Een Cartopologische Doe-Het-Zelf 3D Kaart van de Wilhelminaberg

EEN CARTOPOLOGISCHE DOE-HET-ZELF 3D KAART VAN DE WILHELMINABERG
Deze kaart is gemaakt door Dear Hunter in opdracht van IBA-Parkstad op basis van veldwerk in de zomer van 2021.

Beste lezer,
Zometeen start je met het maken van de
Cartopologische 3D Kaart van de Wilhelminaberg. Het
is lastig om niet meteen te beginnen. En, afhankelijk van hoe
goed je de Wilhelminaberg kent en hoe ervaren je bent met kaarten
zal onderstaande handleiding al dan niet overbodig zijn. Neem de stappen
nauwkeurig door en voer ze met precisie uit. Eenmaal de Cartopologische 3D
Kaart van de Wilhelminaberg helemaal klaar is, neem dan de veldwerknotities bij
de hand en verdwaal, exploreer en ontdek de Wilhelminaberg als nooit tevoren.
1.
2.
3.
Print! In kleur.
Op iets dikker papier.
Niet dubbelzijdig en 1
pagina per vel.
12 vellen kaart
4 vellen veldwerknotities
4.
Knip de buitenranden
van het blad af door de
BUITENSTE
STIPPELLIJN
te volgen.
5.
Plak de pagina’s aan
elkaar.
Met de strookjes van de
kaartenpagina’s.
Tot een GROTE CIRKEL.
6.
Knip een tweede keer.
Langs de STIPPELLIJN.
Naar het midden van de
cirkel.
Plak de delen aan elkaar.
Met de strookjes.
Tot een KEGEL.
Hang de kaart op.
Aan het ringetje.
Neem de
veldwerknotities er bij.
LEES, VERDWAAL EN
ONTDEK op de kaart!

V e r t i e r K w a r t i e r
CARTOPOLOGISCHE landkaart Wilhelminaberg
langste trap
van Nederland
Adventure Valley
Landgraaf
vel 1 van 12 vellen kaart

V
N
naberg
Landgoed
Overste Hof
top Wilhelminaberg
recreatiezone
vel 2 van 12 vellen kaart

N
Gemeente: LANDGRAAF -
Landgoed
Overste Hof
vel 3 van 12 vellen kaart

ANDGRAAF - Sectie: C - Perceelnummer: 991 - Kadastrale grootte: 331.170 m²
Strijthagerbeekdal
B e e kDal
Onderscheidende zone door hogere industrieel-historische beleving
e n
vel 4 van 12 vellen kaart
ng
eenrg

Adventure Valley
Landgraaf
r
W
Snowworld
top Wilhelminaberg
oefenschacht
tweede top
vel 5 van 12 vellen kaart
Gedachteniskapel
van de Mijnwerkers

vel 6 van 12 vellen kaart

vel 7 van 12 vellen kaart

B e r g e n Beek
Onderscheidende zone door hogere industriee
31.170 m²
toegang
mijnsteenberg
O
`Strijthagerbeekdal
vel 8 van 12 vellen kaart

top
oefenschacht
tweede top
Gedachteniskapel
van de Mijnwerkers
Ondergrondse
Vakschool
M i j n S t e enZ
mijnkolonie
vel 9 van 12 vellen kaart

mijnkolonie
t e e n Zwart
Ondergrondse
Vakschool
lorrie
Onderscheidende zone door hogere industriële waarde en historische artefacten
wortelpad en
halfpipe afdaling
ingang leermijn
Z
vel 10 van 12 vellen kaart

Winselerhof
top Wilhelminaberg
Manege Galop
(locatie
voormalige
mijngebouwen)
Z
vel 11 van 12 vellen kaart

