing
Management Software zet Fastems stappen in deze richting. Het
Zweedse automatiseringsbedrijf laat de koppeling tussen de
palletautomatisering en de planningssoftware los. De nieuwe
software is ook beschikbaar voor standalone CNC-machines. Zelfs
als men de machines niet willen koppelen aan de MMS-software,
kunnen bedrijven met de Workcell module de eerste stap naar een
papierloze fabriek zetten. “We maken het de operator gemakkelijk”,
legt Heikki Hallila uit. “Vanuit het ERP-systeem halen we de
Fastems Systems directeur Heikki Hallila: waar het om gaat is kostprijs per product,
ook bij enkelstuks productie.
informatie wat er in de fabriek geproduceerd moet worden, welke
middelen daarvoor nodig zijn en waar die beschikbaar zijn. Stap voor
stap begeleiden we de operator en rapporteren terug met KPI’s.”
De module palletautomatisering blijft eveneens beschikbaar; de
derde module, Part Automation, kan gebruikt worden voor stand
alone robotcellen. De essentie is dat de software op basis van de
planningen en de beschikbare middelen, zoals CNC-machines,
gereedschappen, materialen en capaciteit, automatisch de
planning simuleert en de meest optimale planning kiest. Hoe meer
geautomatiseerd, hoe beter het eindresultaat. Precies de intelligente
assistentiesystemen die Michael Lickefett van Fraunhofer IPA nodig
vindt. “Wij verwachten dat de mens een centrale rol blijft spelen,
maar we hebben wel automatisering en IT, assistentiesystemen,
nodig om de zwakke plakken te herkennen.”
24 CNC-machines, twee FMS-systemen
Norbert Kempf heeft afgelopen jaar het tweede FMS-systeem van
Fastems in gebruik genomen. Daarmee komt de visie waarmee
Stefan Kempf eind jaren negentig aan de automatisering begon,
weer een stuk dichter bij de realiteit. Toen hij in 1990 in het bedrijf
van zijn vader ging werken, stonden er 10 CNC-machines. “Met een
lage bezettingsgraad.” De eerste stap die hij heeft gezet, is werken
aan wat hij noemt een ‘monocultuur’: geen vier verschillende
besturingssystemen maar één; liefst zoveel mogelijk identieke
machines. Nu staan er 3 CNC draaibanken en 21 horizontale
bewerkingscentra, van één leverancier, met dezelfde besturing.
“Vier verschillende besturingsfabrikanten zijn een belemmering
voor automatisering.” Gereedschappen categoriseren is een andere
noodzakelijke stap. Bij Norbert Kempf weet men bijvoorbeeld
precies alle gegevens van een bepaald type boor bij een bepaalde
bewerking in een specifiek materiaal. Alleen met dat soort data
kun je onbemand werken en de productie automatisch plannen.
Stefan Kempf: “Proceszekerheid staat voorop bij de planning.”
Voordat een order wordt gepland, controleert de planningssoftware
de beschikbaarheid van alles wat nodig is: van materiaal, tooling
september 2019

2.5 x D1
THREAD THREAD MILLING THREAD THREAD MILLING CYCLE
CYCLE MILLING CYCLE
CYCLE CYCLE
DC Swiss is toonaangevend in het
ontwikkelen van hoogwaardig gereedschap.
De sublieme prestaties
van het gereedschap zijn het gevolg
van: optimalisatie van de snij- geometrie,
de uiterst hoge kwaliteit en de
2.5 x D1
kundige oppervlakte behandeling 3 x D1
van het materiaal.
PICTOGRAPHS
PICTOGRAPHS
4 x D1
Thread length Thread 2.5 Thread
Thread length x D 2.5 length 1 length Thread x D2.5 Thread length 1 length x D 2.5 x D 1
2.5 x 2.5 1 2.5 x D 1
D1
D1
D1 2.5 x D1 2.5 x D1 D1
Thread length Thread 3 Thread
Thread length x D 3 length 1 length Thread x D Thread length 1 3 length x D 3 x D 1
3 x 1 3 x D 1
D1
D1
D1 3 x D1 3 x D1 3 x D1
D1
VS
VHM
Thread length 4 x D VHM
Thread length 4 x D VHM
Thread length 4 Thread x D length 1
1
1
Solid VHM carbide
Solid carbide VHM
Thread length Thread 4 length x D
Solid carbide Solid carbide
1 4 x D 1
Solid carbide Solid carbide
4 x CAR
D1
CAR
D1
CAR
D1
4 x CAR CAR
D1 4 x D1
4 x D1 D1
VS
VS
VS
VS
Wear-protective Wear-protective Wear-protective
Wear-protective coating
Wear-protective coating coating
coating Wear-protective coating coating
V X
V X
V X
V X
V X
Wear-protective Wear-protective Wear-protective
Wear-protective coating
Wear-protective coating coating
coating Wear-protective coating coating
Internal threadInternal thread
thread
Internal thread Internal thread
h5/h6
h5/h6 Tolerance
h5/h6
h5/h6
Tolerance class
h5/h6 Tolerance
Tolerance class h5/h6
Tolerance
class
class Tolerance class class
°
HSC
HSC High HSC speed High cutting
speed HSC
High
High cutting speed
speed HSC
High
cutting
cutting
speed High cutting speed cutting
°
3
Internal Internal coolant Internal
Internal coolant GWi coolant
coolant Internal GWi GWi
GWi
coolant Internal GWi coola
GW profi GW l
profi GW
GW l profi
profi GW l
profi GW l profi l
°
°
In Stock
In Stock
° In
In
Stock °
Stock
In Stock In Stock
°
°
°
Delivery 3
Delivery in 3 weeks Delivery °
Delivery 3
in 3 weeks
Delivery
in
in 3
weeks
weeks Delivery in 3 weeks in 3
3
3
3
3
Zo werkt onze kracht in
uw voordeel.
4
4
4
4
4
Draadfrezen GWi 3000 serie
• van diameter M0,3 t/m M20
• vanaf M0,8 verkrijgbaar in 4xD
• met inwendige koeling
Resultaat: Optimale spaanafvoer
en lange standtijd.
www.magistor.nl

11
Elk onderdeel kan op elke machine worden gemaakt; de 5.000 vooringestelde gereedschappen in het centrale magazijn zijn
voor elke machine beschikbaar. Een robot zorgt voor het transport van de gereedschappen tussen de twee FMS-systemen
die in twee verschillende hallen staan.
tot en met opspanmiddelen, NC-programma et cetera. Daarvoor
is de kennis over de gereedschappen van zo’n groot belang. “Als
iets onzeker is, hoef je het niet meer te plannen want dan gaat het
toch fout. En elke fout betekent vertraging.” Norbert Kempf gaat
zelfs zover dat voor elk gereedschap een apart meetprogramma is
gemaakt, dat niet alleen de lengte en radius controleert, maar ook
of het gereedschap goed in de houder is gespannen. Sinds enkele
maanden is men met een pilot bezig om ook de werkstukopspanning
te controleren. De operators gebruiken accuschroevendraaiers
die vanuit het ERP-systeem via Wifi aangestuurd worden. Het
koppel waarmee een bout wordt aangedraaid, wordt automatisch
geprogrammeerd. De software controleert of alle bouten die op de
tekening staan, zijn aangedraaid, anders komt er geen groen licht en
kan de operator niet verder. Stefan Kempf: “Als we constateren dat
Dankzij automatisering groeit
toeleverancier jaarlijks 30%
iets niet goed is, gaat de pallet niet het FMS-systeem in. Want een
foute opspanning kan enorme gevolgen hebben.”
First time right en flexibel
Zo’n aanpak is, zegt Heikki Hallila, de enige manier om de
uitdagingen van de huidige markt aan te kunnen: kortere levenscycli
van producten, kortere levertijden, de vraag naar traceability.
Waar het ook om gaat, is de kostprijs per stuk. “First time right en
flexibele batch productie moeten wel op een economisch rendabele
manier gebeuren”, aldus Hallila. Stefan Kempf voegt nog een extra
argument toe waarom deze vorm van automatisering noodzakelijk
is. De toeleverancier van precisie componenten groeit al enkele
jaren met gemiddeld 30% per jaar. “Zonder automatisering zou
dit niet kunnen. Zoveel vakmensen zijn hier in de regio niet.”
De automatisering geeft zijn beste medewerkers tijd om zich te
concentreren op nieuwe projecten en het optimaliseren van de
processen. De CNC-machines sturen automatisch een signaal
naar de troubleshooters in de fabriek. Die zoeken de oorzaak van
het probleem. Stefan Kempf wil ook deze stap automatiseren.
De troubleshooters gaan vanuit een database met bekende
problemen systematisch de oorzaak zoeken en zoveel mogelijk
met gestandaardiseerde oplossingen de problemen oplossen.
Dat registreren ze in het CAQ-systeem. Want dan kan hij de data
analyseren en zien wat de meest voorkomende oorzaken zijn.
Stefan Kempf (rechts) samen met zijn productiemanager Steven Wolter.
september 2019

12
Barron Engineering verspaant op Doosan Puma
MX en SMX wielnaven in één bewerking
Multitasking als aanjager
van productiviteit
Erwin Severijns, CEO van Barron Engineering, beoordeelt de kwaliteit van een van de wielnaven.
Doosan legt op de EMO de nadruk op multitasking én
automatisering. De Koreaanse machinebouwer ziet in
Europa vooral kansen voor de multitaskingmachines.
Want daarmee kunnen maakbedrijven hun
productiecapaciteit fors vergroten, zoals het Nederlandse
Barron Engineering laat zien. De fabrikant van onderdelen
voor de motorsport vond in multitasking de oplossing
om aan de groeiende vraag te voldoen met behoud van
kwaliteit.
Barron Engineering in Harderwijk is voor Doosan een van de
voorbeeldbedrijven die de meerwaarde van multitaskingmachines
goed weten te benutten. Het bedrijf is al jarenlang actief in de markt
voor hoogwaardige onderdelen voor de motorsportindustrie. Zo
maakt het onder andere wielnaven voor Haan Wheel, een fabrikant
van aangepaste wielen voor ’s werelds beste motorcoureurs.
Tegenwoordig maakt Barron Engineering deze wielnaven in
verschillende uitvoeringen op een 9-assige Puma MX2100ST
multitaskingmachine van Doosan én een Puma SMX2600S. Beide
machines zijn voorzien van robotisering, zodat de productie 24/7
kan doorlopen. “Vanwege de verschillende maten produceren
we de voorwielnaven op de Puma MX en de achterwielnaven
op de SMX-machine”, zegt Erwin Severijns, CEO. “De Doosan
multitaskingmachines zijn echter veelzijdig. Als het moet, kunnen we
zowel de voor- als achterwielnaven op beide machines produceren.”
Van vijf keer omstellen naar één
Het grote voordeel van de multitaskingmachines vindt hij dat er veel
minder insteltijden zijn. Dat voorkomt dat medewerkers nog snel
even de machine opnieuw moeten instellen. Erwin Severijns: “Met
de vroegere manier van werken moesten we tot vijf keer de machine
omstellen. Nu kunnen we de verschillende bewerkingsstappen in
één bewerking doen.” Doorlooptijden zijn hierdoor korter, maar ook
de kwaliteit verbetert hierdoor. Dankzij de stap naar multitasking
heeft Barron Engineering de productie kunnen verhogen naar 90
naven per dag. Tegelijkertijd heeft Barron Engineering zowel de
september 2019

13
Door over te stappen op multitasking heeft Barron Engineering de productiviteit fors weten te verhogen. Doorlooptijden zijn korter doordat er
minder omgesteld hoeft te worden.
kwaliteit als de productiviteit naar een hoger niveau kunnen tillen.
Erwin Severijns wijst er verder nog op dat het all-in-one concept van
de Doosan machines bijdraagt aan een schonere werkomgeving.
Vroeger was de spanenafvoer soms problematisch als er ’s nachts
aluminium werd gefreesd. “Met de introductie van de Doosan
Puma SMX is dat probleem opgelost”, zegt hij. “Dankzij de stabiele
verticale structuur van de machine vallen de spanen perfect op de
spanentransporteur en worden ze volledig verwijderd. De volledige
afvoer van alle spanen betekent voor ons een enorme winst.”
Multitasking op de EMO
Nieuw in de Doosan SMX serie multitasking draaicentra met B-as
freesspil, is de uitbreiding met een extra 12-stations onderrevolver.
Dankzij de linker- en rechterspil en de extra onderrevolver in
combinatie met de freeskop, verkort het nieuwe model PUMA
SMX3100ST de cyclustijd tot 75% bij de productie van kleinere
series van de meest uiteenlopende producten. Door het gebruik
van een orthogonale structuur heeft de PUMA SMX3100ST een
werkbereik van 695 mm in de X-as en 300 mm in de Y-as. Doosan
toont daarnaast op de EMO 2019 een complete lijn 5-assige
bewerkingscentra: de DVF 5000, DVF 6500 en DVF 8000. De DVF
6500 en 8000 hebben enkele extra’s, zoals de mogelijkheid
om onderdelen te draaien. Ook kan het gereedschapmagazijn
vergroot worden naar 120 stuks.
Doosan wil meer eigen automatisering
De komende jaren wil Doosan meer eigen
automatiseringsoplossingen in de markt gaan zetten. Daarbij
wordt voorrang gegeven aan de ontwikkeling van oplossingen
waarmee ook kleinere bedrijven hun capaciteit kunnen vergroten
door te automatiseren. De co-bots die Doosan vorig jaar heeft
Ook de DVF 8000 is door de extra draaifunctionaliteit geschikt voor
compleetbewerken.
geïntroduceerd, zijn hier een voorbeeld van. De iDOO Control
is een eigen NC-platform, waarmee Doosan de stap zet naar
Industrie 4.0 oplossingen zoals het monitoren van de productie
op de verschillende machines. Ook dit moet bijdragen aan een
hogere productiviteit in combinatie met lagere kosten.
dormaccncsolutions.nl
september 2019

14
Complexiteit is niet de enige reden waarom bij Machinefabriek JMBA
met Esprit wordt geprogrammeerd
Kortere cyclustijden dankzij frees
CAM-programmeren is al vanaf het begin de norm bij Machinefabriek JMBA in
Someren. Niet alleen omdat de werkstukken steeds complexer worden; ook
omdat de toeleverancier daarmee de productiviteit verhoogt. “Sinds onze
overstap op Esprit voor het programmeren van de CNC-draaibanken, hebben
we de cyclustijd gemiddeld met 15% verkort”, zegt Dani Lemmen, CNC draaier/
CADCAM programmeur.
Jan Meeuws, metaalondernemer in hart en nieren, kan het niet laten.
Na de verkoop van zijn vorige machinefabriek en
gereedschapmakerij bouwt hij alweer sinds zeven jaren
Machinefabriek JMBA verder uit. Met één medewerker en één
Doosan Puma draaibank is hij gestart met frezen en draaien in een
gehuurd pand in Someren. Deze zomer is JMBA naar de nieuwbouw
verhuisd, van waaruit hij dit jaar nog wil verder groeien naar zo’n 50
medewerkers. JMBA is inmiddels het derde bedrijf van Jan Meeuws.
“Ik ben door de wol geverfd; weet hoe het wel en hoe het niet moet”,
zegt hij.
Méér rendement uit de machines
Wat in zijn ogen moet, is de CNC-machines programmeren met CAMsoftware.
Je haalt meer uit de machines, weet hij uit ervaring. De
toenemende complexiteit van de producten heeft hem aangezet
naar een meer geavanceerd CAM-programma te zoeken. Omdat de
draaiers met de bestaande oude CAM-software tegen beperkingen
aanliepen, is men voor het programmeren van de CNC- combi draai/
frees machines, waaronder een grote CMZ, onlangs overgestapt op
Esprit. Daarmee kiest hij bewust voor een ander CAM-pakket dan
waarmee hij de freesmachines programmeert. “Volgend jaar komt
er een grote multitasking Integrex-achtige draai/frees combinatie
met meerdere turrets en overnamespil. Esprit blinkt daarin uit”,
legt Jan Meeuws uit. Van CAM-software veranderen is een stap.
Niet alleen moeten de programmeurs de nieuwe software leren,
oude programma’s moeten worden aangepast als je niet met twee
systemen naast elkaar wilt werken. “Het begin was wel moeilijk.
Zeker in het begin heb je de neiging om snel nog via de oude
software het programma te maken omdat je niet wilt dat de machine
stilstaat doordat je nog dingen in Esprit moet uitzoeken”, zegt Dani
Lemmen, een van de beide CNC-draaiers die nu de machines met
Esprit programmeren. Hij heeft een maandje of twee, drie nodig
gehad om de nieuwe software goed te leren kennen. “In Esprit moet
je soms meer handelingen doen; aan de andere kant gaan zaken
sneller doordat de software bepaalde zaken automatisch doet.”
Eigenlijk vindt Dani dat de CAM-software maar op één punt minder
Machinefabriek JMBA investeert miljoenen
Machinefabriek JMBA heeft in augustus de intrek genomen in een nieuw bedrijfspand in Someren. Jan Meeuws investeert hier enkele
miljoenen euro’s in de uitbreiding van zijn bedrijf én in werkomstandigheden. Om de werkomstandigheden te verbeteren, is het hele pand
geklimatiseerd en voorzien van een modern afzuigsysteem voor de vervuilde lucht, naast nevelafzuiging op de machines. Jan Meeuws: “De
verse lucht wordt door kanalen op de wanden over de vloer naar binnen geblazen. Dat duwt de vervuilde lucht met stof en damp omhoog die
via een warmtewisselaar en HEPA-filters naar buiten wordt geblazen. Hierdoor gaat de vervuilde lucht volledig naar buiten, terwijl de warmte
gebruikt wordt om de frisse lucht te verwarmen.” Een dergelijk systeem is effectiever en verbruikt minder energie dan wanneer de frisse lucht
via de plafonds in de hal wordt geblazen. Jan Meeuws heeft met 5 x Beter afspraken gemaakt om de luchtkwaliteit regelmatig te controleren.
One stop shop
Qua bewerkingstechnologie breidt JMBA uit met een plaatwerkafdeling. Er is geïnvesteerd in een 6 kw fiber lasersnijmachine, een LVD
Toolcell voor het geautomatiseerd kanten van plaatwerk en een TimeSaver afbraamcel en een 6x4 meter straalcabine. “Doordat we alle
disciplines in huis hebben, worden we voor de machinebouwers een one stop shop bedrijf.” Juist vanwege de machinebouwers in de
voedingsmiddelenindustrie investeert JMBA in grotere freescapaciteit.
Voor de RVS en staal afdeling staat er een nieuw Matec bewerkingscentrum met een bereik van XYZ 3000x850x1100 mm.
En de kunststof afdeling is uitgebreid met een nieuw Eima bewerkingscentrum met een bereik van XYZ 3000x2000x1000mm.
JMBA verspaant onder andere foodgrade gecertificeerde kunststoffen die het ook op voorraad houdt.
www.jmba.nl
september 2019

15
strategieën in CAM-pakket
gebruiksvriendelijk is. Dat is het tekenen. “We werken hier in principe
met STEP-files. Dat gaat soepel. Soms is er van een product geen
STEP-file, die maken we dan zelf. Dat kost nu wat extra tijd als je een
contour moet tekenen.”
Esprit leest nominale toleranties in
Daar staat een heleboel tijdwinst op andere punten tegenover, voegt
Dani er meteen aan toe. Zeker als de STEP-file de nominale
toleranties bevat, leest Esprit die direct in. Dan hoeft hij enkel nog
de features aan te klikken en de bijbehorende freesparameters
in te geven. Plaatst de ontwerper geen nominale toleranties in
het CAD-model, dan moet hij deze nog handmatig ingeven. Hij
schat ongeveer een kwart tot de helft minder tijd kwijt te zijn aan
programmeerwerk, dankzij zaken als featureherkenning in Esprit.
Wat eveneens tijd bespaart, is dat Esprit bij het gebruik van een
overnamespil zelf uitrekent hoever het stuk moet uitkomen. “Dat zijn
zaken waarmee je de kans op menselijke fout kleiner maakt.” Waar
de CNC-draaiers vooral tijdwinst mee boeken, zijn de verschillende
bewerkingsstrategieën in Esprit. Met name profit milling wordt veel
gebruikt voor de CMZ-draaibank met aangedreven gereedschappen.
“Profit milling is een manier van frezen die veel tijd bespaart. Je hebt
veel minder loze bewegingen”, zegt Dani. Er zijn voorbeelden waar
de keuze voor deze strategie meer dan twee minuten afhaalt van een
bewerkingstijd van in totaal 8 minuten. “Gemiddeld verkorten we
productietijd hiermee met zo’n 15%.” Dani simuleert elk programma
eerst in Esprit. Als dat goed gaat, stuurt hij het programma naar
de machine. “Bij het eerste werkstuk blijf ik bij de machine. Om
te finetunen. De voeding misschien toch iets hoger of lager zetten
als ik zie dat de spanen niet kort genoeg zijn.” Aanpassingen doet
hij niet aan de machine maar terug in Esprit waarna hij het CAMprogramma
opnieuw post. “Zoals het moet”, valt Jan Meeuws bij.
Bij een repeatorder is het programma dan de volgende keer meteen
goed. Bij JMBA worden alle CNC-machines met CAM-software
geprogrammeerd. Dat is een van de dingen die Jan Meeuws in
de loop der jaren dat hij zijn andere bedrijven uitbouwde, heeft
geleerd. “CAM-pakketten zijn duur. Maar als je er geld mee verdient,
zijn ze niet duur. En dan heb ik het niet alleen over de kortere
programmeertijd en de cyclustijd, maar ook over de kleinere kans
dat een operator een verkeerde waarde ingeeft met een dure fout tot
gevolg.”
september 2019

