2022 05 07 Wenceslaus en Charlemagne -Tiburtina Ensemble

Za 7 Mei 2022
Grote Zaal
College 19.00 uur
Concert 20.15 uur
Serie Oude
Muziek
Wenceslaus en
Charlemagne
Tiburtina Ensemble
Met college van Adrián Rodríguez
Van der Spoel
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Serie Oude
Muziek
Za 7 mei 2022
Grote Zaal
Wenceslaus en
Charlemagne
Tiburtina Ensemble
Met college van Adrián Rodríguez
Van der Spoel
Tiburtina Ensemble:
Ivana Bilej Brouková, Tereza Böhmová, Renata Zafková
sopraan
Daniela Čermáková, Anna Chadimová Havlíková, Kamila
Mazalová alt
Hana Blažíková sopraan, harp
College:
19.00 - 19.45 uur
ca. 45 minuten
Door Adrían Rodríguez Van
der Spoel
Concert
20.15 – 21.30 uur
ca. 70 minuten zonder pauze
Barbora Kabátková sopraan, harp en muzikale leiding
i.s.m. Organisatie Oude Muziek
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Programma
‘To You, I lift up my soul...’
Gregoriaans
Gregorius presul meritis (trope) – Ad te levavi animam meam (antifoon)
Notker (ca. 840 – 912)
Natus ante secula (sequens)
Gregoriaans
In hac precelsa sollempnitate (organum) instrumentaal
De vita Karoli magni (lectio)
Francorum gemma Karolus (responsorium)
In Karoli magni laude (sequens)
In virtute tua Ihesu Criste (antifoon) –Laudate pueri Dominum (Psalm 112)
Quare fremuerunt (conductus)
‘Who is this, that is coming?’
Gregoriaans
O spes afflictis (antifoon)
Flos florum (cantio) – Que est ista (cantio) instrumentaal
Letare pia mater Aquensis (responsorium)
Otep myrry (lai)
Ave, coronate (motet)
‘From the rising of the sun…’
Gregoriaans
Precinctus fortitudine (antifoon) –Iubilate Deo (Psalm 99)
A solis ortu usque ad occidua (planctus de obitu Karoli)
Alcuinus (ca. 735 – 804)
Summi regis archangele Michael (sequens)
Gregoriaans
O quam felicis imperatorem memorie (responsorium)
Ave, dei genitrix (cantio)
3

College
College
Adrián Rodríguez Van der Spoel
ABC van het gregoriaans
College door Adrián Rodríguez Van der Spoel
Dit college maakt je wegwijs in de oudste
Europese muzikale traditie waarvan
geschreven bronnen zijn overgebleven:
het gregoriaans, oftewel het eenstemmige
gezang dat overal in Europa in kerken en
abdijen klonk. Daarnaast gaan we ook in op
de eerste vormen van meerstemmigheid
die daaruit voortkwamen. Hoe klinkt een
trope, een antifoon, een sequens, een
responsorium? En wat is een graduale, een
conductus of een organum?
Adrián Rodríguez Van der Spoel (1963)
groeide op in Rosario, de tweede stad van
Argentinië. Al op jonge leeftijd ontwikkelde
hij een voorliefde voor volksmuziek en oude
muziek.
Na zijn muziekopleiding in Rosario
studeerde hij koordirectie in Buenos Aires.
In 1989 vertrok hij naar Nederland waar hij
zijn studie vervolgde. Aan het Sweelinck
Conservatorium studeerde hij koordirectie
en compositie bij Daniel Reuss en Daan
Manneke. Daarna specialiseerde hij zich
in oude muziek bij Jos van Veldhoven en
Paul Van Nevel. In 2001 richtte hij Música
Temprana op, het ensemble dat zich
voornamelijk toelegt op de interpretatie
van de muziek uit de koloniale periode
van Latijns-Amerika en Spanje. Naast
Música Temprana leidt Adrián een aantal
koren en wordt hij regelmatig gevraagd als
gastdirigent door diverse ensembles en
projecten in binnen- en buitenland, onder
andere in Japan.
4

