Páxinas Informativas - Museo do Pobo Galego

P.D.PáxinasInformativasdo Museo do Pobo GalegoMuseo do Pobo Galego • San Domingos de Bonaval • 15703 Santiago de Compostelatel. 981 583 620 • fax 981 554 840 • www.museodopobo.es • correo electrónico: info@museodopobo.comDirección: Carlos García Martínez ■ Secretaría: María-Xosé Fernández CerviñoRedacción: David Conde Lourido, Ana Estévez Lavandeira, Rosa Méndez García, Belén Sáenz-Chas DíazAdministración: Xulia Vázquez Randulfe xullo 3/2009Asemblea de sociosAsembleado PadroadoSábado 9 de maio celebrouse a asemblea anualde Socios do Museo. Este ano correspondía renovara metade dos representantes dos Socios noPadroado. Resultaron reelixidos tres dos representantesque cesaban: Xosé Carlos Beiró Piñeiro,Xoán Ramón Marín Martínez e Manuel Vilar Álvarez,e renováronse dúas vogalías, que pasan aocupar José María Laredo Cordonié e mais o Concellode Narón. Como representantes na XuntaReitora foron elixidos Eduardo Otero (representanteno Padroado desde 2007) e Manuel Vilar.En representación dos socios interveu XoánRamón Marín, quen expuxo as novas iniciativasO socio Elisardo Becoña recibe a insignia de prata do Museo de mansdo vicepresidente, Luciano García Alén.(Foto Margen)tendentes a intensificar a participación dos sociosna vida do Museo e anunciou a publicación donúmero 4 da revista Adra.Dos tres socios que este ano cumprían vinte ecinco anos de antigüidade, unicamente ElisardoBecoña puido recoller en persoa a insignia deprata do Museo.Como colofón da xornada de mañá inaugurouse aexposición fotográfica Entre Amigos. Nas súaspalabras de presentación, Tino Viz felicitouse porque esta iniciativa teña acadado xa a quinta edicióne propuxo que pase a denominarse “Bienalde Fotografía dos Socios e Socias do Museo doPobo Galego”. A presenza do grupo compostelánOs Trincamocos, que reúne un nutrido grupo deamigos en torno á música e o canto, contribuíu afacer o acto máis animado e participativo.Pola tarde, como contribución do Museo á Feirada Primavera que organizan anualmente oscomerciantes do veciño barrio de San Pedro, celebrouseunha charla-taller sobre os maios, impartidapolo patrón Clodio González Pérez.Sábado 30 de maio tivo lugar a asemblea ordinariado Padroado, baixo a presidencia de Isaac DíazPardo e coa asistencia do alcalde de Santiago,Xosé A. Sánchez Bugallo, e do vicepresidente 1ºdo Parlamento de Galicia, José M. Baltar Blanco.A sesión comezou coa toma de posesión dosrepresentantes dos Socios.De acordo cos preceptos estatutarios, aprobousea liquidación dos orzamentos de 2008 eprocedeuse á renovación da metade dos cargosda Xunta Reitora, resultando electos osseguintes patróns:— Secretario, Francisco J. Sanjiao Otero— Vocal 1º, Manuel Caamaño Suárez— Vocal 3º, Consellería de Cultura e Turismo— Vocal 5ª, Mª Concepción Losada VázquezEn representación da Fundación Barrié de laMaza, membro institucional do Padroado desde oano 1994, o seu director, Javier López Martínez,recibiu a insignia de prata do Museo.Isaac Díaz Pardo, presidente do Padroado, entrega ao director da FundaciónBarrié de la Maza a insignia de prata do Museo, en recoñecemento por25 anos de apoio á institución. (Foto Margen)Xullo / 1

Recepción da biblioteca baltaRCoincidindo coa celebración da asembleado Padroado, tivo lugar o acto formal derecepción da Biblioteca Baltar.O presidente do Padroado, Isaac DíazPardo, agradeceu no nome do Museo doPobo Galego a confianza dos doadores/depositantes nesta institución ao entregarena chamada a partir de hoxe, definitivae oficialmente, BIBLIOTECA BALTAR, quecualitativa e cuantitativamente formaparte do acervo histórico e cultural deGalicia, polo que a consideramos comounha importante achega para lograr osobxectivos sociais e culturais do propioMuseo. Por parte da familia Baltar interveuXavier Baltar Tojo.A Biblioteca BaltarHai poucas ocasións na vida das persoas efamilias que marquen un fito, un denantes eun