Werkdocument soortenbeleid Onderdeel Flora - Provincie Utrecht

niet bedreigde aandachtsoorten, dit zijn soorten die
stabiel of toegenomen zijn en algemeen tot zeldzaam
in Utrecht zijn, maar landelijk zeldzaam vanwege
de specifieke biotoop waarin ze voorkomen.
De conceptlijst is samengesteld door H. Greven,
bryoloog, gespecialiseerd in het onderzoek van het
essenhakhout en in onderzoek naar veranderingen
in de mosflora onder invloed van luchtverontreiniging.
Na het gereedkomen van het achtergronddocument
‘Voorstel voor de Oranje Lijst van Mossen
van het Essenhakhout’ (Greven, 1998) is in 2000
door K. van Dort een landelijk uitgestorven gewaand
korstmos aangetroffen op twee essenstronken in het
essenhakhout te Overlangbroek (Dort, 2000). Deze
soort is toegevoegd aan de Oranje lijst in de categorie
‘bedreigd’.
Prioritaire soorten van “Mossen van essenhakhout”
Gevoelig in Utrecht
Groot touwtjesmos Anomodon viticulosus
Recht palmpjesmos Isothecium alopecurodes
Spatelmos Homalia trichomanoides
Aandachtssoort, thans niet bedreigd in Utrecht
Dwerg-vedermos Fissidens exilis
Gekromd dikkopmos Brachythecium reflexum
3.4.2 Kleibospaddenstoelen
Kleibospaddenstoelen zijn paddenstoelen die voor-
Franjeamaniet
16
Bruine kleibosgordijnzwam
komen in de stroomdalen van de Maas en de Rijn
en haar vertakkingen, inclusief de Oude Rijn en de
Utrechtse Vecht. In 1994 is aan de hand van het
totale paddenstoelenbestand van Nederland een lijst
van karakteristieke kleibospaddenstoelen opgesteld
(Veerkamp, M., P.J. Keizer en E. van den Dool,
1994). In totaal zijn 103 soorten meer of minder
karakteristiek voor het kleibosgebied.
In de provincie Utrecht liggen in een brede strook
langs de Kromme Rijn en een smalle strook langs
de Vecht veel landgoederen met bossen en bomenlanen
op kleigrond. Vooral in deze lanen komen de
specifieke kleibospaddenstoelen voor, zodanig dat
deze terreinen ook in landelijk opzicht bijzonder rijk
te noemen zijn. Waarschijnlijk is het zo dat veel van
deze paddenstoelen vroeger ook meer in de bossen
voorkwamen. Maar dat momenteel het milieu alleen
in de lanen geschikt is omdat hier weinig strooiselophoping
plaats vindt ten gevolge van windwerking
en/of maaibeheer.
Paddenstoelen zijn op een speciale manier van
belang voor het functioneren van levensgemeenschappen.
Zij beschermen de boom tegen infecties
door andere soorten en stellen de boom veel beter
in staat tot water- en voedingstoffenopname.
Kleibospaddenstoelen zijn voornamelijk mycorrhizapaddenstoelen
van eik en beuk.
In de Voorlopige lijst van provinciale aandachtsoorten
(Provincie Utrecht, 1992) waren de kleibospaddenstoelen
in algemene zin opgenomen, alsmede
de Cantharel. Nu is alleen de groep karakteristieke
kleibospaddenstoelen in de analyse betrokken
waardoor de Cantharel, die geen specifieke kleibossoort
is, geen provinciale aandachtsoort meer
is.
Van de paddenstoelen die in Utrecht in de kleibossen
voor kunnen komen zijn 148 soorten als karakteristieke
soort geselecteerd op grond van hun specifieke
gebondenheid aan het biotoop kleibos. Hiervan
komen recent nog 114 soorten voor in de Provincie
Utrecht, 17 soorten zijn sinds 1975 niet meer in
Utrecht waargenomen en zijn opgenomen in de categorie
‘verdwenen uit Utrecht’. ‘Ernstig bedreigd’ zijn 6
soorten en ‘bedreigd’ zijn 21 soorten. Tot de categorie
‘kwetsbaar’ zijn 32 soorten gerekend. In de categorie
‘gevoelig’ is een grote groep van 55 soorten
terechtgekomen. De categorie ‘aandachtsoort, niet
bedreigd’ betreft slechts 17 soorten.
Voor de analyse is voor een belangrijk deel gebruik
gemaakt van de inventarisatiegegevens van de
Nederlandse Mycologische Vereniging. De conceptlijst
is samengesteld door M. Veerkamp, mycoloog,
gespecialiseerd in het onderzoek van bossen en
onderzoek naar veranderingen in de mycoflora.
Prioritaire soorten van “Kleibospaddenstoelen”
Bedreigd in Utrecht
Fijngegordelde melkzwam Lactarius insulsis
Geelwrattige amaniet Amanita franchetii
Prachtamaniet Amanita ceciliae
Kwetsbaar in Utrecht
Beukenmelkzwam Lactarius fluens
Bruine kleibosgordijnzwam Cortinarius nemorensis
Gladstelige heksenboleet Boletus queletii
Goudporieboleet Boletus impolitus
Kleibosrussula Russula pseudointegra
Plompe russula Russula viscida
Rode kleibosmelkzwam Lactarius ichoratus
Sterspoorvezelkop Inocybe asterospora
Streephoedridderzwam Tricholoma sejunctum
Gevoelig in Utrecht
Bleke amaniet Amanita lividopallescens
Kersrode boleet Aureoboletus gentilis
Aandachtsoort, thans niet bedreigd in Utrecht
Populiermelkzwam Lactarius controversus
Wortelende boleet Boletus radicans
3.4.3 Vaatplanten en kranswieren
Bij het opstellen van de Oranje Lijst voor de vaat-
17
Dubbelloof
planten en kranswieren zijn de verspreidingsgegevens
van de hele provincie, exclusief het stedelijk
gebied, betrokken geweest. Dit in tegenstelling tot
de ‘mossen van het essenhakhout’ en de ‘kleibospaddenstoelen’
waarbij alleen een specifieke biotoop
de aandacht kreeg. Naast de vaatplanten is ook de
groep van de wat minder bekende kranswieren bij de
Oranje Lijst betrokken. Van deze groep van planten
is veel bekend over de ecologie van de verschillende
soorten, de gegevens over de verspreiding van deze
groep zijn echter wat minder volledig dan die van de
vaatplanten. Gebleken is dat kranswieren water- en
moerasplanten zijn met een duidelijke indicatie voor
helder en schoon water. Opvallend is het pionierkarakter
van een aantal soorten. Bij voortgaande successie
gaan deze kranswierrijke vegetaties over in
vegetaties met andere waterplanten zoals fonteinkruiden.
In stabiele omstandigheden kunnen kranswiervegetaties
zich echter jarenlang handhaven,
zoals bijvoorbeeld in de vechtplassen het geval is.
In Utrecht zijn in de periode 1975-1996 ruim 1100
inheemse vaatplanten en kranswieren waargeno-