Klankjuwelen 2022

12
P&P kerk Loppersum (foto: beeldarchief Erfgoedpartners)
Het orgel van Loppersum zoals het er nu
uitziet is een conglomeraat van vijf eeuwen
orgelbouwstijl. De oudste delen dateren van
circa 1480, onder andere de bokkenkoppen
op de hoofdkast. De hoofdkast zelf met enig
snijwerk is van 1562, het Rugpositief en de
borstwering van circa 1580, de (in 2018 weer
gereconstrueerde) kolommen en beschot met
trompe l’oeil gordijnbeschildering van 1665,
de frontpijpen met alle snijwerk en gesneden
engelen zijn van 1735. De classicistische
vazen en de cartouche bovenop de hoofdkast
dateren van 1803.
Het binnenwerk is hoofzakelijk van 1735
en is gemaakt door de beroemde Albertus
Anthoni Hinsz. De pijpen van het Rugpositief
zijn van Hinsz’ opvolger en vertegenwoordiger
van de derde zogenaamde ‘Schnitgerschool’
Heinrich Hermann Freytag, ook uit
Groningen.
Het orgel was goed bewaard gebleven tot
het in 1958-65 een rigoureuze restauratie
kreeg waarbij de nadruk was gelegd op een
terugkeer naar ‘1562’, maar waarbij echter te
weinig onderzoek was voorafgegaan zodat er
van alles werd gefantaseerd wat niet bleek
te kloppen. Het orgelbalkon werd heel klein
gemaakt, veel snijwerk van 1735 werd verwijderd
en de hoofdkast werd tegen de kerkmuur
aan gezet. Qua beschildering deed men een
poging om, nadat in 1912 alle oude kleuren
van het orgel waren afgeloogd, het orgel in
Renaissancestijl te polychromeren. Ook dat
mislukte zodat het werk halverwege werd
gestopt en daarna niet werd afgemaakt. Ook
qua klank werd het orgel ‘hard’ gerestaureerd
zodat de oude klank die het orgel voor die tijd
zo bijzonder maakte, was verdwenen.
Bij de jongste restauratie en reconstructie
van het orgel van 2016-2018 is dat alles weer
teruggebracht naar de toestand van vóór
1958, is alle oude lofwerk weer gerestaureerd,
gecompleteerd en opnieuw aangebracht. De
borstwering is weer verbreed en kreeg weer
kolommen. Ze zijn geschilderd zoals dat
in 1665 was gedaan. De hervonden groene
kleurstelling van 1735 met veel wit en goud
en marmerwerk is ook opnieuw geschilderd.
De oude klank is tevens teruggebracht, als ook
de stemming van 1735, een vroeg 18de eeuwse
variant van de middentoonstemming.
Het orgel klinkt en ziet er weer uit als herboren
en heeft haar monumentale, maar ook
zilverige en lieflijk zingende klank ook weer
terug. Het vorstelijke instrument klinkt als
een stadsorgel in deze dorpskathedraal!
Het Schnitgerorgel van Eenum (1704) is een
van de meest originele orgels van de grote
meester dat nog is overgeleverd omdat het
in de loop van de geschiedenis slechts enkele
voorzichtige restauraties heeft ondergaan.
Het is in 1987 fraai gerestaureerd door
Orgelmakerij Reil te Heerde met Klaas Bolt
als adviseur. Opmerkelijk daarbij was de
vondst dat het orgel nog was gestemd in de
17de eeuwse middentoonstemming, dezelfde
als die in Zeerijp. De boeiende, frisse en
uitbundige klank van dit kostelijke kleinood
is telkens weer verrassend waardoor het
Eenumse orgeltje een van de meest authentieke
klankjuwelen is onder de Groningse orgels.
Farmsum
De kerk van Farmsum is een 19e-eeuwse
protestantse waterstaatskerk ontworpen door
C. Wind. De voorganger van de huidige kerk
was een laat-romano-gotische kerk die volgens
de huidige inzichten begin 14e eeuw werd
gebouwd. Een omvangrijk, door N.A. Lohman
in 1828 gebouwd orgel, dat in de oude kerk
van Farmsum stond, werd in 1869 door orgelbouwer
Petrus van Oeckelen verhuisd naar de
huidige kerk.
Farmsum
Programma
28 mei Leonore Lub. Zij vertolkt
L’ Ascension van
Olivier Messiaen
18 juni Rien Donkersloot
16 juli Pieter Pilon
20 augustus Vincent van Laar
17 september Gerben Mourik
26 december Eeuwe Zijlstra
(kerstconcert).
Alle concerten, met uitzondering van het
Kerstconcert, beginnen om 20:00 uur.
Het kerstconcert begint om 14:30 uur.
De stad Groningen herbergt verschillende
eeuwenoude orgels, die alle de moeite van
het beluisteren èn bekijken waard zijn. Deze
zomer zullen twaalf organisten van over
de hele wereld in de stad meedoen aan de
International Martini Organ Competition
Groningen (IMOCG), een prestigieuze orgelwedstrijd.
De extra opdracht die de deelnemers
dit jaar krijgen, naast solospel, is het
samen spelen met een klein ensemble en
dat dan ook dirigeren. Door deze evenementen
worden de Groningse orgels landelijk en
internationaal op de kaart gezet. Behalve de
‘competition’ is er dit jaar in Groningen stad
nog veel meer te beleven op orgelgebied.
GRONINGEN – STAD
Martinikerk – zomerserie
De Stichting Avondtmusyck Martinikerk
Groningen heeft weer een serie van tien concerten
voorbereid waarin een keur aan nationale
als ook internationale organisten achter
de klavieren van het fameuze Schnitger-orgel
zal plaatsnemen. Zo zal de plaatselijke organist
van de Lutherse Kerk, Tymen Jan Bronda,
de serie openen met een concert op woensdag
29 juli. Als eerste internationale gast treedt
de Spaanse organist Juan Maria Pedrero
uit Granada aan. Hij bespeelt het orgel op
woensdag 6 juli. Op 13 juli geeft Geerten van
de Wetering, organist van de Kloosterkerk in
Den Haag, een concert. In 2018 won Van de
Wetering het prestigieuze internationale improvisatieconcours
Haarlem. Titulair organist
van de Martinikerk Groningen, Leo van
Doeselaar, verzorgt op 20 juli een programma
onder de titel ‘Welke orgelmuziek had de
15-jarige Johann Sebastian in zijn boekentas?’
Onder meer grotere werken van Pachelbel,
Buxtehude en Reincken zijn dan te horen.
Bob van der Linde is sinds afgelopen jaar de
nieuwe organist van de Martinikerk in Sneek.
Als jong talent zal hij het concert van 27 juli
invulling geven.
Van 31 juli tot en met 6 augustus vindt
het Internationaal Martini Orgelconcours
Groningen plaats. De drie juryleden Nathan
Laube (USA), Pier Damiano Peretti (Italië) en
Jean-Claude Zehnder (Zwitserland) verzorgen
woensdag 3 augustus het concert in de zomerserie
Avondtmusyck. Erwin Wiersinga, de
andere titulair organist van de Martinikerk
Groningen, treedt op 10 augustus aan. Tijdens
de introductieweek van de Groningse universiteit
is er geen concert.
Geerten van de Wetering (foto: Martinikerk Groningen)
13