Van A naar B Het rijkssnelwegennet - 010 Publishers

More documents

Recommendations

Info

oıo-krant voorjaar 2008 / www.010.nl / pagina 4 Unpublished oıo Hans Oldewarris In 2003 verscheen ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van Uitgeverij oıo een boek met een uitgebreid geannoteerde fondscatalogus van alle 427 verschenen boeken. Deze fondscatalogus wordt voorafgegaan door een inleiding, waarin de geschiedenis van oıo geschetst wordt, en een uitgebreid essay van Ed Taverne en Cor Wagenaar onder de titel ‘Tussen elite en massa. oıo en de opkomst van de architectuurindustrie in Nederland’. In 2008 verschijnt ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan een aanvulling op deze fondscatalogus voor de laatste vijf jaar. Inmiddels heeft oıo circa 600 boeken uitgegeven. Voorafgaand aan deze update van publicaties wordt uitgebreid aandacht besteed aan alle boeken die we in 25 jaar tijd niet hebben uitgegeven: Unpublished oıo. Een uitgeverij kenmerkt zich vanzelfsprekend door de daadwerke- Ondertussen bij oıo... lijk gepubliceerde boeken. Die geven de interessegebieden aan en bepalen de identiteit. De vele projecten en ideeën die het om welke reden dan ook niet gehaald hebben verdwijnen in de vergetelheid. Dat zijn er in ons geval minstens zo veel als de wel gerealiseerde. De redenen waarom het niet tot publicatie komt zijn velerlei: een aanvankelijk enthousiasme van de initiatiefnemers neemt af naarmate het project niet van de grond komt, de initiatiefnemers krijgen plotseling andere prioriteiten, bij een andere uitgever denkt men beter af te zijn of klikt het gewoon beter, en vooral, de financiering komt niet van de grond. Ik spreek bewust van initiatiefnemers, omdat in tegenstelling tot fictie, waarbij in bijna alle gevallen sprake is van één auteur die een manuscript wil uitgeven, bij non-fictie over het algemeen sprake is van een of meerdere initiatiefnemers voor een boek, die zelf niet per se de auteur(s) of samen- De toparchitect. Toparchitect Rem Koolhaas komt langs om het eerste maar nog niet gebonden exemplaar van S,M,L,XL te bekijken dat zojuist per express uit Milaan is ingevlogen [24 november 1995] steller(s) zijn. Die initiatiefnemers komen van buiten de uitgeverij – in ons geval zijn dat architecten, stedenbouwkundigen, ontwerpers, (architectuur)historici, fotografen, bestuurders, promovendi, studenten met een scriptie, docenten, bedrijven, (onderwijs)instellingen – maar even vaak zijn we zelf initiatiefnemer. Van die eigen initiatieven, die (nog) niet geleid hebben tot een boek, geef ik hieronder één voorbeeld: The Story of the Pool. In Unpublished oıo wordt een compleet overzicht geboden, met een korte typering van elk project en de reden waarom het uiteindelijk niet tot stand is gekomen. Wat opvalt is dat net als de wel gepubliceerde boeken ook de nietgepubliceerde projecten een uitstekend en leerzaam inzicht bieden in de onderwerpen, belangstellingen, opvattingen, thema’s, modes en agenda’s van de laatste 25 jaar. The Story of the Pool oıo heeft in de jaren tachtig van de vorige eeuw een groot aantal architectuurmodellen van twintigste-eeuwse gebouwen uitgegeven. Voorbeelden daarvan zijn Café De Unie van J.J.P. Oud en de Lenin Tribune van El Lissitzky. Rem Koolhaas schreef ik in 1984: ‘Met OMA willen we graag samenwerken. Dat kan op een aantal manieren: distributie van bestaand materiaal; zeefdrukken, reeds vervaardigde publicaties van het bureau, enz. / import van reeds verschenen publicaties over OMA / Boeken en architectuur Bernard Hulsman De ex-architect Carel Weeber heeft eens gezegd dat alleen architecten over wie wordt geschreven beroemd worden. Architecten die na hun dood nog willen voortleven, moeten dus zorgen voor publiciteit. Dat kan door opvallende gebouwen, maar het is