despois. Un deses casos foi o que se produciuna familia Baltar en Santiago, noMuseo do Pobo Galego o sábado 30 de maiode 2009. Tratábase de facer un depósitodoazóndunha importante biblioteca familiar.A biblioteca tiña a súa orixe en Padrón, nacasa da Farmacia Baltar, que se mantén nomesmo emprazamento, na Praciña de Baltar,dende a súa fundación. A biblioteca foi iniciadamoi posibelmente a finais do S. XVIIIpolos escribáns (notarios) Lucas Baltar e oseu fillo Francisco Baltar Mariño. Pero moicertamente a principios do S. XIX por JoséBaltar Varela, fillo de Francisco, que tiña ohábito de poñer o seu nome nos libros. D.José (1787-1863) exerceu como boticariomilitar na Guerra da Independencia e tivodiferentes destinos en España. Licenciado enVitoria fundou a Farmacia Baltar en 1816.Viaxou moito e ía mercando libros por ondepasaba. Non tivo fillos e a farmacia pasou aun sobriño, fillo do seu irmán o escribánJuan. O sobriño, Ángel Baltar Varela (1827-1895), foi o primeiro licenciado en Farmaciada Facultade de Santiago. Tivo oito fillos, ealgúns estudaban en Madrid, o que o levabaa viaxar con frecuencia e a continuar mercandolibros. Foi Alcalde de Padrón e amigoe protector de Rosalía de Castro e ManuelMurguía. Hai constancia escrita do uso porestes da biblioteca familiar. D. Ángel é nosobisavó e pai do noso avó Ángel Baltar Cortés(1868-1934, médico). Unha das irmáns denoso avó D. Ángel casou con Ramón TojoPérez (1860-1944, avogado do Estado). FoiGobernador Civil, Presidente da Deputación,etc. Militante maurista, introduciu en políticaó pai de Castelao e inicia a fonda relaciónentre as familias Castelao e Baltar. Castelaoempeza a súa actividade política defendendoós mauristas dos gassetistas no BarbeiroMunicipal (semanario anticaciquil) e tiña decolaborador a Ramón Rey Baltar. Hai moitoselementos para pensar que Castelao taméndisfrutaba da Biblioteca de Padrón, conseguridade a máis importante que existía nacomarca. Ramón Tojo, un dos impulsores daReal Academia Galega, non tivo fillos e continuouaumentando a Biblioteca. Morre en1944 e se plantexa na familia que facer contodos os libros que continuaban na casa dafarmacia, reconstruída en 1870. A casa e aBiblioteca pasaran ós oito fillos de D. Ángel,pero por herdanzas, doazóns e vendas entreeles varias partes pasaron a Robustiana(Tana) Baltar Cortés e ó seu marido RamónTojo. Morren sen fillos pero tiñan acollidocoma fillo un sobriño que quedara orfo demoi novo: Ernesto Baltar Santaló (1900-1977), logo avogado en Pontevedra. A decisióndas familias é finalmente que hai prioridadepor manter unida a Biblioteca de temáticaxeral, xa que a xurídica, moi importante,pasa ó avogado Ernesto Baltar Santaló, sucesordo matrimonio Tojo-Baltar. Todas asramas familiares, xa numerosas, acordan quese faga cargo da Biblioteca xeral noso pai,Ramón Baltar Domínguez (1902-1981, médico)que arredor de 1945 estaba facendoXullo / 2unha casa na Carreira do Conde, 4, en Santiago,na que vai habilitar unha sala especialpara acoller a Biblioteca, xa que o principiodesexado por todas as ramas era evitar conflitose que se mantivera a unidade damesma e por iso lle facían a doazón. Posteriormentesería trasladada á nova casa enXeneral Pardiñas, 4, coa mesma filosofía.Ademais das partes que veñen cedidas porErnesto Baltar Santaló, no que confluíranvarias ramas (os Rey Baltar e mais Cesáreo eCarmen Baltar Cortés) a través dos seus paisadoptivos, son a destacar as doazóns dosBaltar Abella (Farmacia Baltar de Noia), osBaltar Santaló (Farmacia Baltar de Padrón) eos Baltar Domínguez, irmáns de D. Ramón.Ramón Baltar Domínguez aumenta osfondos coa súa propia “nova biblioteca”, queincrementa notablemente a “biblioteca antiga”e deixa notas con instrucións de que abiblioteca médica, moi numerosa tamén,sexa para os fillos médicos e a “bibliotecanon médica” sexa para o resto dos fillos.Deixa moi claro o obxectivo da súa “conservaciónsen fragmentacións”. Morre noso pai,Ramón Baltar Domínguez, en 1981 e a nosanai, Emma Tojo Sieyro, en 1997. Chega omomento en que decidamos sobre a Bibliotecaos irmáns Baltar Tojo. Son varias asopcións posibles pero finalmente a que predominaé a de manter a unidade da “bibliotecaantiga” para facer honor á decisióntomada por todas as ramas familiares no anode 1945, e manter tamén a unidade da“biblioteca nova”, a propia do noso pai,tendo en conta as súas notas. Diversas