TH E WO R L D’ S #1
PRODUCTION CAM SOFTWARE
Edgecam is wereldleider in CAM software. Edgecam biedt
oplossingen voor de maakindustrie met een ongeëvenaard
gebruiksgemak en geavanceerde gereedschapsbanen.
ATS EdgeIT levert Nederlandstalige Edgecam systemen voor
frezen, draaien, draaifrees combinaties en draaderoderen.
www.edgecam.nl
010-5013277
Transformeer
uw productie
Bezoek ons in hal 6, stand D48
Meettastersystemen voor bewerkingsmachines
Vergroot uw productierendement samen met de specialisten in procesbesturing en profiteer van de voordelen.
• Meer capaciteit met uw bestaande machines
• Meer automatisering en minder menselijke tussenkomst
• Minder herbewerkingen, concessies en afkeur
• Uitgebreidere mogelijkheden dus tijd voor meer werk
Meer informatie vindt u op www.renishaw.nl
Renishaw Benelux BV Nikkelstraat 3, 4823 AE Breda, Nederland
T +31 76 543 11 00 E benelux@renishaw.com
www.renishaw.nl
Transform your manufacturing 185 x 130 mm NL Landscape.indd 1 06/08/2019 14:31:10

17
Promicron past
AI toe in Spike
gereedschapbewaking
Promicron gaat een stap verder met digitalisering door
kunstmatige intelligentie (AI) toe te passen voor
gereedschapbewaking in de machine. Tot nog toe gebeurt
procesbewaking in het verspanend proces vooral doordat de
systemen reageren als vooraf ingestelde onder- en bovenwaarden
worden overschreden. Promicron gaat in de spike AI optimizer
een stap verder door machine learning te introduceren. Het
verschil met de andere technieken is dat het systeem niet alleen
een fout signaleert, maar deze ook specificeert en aangeeft
welke vervolgstappen nodig zijn. Een andere toepassing van de
kunstmatige intelligentie is dat het systeem veel beter in staat is
om afwijkingen in de procesparameters vroegtijdig te herkennen
en zo te anticiperen op mogelijke storingen.
Dani Lemmen bij de CMZ-draaibank en zijn CAM-werkplek, nog in de oude fabriek.
Eigen programmeerruimten
Machinefabriek JMBA heeft de CMZ-draaibank geautomatiseerd met
een 50 kg BMO cel voor producthandling. Als het eerste onderdeel
goed van de machine komt, gaat Dani met een gerust hart het
volgende programmeren terwijl de machine de andere onderdelen
draait. Dat CAM-programmeren doen de CNC-operators in de
nieuwbouw in een apart kantoor, in de werkplaats. Het is een van de
investeringen die Jan Meeuws in de nieuwbouw gedaan heeft om
het werk voor de medewerkers zo aangenaam mogelijk te maken.
“Het werkt niet als je tussen de herrie van de machines in moet
programmeren. In een rustig kantoor gaat dat beter.” Hij verwacht
namelijk dat komende jaren het werk voor de CNC-operators zoals
Dani meer en meer zal opschuiven richting CAM-programmeren. Ze
gaan dan minder het logistieke werk aan de machine doen. “Als ze
willen”, voegt hij er direct aan toe. Want een CAM-programmeur moet
blijven voelen wat er op de machine gebeurt. En voor Jan Meeuws
is het belangrijk dat medewerkers hun werk graag blijven doen. “We
leiden hier veel medewerkers zoals Dani op. Sommigen zeggen dat
opleiden duur is. Als ze na zo’n opleiding weggaan wel. Daarom moet
je zorgen dat ze graag hier blijven werken.”
Sensoren in gereedschaphouder
Promicron heeft enkele jaren geleden de Spike
gereedschaphouder geïntroduceerd. De hierin geïntegreerde
sensoren registreren tijdens de verspaning verschillende krachten
op het gereedschap. Hierdoor kan men al tijdens de bewerking
controleren en in de machine al uitspraken doen over de kwaliteit.
Met de nieuwe Spike Assist app kan de verspaner het proces
verder optimaliseren. Spike Assist stuurt automatisch push
berichten naar de smartphone van de verspaner als bepaalde
belastingswaarden worden overschreden. Op de EMO geeft
Promicron op de stand van Ceratizit een demonstratie van het
systeem.
Dankzij kunstmatige intelligentie kan Promicron de slijtage van de gereedschappen
tijdens de verspaning meten.
september 2019

18
Waarom de maakindustrie moet overstappen naar papierloos werken
PMI het
fundament
onder
digitalisering
De maakindustrie in de Benelux is druk bezig
met de implementatie van PMI (Product
Manufacturing Information) oftewel MBD
(Model Based Definition). ASML heeft deze
verandering niet zomaar in gang gezet.
En eigenlijk zou elke onderneming in de
maakindustrie er al lang mee bezig moeten
zijn. Het gaat hier om het fundament onder
de digitalisering. Wie daar niet in meegaat,
dreigt in de toekomst het onderspit te delven.
Sinds het begrip Industrie 4.0 aan het begin van dit decennium op de
Hannover Messe werd geïntroduceerd, is het een hype geworden.
In het begin gingen vooral marketingafdelingen ermee aan de haal.
De digitalisering begint thans stilaan realiteit te worden voor de
maakbedrijven. Dat heeft er alles mee te maken dat een aantal
technologieën zover zijn, dat ze toepasbaar worden in de industrie.
Toepasbaar in de zin van technisch, maar ook betaalbaar. Denk
aan de Lidar radartechnologie die Tesla bijvoorbeeld gebruikt voor
de Auto-pilot en die je net zo goed kunt inzetten voor autonoom
rijdende cobots en robots. Denk aan Virtual en Augmented Reality,
die een nieuwe dimensie geven aan ondersteuning van medewerkers
of support vanuit een machineleverancier. Ook algoritmes beginnen
door te dringen tot maakbedrijven. CADCAM-ontwikkelaars maken
daar gebruik van; machinebouwers investeren eveneens in de
ontwikkeling van software. Simulatie van bewerkingen, maar ook
simulatie hoe machines zich onder bepaalde omstandigheden
gaan gedragen. Al deze technologieën gebruiken data. Om deze
data te kunnen genereren én te gebruiken, moeten machines,
robots, meetsystemen én de IT-infrastructuur van ondernemingen
gekoppeld worden zodat er nog één databron beschikbaar is.
ASML ontwikkelt zich tot digitale onderneming
ASML ontwikkelt zich momenteel in de richting van een digitale
onderneming, zo verduidelijkte Marco Jansen het onlangs tijdens
het Business Software Event. De manager standaarden en design
infrastructures bij ASML noemt Augmented Reality een interessante
ontwikkeling vanuit het perspectief van servicemanagement.
Predictive maintenance op basis van realtime gebruiksdata van de
machines is een ander thema waar de chipmachinefabrikant volop
aan werkt. ASML werkt ook aan projecten om de wafermachines
in de toekomst via software updates overnight naar een hoger
prestatieniveau te brengen. Vergelijk het zoals Tesla de auto’s
regelmatig van nieuwe features voorziet, enkel door een software
update uit te rollen. Deze ontwikkelingen baseren zich op actuele
data. Ook bij een bedrijf als ASML zitten deze data momenteel
echter vaak nog in afzonderlijke silo’s opgesloten. Deze afbreken
en data koppelen en vanuit one source gaan benaderen, daar zal
het op aankomen wil de digitale transformatie slagen. Dat geldt
binnen de grote ASML organisatie zelf, maar ook in de supply
chain. In dat model wordt realtime actuele data gedeeld door
relevante stakeholders in de keten. De hiërarchisch gebaseerde PLMsystemen
schieten daarin tekort. Marco Jansen: “In 2011 was PLM de
september 2019

19
missing link in productontwikkeling. Nu kijken we tegen de digitale
transformatie aan: the right information at the right time in the right
context.”
PMI 20% productiviteitswinst
“3D PMI is het fundament onder de digitale revolutie in de
toeleveringsindustrie”, zo zei Leo Broers, projectmanager PMI
bij ASML, het een tijdje terug tijdens een bijeenkomst van het
Mikrocentrum Hightech Platform. PMI of MBD zullen uiteindelijk
de efficiency verhogen. “One source one truth betekent minder
kans op communicatiefouten”, zegt Leo Broers. Hij zegt overtuigd
te zijn dat bedrijven die PMI volledig doorvoeren, uiteindelijk
zeker 20% productiviteitswinst zullen realiseren. Featured based
programmeren met CAM-software is pas het begin, net als het
automatisch programmeren van meetmachines, iets dat al verder
ontwikkeld is. Meetrapporten kunnen bijvoorbeeld eveneens
automatisch gegenereerd worden. Ook aan het begin van een traject
krijgt PMI invloed: denk bijvoorbeeld aan het automatisch berekenen
van kostprijzen. De internationale online platformen voor de
maakindustrie, zoals Xometry en ProtoLabs maar ook een Batchforce
in de Benelux zijn daar ver mee. Het Vlaamse YouniQ Machining
berekent niet alleen automatisch de kostprijs maar stelt eveneens
het NC-programma volledig geautomatiseerd samen en stuurt het
naar de machine zodra de order is goedgekeurd. PMI en MBD raken
alle afdelingen bij de toeleverbedrijven.
De mens de sta in de weg?
En daar zit misschien wel een van de knelpunten in. Mensen
september 2019

Haimer: DAC
neemt uitwisseling
gereedschapdata over
21
veranderen hun bestaande werkwijze niet graag, zeker niet als in het
begin niet duidelijk is wat ze ervoor terug krijgen. “Realiseer je dat de
mens degene is die veranderingen in de weg kan staan”, waarschuwt
Marco Jansen. “De mens is allesbepalend.” De digitalisering stopt
echter niet. Op het Business Software Event verwees Jansen
naar een publicatie in Fortune Magazine, waarin wordt voorspeld
dat een op de drie bedrijven uit de Fortune Top 500 verdwijnt
doordat ze onvoldoende snel aanhaken op de veranderingen
door de digitalisering. “Verander je niet, dan stopt de business. En
veranderingen gaan tegenwoordig ontzettend snel.” Daarom moet je
in een onderneming draagvlak creëren voor de digitalisering. “Neem
er de tijd voor, bepaal waar je naar toe wilt en betrek de mensen
erbij. Begin met kleine stappen. Fouten maken is niet erg, daar leer je
van. Als alles prima gaat, is het lang niet zo leuk.”
40% meer rendement
In de eerste fase van werken met PMI vallen volgens Leo Broers de
kosten mee. De gratis J2Go viewer heeft zijn beperkingen, maar je
kunt ermee werken. Pas in de tweede fase kost het werken zonder
2D tekening geld. Werkplaatsen moeten dan worden ingericht
met digitale schermen, er wordt anders geprogrammeerd, veel
meer automatisch. Jan van der Geld van Mahaco Fijnmetaal gaf dit
voorjaar in een presentatie bij Teqnow inzicht in dit prijskaartje.
Het fijnmechanisch bedrijf met vijf medewerkers werkt volledig
papierloos. De investering in twee beeldschermen voor elke
werkplek aan de machine en software kost hem 5 mille per werkplek.
CAM-licenties met machine nog eens 200 euro per maand en Jan van
der Geld heeft veel software intern ontwikkeld. Wat het oplevert:
“Meer focus op de dingen die fout gaan, dus uiteindelijk een betere
bedrijfsvoering. Als je de cijfers kent, kun je anticiperen. Door het
hele proces te digitalisering en lean werken in te voeren, hebben
we met dezelfde mensen 40% meer rendement kunnen maken.
Digitaliseren is geen vraag maar een gegeven.”
MBD Solutions Event
Haimer gebruikt in de eigen fabriek in Igenhausen al langere
tijd het DAC-systeem: Data Analyzer and Controller. Deze
zorgt voor de correcte data-uitwisseling van Soll- en Istwaarden
en andere gereedschapsdata tussen de Tool Room
stations en het bedrijfsnetwerk. Het DAC-systeem wordt na
de EMO vrijgegeven voor de verkoop.
De DAC zorgt voor een digitale data-uitwisseling tussen de
verschillende systemen in het verspanend bedrijf, vanaf het CADCAMstation.
Dat genereert een gereedschapsamenstelling en stuurt deze
data naar het DAC. Dat geeft een tool-identificatie vrij, die bij het
gereedschap blijft gedurende het totale proces. Alle componenten,
zoals voorinstelapparaat, balanceerapparaat en eventueel
krimpsysteem, communiceren via de centrale controller. Als laatste
stap worden de data doorgestuurd naar de besturing van de CNCmachine
en wordt de plaats in het magazijn vastgelegd. Als het nodig
is, wordt in de besturing het maximale toerental van het gereedschap
gereduceerd. Na de bewerking stuurt de machinebesturing een
melding naar de DAC over de tijd dat het gereedschap in inzet is
geweest, zodat bij een volgende opdracht de resterende standtijd
bekend is. Doordat geen data meer handmatig hoeven worden
ingegeven, zijn fouten uitgesloten. Haimer heeft het systeem zo
opgebouwd dat juist kleinere en middelgrote ondernemingen stap
voor stap de processen rond gereedschapvoorinstellingen kunnen
automatiseren.
Volledig geautomatiseerd voorinstellen
Een andere noviteit die Haimer op de EMO toont, is een robotcel met
een volledig geautomatiseerde gereedschapvoorinstelling. Een
gereedschaptrolley is voorzien van gereedschaphouders en
gereedschappen. Na het krimpen en balanceren met een Microset
VIO linear voorinstelapparaat wordt het gebalanceerde gereedschap
getest en daarna legt de robot het op een tweede trolley. Daarmee
automatiseert Haimer de gereedschapvoorinstelling compleet, wat
met name bij geautomatiseerde cellen voor nog meer flexibiliteit zorgt.
haimer.com
Het Mikrocentrum en ASML organiseren 28 november voor
het eerst het MBD Solutions Event. Tijdens dit event
presenteren onder andere softwareleveranciers de
oplossingen die zij hebben voor de moeilijkheden waar
ASML en de toeleveranciers in het PMI-project tegenaan
zijn gelopen. Ook het onderwerp investeringen versus
voordelen komt aan bod. De onderwerpen zijn gebaseerd op
de ervaringen die toeleveranciers in het PMI-project hebben
opgedaan. Het Mikrocentrum wil het MBD Solutions Event
jaarlijks gaan herhalen.
mbd-solutionsevent.nl
De Haimer Data Analyzer and Controller (DAC) neemt de complete data-uitwisseling
vanaf het CADCAM-station tot aan de CNC-machine op zich.
september 2019

22
DMG Mori topman: machine-innovaties zijn slechts een deel van de oplossing
Het ecosysteem wordt belangrijker
Dat de digitalisering in de maakindustrie een
speerpunt is voor DMG Mori, is bekend. De
machinebouwer gaat daarin veel verder dan
menigeen denkt. Afrekenen per spindeluur,
blockchain technologie, zelfs bitcoins; Ugo
Ghilardi van DMG Mori sluit het allemaal niet
uit. De Nederlandse markt is daarbij een
aantrekkelijke proeftuin. “Dit land heeft echt
een ongelooflijke technologie aanpak.”
DMG Mori is uitgegroeid tot een van de allergrootste fabrikanten van
werktuigmachines in de wereld. De machinebouwer benut deze
schaalgrootte om een ecosysteem op te bouwen. Ugo Ghilardi, CEO
DMG Mori Europe en in de directie van DMG Mori AG verantwoordelijk
voor verkoop en service, zegt hierover: “Innovatie is niet alleen een
spindel wisselen. Het gaat om een totale aanpak. Innovatie van
machines is nog steeds belangrijk, maar slechts een deel van de
oplossing.” Hij schat het aandeel machine innovatie op hooguit nog
zo’n 30 procent. “De rest zit in het ecosysteem.” Zo’n ecosysteem
kan breed zijn. Voor een aantal klanten in kernsegmenten zoals
Aerospace, Automotive, Die and Mold en Medical werkt de
machinebouwer vanuit de Technology Excellence Centers complete
productieconcepten uit, inclusief tooling en zelfs certificering.
Ghilardi: “Wij worden steeds meer een geïntegreerd bedrijf.”
Nieuwe verdienmodellen
Ook financiële innovatie speelt een steeds grotere rol, aldus de
topman van het concern. DMG Mori gaat steeds meer financiële
diensten aanbieden. Van leasing tot - sinds kort in Duitsland -
verzekeringen. John Kooning, directeur DMG Mori Nederland, vindt
dat de machinebouwer die rol beter kan vervullen dan traditionele
financiële partijen. “Wij hebben interesse in de klant en kennen
de markt. Hierdoor kunnen we het groeipotentieel veel beter
inschatten. Dat maakt het verschil.” Volgens Ghilardi heeft dit niks
DMG Mori bouwt steeds meer zelf de automatisering. Op de EMO toont de
machinebouwer een DMU 65 monoBlock met palletautomatisering én AGV.
te maken met meer risico durven nemen. Sterker nog: hij vindt dat
de machinebouwer juist minder risico neemt dan andere partijen
doen. “Wij weten wat onze machines na enkele jaren waard zijn.”
Hij verwacht dat de sector overgaat naar nieuwe verdienmodellen,
mogelijk dankzij Industrial Internet of Things en digitalisering. “We
staan aan het begin van deze revolutie. Over tien tot vijftien jaar
betalen we voor het gebruik van de machines met nieuw, digitaal
geld. Blockchain. Stap voor stap gaan we daar naar toe.” Het begrip
connectivity is voor DMG Mori daarom een kernfunctie in de Digital
Factory. De nieuwe modellen bestaan bij de gratie van verbonden
machines. Alleen met open interfaces en gestandaardiseerde
communicatieprotocollen kun je een doorlopende integratie van
machines en processen creëren. Daarom worden voortaan alle
machines standaard en zonder meerprijs geleverd met een IIoT
interface. DMG Mori ondersteunt zowel MQTT, MTConnect als de
nieuwe umati. En met de nieuwe CELOS app Application Connector die
op de EMO wordt gepresenteerd, kan de operator elke webgebaseerde
applicatie via het CELOS scherm bedienen. Waar Ugo Ghilardi vooral
veel van verwacht, is het nieuwe klantenportaal myDMG Mori. Dit
wordt een platform waarop de klant in eerste instantie de service
regelt en reserve-onderdelen bestelt; daarna komen oplossingen voor
predictive maintenance.
Persoonlijke relatie des te belangrijker
Juist in deze digitale wereld is de persoonlijke relatie tussen de
machinebouwer en de klant cruciaal, benadrukt Ugo Ghilardi. DMG
Mori opent mede hierom later dit jaar een vestiging op Brainport
Industries Campus, waar het een kenniscentrum van de grond tilt. Het
september 2019

