Teologia icoanelor in Biserica Ortodoxa Romana - Revista Teologica
Teologia icoanelor in Biserica Ortodoxa Romana - Revista Teologica
Teologia icoanelor in Biserica Ortodoxa Romana - Revista Teologica
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
icoana, resp<strong>in</strong>gerea argumentului „euharistic” iconoclast).<br />
Monahii si femeile au avut un rol covarsitor <strong>in</strong> lupta contra iconomahilor. Despre contributia lor au scris PS Prof. dr.<br />
Ir<strong>in</strong>eu Ioan Popa (Sf. Ioan Damasch<strong>in</strong>, monahul Nico¬dim, Sf. Stefan cel Tanar d<strong>in</strong> Muntele Sfantul Auxentie, monahul<br />
sfant Gheorghe d<strong>in</strong> Cipru, imparatesele Ir<strong>in</strong>a si Teodora, p. 10-14), pr. Eugen Dragoi si Diac. lect. dr. Mihai Sasaujan<br />
(Eutymios d<strong>in</strong> Sardes, imnograful Teodor Graptos, pictorul Lazaros, Theodosia care a <strong>in</strong>tervenit impreuna cu un grup<br />
de femei <strong>in</strong> salvarea icoanei Mantuitorului de pe poarta Chalke, Theodora d<strong>in</strong> Kaisairis, stareta Anthousa d<strong>in</strong><br />
Man¬t<strong>in</strong>eon, Anthousa, fiica lui Constant<strong>in</strong> al V-lea, imparateasa Teodora, Sfantul Stefan cel Tanar, fecioara Eudoko,<br />
care-i ducea hrana Sf. Teodor Studitul <strong>in</strong> timpul detentiei, mitu<strong>in</strong>d garzile etc. (p. 111-114) subl<strong>in</strong>i<strong>in</strong>d ca si teologia<br />
<strong>icoanelor</strong> s-a pecetluit pr<strong>in</strong> martiriu, ca orice adevar crest<strong>in</strong>.<br />
Relatia d<strong>in</strong>tre politica imperiala bizant<strong>in</strong>a si cultul sf<strong>in</strong>telor icoane a fost riguros cercetata de Pr. Prof. Dr. Nicolae<br />
Chifar, <strong>in</strong> mai multe studii, privite de pe pozitii dife¬rite, pentru a-i <strong>in</strong>telege complexitatea. Cea mai recenta contributie<br />
la explicarea cezaro-papismului iconoclast apart<strong>in</strong>e lui Ovidiu Panaite, autorul expunand secvential pr<strong>in</strong>cipalele etape<br />
ale disputei iconoclaste <strong>in</strong> care s-au implicat imparatii iconoclasti.<br />
Ca cercetator al aspectelor istorico-teologice privitoare la def<strong>in</strong>irea iconologiei <strong>in</strong> sec. VIII-IX, Pr. Prof.dr. Nicolae<br />
Chifar se dist<strong>in</strong>ge pr<strong>in</strong> rigoare, metoda sti<strong>in</strong>tifica si eruditie. Se observa <strong>in</strong> studiile sale elemente de noutate, ceea ce<br />
arata ca acest subiect nu este epuizat, necesitand deschiderea catre noi <strong>in</strong>terpretari.<br />
Problematica S<strong>in</strong>odului VII Ecumenic si implicatiile sale politico-teologie sunt concentrat anlizatate d<strong>in</strong> perspectiva<br />
istorica de Diac. prof. Aurel Jivi si Pr. Prof. dr. Nicolae Chifar.<br />
Desi a fost partial tratat <strong>in</strong> studiile istorice am<strong>in</strong>tite, modul <strong>in</strong> care S<strong>in</strong>odul VII ecumenic a fost receptat <strong>in</strong> Apus si<br />
atitud<strong>in</strong>ea lui Carol cel Mare fata de el, ar putea fi mai detaliat cercetate. In trei studii referitoare la acest important<br />
aspect al istoriei teologiei <strong>icoanelor</strong>, sunt analizate cauzele care au determ<strong>in</strong>at racirea relatiilor d<strong>in</strong>tre Constant<strong>in</strong>opol<br />
si Roma, respectiv, aversiunea lui Carol cel Mare, <strong>in</strong> contextul larg istorico-politic al secolului al VIII-lea, fata de<br />
teologia bizant<strong>in</strong>a a <strong>icoanelor</strong> (Conf. Dr. Liviu Borcea, p. 28-31) si eforturile de <strong>in</strong>telegere corecta a termenilor latria si<br />
prosk<strong>in</strong>isis gresit echivalati, d<strong>in</strong> cauza unei defectuoase traduceri a actelor S<strong>in</strong>odului VII Ecumenic ce a separt mai<br />
mult <strong>Biserica</strong> apuseana de cea rasariteana. Astfel, o traducere gresita a hotararilor S<strong>in</strong>odului al VII-lea Ecumenic a<br />
facut d<strong>in</strong> bizant<strong>in</strong>i eretici, iar d<strong>in</strong> icoane, ca obiecte harice, de cult, simple materiale didactice.<br />
