Feltarbeid som metode - KS
Feltarbeid som metode - KS
Feltarbeid som metode - KS
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Kvalitative metodar i feltarbeid<br />
Samplan – Bergen,<br />
24. november 2011<br />
- Erik Fossåskaret
Det særlege ved<br />
kvalitative studier<br />
• Kva studerer vi?<br />
Enheter? Meir roller og<br />
relasjonar enn personar<br />
• Kategoriar <strong>som</strong><br />
analytisk verktøy<br />
• Korleis få tilgang til felt<br />
og data?<br />
• Kva status / rolle skal<br />
feltarbeidaren ha?<br />
Hovudtema
Kjernen i kvalitativ forsking<br />
To typar spørsmål om sosiale fenomen<br />
Fenomenets Kvantitative<br />
utbredelse? metodar<br />
Faktainteresse<br />
Forklare<br />
Samanlikne<br />
Sosiale X fenomen<br />
Fenomenets vesen / Kvalitative<br />
beskaffenhet? metodar<br />
Meiningsdimensjonen<br />
Intensjon<br />
Forstå<br />
Samhandling
Overskridande erkjenning<br />
Forsking skal skaffe<br />
fram ei gjenkjenning i<br />
slik forstand at vi<br />
kjenner att meir enn<br />
det vi allereie kjende<br />
Hans Georg Gadamer 1900-2002<br />
Utforske det ukjende<br />
Utfordre det velkjende<br />
Visjon UiS
Thus, the task is not so much<br />
to see what no one yet has seen,<br />
but to think what nobody yet has thought<br />
about that which everybody see<br />
Arthur Schopenhauer (1788 – 1860)
Verdiar<br />
’Livet’ er tema for feltarbeidet<br />
Mål<br />
Livet er sosial<br />
Begren Mulig-<br />
singar heter<br />
organisering av
Verdiar<br />
Uttalte og verkande<br />
Uttalte og ikkje verkande<br />
U-uttalte og verkande
Kvantitative<br />
Studiar<br />
Mange<br />
Einingar<br />
Få<br />
Få<br />
Svak<br />
Spørjeskjema<br />
Strukturert intervju<br />
Halvstrukturert intervju<br />
Eksperiment<br />
Ustrukturert intervju<br />
Feltsamtalar<br />
Observasjon<br />
<strong>Feltarbeid</strong>arens involvering<br />
Deltakande observasjon<br />
Mange Variablar<br />
Sterk<br />
Kvalitative<br />
studiar
Einingar i kvalitative studiar<br />
Den minste eininga<br />
vi studerer med kvalitative metodar, er<br />
noko meir enn eit individ<br />
og samtidig<br />
noko mindre enn eit individ<br />
?!
meir enn eit individ<br />
Individ individ<br />
Individ individ<br />
Talet på einingar vi studerer:<br />
(N står for talet på individ)<br />
N (N – 1)<br />
2
Individets statusar:<br />
Planleggar<br />
Medlem ’Camilla-gruppen’<br />
Kvinne<br />
Venninne<br />
Håndballtrenar<br />
Nabo<br />
Dotter<br />
Mor<br />
Kjæreste<br />
Etc, etc.<br />
b) mindre enn eit individ<br />
Summen av individets statusar = individets statusrepertoar
) Mindre enn eit individ er relasjonen mellom to statusar<br />
Status<br />
Planleggar<br />
Komplementær<br />
status<br />
Kollega<br />
Politikar<br />
Tiltakshavar<br />
’Camillagruppen’ Meiningsfelle<br />
Kvinne Mann<br />
Bestevenninne Bestevenninne<br />
Handballtrenar Handballspelar<br />
Nabo Nabo<br />
Dotter Mor<br />
Mor Barn<br />
Kjæreste Kjæreste<br />
Etc. etc. Diverse
mindre enn eit individ OG meir enn eit individ<br />
Status Arena Komplementær<br />
status<br />
Planleggar Arbeidsplass<br />
Kollega<br />
Politikar<br />
Tiltakshavar<br />
’Camillagruppen’ 8. mars Meiningsfelle<br />
Kvinne ’Hall Toll’ Mann<br />
Bestevenninne Kino / kjøkkenbordet Bestevenninne<br />
Handballtrenar Mastrahallen Handballspelar<br />