23
“De Nederlandse markt is innovatief, technologie
gestuurd. Klanten verwachten oplossingen”
kenniscentrum gaat dienst doen als trainings- en opleidingscentrum
voor de Benelux. “Want de mens wordt belangrijker naarmate de
digitalisering toeneemt”, aldus Ugo Ghilardi. “Je krijgt geen goede
connectie met een machine als je niet eerst een connectie maakt met
de persoon.”
Met meer dan 4000 geïnstalleerde machines is Nederland een
belangrijke markt voor DMG Mori. De installed base is echter niet de
enige reden waarom de machinebouwer investeert in de BIC-vestiging.
Ugo Ghilardi: “Nederland is een van de sleutelmarkten voor ons succes
in Europa. Dat heeft te maken met de hightech technologie die hier
ontwikkeld wordt en de manier waarop de toeleverketens daar hun rol
in opeisen. De Nederlandse markt is innovatief, klanten verwachten
oplossingen. Technologie stuurt hier de markt.”
dmgmori.com
Automatisering voor alle machines
DMG Mori gaat alle werktuigmachines in het portfolio aanbieden als een geautomatiseerd systeem. Deze komen
vooral uit eigen huis, met dank aan de overname eind 2017 van Heitec. Ugo Ghilardi noemt het ontwikkelen van
eigen automatiseringsoplossingen een logische stap. “Wij zien automatisering als een integraal onderdeel van de
machine, niet iets dat je eraan toevoegt.” Nieuw op dit vlak is de AGV, die voor autonoom transport in de fabriek zorgt.
Op de EMO is een DMU 65 monoBlock met palletautomatisering én een AGV een van de highlights. Het concept biedt
flexibiliteit en een veilige vrije toegang tot de machine voor de operator.
september 2019

24
PolyWorks verkleint foutkans en sluit de digitale loop
tussen engineering, productie en de meetkamer
Programmeertijden
meetmachines van
dagen naar uren
In veel bedrijven wordt de meetkamer een alsmaar grotere flessenhals.
Automatisch programmeren van de meetmachines en 3D scanners verlicht de
druk op de meetkamer. PMI-data verkorten de programmeertijd soms van weken
naar uren, terwijl ondertussen de meetmachine gebruikt kan worden waarvoor
deze is bedoeld: meten. PolyWorks gaat nu nog een stap verder: meetdata
digitaal delen met anderen, zelfs terugleiden naar CAD-software zoals Catia of
Siemens NX kan.
PolyWorks wordt ontwikkeld door het Canadese moederbedrijf
InnovMetric. De programmeersoftware voor meetsystemen neemt
een bijzondere positie in. InnovMetric ontwikkelt alléén software
die gebruikt kan worden in combinatie met meetsystemen van
alle grote aanbieders: LK, Hexagon, Mitutoyo, Zeiss, Faro en noem
maar op. De leeftijd is eigenlijk niet zo belangrijk. Bij PolyWorks
Benelux is de software gekoppeld aan een 20 jaar oude CMM van
Mitutoyo en zelfs nog aan een manuele meetmachine van Wenzel.
“Veel bedrijven hebben nog ergens een 20 jaar oude CMM, die ze
amper gebruiken maar nog steeds nauwkeurig is. “Wij kunnen in de
meeste gevallen zonder hardware aanpassing direct die machine
met PolyWorks aansturen”, zegt Mark Luijbregts, directeur-eigenaar
PolyWorks Benelux. De Canadezen doorbreken de koppeling tussen
de hard- en software van een CMM-leverancier. Doordat PolyWorks
met veel verschillende soorten meetmachines en scanners kan
samen werken, kan er door een standaard manier van werken en de
eenvoud van bediening veel tijdwinst gehaald worden. Zo kunnen
metingen ook van verschillende systemen gecombineerd worden.
Eenvoud telt
Het idee achter PolyWorks, dat van oorsprong uit de
automobielindustrie komt, is dat meetspecialisten sneller met
hun meting moeten kunnen starten. “Eenvoud is belangrijker dan
menigeen denkt”, zegt Mark Luijbregts. Om meerdere redenen. Een
te lange programmeertijd is een drempel. Hoe eenvoudiger het
programmeren, des te sneller zal men bereid zijn om te gaan meten.
Kortere programmeertijden zorgen daarnaast voor een efficiëntere
inzet van de kostbare meetsystemen. PolyWorks kent al jaren de
mogelijkheid om op basis van een CAD-model automatisch te
programmeren. Daarmee sluit het naadloos aan op de papierloze
supply chain, waarin met PMI (Product Manufacturing Information)
en MBD (Model Based Definition) wordt gewerkt, een transitie die
ASML vorig jaar mee in gang heeft gezet. Het liefst leest PolyWorks
native CAD-data in. Is dat een standaard CAD-model, dus zonder de
PMI-data, dan vergt het maken van een meetprogramma slechts het
aanklikken van vlakken en features die je wilt meten, het selecteren
van de meettechnologie (de meetmachine) en ingeven van nog
enkele parameters. Uitlijnen gebeurt vrijwel automatisch. Bij het
meten van cilinders volstaat het om enkele elementen te selecteren
en de software berekent automatisch de hoek van de tasters. Bij
kleine delen zal deze tijdwinst van deze programmeermethode
minimaal zijn, maar bij grote delen des te meer. Zo berekent de
software automatisch de meest ideale volgorde van de metingen,
ongeacht hoe de programmeur ze ingeeft. Het aantal bewegingen
Een van de vernieuwingen in de software van PolyWorks is ReportLoop.
september 2019

25
Mark Luijbregts: de productieketen efficiënter maken door meetdata te delen.
“Binnen een dag waren we een werkstuk voor de ASML
machine met 2.000 meetpunten aan het meten. Hiervoor
kostte het programmeren twee weken tijd”
van de taster wordt daarmee gereduceerd, om de meettijd kort te
houden. Wordt later nog een meting toegevoegd, dan berekent
PolyWorks automatisch de nieuwe optimale meetvolgorde.
Met PMI-data: van weken naar uren
De tijdwinst als het CAD-model wel PMI-data bevat, kan groot zijn.
Mark Luijbregts geeft het voorbeeld van een complex onderdeel
voor een machine van ASML. Dit onderdeel moest op 2.000 punten
gecontroleerd worden. “De meetmachine is 14 uur bezig. Zo’n
werkstuk programmeren kostte weken. Wij waren binnen een dag
aan het meten.” Een ander voorbeeld: een onderdeel voor een
raketmotor met 100 nauwkeurige gaten die gemeten moesten
worden. In de traditionele werkwijze moet de hoek waaronder de
taster meet, elke keer apart worden gezocht. Programmeertijd
normaal: 2,5 week, waarvan een belangrijk deel op de CMM voor het
bepalen van de hoek waaronder de meettaster meet. Met PolyWorks
werd het programma in amper vier uren volledig offline gemaakt. De
tijdwinst is voor Mark Luijbregts dan ook een van de grote voordelen
van het werken met PMI, naast het feit dat het volledige programma
offline wordt gemaakt en de meetmachine ondertussen voor
metingen wordt gebruikt.
Liever native CAD
Is PMI dan zaligmakend? Mark Luijbregts geeft toe dat de PMI-data
niet foutloos zijn. Zijn ervaringen met STEP-files zijn minder.
Het huidige STEP-formaat is nog niet volledig geschikt voor PMI.
“Bij de vertaling van een huidige STEP-file ontstaan nog fouten,
bijvoorbeeld bij radii. Bij het converteren van een native CADfile
gaat er minder mis.” Liefst werkt hij daarom met native CADfiles,
zoals die van Siemens NX en Catia van Dassault Systèmes.
Daarin blijft meer van de data behouden. Ook dan kunnen er fouten
ontstaan, die volgens hem echter direct zichtbaar zijn in PolyWorks
en eenvoudig opgelost kunnen worden. Waar het tot slot fout kan
gaan, is interpretatiefouten. De CAD-constructeur moet bijvoorbeeld
de goede nominale toleranties ingeven. Dit soort onvolkomenheden
herstellen kost echter slechts een fractie van de programmeertijd die
veel meetkamers nu rekenen voor complexe werkstukken.
Kleinere foutkans
De meerwaarde van PMI gaat verder dan kortere programmeertijden,
vindt Mark Luijbregts. Vergeleken met programmeren vanaf een
2D tekening, is de kans op foutieve overname van gegevens nul.
Het samenstellen van de meetrapporten gaat ook sneller. “De
constructeur kan al aangeven hoe hij het rapport wil. Zelf kun je in
PolyWorks eenvoudig afbeeldingen van bijvoorbeeld een meetpunt
waar een afwijking is gemeten, toevoegen. Een uniek aspect van
de PolyWorks software is dat data van verschillende meetsystemen
in één rapport gecombineerd kunnen worden, bijvoorbeeld van
een CMM en 3D scanner. PolyWorks leest zelfs de meetgegevens
van een digitale schuifmaat met USB-aansluiting in en voegt deze
september 2019

Vier experts,
ontelbaar veel toepassingen,
één assortiment!
Vraag nu de nieuwe Team Cutting Tools-catalogus aan:
cuttingtools.ceratizit.com/catalogus
TEAM CUTTING TOOLS
CERATIZIT is een groep van hightech bedrijven
gespecialiseerd in gereedschappen voor de
moderne verspaningstechniek en hardmetaal
toepassingen.
Tooling the Future
www.ceratizit.com

Nieuwe QTap van
DC Swiss
27
DC Swiss introduceert op de EMO naast de nieuwe QTap
een volledig nieuwe lijn tapgereedschappen voor
microbewerkingen, het Nanoprogramma. De QTap is
een echte allround tap die echter voor een verbeterde
spaanbeheersing zorgt.
aan de andere data toe. Je kunt bijvoorbeeld de contouren van een
groot werkstuk scannen, omdat dit sneller gaat, en de details meten
met een CMM. De beide meetsystemen worden vanuit hetzelfde
programma aangestuurd, zodat één programma maken volstaat.
Daarna voegt de software de data samen.
Dataloop: minder communicatie nodig
Een recente uitbreiding van PolyWorks is het delen van
meetgegevens, bijvoorbeeld met de fabriek. “Met
PolyWorks|Dataloop gaan we naar de papierloze fabriek”,
verduidelijkt Luijbregts. De meettechnicus upload het rapport naar
een lokale server of naar de cloud. Deze rapporten kunnen gedeeld
worden met anderen, die via een webbrowser toegang krijgen tot de
data. Mark Luijbregts: “De anderen hebben geen licentie nodig, maar
kunnen via een gratis Reviewer de meetdata zien, SPC data uit het
rapport halen en zelfs wijzigingen aanbrengen.” In deze data zitten
niet alleen de XYZ-waarden die gemeten zijn, maar het volledige
meetproject. Met een relatief goedkoop touchscreen en PC kunnen
de meetgegevens ook digitaal beschikbaar worden gesteld aan de
CNC-operator naast de machine. “Dat geldt voor alle metingen die
we doen, ongeacht of het een CMM is of een 3D scanner. Vanaf het
dashboard hou je zicht op de meetprojecten en hun status. Ook
externe partijen, bijvoorbeeld de constructeur bij de klant, kan
toegang krijgen tot de digitale meetrapporten. Een uitbesteder
krijgt via zo’n dashboard direct inzicht in de status van zijn orders.
Engineers kijken direct mee of een gemeten afwijking eventueel
wel nog acceptabel is of niet. Deze data-uitwisseling gebeurt
realtime. “We delen alle info en brengen daardoor het overleg over
de oplossing van een probleem terug van weken naar een dag of
nog minder, doordat alle data voor alle partijen beschikbaar zijn.”
Om de digitale cirkel te sluiten, heeft PolyWorks een PMI+ plugin
ontwikkeld voor zowel Siemens NX als Catia. Daarmee worden
wijzigingen op basis van het meetrapport in de vorm van informatie
en tekstlabels naar de constructeur gestuurd. “Wij gaan niet met
PolyWorks wijzigingen doorvoeren in het CAD-model maar reiken
de constructeur wel de data zo aan dat hij ze kan doorvoeren in het
CAD-model. We proberen zo de hele keten efficiënter te maken en de
communicatie te verbeteren. Je krijgt nu meer samenspraak tussen
engineers, productie en de meetkamer.” Acceptatie hiervan is vooral
een kwestie van de cultuur doorbreken, denkt Mark Luijbregts. Maar
net zoals destijds bij de opkomst van CAD-software, houden mensen
graag vast aan het bekende, het vertrouwde. Bereid zijn bestaande
werkwijzen los te laten en gebruik te maken van de mogelijkheden
die de digitalisering biedt, zal echter onvermijdelijk zijn.
Om dat laatste te bereiken heeft DC Swiss zowel de geometrie van
de snijkant aangepast, is de snijkant zelf verbeterd en past men
een nieuwe VS coating toe. Ook het basismateriaal voor het
gereedschap is nieuw. Het resultaat is dat de QTap universeel
inzetbaar is in meerdere materialen, van koolstofhoudend staal
tot en met RVS, aluminium, legeringen, gietijzer et cetera. De
combinatie van de vernieuwingen zorgen voor de prestaties van
deze tap, die functionaliteit, universele inzetbaarheid en prestaties
verenigt. De QTap is leverbaar met interne koeling, wat de
spaanbeheersing tijdens het tappen ten goede komt.
Axiale demping
De nieuwe tap kan zowel gebruikt worden in de bestaande SCT
houder als de nieuwe Synchro Tapping Chuck SRT (Soft Rigid
Tapping). Deze gereedschaphouder heeft een geïntegreerde axiale
demper. Deze vangt de axiale kracht op die op de tap ontstaat als
de spindel van draairichting verandert. DC Swiss zegt dat deze
demper de standtijd van de tap verlengt.
Nano-tap: vanaf 0,3 mm
De Nano lijn is een compleet nieuwe lijn tapgereedschappen van
de Zwitserse fabrikant. Deze gereedschappen zijn bedoeld voor
precisiecomponenten met zeer kleine gaten waarin draad getapt
moet worden. De diameters lopen uiteen van 0,3 tot 1,4 mm.
DC Swiss wordt in Nederland vertegenwoordigd door Magistor.
magistor.nl
september 2019

28
Maar Mazak en Iscar geven wel verschillende
oplossingsrichtingen voor een hoger spindelrendement
Dé oplossing voor meer
efficiency bestaat niet
Dé oplossing bestaat in de verspaning niet. Die conclusie
trokken de deelnemers aan een seminar van Iscar en
Mazak. Met nieuwe gereedschappen, automatisering,
slimmer programmeren en de combinatie hiervan,
kunnen bedrijven hun productiviteit wel degelijk
verbeteren. Ook al bestaat die ene oplossing niet, het doel
is wel bijna altijd hetzelfde: efficiency maximaliseren.
Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden, merkt Gerard
Bogaarts, directeur van Iscar Nederland, aan het begin van het
seminar op. Efficiënter werken in de verspaning kan op veel
manieren. “In Nederland zijn geen twee bedrijven die hetzelfde
werken. Er is geen beste manier, iedereen vindt zijn weg in
de verspaning”, zegt Hans Martens van Iscar. Het is wel goed
ontwikkelingen bij de gereedschapfabrikanten te volgen. Nieuwe
geometrieën, hardmetalen en coatings zorgen voor betere prestaties
van de frezen. Iscar heeft bijvoorbeeld de Mill4feed wisselplaatfrees,
die dankzij de langere snijkant rustiger snijdt. De plaat is ontwikkeld
voor ruwen in toepassingen die nogal vermogen vragen. Nog zo’n
nieuw gereedschap is de Super Finish Line, waarbij één plaat
iets boven de andere uitsteekt. Zit er voldoende overmaat op het
werkstuk, dan frees je hiermee een heel glad oppervlak. LogiQ4turn
is een ander voorbeeld. De wisselplaat met vier snijkanten geldt
als een alternatief voor de ISO wisselplaten met twee snijkanten.
Door de positieve snijkant vraagt het nieuwe gereedschap minder
vermogen. “Je kunt de voeding per omwenteling dus fors verhogen.”
Zo zijn er veel voorbeelden: het ene gereedschap blinkt hierin uit,
de andere hardmetaalsoort doet dat weer beter. Hans Martens
waarschuwt wel voor wildgroei in de gereedschappenlade.
“Wildgroei kost geld. Wisselplaten die blijven liggen, zijn dood
kapitaal. Kies voor bepaalde gereedschappen en ga daarmee
werken.”
Van 15 naar 100 spindeluren in de week
Automatisering is bij uitstek een oplossing om de productiviteit te
verhogen. Hugo Verlaak, salesmanager Benelux bij Mazak, schat het
spindelrendement bij de doorsnee verspaner in de Benelux op 25 tot
35 procent als de machines niet zijn geautomatiseerd. Bij één ploeg
betekent dit dat de spindel slechts zo’n 10 tot 15 uur in de week
spanen maakt. “Bij een uurtarief van € 70 levert dit een omzet van
€ 35 tot € 52.000 per jaar per machine.” Goede standalone machines
vragen ook al investeringen van boven de € 150.000.
“Investeren in meer uren maken in de week verdien je dus
gemakkelijk terug.” De automatiseringsoplossingen lopen uiteen
van robotcellen met automatische grijperwisseling, palletwisselaars
tot en met het eigen FMS-systeem van Mazak, het Palletechsysteem.
Hugo Verlaak: “Met een robotcel met automatische grijperwisselaar
halen velen al spindelrendementen van 80 tot 100 uren in de week.
Mazak en Iscar organiseren het seminar over verspanen eerdaags ook nog een keer in
het noorden van het land.
De SmoothX besturing van Mazak biedt naast simulatie van een programma ook de
mogelijkheid om eenvoudig vanuit een STEP-file te programmeren, zonder dat de
operator handmatig cijfers moet overtypen.
september 2019

29
Met de Palletechsystemen halen we zeer hoge rendementen.” Hij
ziet de automatisering overigens steeds breder ingezet worden.
Samen met RoboJob automatiseert Mazak het beladen van een
Integrex-machine, ook voor werkstukken tot 400 kilo, waarbij de
meetcontrole geïntegreerd is. “Zelfs klauwplaten in de spantang
wisselen kan manloos; of zoals Kitanawa doet de volledige flens
wisselen.” Hoe duurder de CNC-machine, des te meer aandacht er
moet zijn voor de terugverdientijd, zegt Verlaak. “En de enige manier
om de investering terug te verdienen, is efficiënter werken.”
Mazak demonstreerde de 3D Assist aan de hand van dit werkstuk met diepe kamers.
Slimmer programmeren
En dat kan ook door anders te programmeren. De nieuwste Mazak
SmoothX besturing heeft hiervoor een bijzondere functie, 3D
Assist. Hiermee wordt op basis van een STEP-file geprogrammeerd.
Verwacht geen magic button, waarschuwt Steven Vanderelst. “Je
moet nog steeds zelf beslissen welk vlak je met welke cyclus wilt
bewerken.” Maar veel cijfers worden automatisch uit het STEPmodel
overgenomen. Ook de gegevens van kamers in het werkstuk.
Zelfs moderne freestrategieën zoals trochoïdaal frezen kunnen
met 3D Assist geprogrammeerd worden met niet meer dan enkele
muisklikken. Het voordeel van 3D Assist in de SmoothX besturing
is vooral tijdwinst en minder foutkans. Ook dat draagt bij aan meer
efficiency in de verspaning.
In chroomstaal werd gefreesd met een snijsnelheid van 180 m / min, een voeding van
3820 mm / min en een voeding per tand van 0,7 mm.
De Tang4Feed frees van Iscar werd tijdens het seminar gebruikt voor het frezen op
de Mazak Integrex.
Het werkstuk dat in één opspanning werd gedraaid en gefreesd.
september 2019

30
Schunk en Kuka maken robottechnologie slimmer en
veiliger dankzij Kunstmatige Intelligentie
De grijper wordt slim
Kunstmatige Intelligentie klinkt als science fiction. De
technologie is echter dichterbij de realiteit dan menigeen
denkt. Schunk en Kuka zijn twee van de voorlopers op dit
vlak als het om toepassingen in de maakindustrie gaat.
Werken we straks met autonome grijpers, die hun eigen
plan trekken en geen programmering meer vereisen?
Industrierobots waren aanvankelijk blind en gevoelloos. Met sensoren
visiontechnologie heeft een robotfabrikant als Kuka dit al
opgelost. “De robot ziet en voelt”, zo zegt Albrecht Hoene, directeur
Human Robot Collaboration bij de R&D afdeling van Kuka. Dat
betekent dat mensen dichterbij de robot kunnen komen, zonder
risico. Het betekent ook dat de robot met meer gevoel producten kan
grijpen. Het automatisch beladen van machines wordt robuuster.
Maar kan een grijper al functioneren als de menselijke hand?
Waarvan de vingers zich zonder te hoeven nadenken telkens feilloos
om het product bewegen, ook al heeft dit elke keer een andere vorm.
Ondersteund door vision technologie en Kunstmatige Intelligentie
(KI) komt deze stap dichterbij, zo zegt professor Markus Glück,
Chief Innovation Officer bij Schunk. Samen met Kuka zijn de eerste
autonome grijpers ontwikkeld. Ze vragen nog een beetje training,
maar van elke keer dat hij een product vastgrijpt, leert de gripper.
Minder trainen nodig
Voor een volledig autonoom werkende grijper is het nog te vroeg.
Maar Schunk laat wel zien dat voor het inleren van een systeem,
er veel minder situaties nodig zijn dan momenteel nog het geval
is. Alles heeft volgens Glück te maken met de inzet van neurale
netwerken. “De vijf vingers van de grijpers omsluiten het product
nadat de beelddata zijn teruggeleid naar het neurale netwerk.
We reduceren hierdoor het aantal trainingen”, zegt het hoofd van
de R&D afdeling bij Schunk, die samen met robotbouwer Kuka
intensief samenwerkt aan het thema Kunstmatige Intelligentie. Ze
maken het de grijper daarbij niet zo heel erg lastig, in die zin dat
de Legoblokjes weliswaar telkens anders gestapeld zijn maar wel
Samenwerking Kuka en Schunk
Beide R&D topmannen van Schunk en Kuka bestempelen de samenwerking op het vlak van Kunstmatige Intelligentie en
andere nieuwe technologieën als absoluut noodzakelijk en logisch. “Bij de robot-mens samenwerking moet de totale
automatiseringsoplossing aan de eisen voldoen. Grijpers, gereedschappen en componenten moeten bij de planning en de
realisatie hiervan als een ecosysteem worden gezien”, aldus Hoene. Omwille van de acceptatie vindt hij het belangrijk dat
medewerkers betrokken worden bij de invoer van automatisering. “Als de robotcollega’s namen krijgen en welkom zijn als
ondersteuning, kun je zeggen dat de integratie geslaagd is.”
september 2019