Toelichting
Vraag een Tsjech één grootheid uit de Tsjechische geschiedenis te noemen en het antwoord
is zeker Karel IV of Václav Havel. De tijdsperiode van dichter en voormalig president Václav
Havel (1936-2011) ligt buiten het focusgebied van het Tiburtina Ensemble, maar keizer Karel
IV (1316-1378) past wél bij de middeleeuwse belangstelling van onze groep. De in Praag
geboren koning en keizer vormt het aanknopingspunt van dit concertprogramma.
De regeerperiode van Karel IV als koning van
Bohemen en keizer van het Heilige Roomse
Rijk ging gepaard met innovaties. Allereerst
verhief hij Praag tot keizerlijke hoofdstad.
In 1348 stichtte hij er de eerste universiteit
van Centraal-Europa, de Universitas Carolina
Pragensis. Hiermee stelde hij Praag open
voor Europese geleerden en liet hij nieuwe
inzichten circuleren. Op basis hiervan zouden
we kunnen veronderstellen dat hij ook
openstond voor nieuwe ideeën in de muziek.
Niets is minder waar.
Lokale smaak
Zijn liturgische en muzikale voorkeuren
kwamen vooral tot uiting in de kathedraal
van de Praagse burcht. De aanwezigheid
van organa in het kathedraalrepertoire wijst
op het conservatisme van de keizer. Deze
meerstemmige zangvorm floreerde vooral
van de negende tot en met de dertiende
eeuw, maar was in Bohemen zelfs in de
vijftiende eeuw nog populair. In de meeste
West-Europese landen was de nieuwere
componeerstijl, de ars nova, toen al op zijn
retour. Het Praagse repertoire laat zien dat de
zangvorm in Bohemen werd aangepast aan de
lokale smaak.
De kathedraal was niet de enige religieuze
plek waar de ideeën van Karel IV tot
uitdrukking kwamen. In 1350 stichtte hij een
augustijnenklooster in de Nieuwe Stad, een
stadsdeel van Praag dat hij zelf vormgaf.
De hoofdkerk van het convent wijdde hij
aan de maagd Maria en de heilige Karel de
Grote (742-814), twee figuren die hij aanbad.
Daarnaast zag hij erop toe dat het liturgische
feest ter ere van Karel de Grote in het bisdom
Praag werd gevierd.
Eerbetoon aan Karel de Grote
Het concertprogramma dat we vandaag
presenteren geeft blijk van het respect
dat Karel IV had voor traditie en voor de
legendarische naamgenoot die hij in ere hield.
We beginnen met zeer oude stukken uit de
tijd van Karel de Grote. De trope Gregorius
presul meritis verwijst naar de inspanningen
van Karel de Grote om liturgische boeken uit
de tijd van paus Gregorius de Grote (ca. 540
- 604) te bemachtigen. Deze trope werd aan
het begin van de eerste mis van het nieuwe
liturgische jaar gezongen in de kathedraal van
Praag.
De sequens Summi regis archangele Michael
werd gecomponeerd door Alcuinus, een
geleerde die ook lesgaf aan Karel de Grote.
De enige andere dichter-componist op het
concertprogramma die we bij naam kennen,
is Notker. Deze benedictijner monnik was
een van de eersten die over het leven van
Karel de Grote schreef. De sequens Natus
5

Toelichting
ante secula is van zijn hand. Kort na de dood
van de keizer werd de klaagzang A solis ortu
usque ad occidua geschreven. Dit stuk is te
vinden in manuscripten uit de tiende eeuw en
geldt als een van de eerste voorbeelden van
muzieknotatie met neumen.
Het overgrote deel van het programma
bestaat uit stukken uit een zeer uitgebreid
twaalfde-eeuws officie voor de feestdag van
Karel de Grote. We presenteren de muziek
van dit officie, dat waarschijnlijk in Aken is
gecomponeerd, zoals het opgetekend is in het
veertiende-eeuwse Boheemse manuscript NK
XIII A 5b.
Barbora Kabátková
Notker
Alcuinus
6

Liedteksten
Gregoriaans
Gregorius presul meritis - Ad te levavi animam meam
Trope
Gregorius presul meritis et nomine dignus,
unde genus ducit, summum conscendit
honorem renovavit monimenta patrum
priorum qui composuit hunc libellum musice
artis scole cantandum anni circulo.
Antifoon
Ad te levavi animam meam Deus meus in te
confido non erubescam neque irrideant me
inimici mei et enim universi qui te expectant
non confundentur.
V. Vias tuas Domine demonstra mihi et
semitas tuas edoce me.
Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto sicut
erat in principio et nunc et semper et in
secula seculorum. Amen.
Gregorius, de belangrijkste door zijn
verdiensten en de naam waard waarvan hij
afstamt, heeft de hoogste eer verworven
en de monumenten van vroegere vaderen
hersteld, en dit boekje van muziekkunst
samengesteld voor de koorschool om in een
jaarcyclus te zingen.
Tot u hef ik mijn ziel, mijn God, op u vertrouw
ik, beschaam mij niet. Laten mijn vijanden
mij niet bespotten, want zij die u verwachten
zullen niet beschaamd worden.
Heer, toon mij uw wegen en leer mij uw
paden.
Eer aan de Vader en de Zoon en de heilige
Geest.
Zoals het was in het begin, en nu en altijd en
in de eeuwen der eeuwen. Amen.
7