Nabo ’Avaldsnesgatå’ Nabo<br />
Dotter Barndomsheimen Forelder<br />
Mor Heimen/ . Barn<br />
Kjæreste Heime / .. Kjæreste<br />
Etc. etc. Diverse
Sentrale omgrep med referanse til status og rolle<br />
Status Summen av rettar og plikter i ein posisjon<br />
Rolle Måten vi utfører statusen på.<br />
Status er det vi er<br />
Rolle er det vi ser<br />
Komplementære Statusar i samhandling<br />
statusar Eks: Sjukepleiar – sjukepleiar, eller<br />
Sjukepleiar – pasient<br />
er komplementære til kvarandre<br />
Symmetriske statusar Komplementære statusar <strong>som</strong> er like til<br />
kvarandre i rettar og plikter.<br />
Eks: Sjukepleiar – sjukepleiar<br />
Asymmetriske Komplementære statusar der den eines rettar<br />
statusar er den andres plikter.<br />
Eks Sjukepleiar – pasient<br />
Statusrepertoar Summen av alle statusane ein person har<br />
Statusinventar Summen av statusar på ein arena
Kven snakkar med kven?<br />
Sjukeheim på pubrunde<br />
Bebuar Sjukeheim Sjukepleiar<br />
Mann Victoria Terrasse Kvinne
Viktig å identifisere faktiske statusar<br />
i feltet <strong>som</strong> vi studerer<br />
”Ei kveldsframsyning er ferdig ved eit<br />
av teatera i Noreg. På scenen tek<br />
skodespelarane applaus. Bak<br />
kulissene er eit knippe personar i full<br />
aktivitet. Dei ryddar og riggar i lynande<br />
tempo, dei er trena i å sjaue i<br />
skuggane utan å lage lyd. Alle vil bli<br />
fort ferdige denne kvelden. Dei skal på<br />
fest. Stjerna i stykket har bydd alle<br />
heim til seg. Til festen har ho også<br />
invitert ei gruppe utanlandske vener<br />
<strong>som</strong> har sett framsyninga same<br />
kvelden.<br />
Då alle gjestane er samla rundt bordet,<br />
vil vertinna presentere dei <strong>som</strong> er<br />
tilstades. "Dette er Knut <strong>som</strong> spelte så<br />
fint på gitar. Dette er Randi <strong>som</strong><br />
hengde seg i treet." Ho peikar på den<br />
eine etter den andre med eit par<br />
forklarande ord. Så kjem turen til<br />
påkledaren. "Dette er .. nei." Ho går<br />
raskt vidare til neste.”
Ganske forkjellige statusar kan ligge tett i tett<br />
Britisk regissør Påkledar<br />
Litteraturinteressert Litteraturvitar<br />
Mann Ung kvinne
Observasjon + Kategori/Omgrep = Data
Oppmjuking av det formelle kan<br />
passivisere forvaltninga<br />
Miljøvernleiar Forurensande gardbrukar<br />
Lagkamerat<br />
Midtstoppar ”Gutter over 40”
Møtets<br />
statusinventar<br />
Ordførar<br />
Leiar teknisk utval Grunneigar<br />
Teknisk sjef<br />
Sambygding Sambygding<br />
Elevforelder Lærar-ektefelle<br />
Kollega Kollega
Måtar å forklare handlingar på<br />
Eigenskapsforklaringar / Moralsk forklaring
Måtar å forklare handlingar på<br />
Systemforklaring
Måtar å forklare handlingar på<br />
Relasjonell forklaring<br />
Ola<br />
Kari
Motorar i<br />
samhandling:<br />
Makt /<br />
avhengighet<br />
Samhandlingstypar<br />
Inkorporasjon<br />
Familie<br />
Skule<br />
Sjukehus<br />
Omvendt pruting –<br />
Bytte i møte med<br />
inkorporasjon<br />
”Sann kjærleik<br />
”Usann kjærleik”<br />
(Eric Fromm 1966)<br />
Bytte
George’s vedlikehald av sjølvrespekt<br />
Byte av varer, tenester -<br />
og respekt / sjølvrespekt<br />
Arbeidslaus Naboar<br />
George Vener<br />
Eksempel frå Cato Wadels studie<br />
”Now, who’s fault is that?”