31
De combinatie van visiontechnologie met Kunstmatige Intelligentie zorgt ervoor dat de grijper zeer snel leert hoe producten op te pakken.
Ad random toevoer wordt hierdoor vergemakkelijkt.
steeds dezelfde vorm hebben. Al na een paar keer grijpen leert het
systeem en gaat de grijpzekerheid fors omhoog. In de toekomst kan
het algoritme achter de autonome grijper zelfstandig een nieuw
product classificeren en zeker en veilig grijpen. Dat opent nieuwe
mogelijkheden voor de mens om met de robot of cobot samen
te werken. Albrecht Hoene van Kuka gelooft in de toekomstige
werkplek: een productie eiland waarop mens en robot samenwerken
aan kleine series. Dat past precies in de snel om te stellen flexibele
productielijn die de industrie steeds meer eist. Kunstmatige
Intelligentie is daarvoor onmisbaar. Een autonoom werkend systeem
gaat immers verder dan de robot een aantal voorbeelden leren. “Het
gaat erom dat het systeem voorbeelden en wetmatigheden herkent
en daarvan leert.”
Veiligheid en hogere gewichten
Veilig samenwerken met de robot staat voorop, benadrukt Markus
Glück. Schunk pakt het daarom in de nieuwe versie van de Co-act
grijpers anders aan. Bij de meeste systemen is 140 N grijpkracht per
vinger de grens. Dat betekent een werkstukgewicht van 2,25 kilo per
vinger, in de praktijk onvoldoende. De nieuwe Co-act EGL-C verlegt
de grens naar 450 N, wat in de praktijk betekent dat het handlen
van 8 kilo gewicht met een standaard co-bot mogelijk wordt; bij een
grotere robot zelfs 14 kilogram. Er worden twee CPU’s ingezet die
elkaar controleren. Het systeem beschikt over een gecombineerde
last- en wegmeting: sensoren bewaken zowel de grijpkracht als de
positie van de grijpervingers. Tot op een theoretische afstand van
4 mm van de vingers tot het werkstuk is de grijpkracht begrensd tot
30 N. Botst de grijper dan bijvoorbeeld tegen de hand van de
operator, stopt de robot zonder dat er gevaar is op verwondingen.
In de laatste fase van de beweging wordt de grijpkracht vrij gelaten
tot een vrij te definiëren maximale grijpkracht van 450 N. Merkt de
krachtsensor dat er geen werkstuk is, dan stopt het systeem. In de
derde fase van de beweging detecteert de grijper of het werkstuk
gegrepen is. Is dat het geval, dan wordt de grijper in een stand gezet
waarin het werkstuk ook bij een noodstop of stroomuitval in de
grijper blijft. Zonder intelligente besturingen en visiontechnologie
zijn dit soort oplossingen ondenkbaar, zeggen Glück en Hoene.
Albrecht Hoene denkt dat deze innovaties de inzet van de robots
verder vergroten. In de toekomst zullen in een vroeger stadium
cobots en operators samen betrokken worden bij de planning van de
productie. De stap die daarna volgt dankzij Kunstmatige Intelligentie
is het beschikbaar maken van oplossingen via platformen.
Albrecht Hoene: “De beste oplossingen worden via zo’n platform
toegankelijk.”
september 2019

32
De productiviteitspiramide van Renishaw is nog steeds actueel
Meten: de rode draad in
alle productiestappen
Papierloos werken, automatisering, grotere
productvariatie en kleinere series: thema’s uit de
verspanende industrie die maakbedrijven meer dan
ooit dwingen naar het proces te kijken. Meten is een
onlosmakelijk onderdeel van dit proces. Meten is eigenlijk
de rode draad door het verspanend proces, laat Renishaw
op de EMO 2019 zien.
De grootste werktuigmachinebeurs in de wereld mag dan als thema
smart technologies driving tomorrows production hebben, voor
Renishaw is het thema smart industry lang niet meer nieuw, legt
Philippe Reinders Folmers uit, directeur Benelux bij het Britse
concern. In de eigen fabrieken is men hier al 25 jaar mee bezig. Hij
wijst op de productiviteitspiramide die Renishaw hanteert: precisie
begint bij de machinekalibratie, dan worden de gereedschappen
gemeten voordat je gaat verspanen. En dan is er het in-proces meten
eventueel gevolgd door de eindinspectie op een CMM.
Volledig autonome productiecel
In Hannover demonstreert Renishaw deze visie in de zone Precision
Tools op een autonoom draaiende productiecel: automatische
productinvoer, tastermeting op de machine, vergelijkend meten
naast de machine op de Equator en telkens feedback geven aan de
besturing. Via de IPC-software worden instellingen en parameters in
de machine automatisch bijgewerkt op basis van de meetresultaten
van de Equator. En de operator blijft via de nieuwe Reporter App, die
dankzij MTConnect data streamt, altijd zicht houden op de prestaties
van de productiecel.
Een van de toepassingen voor het Revo 5-assig meetsysteem is het controleren van
de schoepen van een blisk.
Meetsystemen worden slimmer
De verschillende meetoplossingen van Renishaw worden steeds
geavanceerder. Een voorbeeld is de optische scannertaster Sprint
voor op een bewerkingsmachine. Philippe Reinders Folmers: “We
zijn gewend met de taster punten te meten. Met een vierpuntsmeting
ken je wel de diameter van een gat, maar weet je niet of het gat
rond is. Van een vlak weet je de oriëntatie, maar niet of het vlak is.”
Additive Manufacturing: het potentieel is er in Ned
Renishaw staat op drie plekken op de EMO. Naast de stand in de
meethal (hal 6) is dat nog eens in de zone Precision Tools (hal 3)
waar een complete productiecel wordt opgebouwd en in hal 9
demonstreert het de mogelijkheden van Additive Manufacturing.
“Additive Manufacturing is voor ons belangrijk. Voor de
toekomst is dit een groeimarkt”, zegt Philippe Reinders Folmer,
directeur Renishaw Benelux. Wereldwijd zijn er al de nodige
machines afgezet bij klanten. Sandvik Coromant beschikt
bijvoorbeeld over de nieuwe RenAM 500Q, die over vier lasers
beschikt voor een hogere productiviteit. In de eigen fabriek
in Wales gebruikt Renishaw de RenAM metaalprinters voor de
productie van medische implantaten. Renishaw ontwikkelt niet
alleen hardware voor AM, maar ook software. Dassault Systèmes
is de eerste CAD-ontwikkelaar die de Quantum software voor 3D
metaalprinten integreert in Catia. “Met Siemens zijn we ook al
ver om de software in NX te integreren”, zegt Philippe Reinders
Folmer.
Nederland blijft achter
Philippe Reinders Folmer vindt Additive Manufacturing ook voor
de Nederlandse maakindustrie belangrijk. “Het potentieel is er
in deze markt, maar bedrijven durven nog niet te schakelen.”
september 2019

33
Daarom is er naast de taster ook een scanner voor op de machine
beschikbaar. “Tot nog toe was de besturing het knelpunt, die kon
de hoeveelheid meetdata niet aan. Tegenwoordig wel. We kunnen
verifiëren op de machine en reverse engineering toepassen.” De Sprint
scannertechnologie kan gebruikt worden samen met de SupaScan
om eenvoudig met macrocodes de meting te programmeren. Voor de
tasters is er de SupaTouch technologie, onderdeel van de Renishaw
Inspection Plus software. Deze optimaliseert het meetproces op de
machine en zoekt telkens naar de hoogste snelheid voor elke meting.
Dit kan de meettijd tot 60% verkorten.
Dankzij de Rengage en SupaTouch technologie voor tastermetingen op de machine,
worden cyclustijden geminimaliseerd.
Bottleneck meetkamer wegnemen
Hoeveel er ook op de machine wordt gemeten, vaak blijven inspecties
in de meetkamer noodzakelijk. Om de bottleneck die bij veel bedrijven
bij de meetkamer ontstaat weg te nemen, komt Renishaw met een
aantal nieuwe oplossingen. Allereerst is er het Revo 5-assig gestuurd
meetsysteem, dat nu ook oppervlakteruwheden meet. De Modus
planningssoftware wordt uitgebreid met Curve, een intelligente
oplossing die de meest optimale meetbanen voor de CMM berekent
als krommingen op een vlak gemeten moeten worden. Hoe minder
bewegingen, des te nauwkeuriger de meting. Modus Patch levert het
meest efficiënte meetpad. Om tijd te winnen bij het opspannen op
de CMM en de repeteerbaarheid te verhogen, komt er het nieuwe
QuickLoad railsysteem, een uitbreiding van de bestaande QuickLoad
lijn. Werkstukken kunnen met de magnetische voetplaten, snel tot op
een halve micron nauwkeurig op de CMM worden opgespannen.
De Reporter app is vernieuwd. Dankzij de MTConnect standaard, worden
meetgegevens gestreamd naar het apparaat dat de operator wil.
erland
Dat komt doordat voor toeleveranciers de investeringen in 3D
metaalprinttechnologie hoog zijn, terwijl de voordelen vaak
elders in de keten liggen. OEM’ers, zo merkt Philippe Reinders
Folmer, staan als eindgebruikers nog afwachtend tegenover
de technologie, omdat ze vragen hebben over drukvastheid et
cetera. Bedrijven als ASML zouden tientallen 3D metaalprinters
kunnen inzetten als ze voor de technologie kiezen en deze in
huis halen of samen met een toeleverancier gaan ontwikkelen.
“De markt is er in potentie dus wel.”
Renishaw gebruikt de RenAM 500Q zelf voor het 3D metaalprinten van de behuizing
voor de laserspiegels. Hierdoor kan men deze compacter bouwen en koelkanalen
integreren om de thermische stabiliteit te verhogen.
september 2019

34
Henry van Haeff (2-S): beoordelen totale proces belangrijker dan ooit
Wat telt als je freesstukken
Grade 2 gereinigd moeten worden?
Op initiatief van Petrofer-vertegenwoordiger 2-S hebben Ecoclean en Innovar voor een Eindhovense toeleverancier van hightech
componenten onderzocht wat de invloed van de verschillende processtappen in de verspaning is op het Grade 2 reinigen.
De halfgeleiderindustrie houdt nog steeds vast aan de wet
van Moore: elke twee jaar een verdubbeling van het aantal
transistoren op een IC. Dat stelt wel steeds hogere eisen
aan de onderdelen voor de chipmachines. De gevraagde
specs zijn alleen nog haalbaar als je naar alle aspecten
van het verspanend proces kijkt. Precies dat heeft een
aantal partijen in Brainportregio gedaan rond het thema
reiniging.
Vanzelfsprekendheden omdat er in het verleden altijd zo is gewerkt,
bestaan niet meer, zegt Henry van Haeff, directeur van
2-S. De leverancier van Petrofer koelsmeermiddelen en
reinigingsvloeistoffen is al langer pleitbezorger van een procesmatige
benadering van het verspanend proces. “Je moet weten wat
de invloed van elk deelaspect is.” 2-S heeft samen met enkele
andere partijen onlangs voor een grote hightech toeleverancier in
Eindhoven een project afgerond. Doel hiervan was te achterhalen
wat de invloed van niet alleen de koelsmeervloeistoffen, maar ook
andere stappen in het proces, is op de reinigbaarheid van gefreesde
producten. Samen met Ecoclean en Innovar zijn onderdelen uit
RVS, aluminium, Stava en titanium gefreesd, verpakt, gereinigd bij
Ecoclean in Filderstadt (D) met drie verschillende technieken en
vervolgens uitgestookt om daarna via een RGA-meting te kijken of ze
aan de specificaties van Grade 2 voldoen.
september 2019

Ecoclean combineert
natchemische en
plasmareiniging
35
Grade 2 specificaties halen
De 99 blokjes zijn gefreesd met twee verschillende Emulcut
vloeistoffen van Petrofer, zowel aangemaakt met demiwater als
gewoon leidingwater. De stappen daarna verschillen. Sommige
stukken zijn met perslucht schoon geblazen en in plastic verpakt
en daarna naar de reinigingsmachine verstuurd. Andere zijn
in de verpakking met daarin emulsie van de machine naar
Filderstadt getransporteerd. Een derde reeks stukken is nat
in plastic verpakt en zo getransporteerd. Ecoclean heeft vier
verschillende reinigingstechnieken toegepast: waterige reiniging
met zeep, gemodificeerde alcohol, een oplosmiddel en als laatste
reinigingstechnologie gemodificeerde alcohol gevolgd door een
plasmareiniging. Voor alle onderdelen is per reinigingstechniek
telkens hetzelfde programma gebruikt. De conclusie is dat ongeacht
de combinatie, de specificaties voor de RGA-meting altijd haalbaar
zijn bij de toepassing van de Emulcut koelsmeermiddelen. “Soms
zien we kleine verschillen qua RGA-meting. In een bepaalde
combinatie gaf het gebruik van demiwater een schoner product”,
zegt Henry van Haeff. “Maar de Grade 2 specificaties hebben we altijd
kunnen halen.”
Beter gefundeerde beslissingen
Hij vindt het onderzoek desalniettemin belangrijk, omdat voor het
eerst in de Nederlandse hightech toeleveringsindustrie de invloed
van alle processtappen is onderzocht. “De conclusie dat je op
meerdere manieren aan de Grade 2 specificaties kunt voldoen,
betekent dat bedrijven bewuster keuzes kunnen gaan maken. De
standaard reiniging met zeep is voldoende als je de producten
verpakt zoals het hoort met hightech onderdelen.” Voor de supplier
geeft het onderzoek houvast bij de investeringsbeslissing over een
nieuwe reinigingsinstallatie. Ook is de hightech toeleverancier
er in dit project achter gekomen dat plasmareiniging aanvullend
op reinigen met gemodificeerde alcohol weliswaar zeer goede
resultaten oplevert, maar dat de stukken dan wel direct verder
verwerkt moeten worden. “Je kunt ze niet een paar weken verpakt in
het magazijn leggen”, zegt Van Haeff.
Natchemische reiniging is vaak voldoende, maar soms
vragen toepassingen om een aanvullende
reinigingstechniek, zoals lagedruk-plasmareiniging. Ecoclean
combineert beide technieken in één installatie.
In tal van branches stond de afgelopen jaren voornamelijk de
verwijdering van deeltjesvervuiling centraal. Dankzij nieuwe of
gewijzigde fabricage-, voeg- en coatingtechnologieën en dito
materialen en materiaalcombinaties winnen filmresten, bijvoorbeeld
resten van bewerkings- en conserveringsmiddelen, siliconen en
andere fabricagehulpstoffen of zelfs vingerafdrukken toenemend
aan betekenis. Want deze kunnen de kwaliteit van de volgende
processtappen, zoals coaten, lassen, verlijmen, afdichten, lakken of
warmtebehandelen, negatief beïnvloeden. Voor werkstukken van
staal, aluminium, glas, keramiek en deels ook andere materialen, die
in batchprocessen in opgestelde toestand of als stortgoed worden
gereinigd, heeft Ecoclean een gecombineerd reinigingsproces
ontwikkeld: natchemische reiniging met daaropvolgende
plasmareiniging. Lagedruk-plasmareiniging wordt daarbij in de
natchemische reinigingsinstallatie geïntegreerd.
Verhoging oppervlakte-energie
Het reinigingsproces wordt in eerste instantie met een
oplosmiddelgebaseerde natreiniging uitgevoerd en de componenten
worden onder vacuüm gedroogd. Daarna volgt een spoeling van
de proceskamer. Voor de plasmareiniging wordt de druk in de
proceskamer vervolgens tot onder één millibar verlaagd, het procesgas
(bijv. gefilterde ruimtelucht of zuurstof) naar binnen gesluisd en het
plasma ontstoken. In het vacuüm ontstaan door de activering van
het procesgas energierijke ionen en vrije elektronen alsmede verdere
reactieve deeltjes, die het plasma vormen. Verontreinigingen, zoals
residuen van vetten en oliën op het oppervlak van de component,
worden chemisch geabsorbeerd en in vluchtige verbindingen omgezet.
Gelijktijdig ontplooit de UV-straling van het plasma een reinigende
werking, zo worden bijvoorbeeld koolwaterstofverbindingen met
lange ketens gebroken. De gasvormige afbraakproducten van het
plasmareinigingsproces worden uit de proceskamer weggezogen. Door
de gecombineerde nat- en plasmareiniging laat de voor een optimale
hechting essentiële vrije oppervlakte-energie zich in één processtap
naar 50 tot 80 mN/m verhogen.
Totale proces bekijken
De belangrijkste les die Henry van Haeff uit het project trekt, is dat
het goed is om naar het totale proces te kijken. “Sta open voor
andere oplossingen, op zo’n minst om daarover te praten. Je kunt
niet meer één onderdeel uit het proces halen als je aan de hoogste
specificaties moet voldoen.”
2-s.nl
september 2019

36
PEMTec maakt braamvrije
bewerkingstechniek
geschikt voor hardmetaal
PEMTec krijgt met precisie elektrochemisch verspanen
stap voor stap voet aan de grond in de Benelux. Ook
voor de hightech toeleverindustrie is de technologie
interessant, ondanks dat series hier ontbreken.
Braamvorming is in deze sector vaak een absoluut no-go.
Precies daar toont PECM z’n sterke kant. Op korte termijn
introduceert PEMTec het bewerken van hardmetaal. Zorgt
dat voor de volgende impuls?
Sinds Ter Hoek Vonkerosie in Rijssen een PEMTec applicatiecentrum
voor de Benelux is, zijn er in Nederland en België al meerdere
machines voor het precisie elektrochemisch verspanen geplaatst.
De toeleverketen in de semiconductor en medische industrie
is leidend. PEMTec werkt momenteel samen met leveranciers
in de semiconductor industrie aan nieuwe projecten. “In de
semiconductor industrie zijn moeilijk verspaanbare materialen
een van de dominante thema’s”, zegt Hans Kuhn, directeur van de
Duits-Franse machinebouwer van het precision elektrochemical
machining (PECM). “Voor het bewerken van moeilijk verspaanbare
materialen bieden wij een alternatieve technologie, die met het
precisie elektrochemisch verspanen goed en efficiënt te bewerken
zijn, zonder warmte-inbreng, zonder slijtage van de elektrode en
vooral zonder braamvorming.” John Snijders, die met Encoma
PEMTec in de Benelux vertegenwoordigt, ziet in dit laatste een
belangrijk voordeel van de technologie voor de Beneluxmarkt. PECM
is normaal gesproken vooral interessant voor serieproductie. “Micro
bramen zijn echter een hot issue in de Nederlandse maakindustrie.
Veel bedrijven hebben medewerkers om microscopisch af te bramen.
Je kunt ‘Pemmen’ inzetten bij voor-, tussen-, en finishbewerkingen.
Als je die stappen vervangt, bespaar je kosten en verkort je de
Een voorbeeld van ‘Pemmen’ van medische producten.
doorlooptijd. Dan is de techniek opeens niet langer enkel interessant
voor series.” Je moet de technologie beoordelen op de voordelen in
de hele keten, vindt hij. Hans Kuhn noemt het braamvrij bewerken
van de onderdelen een van de sterke kanten van ‘Pemmen’, niet
alleen voor de halfgeleiderindustrie maar eveneens voor de
medische en automotive industrie. Vergeleken met slijpen van
bijvoorbeeld medische schroeven of implantaten biedt PECM het
PEMTec groeit sterk in Azië
Nadat PEMTec de technologie eerst in de Duitse, Benelux,
Franse en Zwitserse markt heeft uitgerold, slaat het sinds
enkele jaren de vleugels uit naar de VS en sinds kort naar
Azië. Vooral in Azië is de vraag groot, zegt Hans Kuhn,
directeur. “In Azië worden nog series geproduceerd en
daar hebben wij de machines voor.” Hij ziet ook andere
toepassingen waar het ‘Pemmen’ het traditionele
etsen kan vervangen. Een andere typisch wereldwijde
toepassing is de productie van stempels voor het prägen
van munten. De technologie van PEMTec is zo verfijnd,
dat zelfs hologrammen in de matrijzen voor het slaan
van munten kunnen worden aangebracht. “Dat doen
we sneller dan graveren.” In de VS wordt de technologie
met name gevraagd vanuit de medische industrie, onder
andere voor de productie van chirurgische instrumenten.
In Europa worden de machines steeds meer ingezet voor
luchtvaart, machinebouw en medische toepassingen.
PEMTec werkt ook al aan toepassingen voor de elektrische
aandrijflijn van auto’s en heeft al machines geleverd voor
productietoepassingen van de brandstofcel voor de auto.
september 2019

