Werkdocument soortenbeleid Onderdeel Flora - Provincie Utrecht

3.3 Methodiek
Met het beschikbaar komen van verspreidingsgegevens
van soorten over twee opeenvolgende perioden
is het mogelijk een vergelijking tussen deze perioden
te maken en iets te zeggen over veranderingen in
het voorkomen van soorten. Voor diverse groepen
van plantensoorten zijn verspreidingsgegevens van
twee inventarisatieronden tamelijk volledig beschikbaar.
In opdracht van de Provincie heeft H. Greven
gegevens van de mossen van 13 essenhakhoutpercelen
uit 1974 vergeleken met een herinventarisatie
van deze percelen in 1988, aangevuld met enkele
incidentele inventarisaties uit 1996 in deze percelen
(Greven, 1998). Voor de Kleibospaddenstoelen heeft
M. Veerkamp in opdracht van de provincie de gegevensbestanden
van de Nederlandse Mycologische
Vereniging over de periode 1950 t/m 1986 vergeleken
met de data over de periode 1987 t/m 1998
(Veerkamp, 1999). Voor de Vaatplanten en
Kranswieren is gebruik gemaakt van de provinciale
gegevens over de periode 1975 t/m 1982 welke vergeleken
zijn met die over de periode 1983 t/m 1996.
In deze laatste periode is een groot deel van de provincie
voor de tweede maal geïnventariseerd. Voor
de bepaling van de soorten die uit Utrecht verdwenen
zijn is voor alle plantengroepen gebruik gemaakt
van de waarnemingen van die soorten in Utrecht
vanaf 1900, voor zover deze gegevensbronnen goed
toegankelijk waren.
Per plantengroep is een achtergronddocument
beschikbaar waarin de gehanteerde werkwijze
nader toegelicht wordt. De algemene werkwijze,
zoals deze gehanteerd is bij alle drie de plantengroepen,
ten behoeve van de toedeling van een
plantensoort aan een Oranje Lijstcategorie, wordt
hieronder toegelicht.
De spelling van de Nederlandse namen van de
plantensoorten is volgens de “22e druk, eerste bijdruk”
van de Heukels’ Flora van Nederland (Van der
Meijden, 1998). De flora volgt de NIBI-richtlijn voor
de schrijfwijze van biologische namen. Deze richtlijn
is gepubliceerd in BIOnieuws 20, 13 december 1997
en wordt algemeen in biologische literatuur opgevolgd
in afwijking van de geldende spellingsregels.
Oranje lijst
Elke Oranje Lijst-categorie is een maat voor de
voor- of achteruitgang van een soort (trend), in com-
12
binatie met de zeldzaamheid van de soort. Om te
bepalen tot welke categorie van de Oranje Lijst een
soort behoort wordt allereerst de trendklasse en de
zeldzaamheidsklasse bepaald.
De trend zegt iets over de veranderingen in het aantal
km-hokken waarin een soort in de twee perioden
voorkomt. De volgende trendklassen worden onderscheiden:
ttt zeer sterk afgenomen
tt sterk afgenomen
t afgenomen
= stabiel of zwak afgenomen
+ toegenomen
v niet precies bekend, maar zeker geen achteruitgang
X niet te bepalen
De zeldzaamheid wordt bepaald door het aantal kmhokken
waarin een soort in de tweede periode voorkomt.
De volgende zeldzaamheidsklassen worden
onderscheiden:
zzzz zéér zeldzaam
zzz zeer zeldzaam
zz vrij zeldzaam
z zeldzaam
a algemeen
De categorie-toedeling komt tot stand op basis van
een combinatie van de trend en zeldzaamheid en
resulteert in de volgende categorieën (zie schema
categorie-toedeling Aandachtsoorten in Bijlage 3):
ve verdwenen uit Utrecht
eb ernstig bedreigd in Utrecht
be bedreigd in Utrecht
kw kwetsbaar in Utrecht
ge gevoelig in Utrecht
tnb thans niet bedreigd in Utrecht
x niet te bepalen
De Oranje Lijst bevat alle soorten uit de categorieën
verdwenen, ernstig bedreigd, bedreigd, kwetsbaar
en gevoelig. Het zijn dezelfde categorieën welke bij
de door de rijksoverheid bekrachtigde nationale
Rode lijsten toegepast worden. De categorieën zijn
gebaseerd op de categorieën van de IUCN, de
International Union for the Conservation of Nature
and Natural Resources (IUCN, 1993).