Liedteksten
Notker
Natus ante secula
Sequens
Natus ante secula dei filius invisibilis,
interminus,
per quem fit machina celi ac terre, maris et in
his degentium,
per quem dies et hore labant et se iterum
reciprocant, quem angeli in arce poli voce
consona semper canunt:
Hic corpus assumpserat fragile sine labe
originalis criminis de carner Marie virginis,
quo primi parentis culpam eveque lasciviam
tergeret.
Hoc presens diecula loquitur prelucida,
adaucta longitudine,
quod sol verus radio sui luminis vetustas
mundi depulerit penitus tenebras.
Nec nox vacat novi sideris luce, quod
magorum oculos terruit scios:
nec gregum magistris defuit lumen,
quos prestrinxit claritas militum dei.
Gaude, dei genitrix, quam circumstant
obstetricum vice concinentes angeli gloriam
deo.
Christe, patris unice, qui humanam nostri
causa formam assumpsisti, refove supplices
tuos,
et quorum participem te fore dignatus es,
Ihesu, dignanter eorum suscipe preces,
ut ipsos divinitatis tue participes, deus,
facere digneris, unice dei.
Hij werd geboren voor alle tijden,
onzichtbaar, eindeloos,
door wie de aard van hemel en aarde, de zee
en haar bewoners zijn ontstaan,
door wie de dag en de uren gaan en komen,
die de engelen in de hemelse stad prijzen,
eenstemmig:
Hij nam een eenvoudig lichaam aan, zonder
zonde, uit de maagd Maria, om er de
erfzonde mee weg te wassen.
Dit toont deze dag allerhelderst, een langere
dag,
omdat de ware zon haar licht diep in de oude
duisternis van de wereld heeft geworpen.
Ook de nacht ontbreekt het niet aan licht van
de nieuwe ster,
die de Wijzen verlichtte, noch stonden de
herders in duisternis,
verblind als ze waren door de komst van God.
Verheugt u, moeder van God, die omringd
door de engelen als door vroedvrouwen
wordt toegezongen, de lof van God.
Christus, Gods eniggeborene, die om
ons mens werd, geef nieuw leven aan uw
smekelingen,
en accepteer van hen die u waardig acht,
Jezus, de gebeden.
Maak hen, God, deelachtig in uw heiligheid,
u eniggeboren zoon van God.
8

Liedteksten
Gregoriaans
De vita Karoli magni
Lectio
Colebat pre ceteris sacris et venerabilibus
locis apud Romam ecclesiam beati Petri
apostoli. In cuius donaria magna vis pecunie
tam in auro quam in argento nec non et
gemmis ab illo congesta est. Multa et
innumera pontificibus munes missa. Neque
ille toto regni sui tempore quicquam duxit
antiquius, quam ut urbs Roma sua opera
suoque labore vetere polleret auctoritate
et ecclesia sancti Petri per illum non solum
tuta ac defensa sed etiam suis opibus pre
omnibus ecclesiis esset ornata atque ditata.
Hij eerde de kerk van de heilige apostel
Petrus meer dan andere heilige en gewijde
plaatsen. Hij overlaadde die met een massa
geld, in goud en zilver en in edelstenen.
Hij zond talloze geschenken naar de
pausen. In zijn hele regeerperiode had hij
geen diepere wens dan dat de stad Rome
door zijn toedoen en inspanning zijn oude
gezag terugkreeg, en dat de kerk van de
heilige Petrus door hem niet alleen veilig en
beschermd werd, maar ook door zijn rijkdom
meer dan alle kerken verfraaid en verrijkt zou
worden.
Francorum gemma Karolus
Responsorium
R. Francorum gemma Karolus puer gerens
cor senile sortis humane sciolus nihol gessit
puerile. Mundum sprevit opes caivt sequens
Cristi quem amavit.
V. Divine legis amplectens iustitiam litavit se
Deo placentem hostiam.
De parel van de Franken, Karel, die als kind
al het hart van een volwassene had, en alles
van het menselijk lot onderging, deed niets
kinderlijks. Hij verachtte de wereld, behoedde
zich voor rijkdom en volgde Christus, die hij
liefhad.
Hij omarmde de gerechtigheid van Gods wet,
en wijdde zich aan God als een welgevallige
offergave.
9