37
Met robotisering lopen de aangepaste machines van PEMTec 24/7.
voordeel dat er geen microscheuren kunnen ontstaan en er worden
geen andere materialen toegevoegd, zoals bijvoorbeeld bij slijpen.
Met PECM blijft de originele structuur en binding behouden zonder
enige vervuiling.
Hardmetaal bewerken
Op korte termijn wordt het bewerken van hardmetaal, een
verbreding van het toepassingsgebied van PECM. De afgelopen
maanden zijn de laatste onderzoeken afgerond; vanaf de EMO kan
de PEMTec 400 machine besteld worden in een speciale versie voor
hardmetaal. Daarmee haalt de machinebouwer bij hardmetaal een
spiegelglans kwaliteit in één bewerking. Het verschil met de gewone
machine zit zowel in de machineconstructie, besturing als de overige
componenten. Hans Kuhn zegt dat de grens momenteel bij maximaal
15% kobaltaandeel in het hardmetaal ligt. Alles daaronder en zeker
onder de 10% kan men met een zeer goede oppervlaktekwaliteit
probleemloos bewerken. “Ook voor de productie van snijstempels
of gereedschapinserts met lastige geometrieën is dit een goede
technologie. We zien daar ook een markt voor kleinere series omdat
we hiermee doorlooptijden verkorten en kosten van het nabewerken
uitsparen.”
Automatisering
Met deze aanvulling maakt PEMTec de PECM-technologie
interessanter voor grote en kleinere series. Daarom zijn alle
machines voorbereid op automatisering. De PEM800S is een
speciale versie voor de productie van hele grote series. “We hebben
deze machine verstijfd, zodat we sneller met de elektrode kunnen
oscilleren”, legt Hans Kuhn uit. Met de PEM800S worden hogere
processnelheden en een excellente precisie aan het werkstuk
bereikt. De machinebouwer heeft al enige jaren klanten die
series van meer dan 2 miljoen stuks per jaar op deze machine
produceren. “Met de robot erbij loopt de machine volautomatisch.”
Automatisering betekent voor PEMTec meer dan een robot aan
de machine koppelen. Daarom bereidt het alle modellen voor op
Industrie 4.0 applicaties, zoals procesmonitoring. Ook de c-as op de
tafel verbreedt het toepassingsgebied. Deze is met name bedoeld
om complexe geometrieën efficiënt te bewerken, bijvoorbeeld bij
de productie van turbinebladen voor de vliegtuigindustrie. Verder
wordt aan een interessante nieuwe ontwikkeling gewerkt om de
werkstukpositionering nog sneller te laten verlopen. PEMTec zoekt
de vernieuwing niet alleen in de breedte van de toepassingen, ook in
de diepte om de nauwkeurigheid van het precisie elektrochemisch
verspanen verder te verbeteren.
encoma.nl
De PEM800S is de doorontwikkeling om de technologie geschikt te maken voor
serieproductie.
september 2019

38
Philips bouwt digital twin en AR toepassing voor chirurgen; Sioux haalt voordeel uit
Zo vloeien de virtuele en de echte
Virtual en Augmented Reality schuren al langere tijd tegen industriële
toepassingen aan. De doorbraak wordt al jaren voorspeld, maar het aantal
bedrijven dat er echt mee aan de slag gaat, blijft vooralsnog klein. Industriële
ondernemingen die het wel doen, zijn enthousiast omdat ze zien dat ze
hiermee processen versnellen en verbeteren. Extended Reality, zoals de nieuwe
verzamelnaam luidt, opent ook heel nieuwe mogelijkheden in tal van sectoren.
Bijvoorbeeld door de koppeling met de digital twin.
Deze digital twin stond tijdens Virtual Revolution (georganiseerd
door het Mikrocentrum) centraal in de presentatie van Ger
Janssen van Philips. Het Nederlandse medtech concern wil dat
de kostbare CT-scanners in de ziekenhuizen een 100% uptime
krijgen. Onderhoud moet pro-actief gebeuren. “We willen kunnen
voorspellen wanneer een onderdeel stuk gaat zodat we pro-actief de
afspraak voor onderhoud kunnen plannen op het moment dat geen
patiënt gepland is”, zo legt Ger Janssen de visie van Philips uit. Data
spelen hierin een belangrijke rol. Voor meer dan 200 verschillende
systemen (een CT-scanner heeft een levensduur van 15 jaar) heeft
een multidisciplinair team voorspellende modellen ontwikkeld door
de belangrijkste faalmechanismen te achterhalen. Ondertussen zijn
30.000 CT scanners over de hele wereld verbonden met de Philips
servers en worden continu zo’n 200 failuremodes gemonitored en
kunnen de ontwikkelaars van de modellen terugvallen op meer dan
500 terabytes aan data. Tegelijk gebruikt Philips Augmented Reality in
combinatie met de digital twins om de field service engineers op locatie
te ondersteunen. “Operationeel zijn we al ver”, zegt Ger Janssen.
Vanuit CAD-model VR-model maken
Novotek demonstreerde op Virtual Revolution de mogelijkheden om direct vanuit een CAD-model een AR-toepassing te bouwen.
In de CAD-wereld wordt de integratie met VR een punt dat
komende jaren alsmaar belangrijker zal worden. Novotek, de
dealer van de softwarepakketten van PTC, liet tijdens Virtual
Revolution zien hoe je binnen enkele minuten een CAD-model
omzet in een AR applicatie voor Vuforia. “Ontwerpers kunnen in
Vuforia functies aan het model toevoegen”, zegt Kees Lambregts,
technisch directeur bij Novotek. Bijvoorbeeld een manual die dan
met een klik opgevraagd kan worden. Je kunt ook een stap verder
september 2019

holistic system engineering
39
wereld samen
Augmented Reality in de operatiekamer
Waar Philips nog pas aan het begin staat, is de toepassing van AR en
de digital twin in de zorg zelf. Samen met Microsoft is rond de
Hololens een Augmented Reality toepassing ontwikkeld voor
invasieve chirurgie aan het hart. De cardioloog beschikt over een
virtueel model van het hart van de patiënt, de digital twin, zoals Ger
Janssen het noemt. “De digital twin is gepersonaliseerd doordat
we de data van de patiënt gebruiken. Daar voegen we intelligentie
aan toe. De specialist kan op het model scenario’s gaan toepassen.”
Welk effect heeft bijvoorbeeld therapie a, welk therapie b. Hiermee
kunnen de artsen 70 tot 80 procent van hun rekenwerk uitsparen.
Tijdens de operatie ziet de arts het model samen met alle relevante
data van de patiënt via de Microsoft Hololens voor zich. Met gebaren
en zijn stem bestuurt hij de Augmented Reality omgeving. “De
informatie volgt waar de arts kijkt, zodat deze zich niet meer van
de patiënt hoeft af te wenden.” Een futuristische toepassing, geeft
Ger Janssen toe. “We staan pas aan het begin. De eerste testen in
ziekenhuizen lopen. Augmented Reality voegt veel waarde aan de
gezondheidszorg toe.”
Extended Reality in de machinewereld
Dat geldt niet alleen voor de zorg, ook voor de machinebouw. Met
name als het om scholing en training gaat. Tim van der Grinten van
Enversed Studios ziet een toekomst voor zich waarin VR en AR niks
speciaals meer zijn, maar waarin je samen dingen doet en dingen
fout kunt laten gaan. In een training is dat juist het leermoment.
“Virtual revolution is de transitie hoe we met de digitale wereld
omgaan.” En dat doen we eigenlijk nog ouderwets, vindt hij. Met
een toetsenbord en een muis, de attributen waarmee de medisch
specialisten waarmee Philips werkt, niks kunnen beginnen als ze
aan het opereren zijn. Dat leidt tot een kenniskloof tussen wie elk
commando in de software kent en degene die deze niet kent. Nieuwe
bedienconcepten, zoals met de stem, voorkomen deze kenniskloof.
“We gaan van losse applicaties naar een verbonden slimme
infrastructuur in de bedrijven”, voorspelt de CEO van Enversed
Studios. “Wij stappen in de virtuele wereld en de virtuele wereld
stapt in onze wereld.” Enversed Studios werkt onder andere samen
met Sioux Embedded Systems. De hightech modulebouwer gebruikt
VR-technologie om in de ontwikkelfase realistische simulaties van
Op de EMO demonstreert het IFW van de Leibniz Universität Augmented Reality in de kwaliteitscontrole.
gaan en bijvoorbeeld live data van de machine, zoals temperatuur,
koppelen aan de AR applicatie. Onderhoud is een van de toepassingen
waar Vuforia nu al zinvol kan worden ingezet, evenals sales. Het
bekijken van het virtuele model kan op een tablet of een smartphone
met een gratis viewer. PTC levert aanvullende software (Chalk)
om de AR applicatie bijvoorbeeld uit te breiden met live contact
tussen twee personen. “De interesse begint te komen. Vooral R&D
afdelingen zijn geïnteresseerd”, aldus Kees Lambregts.
september 2019

40
Philips bewaakt 30.000 CT scanners elke minuut
om te voorspellen wanneer ze stuk gaan
de mechatronicasystemen te bouwen. Robert Hendriksen, software
architect bij Sioux: “De investering in visualisatie levert direct geld op
in het ontwikkeltraject doordat fouten in het begintraject zichtbaar
worden.” Hendriksen spreekt over holistic system engineering. De
technologie vergemakkelijk de interdisciplinaire samenwerking
bij een hightech leverancier als Sioux. Doordat men vanuit de
modellen zowel vanuit het mechanisch als het softwaremodel
een controlcode genereert, kunnen engineers van beide teams
veel eerder in het ontwikkeltraject integratiefouten oplossen. “We
creëren meerdere feedbackloops naar het team.” Robert Hendriksen
ziet ook toepassingen voor sales- en service-engineers. Trainingen
voor bedrijven die wereldwijd opereren, zijn vaak duur omdat de
medewerkers meestal op een centrale locatie geschoold worden.
Met de virtuele modellen kunnen ze lokaal getraind worden. “En ook
daar kun je weer een feedbackloop voor het ontwikkelteam halen.”
Cleanroom reinigen trainen met AR
Enversed Studios zoekt samenwerking met bedrijven om applicaties
te ontwikkelen. Dat hoeven niet altijd oplossingen te zijn waarbij
mensen een VR of AR bril opzetten. Werk multimediaal, zegt Tim
van der Grinten. Zoals Sioux doet. “Gebruik het medium dat nuttig
is voor je.” Hij raadt bedrijven vooral aan om met het laaghangend
fruit te beginnen. VR en AR toepassingen die in je eigen proces
passen, zoals de applicatie bij Sioux of de training die Alpheios heeft
Vlaamse slimme bril
De slimme veiligheidsbril van het Belgische Iristick.
De Vlaamse start-up Iristick heeft een slimme smartbril
ontwikkeld. Slim in de zin dat de batterij en de besturingsunit
buiten de bril worden gehouden. Hierdoor gebruikt men
een smartphone, waardoor men de technologie in een
veiligheidsbril kan integreren die zo licht is dat je er uren mee
kunt werken. “Het is een smart safety glass,” zegt Laura De
Latte dan ook. Dat neemt niet weg dat de gebruiker een klein
scherm heeft voor instructies, er een camera geïntegreerd is
met optische zoomlens en een laserpointer. Ook de luidspreker
is in het montuur geïntegreerd. De bril kan eveneens via
bluetooth gekoppeld worden aan earbuds om te gebruiken in
een lawaaierige omgeving waarin gehoorbescherming verplicht
is. Voor brildragers zijn er voorzetglazen op sterkte beschikbaar.
Volgens Laura De Latte begint de interesse voor AR sterk te
groeien, met name bij bedrijven die wereldwijd actief zijn met
service. “De industrie begint te ontdekken dat remote support
zinvol is. Een keer een vliegticket uitsparen en de investering
betaalt zich terug.” Voor de software kan men eigenlijk elke
software gebruiken mits kleine aanpassingen. Iristick gebruikt
standaard Eye view, een standaard app voor Android toestellen.
september 2019

41
ontwikkeld. “Kleinere cases zijn sneller haalbaar, kosten minder en
je hebt sneller een prototype waarmee je draagvlak creëert.” Trainen
met VR applicaties is een voorbeeld van laaghangend fruit. Alpheios
reinigt cleanrooms. Een moeilijke klus vindt Raymond Smets van
dit gespecialiseerd reinigingsbedrijf uit de Vebego-groep, omdat
je eigenlijk het tegenovergestelde doet van wat gangbaar is in de
schoonmaakindustrie. Is normaal alles op de minuut gepland, bij
het reinigen van een cleanroom moet je het tempo terugschakelen
omdat je anders te veel turbulentie veroorzaakt. Alpheios traint de
medewerkers sinds kort met een VR app. Ze zien virtueel of ze geen
overlappende banen hebben bij het aanvegen van de vloer (dat
mag niet) en ze trainen gevoel te krijgen voor de snelheid, zodat ze
geen onnodige luchtbewegingen veroorzaken. Nog afgezien van het
voordeel dat je voor deze training geen dure cleanroom meer hoeft
vrij te plannen, vindt Raymond Smets vooral het enthousiasme
waarmee de medewerkers trainen opvallend. “Mensen reageren
louter enthousiast, willen altijd nog een half uurtje langer doorgaan.
Dat zegt iets over VR. Dat leeft bij de mensen.” Hij ziet nog meer
mogelijkheden dan alleen de cleanroomtraining. Machines reinigen
bijvoorbeeld. “Dat train ik liever virtueel dan aan een echte
machine.” VR zorgt voor veiligheid. En leermomenten, zoals Tim van
der Grinten het zegt. Van fouten maken leer je het meeste. En fouten
maken mag in een VR omgeving.
Makino toont spraakbesturing en AR op EMO
Makino presenteert op de komende EMO spraakbesturing op de
CNC-machines. De Japanse fabrikant demonstreert de
mogelijkheden van Athena. Dit is een nieuwe vorm van M2Mcommunicatie,
ontwikkeld voor de CNC-machines. Het
systeem is ontworpen om elk type CNC-machine te bedienen
met je stem. Maar ook informatie over de bewerkingen,
de status van een order, aanwezigheid van gereedschap of
onderhoudstaken kunnen opgevraagd worden. Net zoals de
smartphones tegenwoordig gesproken commando’s en vragen
beantwoorden.
Augmented Reality
Vorig jaar is Makino al gestart samen te werken met Oculavis, de
start-up uit Aken die Augmented Reality toepassingen voor de
industrie ontwikkelt. Support engineers van de machinebouwer
kunnen live meekijken met de klant, die met een speciale AR-bril
naar de machine kijkt. Op deze manier kan de machinebouwer
sneller ondersteuning bieden bij het oplossen van eventuele
storingen of andere problemen. Voor het eerst in Europa zullen
Augmented Reality (AR) modellen voor Makino's D200Z, DA300,
a51nx, IQ500 en a500Z machines beschikbaar zijn.
Augmented Reality bij Makino, dat tevens de machine bedienbaar wil maken via spraak.
september 2019

42
Bedrijfsleven investeert op BIC in Industrie 4.0
infrastructuur voor het onderwijs
FutureTec: unieke
samenwerking voor
onderwijsinnovatie
Op Brainport Industries Campus start een uniek
opleidingsinitiatief: FutureTec. Acht bedrijven, het
Summa College, Brainport Industries College en
Brainport Industries slaan de handen ineen. Samen
vernieuwen ze niet alleen het technisch onderwijs; ze
ontwikkelen eveneens een passend aanbod voor de
huidige medewerkers van maakbedrijven in het kader
van Leven Lang Leren. De verspaning is de eerste sector
waar FutureTec zich op richt; binnen twee jaar volgen
opleidingen voor plaatbewerking en Mechatronica.
Techniekonderwijs kampt in heel Nederland met dezelfde
problemen. Het is duur onderwijs vanwege de noodzakelijke
infrastructuur. En door de snelle technologische ontwikkelingen
loopt deze infrastructuur eigenlijk per definitie achter. Het
ontbreekt scholen aan middelen om te blijven investeren in nieuwe
technologie. Hierdoor is er een kloof ontstaan tussen het technisch
onderwijs en wat de maakbedrijven vragen van jonge technisch
medewerkers. De initiatiefnemers van FutureTec willen deze kloof
dichten. Arold Moonen, projectmanager: “Alle kennis en kunde van
nieuwe technologie zit bij leveranciers, inclusief de infrastructuur.
Het onderwijs heeft verstand van lesmodules, hoe je kennis
overbrengt. Wij brengen de partijen binnen FutureTec bij elkaar. De
Vervolg op Teclab
FutureTec is een vervolg van het oude Teclab, waarin
Brainport Industries en het Summa College participeerden,
met als doelstelling om onderwijs en bedrijfsleven dichter
bij elkaar te brengen. De betrokken partijen werken achter
de schermen al anderhalf jaar aan de oprichting van de
coöperatie, wat in augustus is gebeurd. In oktober, als het BIC
officieel wordt geopend, presenteert FutureTec zich voor het
eerst aan de buitenwacht.
leveranciers die meedoen, brengen equipment, content en expertise
in; de onderwijspartners ontwikkelen innovatief onderwijs.”
Daarnaast zullen experts van de deelnemende bedrijven in de vorm
van gastlessen een inbreng krijgen in het onderwijs.
Coöperatie onderstreept betrokkenheid
Deze leveranciers zijn DMG Mori, Ertec, CNC Consult, Renishaw,
Mitutoyo, Heidenhain, Iscar en Haimer. Samen met het Summa
College, Brainport Industries College en Brainport Industries
vormen ze een coöperatie; de initiatiefnemers verbinden zich
voor minstens vijf jaar aan FutureTec. “De huidige leden doen mee
omdat ze overtuigd zijn dat het onderwijs anders moet”, legt Arold
Moonen uit. De acht bedrijven richten in de verspaningsafdeling
van het Summa College op Brainport Industries Campus, een
volledig papierloze fabriek in. CNC Consult realiseert met een aantal
softwareoplossingen, waaronder CADCAM en planningssoftware,
een omgeving waarin de studenten direct de betekenis van
PMI (Product Manufacturing Information) ervaren, zodat ze
klaar zijn voor papierloos werken. Vooralsnog plaatst DMG
Mori bij FutureTec een 5-asser en een 3-asser, geautomatiseerd
met de systemen van System 3R van Ertec. Iscar zorgt voor de
tooling en de gereedschapuitgiftesystemen en Haimer voor de
voorinstelsystemen. Mitutoyo plaatst er een high end meetsysteem;
Renishaw zorgt niet alleen voor de meettasters maar ook voor een
Equator voor vergelijkend meten. Arold Moonen noemt het uniek
dat bedrijven die soms elkaars concurrent zijn, over hun eigen
schaduw heen stappen en samen een coöperatie starten. “Ze doen
dit omdat ze een hoger doel dienen, namelijk de toekomst van
techniek in Nederland. De intrinsieke motivatie is dat ze willen
bijdragen aan beter techniekonderwijs, dat laat zien dat techniek
tegenwoordig schoon en mooi is.” Zodra het partnerpaviljoen op het
BIC klaar is, komen er meer machines. “Ook CNC-draaimachines.
DMG Mori wil zelfs een hybride machine hier plaatsen, 5-assig frezen
en 3D metaalprinten.” In dit partnerpaviljoen krijgt FutureTec de
beschikking over 1.000 vierkante meter. “Daar gaan we de fabriek
van de toekomst inrichten”, zegt Arold Moonen. Dan worden
soortgelijke corporaties gestart rond de thema’s plaatbewerking en
september 2019