beslist ook mogelijk om als architect bekend te worden door artikelen zonder ooit iets te bouwen. Het omgekeerde - bekend worden door gebouwen waarover niet geschreven wordt - is veel moeilijker, zo niet onmogelijk. Maar een architect hoeft niet te wachten tot zijn buitenissige creaties de aandacht trekken van de architectuurtijdschriften. Beter is om zelf een boek te schrijven of te laten maken. De geschiedenis laat zien dat boeken publiceren de veiligste weg naar eeuwige roem is. Het beste bewijs hiervan is natuurlijk Vitruvius. Hij is de beroemdste architect uit de oudheid, niet omdat hij zo veel illustere gebouwen heeft ontworpen, maar omdat hij als enige een complete verhandeling over architectuur heeft nagelaten. Ook de renaissance laat zien dat architecten met boeken op hun naam het beroemdst zijn gebleven. Palladio, Scamozzi, Vignola - allemaal hebben ze boeken over architectuur geschreven. In de twintigste eeuw was het niet anders. Le Ondertussen bij oıo... De directeur. Ruud Brouwers, directeur van het Stimuleringsfonds voor Architectuur, komt met uitgever Peter de Winter praten over een nieuw op te starten serie monografieën van Nederlandse architecten [29 oktober 1998] vervaardigen van nieuwe uitgaven van het werk van OMA; te denken valt aan een serie uitgaven waarin elke keer uitvoerig één project wordt gedocumenteerd / uitgave van het “Drijvend Zwembad” als architectuurmodel nr. 7 in een nederlandse en engelse uitgave.’ Van het bestaande materiaal hebben we de zeefdruk triptiek Rotterdam gedistribueerd, geïmporteerd hebben we de uitgave OMA. Projects 1978-1981 van de Architectural Association. Maar distributie was natuurlijk niet ons doel, het zorgde er voor dat we in de begintijd toch een substantiële aanbieding konden doen bij het nog kleine aantal eigen uitgaven. Van nieuwe uitgaven met Koolhaas kwam het pas in 1994 met de tweede druk van Delirious New York en in 1995 met S,M,L,XL. Het ‘Drijvend Zwembad’ heeft het Corbusier, 'dé architect van de twintigste eeuw', heeft zo'n zeventig boeken gepubliceerd en begon al met de uitgave van zijn oeuvre complète voor hij iets substantieels had gebouwd. De komst van internet heeft niets veranderd aan het belang van boeken voor architecten. Een eigen site beginnen kan tenslotte iedereen. Maar een boek maken niet, al komt dit dankzij ruimhartige subsidies van het Stimulerings fonds voor Architectuur wel binnen het bereik van steeds meer architecten. Desondanks heeft een architect als Rem Koolhaas zijn grote reputatie nog altijd voor een groot deel te danken aan de boeken die hij in de laatste decennia van de twintigste eeuw heeft gepubliceerd: Delirious New York (1978) en S,M,L,XL (1995). De Grote Fantast Hoe Theo Jansen leven schept uit elektriciteitsbuis, tie-wraps, zuigers en krukassen. 'Helder en meeslepend.' de Volkskrant Theo Jansen / ontwerp Johannes Niemeijer / Nederlands / januari 2008 / ISBN 978 90 6450 649 9 / € 39,50 na een aanvankelijk enthousiast begin niet verder gebracht dan een prachtig omslagontwerp van Madelon Vriesendorp met een Russische constructivist (Koolhaas!) op weg van Moskou naar New York. ‘Hier ben ik nogal geïsoleerd, opgeslokt door kinderen en de “wrinkled babies” (zoals Rem ze noemt) van de AA, plus een eeuwig onaf huis etc.’, schreef Madelon vanuit Londen. Het is een van de reden waarom het boek er niet is gekomen. Unpublished oıo 1983-2008. With oıo catalogue 2003-2008 160 pag. / 17 x 24 cm / gebonden / ISBN 978 90 6450 661 1 / € 19,50 afbeelding: omslag Rem Koolhaas, The Story of the Pool, geïllustreerd door Madelon Vriesendorp