Liedteksten
In Karoli magni laude
Sequens
In Karoli magni laude, voce voto manu
plaude, regalis ecclesia.
Pium lauda confessorem, legis dei
defensorem, celebri melodia.
Imperator Romanorum exstitit et Rex
Francorum, Dei providentia.
Ecclesiam sublimavit, hanc adjutus
gubernavit, divina potentia.
Hispaniam subjugavit sicut gigas, et fugavit
cultum idolatrie.
Saxoniam debellavit, et ad fidem revocavit
idolatras patrie.
Matri Cristi fecit edem, regni sedem, et
heredem in magnificentia.
Quam a Papa consecratam sui facit
decoratam corporis presentia.
Post hoc regnum temporale, regnum capit
immortale cum sanctis in patria.
Hoc imploret princeps iste, ut regnare tecum,
Criste, possimus in floria.
Amen dicat iste chorus, ut corona sit decorus
in celesti curia.
Chorus iste dicat Amen, ut jucundum post
examen decantet alleluia. Amen.
Tot lof van Karel de Grote moet u met stem
en hand applaudisseren, koninklijke kerk.
Prijs de vrome belijder, de verdediger van
Gods wet met de zang van velen.
Hij werd keizer van het Roomse Rijk
en koning van de Franken, door Gods
voorzienigheid.
Hij verhief de Kerk, hielp haar en bestuurde
haar met goddelijke macht.
Hij onderwierp Spanje als een reus, en
verjoeg de afgodendienst.
Hij versloeg Saksen en riep de
afgodenvereerders terug naar het geloof van
de vaderen.
Hij bouwde een kerk voor Christus’ moeder,
een zetel van zijn rijk en erfgenaam in
grootsheid. Toen die door de paus ingewijd
werd, eerde hij die met zijn lijfelijke
aanwezigheid.
Na dit tijdelijke rijk ging hij in een onsterfelijk
rijk wonen met de heiligen in het vaderland.
Laat de vorst dit aanroepen opdat wij met u,
Christus, kunnen heersen in bloei.
Laat het koor ‘amen’ zeggen, dat hij met een
krans getooid wordt In het hemelse paleis.
Laat het koor ‘amen’ zeggen, dat het na een
heerlijk einde alleluja zingt. Amen.
10

Liedteksten
In virtute tua Ihesu Criste - Laudate pueri Dominum
Antifoon
In virtute tua Iesu Criste sanctus hunc letatur
iste quem corona glorie decorasti hodie.
Psalm 112
Laudate pueri Dominum, laudate nomen
Domini. Sit nomen Domini benedictum, ex
hoc nunc et usque in seculum.
A solis ortu usque ad occasum, laudabile
nomen Domini.
Excelsus super omnes gentes Dominus, et
super celos gloria eius.
Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis
habitat, et humilia respicit in celo et in terra?
Suscitans a terra inopem, et de stercore
erigens pauperem.
Gloria Patri et Filioe, et Spiritui Sancto
Sicut erat in principio et nunc et semper, et in
secula seculorum. Amen.
In uw heerlijkheid, Jezus Christus, zal deze
heilige zich vandaag verheugen, versierd met
een kroon van glorie.
Loof, dienaren van de Heer, loof de naam van
de Heer. De naam van de Heer zij geprezen
van nu tot in eeuwigheid.
Van waar de zon opkomt tot waar zij
ondergaat zij geloofd de naam van de Heer.
Verheven boven alle volken is de Heer,
verheven boven de hemel zijn luister.
Wie is gelijk aan de Heer, onze God, die hoog
daarboven zijn woning heeft, die zijn oog
richt naar beneden, wie in de hemel en op de
aarde? Hij verheft uit het stof wie berooid is,
uit het vuil tilt Hij op wie alles ontbeert.
Eer aan de Vader en de Zoon en de Heilige
Geest, zoals het was in het begin, en nu, en
altijd en in de eeuwen der eeuwen. Amen.
11

Liedteksten
Quare fremuerunt
Antifoon
Quare fremuerunt gentes et populi?
Quia non viderunt monstra tot oculi,
neque audierunt in orbe seculi
senes et parvuli prelia que gerunt,
et que sibi querunt reges et reguli.
Waarom gaan heidenen en volken tekeer?
Omdat hun ogen nooit de vele wreedheden
hebben gezien, en de ouden en jongeren
nooit hebben gehoord van de oorlogen die
ze voeren en wat koningen en rechters voor
zichzelf zoeken.
O spes afflictis
Antifoon
O spes afflictis timor hostibus hostia victis,
regula virtutis, iuris via, forma salutis, Karole,
servorum pia, suscipe vota tuorum.
O hoop voor de ellendigen, schrik voor de
vijanden, redder van de overwonnenen,
model van deugd, weg van recht, schoonheid
van redding, Karel, neem de vrome
geschenken van uw dienaren aan.
Letare pia mater Aquensis
Responsorium
R. Letare pia mater Aquensis ecclesia exulta
tam sancti principis habere suffragia. Qui
sua regali munificencia te ditavit et beavit in
gloria.
V. Cuius labore impensa et opere meruisti
universas precellere.
Verheug u, vrome moeder, kerk van Aken,
juich dat u de steun hebt van zo’n heilige
vorst. Die met zijn vrijgevigheid u rijk maakte
en u zegent in glorie.
Door zijn inspanning, uitgaven en werk
verdient u het boven alle kerken uit te
steken.
12