conversas levan a optar por facer un depósito-doazónao Museo do Pobo Galego queten demostrada a súa vocación de manterbibliotecas, que non deixan de encaixar nosseus fins, como modelo de bibliotecas deilustrados galegos.Saen da nosa casa algo máis de 650caixas de mudanza cos que parecer ser queson uns 18.000 libros. O 30 de maio de2009 é o acto de entrega formal no Museoe son convocadas todas as ramas dos Baltar,basicamente de Padrón, Santiago, Noia,Pontevedra, Bilbao,… para que teñan noticiae testemuño do que se fai co que eles llecederon a noso pai a mediados do século XXco encargo de mantelo unido. O acto é presididopolo Presidente do Padroado doMuseo, D. Isaac Díaz Pardo, acompañadopolo Alcalde de Santiago, D. Xosé A. SánchezBugallo e polo Vicepresidente do Parlamentode Galicia, D. José Manuel Baltar,deputado ourensán que aínda non tendorelación familiar coñecida coas nosas ramasde base padronesa é singularmente benvidopola circunstancia de compartir apelido.Asiste tamén o Padroado do Museo e representantesdoutras institucións, como a RealAcademia Galega. A todos eles o noso maioragradecemento. O acto non é público, senónreservado aos familiares Baltar convocadosmáis ou menos formalmente, que acudironnumerosos, incluso con nenos pequenos. Etodos coa conciencia de estar facendo algotranscendente e fermoso, garantir a unidadee preservación dunha biblioteca que sendúbida ten algo de tesouro familiar. Hai undocumento elaborado para esta ocasión, asinadopolo Museo e os irmáns Baltar Tojo ouherdeiros, que facemos a aportación documentada:Mª Asunción, Alberto (herdeiros),Javier, Mª Teresa, Mª de los Ángeles, JuanRamón, Jorge e Jaime. Os médicos, Luís(herdeiros) e Fernando entran na bibliotecamédica pero Fernando aportou tamén librosantigos propios, herdados dos seus padriños,nosa tía avoa Elena Sieyro e FernandoUcha Usón.Merecen agradecemento especial, xaque traballaron moito e ben, nun procesomáis complexo do que puidera parecer: D.Carlos García Martínez, infatigable soporte,impulsor e Director do Museo. D. AlfonsoÁlvarez Gándara, asesor xurídico e membroda familia amiga, a máis extensa e completada intelectualidade galega (Álvarez Jiménez,Álvarez Limeses, Álvarez Gallego, ÁlvarezBlázquez, Álvarez Gándara, Álvarez Basso,Álvarez Cáccamo…). D. Ernesto Baltar Feijoo,avogado pontevedrés, noso contadorpartidor,asesor xurídico e fillo de ErnestoBaltar Santaló, o que levou o maior peso dacesión de libros a noso pai nos anos de1940, polo que se sente vencellado co compromisode manter a unidade da biblioteca,ben demostrado ó reintegrar un incunableque lle regalamos polos desvelos tidos portodo este proceso. E agradecemento áBibliotecaria Dna. Rosa Méndez e colaboradoras,que fixeron un primoroso traballo derestauración e clasificación.Todos os Baltar que asistiron, ou quixeranter asistido, ós actos do 30 de maio de2009, poden sentirse plenamente satisfeitosdo que se fixo, da relevancia do xesto e daxornada vivida. Dous centos anos de libros efamilia,… familia e libros. Un fito.Javier baltar tojoXuño 2009actividadeS do muSeoeXpoSiciónS■ Señoras e señores.Fotografías de Ricardo AlcaldeXullo-agostoUnha serie de retratos de homes e mulleres daTerra de Caldelas, sorprendidos no medio dosseus labores cotiáns, rodeados das árbores, aspedras, as leiras e corredoiras que os vironnacer e os verán morrer. O fotógrafo ponlle rostrose nomes a un mundo que, por razónsdemográficas, está no límite da supervivencia.Ricardo Alcalde, militar salmantino destinado enFigueirido, percorre desde hai anos o país coasúa cámara. En 2004 foi galardoado co primeiroPremio do Exército na modalidade de fotografía;en 2007 gañou a XLVI Medalla Gaudí nocertame internacional de fotografía Ciutat deReus. Alumno do reputado mestre de MarínXosé Gago, positiva as súas obras, tanto enpapel como noutros soportes, seguindo procedementosmanuais e preparando el mesmo asemulsións. Neste caso o procedemento é axelatina ao cloro bromuro de prata.