43
Arold Moonen: “Leven Lang Leren is een belangrijke pijler onder FutureTec. Hier kunnen bedrijven hun medewerkers laten scholen
op het vlak van Industrie 4.0.”
mechatronica. Dan dekt FutureTec alle belangrijke competenties in
de maakindustrie af. Tegen die tijd hoopt de projectleider ook het
hbo in de regio erbij te betrekken, zodat studententeams van mboen
hbo-studenten gezamenlijk kunnen optrekken.
Leven lang leren
FutureTec dient niet alleen om het mbo-onderwijs aantrekkelijker en
meer bij de tijd te brengen. Arold Moonen: “Leven Lang Leren is
een belangrijke pijler onder FutureTec. Hier kunnen bedrijven hun
medewerkers laten scholen op het vlak van Industrie 4.0. Ze kunnen
hier ook projecten neerleggen, waar studenten dan mee aan de
slag gaan.” Als het aan de initiatiefnemers ligt, gebeurt ook dat op
een vernieuwende wijze: studenten werken met de allernieuwste
technologie; leveranciers brengen hun expertise in; docenten zorgen
voor de juiste didactische aanpak. Vernieuwend ook in de zin dat
mbo- en hbo-studenten straks samen, wellicht zelfs multidisciplinair,
aan projecten uit de maakindustrie werken. FutureTec is ook
vernieuwend in de zin dat het onderwijs voor volwassen gaat
aanbieden, zodat de huidige medewerkers in de maakindustrie
bijgeschoold worden om de digitalisering bij te kunnen benen. Voor
de Leven Lang Leren activiteiten gaat men dezelfde infrastructuur
gebruiken. Dat betekent dat gebruik van machines digitaal gepland
gaat worden, net zoals een bedrijf machines voor bepaalde
klantorders inplant. “We gaan realistisch plannen. Als een student
een machine nodig heeft voor een project, zal hij in overleg de
machinetijd plannen en zich aan de afspraak moeten houden.”
Zelfs aan de traditionele schoolvakanties in het onderwijs wil men
komende jaren een einde maken, om de kostbare infrastructuur
optimaal te kunnen benutten.
Forse investeringen
De leden van de corporatie investeren elk behoorlijk in FutureTec. De
bedrijven doen dit vooral via de inbreng van machines, ICTinfrastructuur,
gereedschappen, high-end meettechnologie et
cetera. In ruil kunnen ze de faciliteiten ook voor zichzelf gebruiken,
bijvoorbeeld voor demonstraties; voor opleidingen en trainingen
waarvoor klanten nu vaak naar het buitenland moeten of zelfs
als een soort back-up om eventueel snel machines te kunnen
leveren. Dat hierdoor het machinepark van FutureTec regelmatig
verandert, vindt de projectmanager alleen maar goed. “Hierdoor
kunnen we het technologieaanbod continu vernieuwen en up to
date houden.” Dit is juist de kracht van het concept, iets dat in
het reguliere onderwijs onmogelijk zou zijn. FutureTec krijgt een
startsubsidie van de provincie Noord-Brabant. Over twee jaar moet
FutureTec operationeel zelfstandig zijn en zonder deze subsidies
kunnen draaien. “We gaan nu de businesscase bouwen om te
zien waar er nog blinde vlekken zijn.” Het verdienmodel dat de
initiatiefnemers voor ogen hebben, is dat de onderwijsactiviteiten
voor het bedrijfsleven voldoende geld in het laatje brengen om
de infrastructuur in stand en up to date te houden. Het regulier
onderwijs mag de infrastructuur gratis gebruiken, voor bedrijven
geldt een pay per use. Arold Moonen is overtuigd dat uiteindelijk dit
voor iedereen een positief resultaat oplevert. Niet in de laatste plaats
voor de Nederlandse maakindustrie.
september 2019

44
Inkopers en toeleveranciers doen steeds vaker
zaken met elkaar op online platformen
Platformen: de smeerolie
van de digitalisering
De platformeconomie rukt ook in de maakindustrie steeds verder op. Algoritmes
die inkopers en toeleveranciers aan elkaar koppelen en zelfs prijzen berekenen.
De B2B markt volgt de consumentenmarkt.
B2B marktplaatsen staan in bloei; ze worden de toekomst van
e-commerce tussen professionals. Dat schreven de consultants
van Roland Berger vorig jaar in hun studie B2B Marketplaces are
blossoming. De trend is duidelijk: het klassieke inkoopproces
gebaseerd op een langdurige relatie tussen inkoper en verkoper,
waarin alles onderhandelbaar is, dat concept is op zijn retour. De
B2B inkopers willen dezelfde inkoopervaring die ze gewend zijn als
consument.
Processen nieuw vormgeven
Op de EMO 2017 presenteerde Orderfox.com zich groots. Het heeft
de ambitie hét platform voor de wereldwijde CNC-industrie
te worden, niet alleen voor orders, ook voor machines,
gereedschappen, kennis. David Felsmann, CEO, ziet de opmars van
de platformen als een parallelle ontwikkeling naast Industrie 4.0.
“Door Industrie 4.0 en de voortschrijdende digitalisering worden alle
bedrijven uitgedaagd hun processen te evalueren en opnieuw vorm
te geven. Digitaal inkopen, geautomatiseerde inkoopprocessen,
big data en realtime beschikbaarheid van informatie, veranderen
Mark Pluijmen, CEO van Batchforce: niet de prijsvorming staat centraal, maar het
inzichtelijk maken van alle data in het proces.
Batchforce: intermediair
Batchforce (ruim 1.000 aangesloten CNC-bedrijven) is het digitale
verlengstuk van de inkoper, zegt Mark Pluijmen, CEO. Het
Nederlandse platform richt zich specifiek op het inkopen van CNC
frees- en draaidelen. Niet meer, niet minder. “Deze stukken zijn de
kern van kleine serieproductie”, legt Mark Pluijmen uit. Deze focus
helpt Batchforce om sneller de data die voor het inkoopproces
relevant zijn inzichtelijk te maken. Batchforce neemt de orders
aan en is daarvoor verantwoordelijk, ook wat betreft kwaliteit
en levertijd. De software selecteert op basis van datapunten die
inkopers aan toeleveranciers toekennen en de manuele input van
Batchforce de best passende partijen bij een order. Daar wordt de
aanvraag neergelegd. Doordat Batchforce een marge berekent naar
de inkoper, is het gebruik van het platform gratis voor beide partijen.
Zo ziet het supplier portal bij Batchforce eruit.
www.batchforce.com
september 2019

45
Een order binnenhalen kost
op de klassieke manier
gemiddeld € 12.000
de rol van de inkoper maar ook die van het producerend bedrijf
fundamenteel.” De digitalisering zal ertoe leiden dat de informatieuitwisseling
in de supply chain nog intensiever wordt; de platformen
zorgen voor de transparantie. Inkopen via een online platform levert
daarom kostenbesparingen op, aldus David Felsmann.
Efficiency in de keten verbeteren
Dat zegt ook Mark Pluijmen, co-founder en CEO van het Nederlandse
platform Batchforce. Vaak is de kritiek dat de platformen voor
prijsdruk zorgen. Volgens Mark Pluijmen staat niet de prijsvorming
centraal, maar het inzichtelijk maken van data in het inkoopproces.
Daardoor verbetert de efficiency in de keten. Maakbedrijven in de
Benelux die zich aansluiten, zoeken een manier om hun bedrijf
beter te integreren in de supply chain. “Ze willen efficiënter orders
ontvangen, de foutmarges verminderen. Het gaat de bedrijven in
Nederland en België, die al ver zijn met automatisering, vooral om
efficiencyverbetering.” Onlangs heeft Batchforce een roadshow in
Polen georganiseerd om Poolse leveranciers voor het platform te
interesseren. Daar hebben bedrijven een andere incentive om via
zo’n platform op zoek te gaan naar nieuwe orders. “Efficiency is voor
hen nog geen incentive; ze zoeken via het platform orders.” Juist het
MKB-maakbedrijf kan via een platform veel efficiënter met nieuwe
klanten in contact komen, benadrukt Batchforce CEO Mark Pluijmen.
“Kleinere bedrijven kunnen makkelijker onderdeel worden van een
grotere supply chain dankzij het platform. Dat kunnen ze nu niet
David Felsmann, CEO van Orderfox.com: Industrie 4.0 dwingt
bedrijven hun bedrijfsprocessen opnieuw te bekijken.
omdat ze de expertise en de automatisering daarvoor missen.”
Kostenbesparing
De efficiencywinst geldt zowel voor de inkoper als voor de supplier.
Het Duitse platform Kreatize richt zich specifiek op CNConderdelen
voor machinebouwers. Het jonge bedrijf komt voort
uit een familiebedrijf in de fijngietindustrie. “Daar zagen we dat
inkoopprocessen erg duur zijn en lang duurden”, zegt Simon
Tüchelmann, founder en CEO. “De inspanningen voor het MKB om
op een aanvraag te reageren zijn zo groot, dat het voor hen bijna
niet meer lucratief is. Daarom bieden wij hen een verkoopkanaal.”
Kreatize heeft onderzoek gedaan naar het inkoopproces in deze
sector. Gemiddeld kost het 21 werkdagen om een order tot stand
te brengen, terwijl er 8 uur werk in gaat zitten. Dat laatste komt
vooral doordat er veel manueel gedaan wordt. Het probleem voor
Kreatize:
machine learning
Kreatize bouwt software die de CAD-modellen in een aanvraag
analyseert en zelf aan de hand van de criteria de prijs
berekent. De prijsmodellen zijn samen met toeleveranciers
ontwikkeld. Door machine learning in te zetten, leert de
software steeds beter prijzen te berekenen. Medewerkers
kijken op de achtergrond nog mee. De order wordt vervolgens
naar drie door het systeem geselecteerde toeleveranciers
gestuurd die met één muisklik de opdracht kunnen
aannemen. Toeleveranciers hoeven zelf geen offertes meer
te maken. Kreatize biedt ook expressdiensten aan. Daarvoor
koopt het vooraf productiecapaciteit bij geselecteerde
toeleveranciers in.
Simon Tüchelmann, CEO van Kreatize: inkoopprocessen duren te lang en zijn te
kostbaar.
kreatize.com
september 2019

46
Naast CNC frezen en draaien verwerken de algoritmes van Kreatize ook aanvragen voor 3D printopdrachten.
toeleveranciers is de lage scoringskans. Volgens hetzelfde onderzoek
wordt één op de twintig aanvragen een order. Tel je alle kosten
mee in de orders die men wel binnenhaalt, dan kost het gemiddeld
€12.000 om een order in de wacht te slepen. Met hun software
zoeken de platformen naar kansrijke matches tussen inkoper en
toeleverancier, om zo de scoringkans te verhogen. Daarnaast bieden
ze tools aan inkoper en supplier om te communiceren en orders
digitaal te begeleiden. Dat verlaagt de kosten voor beide partijen. Bij
Kreatize en Batchforce komen de offertes vergaand geautomatiseerd
tot stand, alhoewel de factor mens nog niet volledig wordt
overgeslagen.
Acceptatie
De acceptatie van de platformen zit in een stijgende lijn, zeggen alle
drie de gesprekspartners. “We zijn vooral succesvol doordat
onze community de tijd- en kostenbesparing onderkent en
tegelijkertijd wereldwijd nieuwe businesskansen kan benutten”,
zegt David Felsmann van Orderfox.com. Mark Pluijmen merkt dat
hij anno 2019 een ander gesprek met inkopers voert dan twee jaar
geleden. “In ons eerste jaar moesten we ze vooral overtuigen van
de voordelen om online zaken te doen. Dat hoef ik nu niet meer
uit te leggen. Het gaat direct over kwaliteit en op tijd leveren. Ze
vinden online inkopen normaal. En wij weten wie waar goed in is.”
Orderfox.com: CNC Community
De insteek van Orderfox.com (13.000 aangesloten CNC-bedrijven) is
anders. Het platform brengt inkopers in contact met CNCmaakbedrijven
die een bepaalde order kunnen uitvoeren. Dat
gebeurt op basis van big data waarbij de software de juiste
match maakt. Daarna communiceren beide partijen via het
platform rechtstreeks met elkaar. Met verschillende softwaretools
vereenvoudigt Orderfox.com deze communicatie. Orderfox.
com maakt daarnaast beschikbare capaciteit zichtbaar. Vanaf
1 september betalen toeleveranciers een abonnementsfee. In
de herfst komt er een kortingssysteem. Met het uitbesteden van
hun bestellingen kunnen maakbedrijven een aanzienlijk deel
van het abonnementsgeld terugverdienen. Recent zijn er al
partnerschappen afgesloten met machinebouwers als Mikron,
Chiron, Index Traub en Citizen.
www.orderfox.com
Orderfox.com biedt inkopers tools om op een efficiënte manier
contact te leggen met passende toeleveranciers.
september 2019

47
Platformen zorgen voor
transparantie en efficiency,
niet voor prijsdruk
Vooral het gemak waarmee contact wordt gelegd met passende
toeleveranciers spreekt de inkopers aan, naast de inzichtelijkheid
van de orderafhandeling. Aan de kant van de toeleveranciers
merkt hij wel verschillen. Een aantal toeleveranciers kiest bewust
voor een platform omdat ze de acquisitie efficiënter willen maken.
Andere toeleveranciers, met name Nederlandse, zijn selectiever.
Bij Batchforce ziet men een verschil tussen Nederlandse en Oost-
Europese toeleveranciers. Nederlandse bedrijven zijn dikwijls
selectiever en hebben levertijden die vaak langer dan vier weken
zijn. “We hebben partners met uitzonderingen maar algemeen is dit
het beeld van de markt dat wij hebben”, aldus Mark Pluijmen.
Ruimte voor meerdere platformen?
Onlangs kondigde het Bosch Venture Fund aan een belang te nemen
in het Amerikaanse platform Xometry, dat inmiddels ruim $ 50
miljoen dollar bij investeerders heeft opgehaald. Met Bosch als
aandeelhouder wil het uitbreiden naar de Europese markt. Is
er ruimte voor al deze platformen? Voorlopig wel, denkt David
Felsmann van Orderfox.com, die benadrukt dat je Orderfox.com niet
kunt vergelijken met Xometry omdat het verdienmodel totaal anders
is. “Veel bedrijven zien digitalisering als kans om met nieuwe tools
hun processen te automatiseren. Wij geloven dat er in de toekomst
nog andere, vooral regionale platformen zullen ontstaan.“ Op lange
termijn zullen echter slechts enkele overleven. Orderfox.com zal
een van deze Big Players zijn, zegt Felsmann. Tamara Tüchelmann,
Brand- and Communicationmanager bij Kreatize, denkt dat de markt
groot genoeg is voor meerdere platformen. Vandaar de focus op
de machinebouw. “Als we een paar procent van die markt kunnen
pakken, is dat al super.” Mark Pluijmen ziet eveneens ruimte voor
Hoewel de inkoper en toeleverancier direct de zaken afhandelen, communiceren ze
via het Orderfox.com platform.
meerdere platformen naast elkaar. “Onze concurrent is dan ook niet
een platform zoals Xometry, maar de fysieke inkoper die nog steeds
de fysieke toeleverancier in een regio zoekt.” De CEO van Batchforce
verwacht dat inkopers in de toekomst via meerdere platformen gaan
inkopen; het ene meer gespecialiseerd; het andere meer regionaal
gericht. Of op een andere technologie. “Je hebt niet een platform
dat alles het beste kan.” De volgende stap zal namelijk zijn dat de
platformen digitaal gekoppeld worden, net zoals dat in de reiswereld
al gebeurt met Sky Scanner voor vliegtuigtickets.
En wat gebeurt er met maakbedrijven die geen gebruik maken van
een platform? “De CNC-industrie verandert. Wie digitalisering als
een kans ziet, behoudt op lange termijn zijn concurrentiekracht”,
zegt David Felsmann. De platformen zullen gaandeweg voor meer
open concurrentie zorgen, denkt Mark Pluijmen, omdat de ketens
transparant worden. Maar over tien jaar zullen er best nog orders
via de e-mail of fax bij bedrijven binnenkomen. “Maar ik denk dat
onze manier scherper en beter is en overgenomen zal worden door
meer bedrijven.” En bij Kreatize ziet men vooral de toekomst van
machines die aan het platform gekoppeld zijn, zodat beschikbare
capaciteit direct zichtbaar is. Dan kan het orderproces nog verder
geautomatiseerd worden.
*
De webshop voor
CNC freesonderdelen met
de snelste service.
Code: EMO2019
*Geldig tot 30/11/2019, 1x per klant, niet cumuleerbaar www.YouniQMachining.com
september 2019

48
PM Group zet met Large Machining van precisie
structuurdelen de volgende stap
Volume verspaning voor
de hightech industrie
Met Large Machining start PM Group een nieuwe activiteit
om klanten in de optische- en halfgeleiderindustrie
completere oplossingen te bieden. Het nauwkeurig CNCfrezen
van structuurdelen sluit naadloos aan op de beide
kernactiviteiten van de groep: toelevering aan de luchten
ruimtevaart en het ontwikkelen en bouwen van zeer
precieze motionsystemen. “Met het frezen van de grote
delen zoals frames zetten we de volgende stap”, zegt
eigenaar Joep Lüth.
Het familiebedrijf PM Group leunt op twee activiteiten: aan de ene
kant bearings en precisie rechtgeleidingen en motionsystemen in
Dedemsvaart; aan de andere kant de toeleveringsbedrijven voor
hoogwaardige mechanische componenten, vooral aan de lucht- en
ruimtevaart, in Hengelo en Almere. Joep Lüth wil nu een brug slaan
vanuit de toeleverende bedrijven naar de vestiging in Dedemsvaart.
“We zien dat onze motionsystemen voor de optische- en semiconductorindustrie
steeds vaker in vacuümkamers terecht komen.
Met onze ervaring in µ-nauwkeurigheden en Large Machining kunnen
we klanten een geïntegreerd systeem leveren.”
Enige in Nederland
Voor deze nieuwe activiteit is er in Dedemsvaart een nieuwe hal
gebouwd en heeft de groep onder andere de bavius HBZ AeroCell
400-200 gekocht, de enige van dit type in Nederland. Joep Lüth
ziet dit als een vervolg op eerdere investeringen in Dedemsvaart
in nieuwe CNC-technologie, klimaatbeheersing en de cleanroom.
De bavius (het vroegere Handtmann) machine is een essentieel
onderdeel van de large machining strategie die de onderneming
vanaf 2020 verder gaat uitrollen. Dit horizontaal bewerkingscentrum
heeft twee opspantafels van vier bij twee meter. De capaciteit
voor groot verspaning wordt zowel ingezet voor de productie
van structuurdelen voor de lucht- en ruimtevaart als voor de
motionsystemen. “Large Machining is een uitbreiding voor onze
luchtvaartpartners én we halen hiermee nieuw werk binnen uit
de optische, halfgeleider- en medische industrie. Dit zorgt voor
kruisbestuiving tussen onze beide activiteiten.”
Nauwkeurige volume verspaning
De bavius HBZ AeroCell die Dymato in Dedemsvaart heeft geleverd,
is een typische machine voor volume verspaning. Met de 125 kW
spindel (30.000 toeren) freest de machine tot 12 liter aluminium per
minuut. Het horizontale concept zorgt voor de ideale spanenval.
Het bijzondere aan dit concept is dat de tafel vlak ligt voor het
opspannen van de werkstukken en dan 90 graden kantelt voor de
bewerking ervan. De standaard dubbele tafel zorgt voor parallel
opspannen en frezen. Bavius bouwt de AeroCell tot maximaal 7
meter lengte. De stabiliteit draagt bij aan de hoge nauwkeurigheid,
die bij grote onderdelen enkele honderdsten, bij kleinere in het
micronbereik ligt. De Duitse machine paste precies in het profiel van
de machine die PM zocht, zegt Gert Lennips, Operational Manager:
snel, nauwkeurig, grote volumes verspanen in korte tijd. “En voor de
De bavius HBZ AeroCell 400-200 is een machine voor volume verspaning in combinatie met hoge nauwkeurigheid. Bavius
ontwikkelt momenteel een 5-assige freeskop voor dit type.
september 2019