Liedteksten
Otep myrry
Lai
Otep myrry mněť mój milý,
milujeť mě z své všie síly
a já jeho zmilelého,
proňžť netbám nic na jiného.
Mój milý mně biel, červen, krásen,
jako leteční den jasen.
To div z diva, žeť sem živa,
proňžť sě mé srdéčko znímá.
Vstanúc i pójdu toho dle,
poptám sobě, proňžť mé srdéčko mdlé,
řkúc:‘Batíčku,
zmilelíčku, zjev mi svú tvář, sokolíčku.
Jehožť má dušě miluje,
viděli ste, zda kde tu je?
Milost silná, žádost pilná,
k němužť má mysl nemylna.
Když diech právě o puolnoci,
střěť mě jeden z jeho moci,
tak neznámě vzezřev na mě,
veceť: Přenes mě v svém prámě.
Tehdy já naň vzezřěch z nice,
domněch sě svého panice.
Řěch: Kam koho? A on: Toho,
jehož ty hledáš přemnoho.
Bundel van mirre in de handen van mijn geliefde,
hij houdt van mij met heel zijn hart.
Ik hou ook van hem
en geeft niet om een ander.
Mijn liefde is wit, rood en knap,
zoals een heldere zomerdag.
Het is een wonder dat ik nog leef;
mijn hart heeft zo geleden.
Maar ik zal opstaan en op zoek gaan,
want mijn hart kwijnt weg.
Dan zal ik vragen: Mijn liefde,
toon me jouw gezicht, mijn leeuwerik.
Heeft iemand van jullie
de man gezien die mijn ziel aanbidt?
Mijn liefde brandt van verlangen,
naar hem smacht mijn geest.
Toen kwam er om middernacht een geest
die me trof met zijn mystieke krachten,
me vreemd aankeek en zei:
Breng me over met je veerboot.
En ik, niet wetende wat te zeggen,
keek hem aan en wenste mijn liefde.
Wie en waar? vroeg ik.
Degene die je al zo lang mist’, zei hi
13

Liedteksten
Ave, coronate
Motet
Ave, coronata sublime super cherubin Dei
sponsa, mater et celorum regina, summa
locata in celi curia. Te dominam solam
fatemur, glorie participem Deique consortem
super angelorum cohortem, te laudantes
in ecclesia, tibi pie conquerentes de iniuria,
fessi conclamantes in tristicia, salva prece
solicita.
Ave, mundi domina, fautrix mundicie, Virgo
fecunda, Dei genitrix, enixa Christum
puerpera Virgo conceptu, voce angelica
canente: Ave, plena gracia, tecum Dominus
regnat ante secula, qui te legerat ante
tempora, qui cunctis patet Christicolis, que
sis Virgo viri nescia.
Ave, mater flens per mesticia, cernens Filium,
salutem omnium, fixum in ara crucis aspera,
circumflexo capite corona spinea, latere
perforato lancea, sic expirans implendo
vaticinia, resurgere sciens die tercia et
una cum apostolis ascendere cernens die
quadragesima, sedet in Patris dextera, Valle
assumpta, a valle lacrimosa celi culmina, pro
nobis ora, prece nos salvifica, Virgo gloriosa.
Wees gegroet, u, gekroonde boven de
engelen, bruid van God, moeder en koningin
van de hemel, die zit in de hoogste raad van
de hemel. Wij belijden u als enige heerseres,
deelgenote van de glorie en metgezellin
van God boven de engelen. Wij prijzen u
in de kerk, wij richten ons gelovig tot u bij
onrecht, wij roepen tot u in vermoeidheid en
droefheid, bescherm ons door uw gebed.
Wees gegroet, heerseres van de wereld,
beschermvrouwe van zuiverheid, vruchtbare
Maagd, moeder van God, die als Maagd
Christus hebt ontvangen en gebaard,
zoals de engel verkondigde: Wees gegroet,
vol genade, de Heer is met u, die regeert
voor de eeuwen, die u voor de tijden heeft
uitgekozen, die alle gelovigen heeft laten
zien dat u Maagd bent en geen man gekend
hebt.
Wees gegroet, moeder die weende in
droefheid, toen u uw Zoon zag, de Redder
van allen, genageld aan het bittere altaar
van het kruis, zijn hoofd omwikkeld met
een doornenkroon, zijn zijde doorboord met
een lans, die met zijn dood de profetieën
vervulde, wist dat hij op de derde dag zou
opstaan. U zag samen met de apostelen Hem
op de veertigste dag ten hemel varen, waar
Hij zit aan de rechterhand van de Vader. U
die het dal van tranen hebt aangenomen en
ten hemel bent gevaren, bid voor ons, red
ons door uw voorbede, glorierijke Maagd.
14