Lijst met Aandachtsoorten
De Aandachtsoortenlijst bestaat uit alle soorten
waaraan de Provincie Utrecht speciale aandacht wil
besteden onder andere door middel van subsidieverstrekking
in het belang van behoud, herstel en
ontwikkeling van de soort. De aandacht gaat daarbij
uit naar alle in Utrecht zeldzame èn achteruitgaande
soorten plus naar de soorten die in Utrecht stabiel
voorkomen maar die landelijk vrij zeldzaam zijn of
sterk achteruitgaan. Dit zijn dus de soorten uit de
categorieën ernstig bedreigd, bedreigd, kwetsbaar
en gevoelig, aangevuld met een selectie van soorten
uit de categorie ‘thans niet bedreigd’.
De in deze publicatie gepresenteerde lijst van aandachtsoorten
verschilt van de voorlopige lijst van
aandachtsoorten uit het BNLU (Provincie Utrecht,
1992). Dit heeft twee oorzaken. De eerste reden is
de keuze die gemaakt is voor de te analyseren plantengroepen.
De tweede reden van het verschil tussen
de voorlopige en onderhavige lijst is dat uit
recente gegevens is gebleken dat enkele voorlopige
aandachtsoorten nu algemeen voorkomen of een
zodanig positieve trend vertonen dat van een
bedreigde status geen sprake is. Per plantengroep
zal daar nader op ingegaan worden.
Lijst met Prioritaire soorten
Om prioriteiten te kunnen stellen bij het soortenbeleid
is gekozen voor aanwijzing van prioritaire soorten.
Voor deze soorten worden soortbeschermingsplannen
opgesteld om het soortenbeleid effectief uit
te kunnen voeren.
Soorten van stedelijke milieus zijn uitgezonderd van
de prioritaire soortenlijst omdat van dit biotoop weinig
systematische gegevens beschikbaar zijn
waardoor de trend niet te bepalen is. Een uitzondering
is gemaakt voor muurplanten omdat er van
deze groep wel veel gegevens van derden beschikbaar
zijn. Soorten die gemakkelijk determinatieproblemen
opleveren, zoals Sterrenkrozen, en soorten
die in het veld gemakkelijk over het hoofd worden
gezien, zoals bijvoorbeeld Waterpunge, zijn uitgesloten
van de selectieprocedure voor prioritaire soorten.
Soorten die in aanmerking komen voor de aandui-
13
ding “prioritaire soort” zijn geselecteerd uit de aandachtsoortenlijst
op grond van de volgende criteria:
- de soort is in Utrecht goed vertegenwoordigd
in verhouding tot de rest van Nederland. De
goede vertegenwoordiging in Utrecht wordt
uitgedrukt door middel van de U-waarde
waarbij U een maat voor de spreiding van de
soort in Utrecht t.o.v. die in Nederland is. Als
U = 1,0 dan komt de soort in verhouding
evenveel in Utrecht als in Nederland voor; als
U > 1,0, dan is de soort meer in Utrecht vertegenwoordigd
dan op grond van oppervlakte
verwacht zou worden.
- de soort is nationaal van belang: het nationaal
belang wordt uitgedrukt d.m.v. de kwalificatie
“TZ-soort” wat staat voor soorten die landelijk
achteruitgaan of zeldzaam zijn.
- de soort is internationaal van belang.
- de soort heeft een duidelijke signaalfunctie.
- er bestaat maatschappelijk draagvlak voor de
soort.
Essenhakhout
De Oranje Lijsten, de aandachtsoorten en de prioritaire
soorten per plantengroep worden gepresenteerd
in deel II. Van de categorie ‘thans niet
bedreigd’ zijn alleen de aandachtsoorten weergegeven.
De prioritaire soorten zijn vetgedrukt en staan
verspreid in de lijsten. De onderscheiden plantengroepen
zijn: mossen van essenhakhout, kleibospaddenstoelen
en vaatplanten en kranswieren.