Winselerhof
vel 12 van 12 vellen kaart

EEN CARTOPOLOGISCHE DOE HET ZELF 3D KAART VAN DE WILHELMINABERG
VELDWERKNOTITIES ZOMER 2021
AANKOMEN
Vanaf station Landgraaf stap ik richting de Wilhelminaberg.
Soms langs kleine onverharde paadjes en soms langs een grote
weg met rotondes. Ik had de route uitgestippeld op de telefoon en moest
dus eigenlijk niet op de bewegwijzering letten maar toch viel één bordje me op:
‘Schaesberg’. Is hier dan nog een berg? En, is dat dan ook een mijnsteenberg? En,
waarom staat er dan wel een bordje naar de Schaesberg maar niet naar de Wilhelminaberg?
Een paar rotondes verder kom ik opnieuw een bordje tegen: ‘Top Wilhelminaberg’. Het is een
ander type bord. Geen grote blauwe die je overal ziet maar een verfijnd roodachtig. Maar vooral dat
het topje van de Wilhelminaberg een bestemming is, een bordje waardig, maar hoe zit dat dan met de rest
van de berg? De romp, zeg maar?
Twee keer twee nachten en dus zes dagen verbleven ik, Remy en onze hond Peer op- en rond de Wilhelminaberg.
De eerste keer vanuit Hotel Snowworld en de tweede keer vanuit Landgoed Overste Hof. We hebben gewandeld,
gerend, gezeten, gedronken, gegeten en gepraat. Met andere woorden; we hebben vanuit een observerende
houding geparticipeerd in het dagelijkse leven van de Wilhelminaberg. De kaart kan je dus cartopologisch
noemen. Veldwerk vanuit een antropologische achtergrond omgezet in een kaart door gebruik te maken van
cartografische technieken.
vel 1 van 4 vellen veldwerknotitie

EEN CARTOPOLOGISCHE DOE HET ZELF 3D KAART VAN DE WILHELMINABERG
VELDWERKNOTITIES ZOMER 2021
BERG EN BEEKDAL
Winselerhof, koffie en een stukje vlaai. We waren er
niet alleen. Iemand was de avond voorheen getrouwd. Familie en
vrienden rolden brak hun kamer uit op de binnenplaats. Het waren geen
Limburgers. Dat kon je gemakkelijk horen. Een mooie huwelijkslocatie te midden
van de Limburgse natuur en heuvels. Ten minste, zo lijkt het, maar niets is minder
waar. Want onder de mooie acacia’s en witte berken zit een grote afvalberg, mooi ingepast
in de omgeving. Als de kersverse bruid en bruidegom dat maar niet te weten komen. Het zicht
uit het Winselerhof en de directe omgeving zal het niet vertellen. De Strijthagerbeek ontspringt in
de Winselerhof en loopt langs de Wilhelminaberg. Alsof het altijd zo is geweest en het beekje een dallandschap
heeft gevormd in plaats van de mijnindustrie een berg. Aan beide zijdes van het beekje vormt de
helling een natuurlijke overgang. Alsof de Wilhelminaberg er altijd is geweest. Je moet het weten. En je kan
het weten. Als je goed kijkt is er toch een duidelijke scheiding. Er zijn bijvoorbeeld heel weinig plaatsen waar
je het beekje over kan steken zonder natte voeten. Geen nood voor de gebruikers van de Wilhelminaberg, een
oude boomstronk of houten bankje is voldoende om de overgang faciliteren. Eenmaal overgestoken verandert
ook de ondergrond. De zwarte en soms glinsterende kool wordt zichtbaar, in groot contrast met de witte berken.
Behalve de witte berken, de eerste bomen die op een mijnsteenberg groeien omdat de grond zo arm is, is er door
de vele jaren heen ook een andere boomsoort merkwaardig present: de acacia. Oorspronkelijk werd deze boom
geplant omdat het harde hout goed bruikbaar was om mijngangen te ondersteunen. Maar door de jaren heen
heeft de acacia zich uitgebreid en ook op de mijnsteenberg zelf post gevat. De Wilhelminaberg wordt zo meer en
meer deel van zijn omgeving en minder en minder herkenbaar als mijnsteenberg. De vraag is, is dat erg?
vel 2 van 4 vellen veldwerknotitie