49
Dit frame voor de semi-conductorindustrie werd op de bavius AeroCell compleet gefreesd in enkele opspanningen, zonder dat er
nog aparte nabewerkingen nodig zijn.
spanenafvoer is zo’n horizontale versie fantastisch.” De twee pallets
annex opspantafels bieden voldoende ruimte om de machine zo
te beladen dat deze manloos de nacht doorkomt. “We werken met
twee ploegen maar met de goede producten op de machine komen
we de nacht door.” Gert Lennips wil het manloos werken niet alleen
aan de nachtelijke uren koppelen. “Ook overdag scheelt manloos
produceren in de kosten.”
Frame uit één blok
Een van de recente producten is een complex aluminium frame voor
de semi-conductorindustrie. In de cleanroom wordt het
samengebouwd met de precisie motion componenten tot een
geavanceerd systeem dat zelfs de geringste trilling absorbeert.
Vroeger kon PM zo’n frame ook wel produceren, maar dat vergde veel
creativiteit en werk omdat het in meerdere delen gefreesd moest
worden. Een andere oplossing zou zijn frames op te bouwen uit een
lassamenstelling. “Nu kunnen we deze frames uit één blok frezen”,
legt Gert Lennips uit. Dat is wat klanten willen. Het complexe frame is
inclusief enkele keren omspannen in één keer op de bavius AeroCell
compleet geproduceerd. “De nauwkeurigheid en ook het freesbeeld
zijn goed, zodat we het frame direct van de machine, na reiniging, in
de cleanroom verder kunnen monteren.”
Machine zorgt voor nieuw werk
De investeringen in Large Machining zijn een lange termijn
investering om verder uit te groeien tot een strategische partij voor
klanten die precisie motionsystemen zoeken. Daar hebben de PMbedrijven
nu alle competenties voor in huis, meent Gert Lennips: de
mensen, de faciliteiten zoals de precisiemachines en een cleanroom,
en de kennis. Joep Lüth tot slot: “Klanten schuiven hier niet een pak
papier binnen waarop staat hoe het moet. Dat bedenken wij voor de
klant. De grote machine is een aanvulling op onze competentie. We
kunnen nog meer verantwoordelijkheid overnemen. En dat ziet de
markt. Large Machining zorgt al voor nieuwe klanten die weten dat
we deze bavius machine in huis hebben.”
De bavius HBZ AeroCell 400-200 bij PM Group is geleverd door
Dymato.
www.dymato.nl
Gert Lennips, Operations Manager: “Precisie zit in het DNA van onze mensen.
Nauwkeurigheid is een samenspel van mensen, vakmanschap, slimme processen,
goede omstandigheden en de juiste machines.”
september 2019

2-S Service & Specialties
Totaalleverancier voor hightech productie
- Emulcut; Koelemulsies met grade 2 vrijgaven
- Feroclean: Reinigingsmiddelen voor grade 2 reiniging
- Demi-water installaties
- ISO 9001 laboratorium voor kwaliteitswaarborging
Emulcut
Vrijgegeven voor grade 2
productie, huidvriendelijk
en vlekvrij verspanen
Feroclean
Reinigingsmiddelen voor
een optimale cleanliness
van hightech onderdelen
In samenwerking met:
Meer informatie?
+31 492 590 443
info@2-s.eu
www.2-s.eu

Ecoroll: digitale
bewaking gladwalsen
Gladwalsen als technologie om oppervlakteruwheden te verbeteren, tot
beter dan Ra 0,1 µm. Het oppervlak kan tot spiegelend worden bewerkt,
precies zoals bij polijsten. Vastwalsen verbetert de mechanische
eigenschappen, onder andere door de vermoeiïngssterkte te verhogen.
De levensduur van werkstukken kan hiermee met maximaal een factor 5
worden verlengd. Ecoroll Werkzeugtechnik laat op de EMO de nieuwste
stap in het gladwalsen zien: digitale krachtbewaking. De kracht
waarmee het oppervlak wordt bewerkt, is een belangrijke parameter
in dit plastisch vervormingsproces, dat met de Ecoroll gereedschappen
in het bewerkingscentrum gedaan wordt. Door de geïntegreerde
bluetooth module kan de CNC-operator de walskracht tijdens de
bewerking in de app op de smartphone bewaken. Het systeem werkt
in principe op alle CNC-machines. Ecoroll werkt ondertussen al aan de
volgende stap, namelijk de terugkoppeling van deze krachtdata naar de
CNC-besturing in de machine, zodat automatisch het programma kan
worden aangepast.
Young Cutting Tools is sinds kort in de Benelux het eerste
aanspreekpunt voor de gladwalsgereedschappen van Ecoroll.
www.youngcuttingtools.nl
De nieuwe zwenktafel voor de Matec 30 HV zorgt voor een langere onbemande
productietijd.
Matec:
zwenktafel voor 30 HV
Matec heeft voor de Matec 30 HV een zwenktafel ontwikkeld om zo
zonder automatisering de productiviteit van de machine
op te voeren. De zwenktafel laat zich configureren voor de
producten die op de machine worden verspaand, zo kan de
klant kiezen uit nulpunt spansystemen, T-profielen, magneet- of
vacuümopspanning. Ook combinaties zijn mogelijk, zelfs meerdere
opspantechnieken aan één kant van de zwenktafel. Afhankelijk
van de uitvoering van de machine kunnen drie of vijf zijden van
het product bewerkt worden. Met dit systeem verlengt Matec de
onbemande bewerkingstijd aanzienlijk. Voor de pendeluitvoering
van de machine bouwt Matec twee gescheiden zwenktafels.
Hiermee kan men aan één kant langere tijd bewerken terwijl aan
de andere kant van de machine de nieuwe producten worden
opgespannen. Moeten er langere werkstukken worden verspaand,
zwenken beide zwenktafels simultaan.
Kort EMO nieuws
51
www.limascnc.nl
Ecoroll laat op de EMO zien hoe de kracht waarmee de gereedschappen gladwalsen
digitaal wordt bewaakt.
Hainbuch: snelwisselsysteem
voor kleine spindels
Hainbuch brengt een kleine versie op de markt van het
snelwisselsysteem CentroteX. Het is net als de grotere versie bedoeld
om in een klauwplaat snel van spantanghouder en doorns te
wisselen, met behoud van de nauwkeurigheid en stijfheid. CentroteX
S heeft een diameter van slechts 224 mm en leent zich daarom voor
draaimachines met een compacte bewerkingsruimte. De machineadapter
zit vast op de spindel, het spanmiddel wordt voorzien van
het contradeel. Met deze combinatie kan in minder dan een minuut
het spanmiddel worden gewisseld, met een herhaalnauwkeurigheid
van beter dan 2 µm, zonder dat het systeem uitgelijnd moet worden.
Het systeem is geschikt voor gereedschapopname KK5, KK6, AP140
en AP170.
www.bisspecials.com
Hainbuch brengt het snelwisselsysteem CentroteX nu ook in een compacte versie
voor kleinere machines op de markt.
september 2019

52
Ceratizit presenteert High Dynamic Turning (HDT)
met FreeTurn draaigereedschappen
Draaien zonder compromis
De slanke houders voor de FreeTurn gereedschappen zijn onderdeel van een totaal oplossing die Ceratizit ontwikkeld heeft voor
meer productiviteit in het CNC-draaien.
Ceratizit laat met High Dynamic Turning (HDT) zien dat
ook in het CNC-draaien nog innovaties mogelijk zijn. Met
de speciale FreeTurn draaigereedschappen en de juiste
CADCAM-software, kan de benaderingshoek voortdurend
worden veranderd. Eén gereedschap volstaat voor alle
bekende draaibewerkingen. Dat scheelt 30% procestijd
vergeleken met de bestaande draaitechnieken.
Geïnspireerd door de gedachte dat er bij het draaien meer vrij te
kiezen parameters dan alleen snelheid, voeding en snijdiepte
zouden moeten zijn, ontwikkelde Ceratizit jaren geleden al de
eerste ideeën om de flexibiliteit in het draaiproces te vergroten.
De scepsis in de branche was groot, maar Ceratizit zette door met
als resultaat de nieuwe draaitechniek High Dynamic Turning (HDT)
met FreeTurn draaigereedschappen. Hiermee kan voortdurend de
benaderingshoek worden veranderd. Doordat deze hoek steeds
wijzigt is de tijd dat het gereedschap niet in het materiaal snijdt
minimaal. High Dynamic Turning met FreeTurn gereedschappen
is volgens Thierry Wolter, directielid van de Ceratizit Group, een
gamechanger op draaigebied.
Live demonstraties op EMO
Ceratizit introduceerde deze techniek vorig jaar al op de AMB in
Stuttgart. Dat leverde veel positieve respons op, zowel van
september 2019

53
machinebouwers, CADCAM-ontwikkelaars en besturingsproducenten
als van klanten. Sindsdien is de ontwikkeling doorgegaan met als
resultaat dat op de EMO in Hannover enkele machinebouwers
High Dynamic Turning met FreeTurn gereedschappen live zullen
demonsteren. “Vanaf de EMO is deze techniek ook beschikbaar voor
klanten”, zegt salesmanager Patrick Umans van de Nederlandse
vestiging van Ceratizit. “Eerst voor aluminium en staal. Maar dit
is nog maar het begin. Er komt nog veel meer.” Umans verwacht
dat Nederlandse verspaners High Dynamic Turning met FreeTurn
gereedschappen snel gaan adopteren: “Zij willen altijd vooroplopen.
En we hebben hier een vrij jong machinepark met veel multitasking
machines. Die heb je nodig om deze draaitechniek te kunnen
toepassen.”
Reductie procestijd
De innovatieve draaitechniek is geschikt om alle bekende
draaioperaties, zoals voorbewerken, finishen, contour-, vlak- en
langsdraaien, uit te voeren met slechts één gereedschap. Ceratizit
stelt dat hiermee een reductie van de procestijd met wel 30
procent ten opzichte van de klassieke draaitechniek haalbaar is.
Door telkens de benaderingshoek te wijzigen kunnen de FreeTurn
gereedschappen complexe geometrieën aan. Zo volstaat één tool
vaak voor de complete bewerking van een werkstuk, waarbij volgens
de conventionele draaimethoden vaak meerdere tools nodig zijn.
Dat betekent dus dat er veel minder gereedschapswissels nodig
zijn. Daarnaast is er tevens een goede spaanbeheersing. Ook is
de oppervlakteruwheid beter dankzij minder vibratie doordat de
krachten die bij het snijden in het materiaal vrijkomen direct in de
assen van de tool en de spindel gaan. Dat komt vooral door het
bijzondere, extreem slanke ontwerp (een monoblock-constructie)
van de gereedschappen. Dit draagt er ook aan bij dat werkstukken
uitstekend te benaderen zijn.
Basis-uitrusting noodzakelijk
Eerder dit jaar toonde Ceratizit tijdens een roadtrip voor de
internationale vakpers live een toepassing van de nieuwe
draaimethode bij het draaien van een aluminium wielnaaf voor
fietsonderdelenproducent Rotor. In een video werd ook ‘het echte
werk’ in staal getoond bij het draaien van een versnellingsas, zowel
de voorbewerking als de finishing. Ceratizit wees er bij deze demo’s
op dat draaien met FreeTurn gereedschappen niet alleen een kwestie
is van de juiste gereedschappen. Toepassing van deze techniek
vereist een ‘basis-uitrusting’ die verschillende aspecten omvat.
Allereerst is er een machine met vijf assen nodig: drie lineaire (X, Y, Z)
en twee rotatie-assen voor materiaal en tool. Want in plaats van de
klassieke, statische positie van de wisselplaten in de houder, wordt
nu de freesspindel gebruikt om de juiste hoek tot het werkstuk te
realiseren. Het gebruik van de spindelaandrijving in combinatie met
het slanke, axiale ontwerp van de FreeTurn gereedschappen creëert
een vrijheidsgraad van 360 graden zonder botsingsgevaar en zorgt
daarmee voor een grote flexibiliteit. Want door de rotatie om de
Vier competentiemerken
Ceratizit produceert in het Oostenrijkse Reutte hoogwaardige
(hardmetalen) wisselplaatgereedschappen. Het bedrijf is
tegenwoordig een van de vier competentiemerken van het Team
Cutting Tools van de Ceratizit Group. De andere drie merken zijn
WNT, Komet en Klenk.
eigen gereedschapsas kan het wisselen van de snijkanten zonder
onderbreking van de bewerking plaatsvinden. Aan de freesspindel
als gereedschapshouder worden ook wel enkele eisen gesteld: onder
andere een HSK-T of PSC opname en een uitstekende compensatie in
het Y-bereik.
Softwaresystemen
En dan zijn er nog de besturing van de machine en de CADCAMsoftware.
De besturing moet genoeg rekencapaciteit (snelheid)
hebben om de voortdurende veranderingen in de benaderingshoek
te ondersteunen. Geavanceerde software is nodig om de bewerking
goed en snel te kunnen programmeren. Het draaien van de
aluminium wielnaaf was geprogrammeerd met Siemens Sinumerik
840D, maar Uwe Schleinkofer, hoofd R&D snijgereedschappen bij
Ceratizit Reutte, gaf toe dat zijn programmeurs veel handmatige
en dus tijdrovende aanpassingen hadden moeten doen om het
allemaal voor elkaar te krijgen. “De uitdaging is hier samen met
verschillende partijen verder aan te werken.” Bij Rotor gebeurt dat
inmiddels al. Deze fabrikant werkt samen met een machinebouwer
en een CADCAM-leverancier aan de implementatie van de nieuwe
draaitechniek in de eigen productie.
Samenwerking
HDT met FreeTurn gereedschappen biedt volgens Ceratizit veel
perspectief, maar vraagt dus ook om de gezamenlijke inzet van
gereedschapsproducenten, machinebouwers, producenten van
besturingen en CADCAM-leveranciers om er een succes van te
maken. Ceratizit betreedt de markt daarom met open vizier: “Laten
we samenwerken om de wereld van het draaien te verbeteren”, luidt
de boodschap.
www.wnt.com/nl
september 2019

54
Grinding Symposium schetst hoe Artificial Intelligence
en algoritmes grip krijgen op de slijpmachine
De digitale assistenten
voor de slijper
Reproduceerbaarheid van mechanische
bewerkingen begint bij een excellente
mechanische basis. Pas als die goed is, kun je
gaan compenseren. Met dit ene zinnetje leek
professor Konrad Wegener op het Grinding
Symposium alle hypes rond Industrie 4.0 te
relativeren. Leek, want de digitalisering met
daarbij kunstmatige intelligentie voorop, gaat
wel degelijk een rol spelen in het slijpproces.
Eigenlijk in alle bewerkingstechnieken voor de
metaalindustrie.
Eens in zoveel jaren is het Zwitserse Thun het middelpunt van de
slijpwereld. De - inmiddels - negen bedrijven onder de vlag van United
Grinding presenteren zich dan zowel met hun nieuwe machines alsook
met een blik in de toekomst van precisietechnologie. Het Grinding
Symposium biedt een mix van state-of-the-art technologie die vandaag
beschikbaar is met de trends die komende jaren een stempel op de
sector gaan drukken. De nieuwe slijp- annex 5-assige freesmachine van
Mägerle voor onder andere turbinecomponenten is een voorbeeld van
“Zonder sociale acceptatie
is het lastig een product
in de markt te zetten”
het eerste. De lezingen rond kunstmatige intelligentie illustreren het
tweede.
Statussymbool auto: weg
Professor Konrad Wegener (ETH Zürich) ziet dat Industrie 4.0 overal is in
de industrie, net zoals machine learning en kunstmatige intelligentie (AI)
alom toepassingen vinden. Je zou kunnen denken dat de digitalisering
alléén zaligmakend is. “Het gaat echter niet om data genereren maar
uit deze data zinvolle informatie halen. Daar hebben we juist een
gebrek aan”, merkt Wegener op. Hij denkt dat machinebouwers ook
naar andere maatschappelijke trends moeten kijken, zoals dat de rol
van auto als statussymbool is uitgespeeld. “Bij jongeren vervangt de
smartphone de auto als statussymbool.” Als machinebouwer moet je
daar de les uit trekken dat de HMI moet veranderen. De jonge generatie
groeit op met smartphones die intuïtief bedienbaar zijn. “We zouden
er goed aan doen ook op de machine een HMI te hebben die intuïtief
Fritz Studer presenteerde de nieuwe S33 universele rondslijpmachine, met nu maximaal 1600 mm tussen de centers.
september 2019

55
Digitale technieken spelen een alsmaar belangrijkere rol in de slijptechnologie, zoals United Grinding de bezoekers liet ervaren in deze cockpit.
bediend kan worden.” Konrad Wegener verwacht dat er veel meer
expertsystemen gaan komen die de data structureren en met machine
learning en kunstmatige intelligentie het bedienen van de slijpmachines
makkelijker maken. “De machine moet cognitieve vaardigheden
hebben; moet de situatie herkennen en dan een strategie kiezen.”
Komen dan productiviteit en hogere nauwkeurigheid straks vooral uit
de digitalisering? Konrad Wegener erkent dat er grenzen zijn aan de
mechanische nauwkeurigheid van een machine. De fabrikanten moeten
dus nadenken over intelligente machines. Daar helpen al die nieuwe
technieken wel degelijk bij. “Maar machines hebben een excellente
mechanische basis nodig voor een hoge reproduceerbaarheid. Dan pas
kun je gaan compenseren.”
Wil klant betalen voor innovatie
Het verhaal van de Zwitserse hoogleraar sluit aan op de visie van United
Grinding. De groep investeert behoorlijk veel in IT en
softwareontwikkeling. Deze aandachtsvelden winnen aan belang,
zegt CEO Stephan Nell. Van het 20 miljoen euro grote R&D budget
dat jaarlijks beschikbaar is, gaat een aanzienlijk deel naar softwareontwikkeling.
“Maar bij elke innovatie moet je de vraag stellen is de klant
bereid ervoor te betalen”, zegt Stephan Nell. “Het moet meerwaarde
hebben voor de klant.” Zoals de eerste aanzetten die de groep in het
Future Lab demonstreerde om tot een vorm van predictive maintenance
te komen. Het systeem is getest, maar nog niet rijp voor commerciële
toepassingen. Ook slaagt men er al in om minimale kwaliteitsverschillen
te detecteren die ontstaan doordat een slijpschijf niet goed is gedressed.
Stephan Nell: “Via de Umati interface, waar we ook bij betrokken zijn,
kun je dan de operator een signaal geven. De ultieme stap zal zijn dat er
een signaal naar de besturing gaat die hier automatisch voor corrigeert.”
Digitale tweelingen
Een plek waar naar dit soort toepassingen van Industrie 4.0 onderzoek
wordt gedaan, is het Werkzeugmaschinenlabor in Aken. Hier ontwikkelt
men een adaptief proces, gebaseerd op modellen en gestuurd door
data, schetst professor Thomas Bergs het einddoel waar de Akense
“Geen beroepen verdwijnen, maar
processtappen in beroepen”
onderzoekers aan werken. Systemen moeten zo intelligent worden, dat
ze de correlatie tussen data en de beelden van het werkstuk herkennen.
De digitale tweeling van product en proces spelen hierin een sleutelrol.
Waar men in Aken op inzet, zijn zogenaamde assistentiesystemen voor
de operators. “Analytische processen die de operator ondersteunen om
beslissingen te nemen”, legt Thomas Bergs uit. “Vroeger was de basis
van een goede slijper vooral specifieke kennis aangevuld met ervaring;
nu wordt dit ondersteund met assistentiesystemen.” Die worden gevoed
door kunstmatige intelligentie, die uit de databrij de informatie haalt
die ertoe doet. Bergs schetste nog een andere trend, die aansluit op de
woorden van Konrad Wegener. Gamification van de productie. “In een
digitale spelachtige omgeving gaan medewerkers in teams aan de slag
met verbeteringen van processen.”
Alles uit Silicon Valley is marketing
De robotisering en automatisering roepen in met name Europa nogal
eens angstvisioenen op: automatisering vernietigt banen. De
Zwitserse professor David Boshard merkt daarom terecht op dat het
bij (disruptieve) innovaties niet alleen gaat om technische rijpheid,
maar ook om sociale acceptatie. “Als er geen sociale acceptatie is,
wordt het lastig een product in de markt te zetten.” David Boshard
zegt verder: “Niet de beroepen verdwijnen, maar processtappen
in een beroep. Daarmee winnen we productiviteit en wordt arbeid
goedkoper.” Bedrijven zullen hun medewerkers mee moeten nemen in
die ontwikkeling. Leiderschap wordt hierbij belangrijker dan ooit. “Want
next practice wordt belangrijker dan best practice. Dat laatste moet je
nu al kunnen, de next practice is wat je over vijf jaar moet kunnen.” En
dat vergt van iedereen risicobereidheid, die David Boshard node mist in
veel organisaties, volgens hem een direct gevolg van de vergrijzende
samenleving.
september 2019