Liedteksten
Alma parens Regem glorie, cuncta carens
labe spurcicie, aufer pondus mesticie. Ave,
ornata utero, quo processit flos odorabilis,
ex cuius odore salvantur lactancia sub celi
rore, audi, filia Sion, puella inclita, quia tuam
speciem concupivit Dominus, ut secum
maneas in celi curia, petentibus fer solamen,
ut tecum maneant in eterna secula.
Milde moeder van de Koning der glorie, u
bent vrij van elke smet, neem de last van
droefheid van ons weg. Wees gegroet, u
die gezegend bent met een moederschoot
waaruit een geurige bloem voortkwam. Door
die geur worden allen verlost die dorsten
naar de dauw uit de hemel. Hoor, dochter van
Sion, beroemd meisje, want de Heer heeft uw
schoonheid bemind, dat u met hem blijft in
het hof van de hemel, bied troost aan wie u
aanroepen, dat zij bij u leven in eeuwigheid.
Precinctus fortitudine – Jubilate Deo
Antifoon
Precinctus fortitudine et potitus victoria
donatur sanctitudine rex Karolus in gloria.
Psalm 99
Jubilate Deo omnis terra, servite Domino in
laetitia.
Gewapend met dapperheid en na de
overwinning te hebben behaald wordt koning
Karel heiligheid geschonken in glorie.
Juich de Heer toe, heel de aarde. Dien de
Heer met vreugde.
15

Liedteksten
A solis ortu usque ad occidua
Planctus de obitu Karoli
A solis ortu usque ad occidua littora maris
planctus pulsat pectora ultra marina agmina
tristicia tetigit ingens cum memore nimio.
Heu me dolens plango.
Franci, Romani atque cuncti creduli luctu
punguntur et magna molestia infantes,
senes, gloriosi presules, matrona plangunt
detrimentum Karoli. Heu mihi misero.
Iam iam non cessant lacrimarum flumina nam
plangit orbis interitum Karoli pater communis
orfanorum omnium peregrinorum, viduarum,
virginum. Heu mii misero.
O Columbane stringe tuas lacrimas
precesque funde pro illo ad dominum Pater
cunctorum, misericors, dominus ut illi donet
locum splendidissimum. Heu me dolens
plango.
O deus cuncte humane militie atque celorum
infernorum domine in sancta sede cum tuis
apostolis suscipe pium, o tu Christe, Karolum.
Heu mihi misero.
Van de opkomst van de zon tot de zee in het
westen zijn harten in treurnis omgeslagen.
Tot over de zee voelt ieder een groot, bitter
verdriet. Wee mij, ik jammer en treur.
Franken, Romeinen en alle gelovigen worden
getroffen door een grote pijn. Kinderen,
ouderen, glorierijke prelaten en moeders
treuren om de dood van de keizer. Wee mij
ellendige.
Nu moeten de stromen van tranen niet
ophouden, want de wereld jammert
om de dood van Karel. Hij was de
gemeenschappelijke vader van alle wezen,
vreemdelingen, weduwen en meisje. Wee mij
ellendige.
Columbanus, houd uw tranen in en bid voor
hem tot de Heer, Vader van allen, de heer van
barmhartigheid, dat Hij hem een schitterende
plaats geeft. Wee mij, ik jammer en treur.
O God van alle mensen en de hemel, Heer
van de onderwereld, zetelend met uw
apostelen op uw heilige troon, neem de
vrome Karel in uw rangen op, o Christus. Wee
mij ellendige.
16

Liedteksten
Alcuin
Summi regis archangele Michael
Sequens
Summi regis archangele Michahel intende,
quesumus nostris vocibus.
Te namque profitemur esse supernorum
principem civium.
Tu Deum obsecra pro nobis ut mittat
auxilium miseris.
Principalis est potestas a domino tibi data
peccantes salvificare animas.
Idem tenes perpetuo principatum paradisi
omnes cives te honorant superi.
Tu in templo dei thuribulum aureum visus es
habuisse manibus.
Inde scandens vapor aromate plurimo
pervenit ante conspectu dei.
Quando cum dracone magno perfecisti
prelium faucibus illius animas abstraxisti
plurimas.
Hinc maximum agebatur in celo silentium
milia milium dicebant salus regi domino.
Audi nos Michahel angele summe tu parum
descende de poli sede nobis ferendo opem
domini atque levamen indulgentie.
Tu nostros Gabrihel hostes prosterne tu
Raphahel egris affer medelam morbos
absterge noxas minue nosque fac interesse
gaudiis beatorum. Amen.
O aartsengel, hoogste koning Michael,
wij smeken u: leen ons uw oor.
We noemen u: vorst van de hemelbewoners.
Dring bij God aan om onzentwil, dat hij de
vallende mens te hulp schiet.
De Heer schonk u de grootste macht,
namelijk om zielen te redden, en daarom
ook bent u voor eeuwig de heerser van het
paradijs, alle hemelburgers eren u.
In Gods tempel zien we u met een gouden
wierookvat in de handen:
zo stijgt de welriekende rook op naar het
aangezicht van God.
Door de vermoeiende strijd met de grote
draak aan te gaan redde u vele zielen van
diens beet.
Daarop viel een diepe stilte in de hemel,
duizenden en duizenden begonnen te
roepen: ‘Lang leve de koning, onze Heer!’
O Michael, hoogste engel, verhoor ons! Daal
toch een moment af uit uw hemelse woning
om ons de steun van de Heer te brengen en
de vertroosting van zijn liefde.
Gabriel, verdrijf onze vijanden. Rafael, schenk
de zieken genezing, hef de epidemieën op,
verlicht onze pijn en begeleidt ons naar de
vreugde van de uitverkorenen. Amen.
17

