Jaargang 4, nummer 4 (pdf) - Vredesmagazine

forceren is een illusie. Bovendien is in het
‘post-Gaddafi’-Libië het ontbreken van
een civil society het grote probleem. We
zagen hetzelfde in Irak na de val van Saddam
Hoessein.
‘Bevrijding’ via de weg van het geweld,
zo is mijn ervaring als antropoloog in
Afrikaanse landen, leidt meestal tot een
nieuwe vorm van onderdrukking en in
elk geval op de korte termijn niet tot echte
bevrijding. Zeker als de haat zo groot is
geworden, omdat de dictator zich liever
dood vecht dan te willen opgeven. Een
probleem is steeds welke strategie toe te
passen om hem tot rede te brengen in het
belang van vrede. In West-Afrika is het zo
enkele malen gelukt het bloedvergieten
te doen stoppen door de maar niet van
opgeven wetende brute dictator een lectoraat
aan te bieden in de VS. Of zoiets bij
een bedoeïen als de fanatieke Gaddafi
had kunnen werken, is uiteraard zeer de
vraag, maar ik bedoel dit meer algemeen.
Wraak en bijltjesdag zijn hoe dan ook
niet functioneel om een nieuwe samenleving
van gelijkwaardigheid te doen ontstaan.
Mandela en Tutu begrepen dat na
de val van ‘apartheid’. In dat licht is het de
vraag of de Westerse strategie om dictators
‘elke legitimiteit’ te ontzeggen wel de
juiste (vredes)strategie is. Zulks blokkeert
immers dialoog en onderhandelen.
Voor Gaddafi is de tijd daarvoor nu voorbij.
Ook voor Assad lijkt het kort dag
hiervoor, maar kenners van Syrië menen
dat naast economische drukmiddelen
DE AL-RAHMAN MOSKEE
IN ALEPPO, SYRIË
dialoog met het regime van Assad, de recente
wreedheden jegens geweldloze jongeren
ten spijt, nog steeds een vredesoptie
blijft. Als het Westen zichzelf daartoe
al de pas afsneed, laat men het dan proberen
via ‘gematigde’ landen in het Midden-Oosten.
Verzoening, zoals in Zuid-
Afrika, ligt misschien niet direct voor de
hand, maar dreigen met wraak werkt hoe
dan ook averechts. En Assad zal zeker
niet terugtreden, als hij en zijn kornuiten
geen garanties krijgen voor op zijn minst
de minderheden in het land, inclusief de
omstreden geraakte alawieten en voor de
religieuze tolerantie in het algemeen. Een
van de rechtvaardigingsargumenten immers,
waarom hij aan de macht wil of
meent te moeten blijven.
Hans Feddema
Dr Hans Feddema is antropoloog,
publicist, actief in GroenLinks en De Linker
Wang, voorzitter van Osiris en ‘vriend’
van de Soefi Beweging
Onrust in de wereld
Astrologen zeggen dat de planeet Mars een
ongunstige stand heeft. Ik weet dat niet, maar
constateer wel veel onrust in de wereld. Niet dat
dit altijd slecht is. Het kan ook vernieuwing
inhouden. De opstand in het Midden-Oosten
heet niet voor niets Arabische lente. Maar de
wijze waarop het Westen hierop reageert,
onlangs bijvoorbeeld via alweer een militaire
interventie, zorgt voor onrust. Wat daar ook
voor zorgt, is dat ‘de machtigste natie ter wereld
nu in een staat van permanente crisis is’ (Henk
Hofland), mede door Tea Party, zonder dat
Obama bij machte is daar veel aan te doen. De
economische crisis, inclusief het EU-gedoe
rondom de Euro en Griekenland, geeft ook
onrust onder de mensen. En niet te vergeten de
zich aftekenende sociaal-politieke malaise,
inclusief de vlucht in populisme en ultrarechts.
Ten slotte noem ik – naast de rellen in Engeland
(zich ‘miskend’ voelen) – nog de mondiale
corruptie, die extra in de aandacht kwam door
de succesvolle actie hiertegen van de
gandhiaanse activist Anna Hazare in India. Wat
mij ook zorgen baart is de toename van het
geweldsdenken. Niet alleen omdat we geneigd
lijken meer te denken in termen van ‘het doel
heiligt de middelen’. Of van wraak jegens een
tiran. Wraak dan in de zin van hem geen uitweg
te willen bieden, waardoor het bloedvergieten
in een conflict onnodig doorgaat, zelfs soms na
de nederlaag via een ondergrondse
terreurcampagne. Maar ik denk ook aan de
opkomende gewelddadige anti-islambeweging
met Nick Gregor (ex-neonazi uit Dresden), Paul
Ray, oprichter van de English Defense League
(EDL), en de Noor Anders Breivik als in het oog
springende vertegenwoordigers. Ze beogen het
Avondland te bevrijden van tolerant denken en
van de ‘islamitische horden’. Gregor en Ray
hebben paramilitaire ervaring en Breivik
meende voor deze missie zelfs 69 jongeren te
moeten doden. Ray ontkent nu elke band met
Breivik, maar in het manifest van de laatste, een
rechts doemschrift, herkennen we diens
gesloten totalitaire denksysteem. Er zijn ook
bewijzen dat ze elkaar zagen, zoals ook Wilders
in 2010 Ray ontmoette. Het terrorisme van
Breivik was geen vlaag van waanzin, maar een
weloverwogen daad van geweldsdenken en
vanuit politieke ideologie in termen van wij/zij,
die we beide ook bij Wilders zien. Natuurlijk is
er verschil tussen fysiek en verbaal (of psychisch
kwetsend) geweld, maar het laatste is niettemin
een vorm van geweldsdenken. Dat geldt zeker
voor (indirecte) verbale bedreigingen zoals de
tweet ‘ik hoop dat ze je afmaken’.
Hans Feddema
VREDESMAGAZINE nr. 4-2011 5
Column FEDDEMA