■ Paisaxes humanizadas,terras vividas.Fotos de Luís Hixinio López RivasXullo-agostoLuís Hixinio Flores Rivas pretende deixartestemuño da cultura tradicional da paisaxe,unha preocupación que está presenteen todo o seu traballo.O comisario da exposición, o etnólogoJosé Luís Mingote, salienta que nestasimaxes se poden contemplar múltiplessolucións técnicas, que permiten serconscientes das variadísimas posibilidadesexistentes á hora de solucionar unproblema. Constatar esta diversidadetipolóxica é unha constante na obra deLuís Hixinio e chega con mirar calquerados apartados desta mostra para decatarseda complexidade de solucións empregadaspara resolver quer o paso dun ríoou un regato, quer a maneira de pecharunha parcela.Xullo / 3

publicaciónS■ Instituto de Estudos das IdentidadesVén de saír do prelo a publicación que recolleos materiais do foro Turismo e Identidade,organizado polo Instituto de Estudos das Identidadesdo Museo do Pobo Galego, co patrocinioda Dirección xeral de Turismo da Xunta de Galicia.O contido da publicación pódese descargarna páxina web do Museo. Os socios e demaispersoas ou entidades interesadas nesta publicaciónen soporte papel pódena solicitar áadministración do Museo, info@museodopobo.comou chamando ao teléfono 981 583620.■ Presentaciónde ADRAO 27 de xuñopresentouse en Fisterrao número 4 darevista ADRA. Coneste pretexto, aOficina dos Sociosorganizou unhaexcursión que, partindodo Museo,Relixións renovables (Raquel Blanco, 2009;técnica mixta sobre papel de arroz).fixo unha parada en Brandomil, percorreu unbreve tramo do Camiño de Fisterra e visitou oCastelo de San Carlos, sede do Museo daPesca ao que a revista dedica un artículo, asinadopor Francisco Manuel López Martínez.Participan tamén neste número José Gonçalves,Virginia de la Cruz, José María Laredo,María Victoria Martínez, Carlos Azcoytia eMercedes Fernández-Couto, Antonio F. Lizarriturri,Ángel Eiroa, Ana Baliñas e MercedesRozas. A habitual achega artística, a modo depreámbulo plástico, é unha contribución deRaquel Blanco.As persoas interesadas na revista pódena solicitarpor correo electrónico socios@museodopobo.comou por teléfono ao 981 583620 (preguntarpor Rosa Méndez).■ O carro na GalizaEditado polo Centro de Cultura popular doLimia, coa colaboración do MPG e o apoio doConcello de Lobios e da Consellería de Culturae Deporte, viu a luz un compendio de textos deXaquín Lorenzo que recolle todos os artigoseditados do autor dedicados ao carro ou aaspectos directamente vencellados co seu usoe aproveitamento. Son sete artigos nos que ocarro de bois emerxe como unha referencia,signo do país e imaxe dunha sociedade ruralmoi transformada que recibe xa a visita da historiae a mirada nostálxica da memoria.pReSentación do aRQuivo oRal da identidadeXoves 25 de xuño presentouse o Arquivo doPatrimonio Oral da Identidade. O APOI xordecomo consecuencia da evolución do proxecto“Sons e Voces da Identidade”, programa dedixitalización, catalogación, estudo e difusióndo patrimonio inmaterial que o Instituto deEstudos das Identidades do MPG pon a andaren abril de 2007.O proxecto iniciouse co tratamento dunhaabondosa “materia prima”, consistente nunhas600 cintas recollidas directamente, ou baixo asúa dirección, por Xosé Luís Rivas e BaldomeroIglesias, profesores e cultivadores do folklore.Trátase de materiais gravados nos últimos35 anos de informantes da Galicia rural.Tamén se dispuña no fondo do Museo dunhacolección de gravacións