De Vinex Atlas Het heeft even geduurd, maar het resultaat mag er straks zijn. Wat oorspronkelijk begon met het idee om een bescheiden architectuurgids te maken van de belangrijkste vinexlocaties is uitgegroeid tot de productie van een omvangrijk werk van 320 pagina's op atlasformaat. Binnenkort verschijnt hij, de Vinex Atlas, een overzicht van de complete bouwproductie uit de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra. Uitgever Peter de Winter vraagt beide samenstellers, Jelte Boeijenga en Jeroen Mensink, naar het hoe en waarom. PdW: Wonen jullie zelf in een vinexwijk? JB: Ha ha, nee. Dat is inderdaad een veel gestelde vraag; de standaardkritiek op vinexwijken komt ook meestal van de mensen die er niet zelf wonen. Ik woon in Rotterdam, vlak achter het Centraal Station. Ik vind de bereikbaarheid van het centrum en een goede aansluiting op het openbaar vervoer nog erg belangrijk. Maar ik kan me goed voorstellen dat wanneer je behoefte hebt aan een groter huis met een grotere tuin en je met de auto naar je werk gaat, dat je dan verhuist naar een buitenwijk. Al zie ik mezelf dat nog niet zo snel doen. JM: Ik ben recent binnen Amsterdam verhuisd, van Nieuw- naar Oud-West. In plaats van eruit ben ik dus juist dieper de stad inge- gaan, naar een huis dat ruim een eeuw voor de vaststelling van de Vinex is opgeleverd. Wel mag ik zeggen dat ik een van die 650.000 opgeleverde vinexwoningen heb ontworpen, voor een particuliere opdrachtgever op IJburg. Waar komt jullie fascinatie met Vinex vandaan? Het is een uit de hand gelopen hobby, die is begonnen met onze interesse voor het enorme marketingcircus rondom de architectuur van de woningen, die de afgelopen tien jaar op gang is gekomen. En een vinexlocatie is natuurlijk een prachtige case: grote wijken met grote ontwikkelaars die alles uit de kast haalden (en halen) om hun woningen te verkopen. Van daaruit zijn we op een gegeven moment al deze wijken gaan bezoeken en ontdekten we dat voor de kwaliteit van die wijken de verschijningsvorm van de woningen er eigenlijk helemaal niet zo toe doet. De ligging in het landschap of ten opzichte van de bestaande stad en de openbare en collectieve ruimte in de wijk blijken veel belangrijker. Dat laten we dan ook zien in deze atlas. Er verschijnen nu heel veel boeken van journalisten en fotografen die in eerste instantie tegen hun zin in een vinexwijk zijn gaan wonen en daar nu ineens positief over berichten. Wat betekent zo'n ontwikkeling? Tien jaar geleden riep men om het hardst dat alle vinexwijken ronduit prut waren. Vrijwel iedereen – behalve de mensen die er al woonden – ging mee in die kritiek. En dan hebben we het zeker over de zogenaamde culturele elite. Achteraf kun je zeggen dat een groot deel van die kritiek eerder voortkwam uit een afkeer van de monofunctionele buitenwijk dan uit kennis van zaken. Met name die afkeer, niet de inhoudelijke kritiek, bepaalde de toon van het debat. Maar ja, ook journalisten en fotografen krijgen blijkbaar kinderen en krijgen dan behoefte aan een beetje meer ruimte. En dat het vervolgens reuze meevalt als je er eenmaal woont is dan ook best logisch. Bovendien kraak je het prachtige huis waarin je net al je geld hebt gestoken natuurlijk niet af. Een fikse hypotheek stemt mild. Het grote publiek ziet vinexwijken vooral als eenvormige wijken die er overal in het land hetzelfde uitzien. Klopt dat? Als je hiermee bedoelt dat in de meeste wijken voornamelijk wordt gewoond en dat ze meestal op enige afstand van de binnenstad liggen: ja. Maar eenvormig, dat zeker niet. Ik denk dat de ruimtelijke diversiteit in vinexwijken een stuk groter is dan in de woonwijken van de jaren zeventig en tachtig. Wat in een aantal wijken wel opvalt is de programmatische eenzijdigheid. Niet zozeer dat het allemaal woningen zijn – daar zijn het woonwijken voor – maar wel dat de woningen vaak allemaal hetzelfde zijn: rijtjeshuizen met een standaard beukmaat en een standaard indeling. Overigens verschilt de mate van variatie in woningtypen