Liedteksten
Gregoriaans
O quam felicis imperatorem memorie
Responsorium
R. O quam felicis imperatorem memorie o
virum virtutis et plenum gracie, quem ales
in solitudine solatur humano famine. Qui
sanctam urbem recensuit et patriarcham
restituit.
V. Inter multa Constantini donaria divine
mortis elegit supplicia.
O keizer zaliger gedachtenis, o man van
deugd en vol genade, een vogel voedde hem
toen hij in de woestijn menselijke honger
had. Hij zag de heilige stad en herstelde de
patriarch.
Onder de vele geschenken van Constantijn
koos hij het offer van een goddelijke dood.
Ave, dei genitrix
Cantio
Ave, Dei genitrix, gemma preciosa,
Maria, mater gracie et stirps generosa.
Gracia te voluit sancta fecundare,
plena ut sic valeas Christum baiulare.
Dominus habitaculum cum vellet incarnari.
Tecum per archangelum iussit preparari.
Benedicta viscera sunt tua, pia Virgo,
tu lactuis uberibus prebuisti Christo.
Wees gegroet, moeder van God, kostbare
edelsteen, Maria, vol van genade, edele stam.
De heilige genade wilde u vruchtbaar maken,
zodat u Christus kon dragen.
Toen de Heer in een woning mens wilde
worden, liet hij dat met u door een engel
voorbereiden. Gezegend is uw schoot, vrome
Maagd, u hebt Christus met uw borsten gevoed.
Vertalingen: Jan Bloemendal
18

Biografieën
Componisten
Notker
Notker (ca. 840 – 912),
ook Notger of Notgerus
de Stotteraar, moet rond
840 geboren zijn in de
Zwitserse plaats Heiligau
(het huidige Elgg bij
Winterthur). Hij werd als
kind toevertrouwd aan de
benedictijner abdij Sankt
Gallen. Op de toegestane
leeftijd trad hij toe als
monnik en zou zijn leven
lang de functie bekleden
van bibliothecaris en hoofd
van de kloosterschool.
Notker componeerde muziek
en schreef er liturgische
teksten bij. Zijn Media vita in
morte sumus (Midden in het
leven staan we in de dood)
werd het strijdlied van de
kruisvaarders. Door liturgen
wordt hij beschouwd als de
oudste en bekendste dichter
van sequensen (beurtzangen
na een Bijbellezing)
in de kerkmuziek. Zijn
Liber de musicis notis
et symphoniarum modis
(Boek over muziekschrift
en harmonieleer) is verloren
gegaan, maar mede door
hem werd Sankt Gallen
een centrum van Europese
kunst en cultuur. Wel
bewaard gebleven zijn van
hem Hymni et sequentiae
(Hymnen en sequensen), zijn
dichtbundel Carmina varia
(Verschillende gezangen),
een heiligenkalender en een
van veel fantasie getuigende
levensbeschrijving van
Karel de Grote. Hij werd
zaligverklaard in 1513.
Alcuinus
Alcuinus van York
(ca. 735 - 804) was een
Angelsaksisch geleerde
en schrijver uit de 8e
eeuw. Hij is ook bekend als
Alcuinus van Tours, naar
de plaats waar hij abt was
en overleed. Hij was een
leermeester en raadgever
van Karel de Grote.
Alcuinus werd in 778
bibliothecaris van de
bibliotheek van zijn
geboortestad York. In 781,
ontmoette hij in Parma
tijdens een reis naar Rome
Karel de Grote, die hem
overhaalde om in zijn dienst
te treden. Alcuinus kreeg het
beheer over verschillende
abdijen, waaronder Troyes,
Saint-Josse-sur-Mer en
Ferrières. Hij gaf onderricht
aan Karel zelf en veel van
diens kinderen en verwanten.
In 796 werd Alcuinus abt van
de abdij van Sint-Maarten
in Tours. Hij genoot aanzien
aan het Karolingische hof
en stond achter het politiek
idee van een monarch die
heerste over het universeel
christendom. Hij bracht
de Franken in contact met
de Latijnse cultuur die in
Engeland nog bestond.
Als een soort minister van
onderwijs zorgde Alcuinus
voor het behoud van de
literaire bronnen, voor de
organisatie van de scholen
en voor het peil van het
gegeven onderricht. Hij was
een belangrijke schakel in
de ontwikkeling van het
onderwijs.
19

Biografieën
Uitvoerenden
Tiburtina Ensemble
Het Tsjechische Tiburtina
Ensemble is gevestigd in
Praag en staat onder leiding
van Barbora Kabátková.
De groep vrouwelijke
vocalisten werd in 2008
gevormd door voormalige
leden van de Schola
Benedicta.
20
Het repertoire van het
Tiburtina Ensemble
bestaat voornamelijk uit
gregoriaanse gezangen en
middeleeuwse polyfonie.
In hun uitvoeringen zetten
de musici een correcte
tekstdeclamatie op de eerste
plaats. Hierbij baseren ze
zich op (eigen) onderzoek
naar de muziektheorie en
-praktijk uit de periode
waarin de muziek op het
concertprogramma is
foto: Vojtěch Havlík
ontstaan. Het ensemble
ontleende zijn naam aan een
figuur uit de middeleeuwse
geschiedenis: Tiburtina
(of de Tiburtijnse Sibille)
was een profetes die de
bekendste sibille van de
middeleeuwen werd, vooral
omdat haar orakels nauw
verbonden waren met het
christendom.