Expertise in efficiënter produceren
POLIJSTEN
ONTBRAMEN
REINIGEN
Een totaalpakket in verspaning
info@youngcuttingtools.nl ● www. youngcuttingtools.nl
+31 297 274 061 | WWW.TOPFINISH.EU
ONTMOET LEVERANCIERS EN VOLG DEMONSTRATIES VAN NIEUWE INDUSTRIËLE
PRODUCTIETECHNIEKEN OP DÉ VAKBEURS VOOR METAALBEWERKING
VERSPANEN PLAATBEWERKING VERBINDEN AUTOMATISERING OPPERVLAKTEBEHANDELING 3D PRINTEN
KENNISTHEATER MET TOEKOMSTGERICHTE EN
PRAKTISCHE KENNISSESSIES
BEKIJK HET VOLLEDIGE KENNISPROGRAMMA ONLINE
NIEUWE PLATTEGROND MET SEGMENTEN
EEN BEZOEK AAN METAVAK WAS NOG NOOIT ZO EFFICIËNT
REGISTREER UW BEZOEK VIA WWW.METAVAK.NL
VRAAG NU TICKETS KOSTELOOS AAN MET DE CODE: 71917753
EVENEMENTENHAL GORINCHEM
8, 9 EN 10 OKT 2019 WWW.METAVAK.NL
DIT JAAR EEN NIEUWE DATUM

De autonome gereedschappenfabriek
57
Het Zwitserse Grinding Symposium had dit jaar een
Nederlands tintje. Jan van Frankenhuyzen presenteerde
er zijn zelf ontwikkeld concept om klanten online hun
schachtfrees te laten configureren die daarna automatisch
geslepen wordt. Klanten konden zelfs ter plekke de frees
ontwerpen en laten produceren op de EWAG-machine.
Enkele jaren geleden heeft gereedschapslijperij Frankenhuyzen
samen met JDI Smart Web Applications een online tool ontwikkeld
om het bestelproces en de productie vergaand te digitaliseren
en automatiseren. EWAG heeft de interfaces tussen de software
en de machines gebouwd. Het resultaat: de Nederlandse
gereedschapslijper produceert maatwerk PCD schachtfrezen in een
geautomatiseerde lijn. Via de webapplicatie selecteert de klant een
aantal parameters en zonder dat er nog geprogrammeerd moet
worden, kunnen de gereedschappen op de EWAG Laser Line Ultra
lasermachines geproduceerd worden. Deze machines zoeken zelf
op de server naar nieuwe orders. Operators zijn er alleen nog nodig
om de pallets met onbewerkt materiaal in de machine te plaatsen,
de pallets met bewerkte gereedschappen uit te nemen en voor
regulier onderhoud. “Het loopt nu heel goed. We zijn al bezig met de
volgende stappen”, zegt Jan van Frankenhuyzen, die recent een eigen
software developer heeft aangenomen om de digitalisering verder
te versnellen. Hij wil dit concept verder uitbreiden naar andere
gereedschapslijnen en eventueel ook naar andere slijpmachines.
Laser in de autonome fabriek
In feite staat in Lexmond een autonome fabriek voor het slijpen van
precisiegereedschappen. “Zo’n autonome productielijn stelt zelfs
middelgrote bedrijven in staat om gereedschappen te produceren
in meerdere shiften op een zeer efficiënte wijze, zonder extra
personeel”, zegt de Nederlandse ondernemer. Hij is, net als EWAG
ondertussen, overtuigd dat elke geometrie die direct in volmateriaal
kan worden aangebracht, op deze manier geproduceerd kan worden.
Lasertechnologie leent zich als geen andere techniek voor autonome
productielijnen omdat de laserstraal de tool is om mee te bewerken.
De klant selecteert in de webshop de juiste geometrie
en geeft enkele eigenschappen van het gereedschap in.
Tot nog toe geldt deze service voor schachtfrezen van
0,5 tot 3 mm diameter.
Jan van Frankenhuyzen bij de EWAG Laser Line Ultra
machines die zich bij uitstek lenen voor autonome
productie omdat laserlicht het gereedschap is waarmee
wordt bewerkt.
Roemheld zet in op digitalisering en automatisering
Digitalisering en automatisering: dat zijn de thema’s die de
innovaties bij Roemheld momenteel domineren.
Een typisch voorbeeld hoe digitalisering doordringt in de
opspansystemen is het elektrische meetsysteem dat Roemheld
ontwikkelde voor spanelementen. Hiermee kan men de slag over
de volledige lengte in stappen van tienden van een millimeter
bewaken. Het spansysteem herkent bijvoorbeeld verschillen
in werkstukhoogte. Alle data worden doorgegeven aan een
bovenliggende besturing. Roemheld heeft dit inmiddels geïntegreerd
in meerdere spanelementen.
Robotgrijper voor palletwisseling
Een primeur is een nieuwe Stark robotgripper met mediumtoevoer in
combinatie met een nulpuntspansysteem. Hiermee kan de robot
pallets wisselen, zelfs als de machine geen eigen doorvoer voor
pneumatiek en hydrauliek heeft.
Zwenkspanner met mechanische klem
Een tweede primeur bij Roemheld is een pneumatische
zwenkspanner die bij drukverlies de klemkracht van maximaal 400N
behoudt. Het gaat hier om een pneumatische zwenkspanner met
krachtversterking voor automatische belading. De zwenkspanner is
Dankzij de nieuwe robotgripper en nulpuntspansysteem van Stark kunnen machines
zonder doorvoer voor pneumatiek en hydrauliek in de tafel geschikt worden gemaakt
voor palletwisseling.
voorzien van een mechanische vergrendeling. Met een pneumatische
functie regeling kan de zuigerpositie worden gebruikt om het laden
en lossen veiliger veiliger te maken.
laagland.nl
september 2019

58
Seido Systems breidt uit met oplossing voor goedkoper 3D metaalprinten
“Als de prijsdruk te hoog wordt,
gaan CNC-frezers vanzelf
wel 3D printen”
Stratasys biedt met de lijn professionele FDM printers oplossingen aan om aluminium freesdelen te vervangen door kunststof
componenten, zoals deze brackets voor Boeing, geprint door GKN.
De fout die veel bedrijven op dit moment maken als het
om additive manufacturing gaat, is dat ze een alles of
niets visie op 3D printen hebben. “3D printen vervangt
niet alles, de techniek is aanvullend op de conventionele
manier van maken”, benadrukt Karl Wallecan, sinds
tien jaar met Seido Systems reseller voor Stratasys. Dit
najaar voegt hij de metaalprinters van Xact Metal aan het
portfolio toe.
Toen Karl Wallecan tien jaar geleden voor het eerst een 3D geprint
product zag, had hij net fors geïnvesteerd in CNC-machines. Want
in die markt was Seido Systems, dat enkele jaren daarvoor werd
opgericht, actief. Seido Systems is nu de enige geautoriseerde
reseller van Stratasys in de Benelux. Inmiddels staan er honderden
3D printers van de Amerikaans-Israëlische fabrikant in de Benelux,
variërend van de desktopmodellen en de Polyjet-printers voor
bijvoorbeeld spuitgietmatrijzen en de J750 voor levensechte kleuren,
september 2019

EMO toont in additive
manufacturing circle
de AM-waardeketen
59
tot de échte werkpaarden zoals de Fortus 900mc. 3D printers voor
hoogwaardige kunststoffen. Maar met name de machinebouwers
hebben die omslag nog niet gemaakt. “Ze denken nog steeds dat alle
kunststoffen plastics zijn. Steeds opnieuw moeten we uitleggen dat
een hobbyprinter niet hetzelfde resultaat oplevert als een duurdere
machine.” Toch denkt hij dat zij overstag gaan zodra de prijzen van
CNC frees- en draaistukken zodanig onder druk komen te staan, dat
ze conventioneel niet meer te vervaardigen zijn. “Als de prijsdruk zo
hoog wordt dat ze de delen op een goedkopere manier moeten gaan
maken, komen ze vanzelf wel bij 3D printen.”
Goedkopere 3D metaalprinter
Seido Systems gaat nu in de Benelux eveneens de 3D metaalprinters
van het Amerikaanse Xact Metal verdelen. De machine werd
ontwikkeld door een aantal Amerikaanse ingenieurs, die
bewust gezocht hebben naar een goedkopere oplossing om zo
metaalprinten voor meer bedrijven bereikbaar te maken. Ze hebben
wel vastgehouden aan de laser poederbed technologie. In plaats van
een kostbaar galvosystem met spiegels te gebruiken, plaatsen ze de
kleine laser direct op een X- en Y-assenstelsel. Dat scheelt niet alleen
behoorlijk in de aanschafprijs, ook qua onderhoud valt de machine
goedkoper uit. De ‘scan’snelheid ligt hierdoor weliswaar lager dan bij
een traditionele SLM-machine, maar op het beperkt bouwvlak
(nu 125 x 125 mm) scheelt dat niet zoveel. De machine is zo
ontworpen dat slijtage onderdelen zoals filters makkelijk
verwisseld kunnen worden. “De Xact Metal printer is ontwikkeld
door machinebouwers”, zegt Karl. Voor € 135.000 levert Seido
Systems een complete metaalprinter, inclusief persoonlijke
beschermingsmiddelen en twee jaar on-site garantie. Gestart
wordt met RVS als materiaal, aluminium zal snel volgen. Dit zijn de
materialen waar de markt naar vraagt, merkt hij. “De toepassingen
gaan vanzelf wel komen als er een laagdrempelige oplossing is.”
Een recent onderzoek door de VDMA wijst uit dat in de
machinebouw bijna de helft van de fabrikanten 3D geprinte
componenten gebruikt. Voor prototypes en proefstukken zet de
helft eigen 3D printers in. 44% van de Duitse machinebouwers print
ook reserve-onderdelen, gereedschappen en serie-onderdelen,
een kwart hiervan zijn 3D metaal geprinte onderdelen. De Duitse
organisatie Bitkom, die 2600 bedrijven in de digitale economie
vertegenwoordigt, kwam onlangs in een onderzoek onder 555
industriële ondernemingen met meer dan 100 medewerkers
tot soortgelijke resultaten. Volgens Bitkom gebruikt een op de
drie Duitse industriebedrijven 3D printen. Twee jaar geleden
lag dit percentage in hetzelfde onderzoek nog op 20%. En
liefst 78% van de bedrijven verwacht dat 3D printen zowel
verdienmodellen als waardeketens ingrijpend gaat veranderen.
“Hier gebeurt een en ander. De interesse is enorm groot, net
zoals de informatiebehoefte”, zegt Wilfried Schäfer, directeur van
de VDW, de Duitse vereniging van werktuigmachinebouwers die
de EMO organiseert. En omdat bij de vorige editie een op de vijf
bezoekers aangaf zich te interesseren voor 3D printen, heeft de
VDW besloten om de additive manufacturing circle op de EMO
van dit jaar te organiseren. Negen van de in totaal 70 exposanten
die iets te bieden hebben op 3D print gebied, presenteren zich
hier. Schäfer zegt dat dit themapaviljoen de activiteiten van
de andere exposanten op de beurs aanvult. Het aantrekkelijke
van de EMO is in zijn ogen dat de bezoekers hier de volledige
waardeketen zien, dus inclusief voorbereiding en postprocessing
en additive manufacturing duidelijk wordt gepositioneerd als
onderdeel van een breder productieaanbod. Bezoekers kunnen
additive manufacturing direct vergelijken met de verspanende
productietechnieken, die op de beurs de overhand hebben.
In de additive manufacturing circle op de EMO (hal 9 stand H20)
organiseert de EMO samen met het Duitse vakblad Additive
dagelijks lezingen rond het thema 3D printen.
De EMO vindt plaats van 16 - 21 september in Hannover.
emo-hannover.de
seido-systems.com
AMenDate belooft alle data voor toplogieoptimalisatie, optimale positionering en
gladdere oppervlakken automatisch te genereren met de software die het op de
EMO demonstreert.
september 2019

Veiligheid met optimale verspaning
en dermate bijzonder schuimarm
dat direct ultra puur water kan
worden ingezet.
Bezoek onze
stand in
Hal7 D44
NIEUW!
Ultra puur water installatie
Een stap verder dan de bekende
omgekeerde osmose, geleidbaarheid nul.
Bel +31 (0)187-491533 of kijk op glavitech.com voor de info
Maak vandaag het verschil...
met de techniek van morgen!
EMO
Hall 4
Stand E54
ROEMHELD – Hydraulische cilinders voor spantechniek en machinebouw
ROEMHELD – Flexibele, betrouwbare en nauwkeurige spanoplossingen
T +31 10 292 22 22 • www.laagland.nl

SmartLine steeds verder uitgebreid met slimme oplossingen
61
Chiron patenteert adaptieve
meetcyclus in ConditionLine
Chiron gaat met de nieuwe ConditionLine module een
stap verder dan anderen. Bij het monitoren van de
mechanische componenten kan de operator inzoomen
op het bereik waar het meeste in gewerkt wordt. Een
adaptieve testcyclus dus.
Predictive maintenance is een thema waar bijna alle
machinebouwers mee bezig zijn. Om de uptime van de machines
te verhogen, willen ze aan de hand van data voorspellen wanneer
onderdelen onderhoud nodig hebben. Condition monitoring is de
eerste stap in die richting. Bij Chiron is de ConditionLine module
onderdeel van SmartLine, een veel breder pakket met digitale
oplossingen voor een robuuster verspaningsproces. De Duitse
machinebouwer gebruikt in de nieuwe ConditionLine module een
inmiddels gepatenteerde oplossing waarmee elke tien seconden
wordt geregistreerd waar het assenstelsel zich bevindt.
Adaptieve testcyclus
Standaard voert de machine bij de start een vaste, vooraf
geprogrammeerde cyclus uit en meet verschillende parameters zoals
de nauwkeurigheid van een cirkelvormige beweging ten opzichte
van de nulsituatie, toen de machine nieuw was. Ook de wrijving
in de assen wordt gemeten. Daarmee worden afwijkingen in een
vroeg stadium zichtbaar, zodat onderhoud tijdig kan plaatsvinden
waardoor afkeur in de productie wordt voorkomen. De besturing
registreert daarnaast elke tien seconden waar de frees zich bevindt
en maakt op basis hiervan een verdeling in welk gebied het meest
bewerkt wordt. Zo weet ConditionLine eveneens exact welke afstand
de assen hebben afgelegd, welke as het meest beweegt. “We maken
een asverdeling zodat we het gebied kennen waar een as zich het
vaakst bevindt. De operator kan in dat gebied specifiek meten”,
Chiron heeft de mogelijkheid om met ConditionLine in een specifiek bereik de
nauwkeurigheid te testen gepatenteerd.
legt Pascal Schröder van Chiron uit. “We maken de testcyclus
dus adaptief.” ConditionLine meet ook het aantal keren dat een
gereedschap in de spindel wordt geklemd. Dit soort data geven
inzicht in welk gereedschap vaak ingezet wordt en welk minder.
Met die informatie kan een operator de gereedschapsketting anders
indelen en homogener gaan belasten, wat uiteindelijk de levensduur
van de wisselaar ten goede komt.
Digital twin voorkomt crash
Een andere module van SmartLine is ProtectLine. Hierbij werkt zowel
de Siemens als Fanuc besturing met een digitale tweeling van zowel
product, opspanning als machine. Deze virtuele besturing loopt
altijd 0,8 seconden voor op de echte machine. Die tijd heeft de
besturing nodig om bij een virtuele botsing de fysieke machine veilig
tot stilstand te brengen, om een kostbare crash van de spindel te
voorkomen. Deze opties zijn op alle nieuwe machines beschikbaar.
Chiron kiest niet voor een directe koppeling met de cloud maar voor
Edgecomputing.
Machine waarschuwt
Chiron zoekt met dergelijke IT-technologie eveneens oplossingen om
het dagelijks onderhoud aan de machine te vergemakkelijken.
Zo stuurt de besturing automatisch een e-mail als bijvoorbeeld
koelsmeermiddel moet worden bijgevuld. “Daarbij wordt zelfs
een instructie meegestuurd hoe bij te vullen”, legt Pascal Schröder
uit. Toch moet je niet doorschieten met technologie om zaken te
bewaken, vindt hij. De operator blijft een eigen verantwoordelijkheid
houden. “Niemand wil 15.000 euro extra betalen voor een heleboel
sensoren. Daarom baseren we sommige onderhoudstaken nog
steeds op gebruiksuren.”
ProtectLine voorkomt een kostbare crash.
september 2019

62
Porta Solutions gooit met Multicenter ook het eigen roer volledig om
Van Push naar Pull, ook
voor de machinebouwer
Soms dwingt de markt je om je onderneming volledig om
te bouwen. Maurizio Porta van het Italiaanse familiebedrijf
Porta Solutions weet daar alles van. Zijn visitekaartje
geeft als functie ‘Master Trainer’ aan; zijn verkopers zijn
tegenwoordig ‘Technical Tutors’. En de machines worden
verkocht via de Porta Academy: klanten volgen eerst een
cursus flexibele productie.
Een halve eeuw lang was het verdienmodel van Porta Solutions
speciaal machines bouwen, transfermachines voor massaproductie.
“Bedrijven hebben na de crisis van 2008 hun verdienmodel
moeten veranderen. Grote series zijn niet langer nodig. Flexibele
productiemethoden, daar is vraag naar”, zegt Maurizio Porta, die zijn
vader is opgevolgd. Deze omslag heeft ook het bedrijf gedwongen
het roer om te gooien. Maurizio Porta heeft dat rigoureus gedaan.
Eén versus drie tot vier machines
Het Multicenter, als prototype al in 2005 ontwikkeld, beantwoordt
aan de vraag naar flexibiliteit en productiviteit. “Niemand wil meer
voorraden produceren.” Het Multicenter heeft drie spindels, is
volgens de machinebouwer drie-en-een-halve keer productiever
als een bewerkingscentrum, kan in een kwartier worden omgesteld
naar een ander product, vraagt slechts één operator en werkt met
vier eenvoudige opspanningen in plaats van kostbare spantorens in
gerobotiseerde productielijnen. En dan laat Maurizio Porta het lagere
energieverbruik ten opzichte van drie of vier bewerkingscentra en
het kleinere vloeroppervlak nog achterwege. Harley-Davidson in
Milwaukee produceert er on demand onderdelen voor de motoren
mee. Met een markeertool in de machine wordt elk onderdeel
traceerbaar.
Eerst cursus, dan machine kopen
Pull in plaats van push, dat is de verandering in de markt. En dat
geldt ook voor de Italiaanse machinebouwer zelf, legt Porta uit. Hij
heeft in 2015 het boek Flexible Production geschreven. Hierin legt
hij de filosofie achter het Multicenter uit. Hij verkoopt de machine
tegenwoordig via de Porta Academy. “Potentiële klanten volgen eerst
een cursus; daarna gaan we stap voor stap flexibiliseren. Op onze
demomachine simuleren we hun productie van één week en laten
we hen ervaren wat het betekent als je in 15 minuten de machine
Maurizio Porta: Multicenter betere oplossing dan losse bewerkingscentra én
transfermachines.
omstelt en on demand produceert.” Ook Porta Solutions heeft het
verdienmodel veranderd. De grootste concurrent, legt hij uit, zijn niet
de stand alone machines. “Onze grootste concurrent is verandering.
Dat willen mensen niet.” Met de cursus en de ondersteuning door
de Technical Tutors overtuigt hij klanten de stap naar de flexibele
productie te maken. “We starten vanuit consulting.” Deze aanpak
werkt, zegt Maurizio Porta. “Sinds we dit doen, verkopen we
meer.” De Multicenter maakt inmiddels 70% van de omzet uit; de
traditionele transfermachines nog slechts 30%.
Overigens: de grootste Europese klant is Bons en Evers (BE Albrass
Industrial Nederland) in Borne.
september 2019

Hanover, 16/09 – 21/09/2019
HALL 2
NORTH ENTRANCE
45 HIGH-TECH
MACHINES
29 SOLUTIONS
AUTOMATION
>30 DIGITAL
INNOVATIONS
CONNECTIVITY
COMPLETED
ADDITIVE
MANUFACTURING
EMO.DMGMORI.COM

ALLES IN ÉÉN
REINIGINGSMACHINES + REINIGINGSVLOEISTOFFEN
TECHNISCHE KENNIS SOFTWARE KENNIS CHEMISCHE KENNIS
Gibac ® Chemie BV
Gladsaxe 15 - 7327 JZ Apeldoorn - Tel. 055 54 31 946 - info@gibac.nl - www.gibac.nl