enorm tussen de wijken onderling. Er is al zoveel geschreven over Vinex, populaire artikelen en wetenschappelijke verhandelingen. Waarom nu juist een Vinex Atlas? En wat voegt deze toe? De hoeveelheid literatuur is inderdaad overweldigend. Maar die boeken en artikelen laten de vinexwijken nooit zien zoals ze uiteindelijk geworden zijn. Het is vooral beoordeling van plannen en opinie. Daarom wilden we een atlas maken met uitgebreide kaarten en luchtfoto’s die laten zien hoe de wijken in elkaar zitten. Waar zijn ze gesitueerd, hoe is het openbaar gebied georganiseerd, het parkeren en de waterberging? Maar ook: hoe zag het landschap er voorheen uit? Van elke vinexwijk laten we in de atlas een luchtfoto zien van de oorspronkelijke situatie naast een plattegrond met de huidige situatie. Dat geeft een prachtig beeld van de enorme bouwproductie van de Vinex. Zijn er dingen die er uitspringen in deze atlas, wat zijn opvallende zaken of conclusies volgens jullie? Wat het meeste opvalt zijn toch de verschillen. En niet alleen in grootte – er zijn wijken van 300 en van meer dan 10.000 woningen – en qua ligging ten opzichte van de stad. Maar ook opvallend genoeg in dichtheid. Vaak wordt gezegd dat deze overal hetzelfde is. Dat blijkt niet zo te zijn en in veel gevallen is de variatie binnen de wijken zelfs groter dan tussen de wijken. En wanneer de variatie binnen een wijk toeneemt, resulteert dat veelal in significant meer karakter in de woonomgeving. Ondertussen bij oıo... oıo-krant voorjaar 2008 / www.010.nl / pagina 5 Dan zie je bijvoorbeeld een centrum ontstaan met bijna stedelijke kwaliteiten en daartegenover juist een ontzettend landelijk woonmilieu. Bij het tekenen van de kaarten bleek met name hoe de randvoorwaarden rond de locaties bepalend waren voor het ontwerp van de wijk. Ik bedoel: teken de bestaande bebouwing, de snelweg, een nieuwe regionale weg, de gemeentegrens, voeg daarbij een bestaande rivierloop, lintbebouwing of een dijk en in de meeste gevallen heb je de hoofdstructuur van de wijk dan wel te pakken. Welke problemen kwamen jullie tegen toen jullie besloten een volwaardige atlas van de Vinex te maken? Veel werk was natuurlijk het bezoeken van alle wijken. We wilden er zeker van zijn dat alles wat op tekening staat ook daadwerkelijk gebouwd is. Daarvoor is het tenslotte een atlas. Maar het lastigste was het verzamelen van het kaartmateriaal en de data. We hebben ons enorm vergist in de hoeveelheid werk. We hebben met ongeveer zeventig verschillende instanties te maken gehad voor het verzamelen van materiaal. En dan blijft het niet bij één telefoontje; soms duurde het een jaar voordat we de goede spullen hadden. Daarna zijn alle kaarten op basis van het aangeleverde materiaal praktisch geheel opnieuw getekend, dit om ze voor de atlas allemaal vergelijkbaar te maken, met dezelfde tekentechnieken, op dezelfde schaal en met dezelfde legenda. Het was allemaal niet zo ingewikkeld, het was alleen wel heel erg veel werk. Vinex Atlas Jelte Boeijenga, Jeroen Mensink / ontwerp Joost Grootens / Nederlands / ISBN 978 90 6450 594 2 / € 59,50 / verschijnt in juni 2008 Engelse editie: Vinex, an Atlas of Recent Dutch Suburban Planning / ISBN 978 90 6450 635 2 / verschijnt in juni 2008 De vormgever. Grafisch vormgever Joost Grootens toont zijn ideeën voor de vormgeving van de nieuwste editie van de jaarlijkse Prix de Rome die al sinds 1991 bij Uitgeverij oıo verschijnt [3 mei 2001]
Page 1 and 2: pag. 1: Van A naar B / pag. 2: Exac
Page 3: Goed in Vorm: honderd jaar ontwerpe
Page 7 and 8: Ondertussen bij oıo... Ondertussen
Page 9 and 10: Ruimtegevoel komt met het doorbreke
Page 11 and 12: Driemaal Corbu Raumplan versus Plan

Van A naar B Het rijkssnelwegennet - 010 Publishers

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?