Last ned PDF - Næringsforeningen i Stavanger-regionen

KOMMUNIKATØREN 48–49
”Ej he’ sjøl haurt de’, so de’ e’ heilt sikkert!” Det var min sunnmørske stefar
som gjerne uttrykte seg slik når han skulle forsikre om at opplysningane
han hadde var rette. Det betydde at han hadde late seg informere av
pålitelege folk.
I min barndommelege oppvekst på
Vestlandet (Rogaland, Hordaland, Møre
og Romsdal) var det få vaksne menneske
eg kjente som skreiv og las noko særleg.
Dei tala derimot mykje saman.
Handelsmenn, forretningsfolk, bønder,
fiskarar, leiarar av familiefirma – dei leit i
stor utstrekning på den nære, munnlege
kontakten. Så klarte då mange av desse
heller ikkje omstillinga til eit samfunn
med høgare takt, raskare omsetting og
konstante endringar.
Etter kvart er det blitt nærmast umogleg
å leve utan støtte i skriftbruk. Om ein
så er ekspeditør på ein bensinstasjon, er
det mange ulike slag skrive- og leseoperasjonar
kvar dag å halde orden på, og
over alt må meldingar skrivast eller informasjon
plottast inn, helst på korrekt og
føreskriven måte, elles går systema i stå.
Til dels har vi fått heilt nye skilje mellom
folk, ut frå koss dei taklar tekstbruken,
men det har òg skapt heilt nye mulegheiter.
Ein lærar på ein vidaregåande skule
fortalde meg at bruken av elektroniske
læringsprogram med opplegg for prosjektstyring,
heilt endra åtferda til ein del
av gutane på yrkesfagleg studieretning.
Frå å ha bestemt seg for at dei korkje
kunne lese eller skrive, laga dei no prosjekt
med planteikningar og modellar og
utrekningar og skildringar etter alle kunstens
reglar, dei rekna det ikkje som
arbeid ein gong, men vart heilt oppslukt.
Bjørn Kvalsvik Nicolaysen
Bjørn Kvalsvik Nicolaysen har arbeidd ved Universitetet i Bergen og Université March
Bloch i Strasbourg. Han arbeidde 1996-98 med kunst- og kulturfomidling ved HiS og har
vore professor i lesevitskap ved Universitetet i Stavanger (tidl. HiS) sidan 2002. M.a. leiar
for mastergradsprogrammet i lesevitskap og Literacy Studies.
Arbeidslivets tekstar
Ei frigjerande oppleving, tydelegvis.
Vi har enno ikkje mykje norsk forsking
på skriftbruken i arbeidslivet, diverre,
men det er eit ganske stort tema i
Sverige. Der er det fleire sentrale miljø, i
Gøteborg, Uppsala og Stockholm særleg,
som granskar ”brukstekstar” i arbeidslivet
– protokollar, møtereferat, rapportar,
pressemeldingar, internblad, medlemsblad
(for alt frå kunstforeiningar til vedtaksførelegg,
underlagsdokument, vedtaksdokument,
kontraktsførearbeid, plandokument,
arbeidsteikningar, instruksjonsbøker,
instruksar, regelverk, brev,
fylgjesetlar, e-post, internettbruk, elektroniske
arkiv og så bortetter und so weiter.
Folk er konstant omgjevne av noko
Anna-Malin Karlsson i Stockholm gjerne
kallar ”skrifthändelser”, vi ser, får opplese
eller blir presentert for materiale der
det førekjem skrift, i eininga.
Kanskje ikkje svært overraskande, men
heilt eintydig er svenskane komne til at
nesten alle yrkesaktive brukar skrift ikkje
berre meir, men langt meir enn for ti år
sidan, i same eller eit liknande yrke. Og
det gjeld ikkje berre funksjonær-yrke,
ingeniørar, lærarar og forretningsfolk,
men nær sagt absolutt alle yrke:
Betongarbeidarar, snikkarar, bakarar,
butikkbetjening, sjukepleiarar, langtransportsjåførar,
bilmekanikarar. På god
gammal svensk manér har ein del av
desse undersøkingane ført til nye opplegg
for meir samfunnsingeniørkunst i
Folkhemmet: Såleis er det komme krav
frå fleire fagforeiningar om betre ergonomiske
skriveplassar og –utstyr for langtransportsjåførar,
truckførarar, politifolk,
parkvakter, reinhaldsarbeidarar (alt ved
kjeldesorteringa blir det meir skrivearbeid).
I prosjektet ”Skriftbruk i arbetslivet”
har Anna-Malin Karlsson og andre registrert
skriftprodukt og ”skrifthendingar”
mellom bygningsarbeidarar, og er komne
til at behova for bruken av skrift, og krava
til tekstkompetanse, no spelar ei fundamental
rolle for sjølve arbeidsordenen og
opplegget av arbeidskvardagen, spesielt
då evna til å samarbeide om planlegging
og gjennomføring av prosjekt. Ikkje alle
arbeidsgjevarar er godt nok merksame på
dette, og kan dermed oppleve vanskar
med å få arbeidsteama til å fungere godt,
og å halde fristane for gjennomføringa av
oppdraga/oppgåvene. Normalt vil det i
denne nye økonomien, der språkkunnskapar
i morsmål, engelsk og kanskje jamvel
også fleire språk, ofte vere naudsynt for
dei ansvarlege å gjere undersøkingar av
korleis utøvarane av oppgåvene (arbeidarane,
funksjonærane osb.) opplever sin
eigen kompetanse, kvar den eventuelt
kjem til kort og kva folk meiner det er
gode til. – Partane i arbeidslivet i Noreg
burde nok hjelpe til med å få gjennomført
tilsvarande undersøkingar, det kan godt
vere dei kan fortelje litt av kvart overraskande
– og nyttig.