Sprøsmål, teoriar, kategoriar, kunnskap,<br />
og dermed forklaringar, er ei motesak<br />
Teoriar om kvifor norrøne<br />
samfunn på Grønland vart<br />
avfolka:<br />
• 1850-talet: Nedkjempa av<br />
inuitane<br />
• 1920-åra: Innavl<br />
• 1970- åra: Klimaendringar og<br />
naturmiljø<br />
• 1990- åra: Marknadsendringar<br />
i Europa for kvalross og torsk<br />
• 2000: Framveksande<br />
ideologisk uvilje mot å ete fisk
Der vi ikkje får adgang<br />
Om å få adgang til feltet<br />
• Private arenaer<br />
– Får vere med i arbeid, skule, fritid,<br />
men ikkje heime<br />
• Ressurssterke set<br />
feltarbeidaren utafor<br />
– Journalistar og direktørar, presse<br />
og kjendisar lever på kvarandre<br />
– Uteliggarar, fangar og utkantar tek<br />
imot forskarar, medan folk i byen<br />
forskansar seg<br />
• Alder og kjønn ekskluderer<br />
– Strengare restriksjonar i andre<br />
kulturar<br />
– Vaksne kan ikkje ta statusen barn
Gunstig å presentere seg <strong>som</strong> lærling<br />
”Vi tror, at en bedre måde at nærme sig en helt ny virkelighet på<br />
havde været at begynde med at sætte os selv i elevrollen. At<br />
etablere en kontakt med nogle husmænd og – koner, hvor det var<br />
helt klart, at indholdet af vores samvær skulle være, at vi skulle lære<br />
om landbrug, og at vi ikke på forhånd vidste ret meget herom.”<br />
Birte Ravn
Bruk av nøkkelinfromant<br />
• ”Vi manglede fundamentalt nogen at snakke med, <strong>som</strong> var<br />
landbrugere, men <strong>som</strong> vi ikke skulle være forskere eller eksperter<br />
overfor. Nogen vi trygt kunne spørge om alle detaljer ved bedriften<br />
uden at være bange for at ødelegge en interviewsituasjon.”<br />
Birte Ravn
Om å ta og å bli gitt lokale statusar i feltet<br />
<strong>Feltarbeid</strong>araen forhandlar seg til statusar<br />
• Sidsel Saugestad i<br />
Sandy Row<br />
• Tor Halfdan Aase i<br />
Gorsi<br />
• Katrine Fangen blant<br />
nynazistar
Same status kan opne mot <strong>som</strong>me<br />
og stenge mot andre
• Innsikt er alders-,<br />
kjønns- og<br />
klassebestemt<br />
• Lokale statusar er<br />
posisjonerte –<br />
gjennom<br />
generasjonar<br />
• Det gir meir innsikt å<br />
sjå eigen kultur<br />
nedanfrå enn<br />
ovanfrå
<strong>Feltarbeid</strong>aren er sin eigen informant<br />
’Sosiolog’ på seg sjølv<br />
Det gjeld å byggje forskarstatus inn i lokale deltakarstatusar<br />
• Medviten eige statusrepertoar. Kva status tek feltarbeidaren, og kva status<br />
gir feltet henne?<br />
• Verte sin eigen informant ved å studere seg sjølv i dei lokale statusane ein<br />
endar opp i.<br />
Nabo-rolle, arbeidskollega, lærar, pleiar osv.<br />
• Medviten at både faglege og lokale kategoriar/omgrep dirigerer kva ein ser
Bake feltarbeidaren inn i lokale statusar<br />
”People don’t know how to be studied. They don’t know<br />
what kind of creature a participant observer is.”<br />
Forskar<br />
Informant
Studere det kjende og det ukjende<br />
• I framande kulturar vil<br />
feltarbeidaren gjerne ha<br />
ein lokal status<br />
– Tildeling av status<br />
– Erverve status<br />
– Avvikle status<br />
• I kjende kulturar vil<br />
feltarbeidaren gjerne ha<br />
ein status <strong>som</strong> ‘forskar’ –<br />
for å kunne få arbeidsrom<br />
ut over det lokal status gir
Konvertere erfaringar til fag<br />
Erfaringar frå lokal status:<br />
Arbeidarar<br />
• seier<br />
’Dei’ om funksjonærar og<br />
leiing.<br />
’Vi’ er ’oss arbeidarane’<br />
• bestemmer arbeidstempo<br />
• vil ikkje gå gjennom Villabyen<br />
• vil ikkje skaffe hyttetomt til<br />
arbeidsformannen<br />
Fagleg forståing:<br />
Teknisk – økonomisk system:<br />
Umetteleg – Ubønnhørleg – Vilkårleg<br />
Forskansing i arbeiderkollektiv<br />
Arbeidarar søker<br />
Avgrensing – Tryggleik – Medverknad<br />
Sverre Lysgaard:<br />
’Arbeiderkollektivet’
Change language