realizadas en 1994como resultado do proxecto interactivo museoescola“Recupera-la tradición oral”.Despois dun laborioso proceso de dixitalizacióne edición das gravacións orixinais, transcricióne construción dunha base de datos, o APOIentra en funcionamento aloxado na páxina webwww.apoi-mpg.org. A información ofrécese ensoftware libre baixo a licenza Creative Commons,noticiaS con nome pRopiopaRabÉnSO día 14 de maio celebrouse enCompostela o nonaxésimo quintoaniversario do patrón avelinopousa antelo, coa presentacióndun libro DVD realizado por Acuarelacomunicación sll. A publicación ofreceun percorrido pola biografía eobra deste “galeguista de por vida”,fortemente marcadas polo compromisocon Galicia.Por acordo do Consello da Xunta deGalicia de 11 de xuño, o vicepresidentedo Padroado, luciano Garcíaalén, foi distinguido coa MedallaCastelao en recoñecemento polosméritos que nel concorren, méritosben coñecidos por todas as persoasque veñen seguindo a traxectoria doMuseo, co que o Dr. García Alén estáestreitamente vinculado desde a súafundación.O 16 de xuño o presidente do Padroado,isaac díaz pardo, foi recibidocomo membro honorario da RealAcademia Galega de Belas ArtesNosa Sra. do Rosario. A Academiativo en conta a súa condición de destacadorepresentante da arte galegacomo pintor e ceramista, unida á vinculaciónao longo de máis de medioséculo á restauración da Cerámicade Sargadelos, creador e impulsordas Cerámicas do Castro, do Laboratoriode Formas de Galicia, doMuseo de Arte Contemporánea CarlosMaside e do Instituto Galego deInformación, entre outros.O patrón Xosé manuel beirastorrado recibe este ano o PremioTrasalba, concedido pola FundaciónOtero Pedrayo, que valorou a traxectoriavital de Xosé Manuel Beiras,“unha vida entregada xenerosamentea Galiza”, salientando a súadimensión intelectual, cívica e depensamento.O socio emilio González Fernándezfoi distinguido co XV premio LoisPeña Novo en recoñecemento polasúa traxectoria profesional como psiquiatra,na que sempre utilizou a linguagalega na relación médicopacientecomo vehículo de acceso aun mundo cultural no que é posibleestablecer un diagnóstico certeiro edesencadear unha terapia eficaz.na modalidade de recoñecemento (en cualqueraexplotación da obra cómpre recoñecer aautoría) e non comercial (a explotación da obraqueda limitada a usos non comerciais).Nesta primeira fase do proxecto o Museocontou con contribucións da Consellería de Culturae Deporte, das Fundacións Caixa Galicia eCaixanova a través da Fundación Antonio FraguasFraguas, e mais da Deputación provincialda Coruña. Os técnicos de Sons da Vila, CésarMartínez e Paco Cerdeira, ocúpanse da dixitalizacióne edición dos materiais baixo a supervisióndirecta de Mini Rivas e Mero Iglesias. Sergiode la Ossa, etnomusicólogo, transcribe eestuda as gravacións con contido musical, contandoco asesoramento de Mária Domokos eOlga Szalay, membros do Instituto de Musicoloxíada Academia Húngara das Ciencias. ConchaLosada, patroa do Museo do Pobo Galego, é aresponsable, xunto con Sergio de la Ossa e ostécnicos de AmaroukStudio, Iván Valladares eDomingo Rodríguez, da arquitectura da base dedatos. Felipe Seoane e Xosé Ramón Varela, físicose socios do MPG, asesoran na elección dassolucións tecnolóxicas.necRolóXicaSTemos que lamentar o pasamento dedous socios antigos e estimados:manuel González Somoza, quedurante anos foi secretario da FundaciónOtero Pedrayo, consagrandomoitas horas de traballo e desvelos ámemoria de don Ramón, e vicenteSotelo González.Cómpre dar conta do falecemento docineasta ourensán eloy lozanocoello, responsable da montaxe esonorización do documental deAntonio Román e Xaquín LorenzoO Carro e o Home, recuperado poloMuseo do Pobo Galego. Como guionistae director, Eloy Lozano foi autorda primeira curtametraxe en 35 milímetrosrodada en galego, Retorno aTagen Ata (1973), entre moitosoutros traballos no ámbito do documental,a ficción e a publicidade.Xullo / 4