EEN CARTOPOLOGISCHE DOE HET ZELF 3D KAART VAN DE WILHELMINABERG
VELDWERKNOTITIES ZOMER 2021
VERTIER KWARTIER
Is het omdat de Wilhelminaberg een kunstmatige berg is
dat zijn ‘berg zijn’ an sich niet voldoende is? Stel je voor dat er op
de Vaalserberg of de Kunderberg een trap naar boven komt, of een skipiste?
Dat zou toch nooit kunnen? Op de Wilhelminaberg ligt dat anders. Daar wordt er
tegen de romp en op het topje van alles aan toegevoegd. Het fantastische zicht dat de
Wilhelminaberg schenkt over het hele mijngebied waar hij plots in relatie komt te staan met
zijn broers en zussen lijkt niet voldoende, er moet een lichtkunstwerk bij op de top.
Op de kamer bij Snow World word je ondergedompeld in de chalet-sfeer. Overal ongelijke stukken
hout die de charme van de après-ski de kamer in moeten brengen. Achter het bed een gigantische foto van
bergen in de zon en uiteraard met sneeuw. Ik schat de Alpen. Een link met de berg waar je overdekt vanaf
skiet wordt niet gemaakt. Bijna het tegendeel bekruipt ons. Je moet je vooral op vakantie voelen, ver weg, in de
‘echte’ bergen. De Wilhelminaberg zelf dient alleen als drager. Dat SnowWorld en Adventure Valley Landgraaf
ervoor zorgen dat je niet meer rondom de berg kan lopen, dat het zoemend geluid van het koelsysteem van
SnowWorld een voor- en achterkant maakt aan de berg lijkt een voldongen feit dat ook de Wilhelminaberg zelf
heeft geaccepteerd. Hier heb ik te doen met de berg. Heeft iemand zijn mening gevraagd?
vel 3 van 4 vellen veldwerknotitie

EEN CARTOPOLOGISCHE DOE HET ZELF 3D KAART VAN DE WILHELMINABERG
VELDWERKNOTITIES ZOMER 2021
MIJNSTEENZWART
Boven op de top van de Wilhelminaberg is er achter
de hal van Snow World een strook waar geen bomen staan. Het
is er niet gezellig en het gezoem van de koeling doet je voortdurend
zoeken naar een ingang in het dichte bos aan de andere zijde van de strook.
Ah, gevonden. Een klein paadje, Het gaat omhoog en naar beneden. Grillig en
onlogisch. Typisch mijnsteenberg omgeving. Zoals op de mijnsteenbergen Belle-Vue en
Petite Bacnure in Luik en Herstal. Af en toe steekt er een stuk staal uit de grond. Zou dat
van de transportband geweest zijn? We lopen verder naar beneden. Het is er steil, we komen
beneden achter het hotel bij een heel apart torentje. Iemand vertelt ons dat het een oefenschacht is
geweest en dat dit gebouw de Ondergrondse Vakschool was. Ook staat er een kappelletje wat vroeger
een lijkenhuisje was voor de overleden mijnwerkers. Er staat in de verte ook nog een mijnkarretje en de
oude spoorlijn is ook zichtbaar. Er ligt een mooi wandel- en fietspad naast. De woningen van de mijnkolonie
zijn er ook nog en staan wel heel erg dicht bij het spoorlijntje bedenken we ons. Poeh, wat moet dat hier een
bedrijvigheid geweest zijn. Nu is het een camperplaats en een afgelegen parking. Hier en daar staat er een
bordje met uitleg, tussen het lange gras en wat afval. Uit oude foto’s denken we te reconstrueren dat de oude
schachten nu twee afgezette grasveldjes zijn bij het woonwagenkamp hier vlakbij. Niemand daar kan ons
helpen of weet meer. Er komt ons een man tegemoet wanneer we proberen bij de achterkant van de vakschool
te komen. ‘Wat doen jullie hier?’ We willen het uitleggen maar krijgen nauwelijks de kans om de eerste zin af
te maken. Na veel uitleg over hoe het hier vroeger was vraagt de man om morgenvroeg terug te komen, dan
wil hij ons de oefenmijn wel laten zien. Dat is een oefengang waar scholieren en toekomstige mijnwerkers
allerhande technieken en protocollen oefenden. De dag erna, 7.30 stipt in de ochtend staan we op de verlaten
parking. De man komt aangereden, neemt zijn sleutels, ontgrendelt het alarm en brengt ons tot bij de ingang
van de oefenmijn. Wat een interessante plek roep ik. Ja! Roept de man terug. Maar kijk hoe de gemeente het
onderhoudt! De gang staat op instorten en is niet meer toegankelijk, de poort is oud en overal staat onkruid.
We geven de man gelijk. Dit is misschien een van de weinige plekken waar schacht, mijngang, vakschool,
mijnsteenberg, lijkenhuisje, kolonie en een treinspoortje samen het verhaal van het mijnverleden vertellen.
Maar het lijkt langzaam van de berg af te schuiven.
vel 4 van 4 vellen veldwerknotitie