Seizoen 2022-2023
Serie Oude Muziek
In onze tijd leeft oude muziek uit de renaissance en barok als nooit tevoren. Avontuurlijk
ingestelde musici duiken parels op uit de muziekarchieven of werpen nieuw licht op
gekende meesterwerken dankzij studie van de historische uitvoeringspraktijk. Maar
bovenal is deze muziek tijdloos. Het heeft de kracht om over de eeuwen heen rechtstreeks
tot het hart te spreken. Van mens tot mens.
za 17 sep / 20.15 uur
Het landschap van de renaissance
Huelgas Ensemble + Paul Van Nevel + college Jan Van den Bossche
za 15 okt / 20.15 uur
Bach orkestraal
Amsterdam Baroque Orchestra, Tini Mathot + Ton Koopman
zo 30 okt / 20.15 uur
Ombra mai fu
PRJCT Amsterdam + Maarten Engeltjes + college Jan Van den Bossche
wo 7 dec / 20.15 uur
De tranen van Dowland
Musicall Humors
za 25 feb / 20.15 uur
Het requiem van Biber
Vox Luminis + Freiburger BarockConsort
wo 15 mrt / 20.15 uur
Cantigas
Cappella Amsterdam + Amsterdams Andalusisch Orkest + college Jan Van den Bossche
wo 10 mei / 20.15 uur
Nicht mehr hier
PRJCT Amsterdam + Maarten Engeltjes
wo 24 mei / 20.15 uur
Een levensreis in muziek
Marco Beasley + Stefano Rocco + college Jan Van den Bossche
21

Verwacht
vr 13 mei / 20.15 uur
Le baiser de la fée
Amsterdam Sinfonietta +
Antje Weithaas
za 21 mei / 20.15 uur
Zonsondergangen
Brodsky Quartet +
Virpi Räisänen
Mei
za 7 mei / 22.30 uur /
Kleine Zaal
Sega Bodega + Fatima
Ferrari
zo 8 mei / 15.00 uur /
Atriumzaal
SoundLAB workshop
Voor volwassenen
zo 8 mei / 20.15 uur
Hammerklavier
Lars Vogt
wo 11 mei / 20.30 uur
Close to me
Maria Mendes + John
Beasley + Metropole Orkest
do 12 mei / 12.30 uur
Bas Treub + Seán Morgan-
Rooney
Lunchconcert i.s.m. Nationaal
Muziekinstrumenten Fonds
do 12 mei / 20.15 uur
Jussens versus slagwerk
Arthur & Lucas Jussen +
Alexej Gerassimez + Emil
Kuyumcuyan
za 14 mei / 20.15 uur
In Search of Haydn
Orkest van de Achttiende
Eeuw + Nicolas Altstaedt
Kijk Muziek
zo 15 mei
13.30 uur
Dromenblazers (6+)
Oorkaan + Nieuw
Amsterdams Klarinet Kwartet
13.30 + 15.30 uur /
Kleine Zaal
ImpulZ (2+)
Theater de Spiegel
ma 16 mei / 20.30 uur
Anouar Brahem Quartet
do 19 mei / 20.15 uur
MARS
Klangforum Wien
vr 20 mei / 20.00 uur
FIBER X The Rest is Noise
2022
Lee Gamble, Aho Ssan,
CORIN + Loradeniz
za 21 mei / 14.15 uur
Rhapsody in red-white-blue
IJ-Salon
zo 22 mei / 16.00 uur /
Kleine Zaal
Born in the USA
Nieuw Amsterdams Peil
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen. Elke zondag,
13.00 uur in de Atriumzaal.
Kaartjes via muziekgebouw.nl.
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand klinkt om
20.00 uur het geluidsmonument
Huil van de Wolff van Martijn
Padding ter herinnering aan
oprichter van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
Zie voor meer informatie
muziekgebouw. nl/huilvandewolff
22

Foto: Erik van Gurp
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 Grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Steun het Muziekgebouw
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten. Word vriend
of doneer: met jouw extra steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven?
Blijf op de hoogte van nieuw
geboekte concerten of ander
nieuws. Volg ons via onze
e-nieuwsbrief (aanmelden op
muziekgebouw.nl), Facebook,
Twitter of Instagram.
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
23