arkivmagasinet 1/08 - Domstolene
arkivmagasinet 1/08 - Domstolene
arkivmagasinet 1/08 - Domstolene
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Originalskøyta der<br />
lagmann Henrich Coch<br />
20. januar 1692 skøytte<br />
over grunnen sin med<br />
brannfri kjellar, på øvre<br />
sida av gata på Stranden,<br />
til Peder Pedersen og<br />
kona hans. Original i<br />
Statsarkivet i Bergen,<br />
Dokumentsamlinga.<br />
Arkivmagasinet nr. 1 | <strong>08</strong> 7<br />
tok over viktige funksjonar frå allmugen. SkrivSkrivaren vart først meddommar, og med tida hovuddommar.<br />
Bygdetinget vart normalt halde for ei skipreie eller<br />
eit tinglag for seg. Lenge var det tre tingsamlingar<br />
i året: vårting, sommarting og haustting. Dei kunne<br />
også kallast saketing eller skatteting. Fire-fem<br />
månader kunne vere lenge å vente på å få opp ei<br />
sak, men saker som gjaldt liv, ære eller fred skulle<br />
ein frå 1735 kunne få opp på særskilte ekstrating.<br />
Seinare vart dette utvida til også å gjelde gjesterettssaker<br />
og vekselsaker. Gjesterett vart sett når<br />
den eine parten i ei tvistesak var framand i jurisdiksjonen.<br />
Då skulle saka reisast så raskt råd var,<br />
for at den framande, "gjesten", ikkje skulle måtte<br />
vente, eller måtte vende attende seinare for å få<br />
opp saka.<br />
TEMA: TINGLYSING<br />
Saker som gjaldt grenser eller andre eigedomstvister<br />
kunne det nokre gonger vere nødvendig å handsame<br />
utanfor rettssal, som åstadsaker. Dei måtte<br />
også gå for ekstrarett. Men re-fem månader var<br />
også lenge å vente på å få tinglyst ei sak, og frå<br />
1797 vart det innført månadsting. Då var det på<br />
skrivaren sitt kontor ”tinglysinga” skjedde. Frå<br />
å ha vore ei reint munnleg ordning, hadde tinglysinga<br />
i realiteten vorte reint skri leg. Utviklinga<br />
har halde fram. Det vart vanleg å ha tinglysing<br />
eit par gonger i månaden i mindre tinglag, men<br />
på nesten alle virkedagar i dei større. Frå 1936<br />
vart terminologien og tinglysingsordninga endra.<br />
No skulle dei tinglyste dokumenta dagbokførast<br />
ved innlevering (godkjenning), og deretter grunn-<br />
bokførast i registeret. Tinglysinga vart frå da av<br />
utført fortløpande kvar arbeidsdag.<br />
Tingbok og pantebok<br />
I 1550 kom det pålegg i Danmark om føring av<br />
tingbøker med referat av det som hadde gått føre<br />
seg på tinget. Tilsvarande pålegg kom i Noreg i 1633.<br />
Det var frå Tyskland inspirasjonen til tinglysingssystemet<br />
var henta. Gjennom det sterke tyske<br />
nærværet i Bergen hadde ein alt lenge kjent til,<br />
og langt på veg praktisert dei tyske ordningane.<br />
Tingbøker skulle førast både ved under- og overrettane<br />
(lagmannen), og tinglysing kunne skje for<br />
begge instansar, men det var for underrettane<br />
(sorenskrivar og byfut) storparten av tinglysingane<br />
fann stad.<br />
Tingboka var lenge den einaste protokollen skrivaren<br />
førte, og der vil ein då nne opplysningar<br />
om alle typar forretningar som var oppe på tinget:<br />
rettssaker, tinglysingar og tingsvitne. Dokumenta<br />
som var tinglyste, fekk påteikning om at dei var<br />
publiserte, og det vart teke inn ein ekstrakt av dei<br />
i tingboka. Men ut over opplysning om at dokumentet<br />
hadde vore lese på tinget, og kva dokumentet<br />
gjaldt, kan ein ikkje lese stort ut av eks-<br />
trakten. Krav om eigne skøyte- og pantebøker<br />
kom alt i 1632 i Danmark, og det vart gjenteke
Change language