Cei doi termeni sunt analizati <strong>in</strong> faimoasele Libri Carol<strong>in</strong>i, unde Alcu<strong>in</strong> si Theodulf de Orleans resp<strong>in</strong>g atat S<strong>in</strong>odul<br />
iconoclast d<strong>in</strong> 754, cat si pe cel ecumenic d<strong>in</strong> 787, iar <strong>in</strong> priv<strong>in</strong>ta <strong>icoanelor</strong>, rolul haric le este refuzat, radicalizand-l pe<br />
cel didactico-catehetic. Acesta conceptie va fi oficial legiferata la conciliul de la Frankfurt (794) si va dura pana la<br />
Conciliul de la Trident, cand Apusul va accepta cultul sf<strong>in</strong>telor icoane, datorita corectei perceptii, de aceasta data, a<br />
S<strong>in</strong>odului VII Ecumenic, determ<strong>in</strong>ata de aflarea traducerii revizuite a actelor sale, <strong>in</strong>trepr<strong>in</strong>sa de Anastasie<br />
Bibliotecarul <strong>in</strong> sec.al IX lea.<br />
Porn<strong>in</strong>d de la surse si studii auxiliare de refer<strong>in</strong>ta, pr. drd. Alexandru Nan prez<strong>in</strong>ta si analizeaza s<strong>in</strong>oadele apusene<br />
unde s-a discutat teologia <strong>icoanelor</strong> (Roma, 731; Gentilly, 767; Roma, 769), pozitia lui Carol cel Mare fata de c<strong>in</strong>stirea<br />
<strong>icoanelor</strong> (p. 130-133) si faimoasele Capitulare Adversus Synodum (p. 133-137).<br />
Iconoclasmul profesat <strong>in</strong> diferite grade de fractiunile protestante, si aniconismul regasit <strong>in</strong> cateva conceptii filosofice<br />
apusene d<strong>in</strong> sec. XVIII-XIX, s-au repercutat si asupra artei religioase, laicizandu-se pana la refuzul figurativului <strong>in</strong><br />
favoarea nonfigurativului sau a artei abstracte (Nicu Breda, conf. Ala<strong>in</strong> Besançon, p. 226-229).<br />
2. STUDII DE ICONOLOGIE PATRISTICA<br />
In studiile de iconologie patristica, teologii romani au analizat contextul si doctr<strong>in</strong>a des¬pre sf<strong>in</strong>tele icoane, <strong>in</strong> viziunea<br />
Sf<strong>in</strong>tilor Par<strong>in</strong>ti ai secolelor VIII-IX. Cele mai multe studii romanesti s-au concentrat asupra textelor patristice<br />
iconologice traduse <strong>in</strong> limba romana (Sf. Ioan Damasch<strong>in</strong>, Sf. Teodor Studitul). Desi aceste opere au avantajul de a fi<br />
traduse <strong>in</strong> romaneste, nu se poate spune ca au fost epuizate toate directiile de cer¬cetare ale teologiei acestor Sf<strong>in</strong>ti<br />
Par<strong>in</strong>ti, majoritatea lucrarilor de cercetare, fi<strong>in</strong>d referate sust<strong>in</strong>ute <strong>in</strong> cadrul cursurilor de doctorat, exprima, de multe<br />
ori sumar punctele de doctr<strong>in</strong>a iconologica.<br />
Nepermis de put<strong>in</strong>e (doar cate un studiu!) sunt acele cercetari dedicate unor per¬sonalitati ale caror opere nu sunt<br />
<strong>in</strong>ca traduse <strong>in</strong> romaneste, cunoasterea limbilor clasice fi<strong>in</strong>d esentiala pentru studierea lor <strong>in</strong> orig<strong>in</strong>al (Sf. Gherman I al<br />
Constan-t<strong>in</strong>o¬po¬lului, Sf. Nichifor Marturisitorul).<br />
Ar fi b<strong>in</strong>evenit realizarea unui corpus al tuturor surselor iconologice patristice, la care sa fie adaugate si scrierile<br />
iconoclaste, cat si traducerea cronicilor d<strong>in</strong> secolele VIII-IX, pentru a putea fi <strong>in</strong> cont<strong>in</strong>uata creativ, <strong>in</strong> teologia<br />
romanesca actuala, cercetarea resor¬turilor teologico-spirituale si a mizelor istorico-politice, ale sf<strong>in</strong>telor icoanei, cu<br />
care se <strong>in</strong>tersecteaza tot mai acut <strong>in</strong>teresele societatii postmoderne, de a promova alt tip de iconografie si iconologie,<br />
desacralizate.<br />
2.1. Sfantul Epifanie al Salam<strong>in</strong>ei (n. 315, ep. 376-403)<br />
Despre pozitia teologica a Sfantului Epifanie al Salam<strong>in</strong>ei s-a scris succ<strong>in</strong>t <strong>in</strong> stu¬diile de iconologie istorica, mai ales<br />
acolo unde a fost analizat fenomenul proto-iconoclast (M. Sesan). Un s<strong>in</strong>gur studiu special consacrat problematicii<br />
autenticitatii scrie¬rilor iconoclaste semnate de Sf. Epifanie al Salam<strong>in</strong>ei, apart<strong>in</strong>e Pr. Conf. Dr. Nicolae Chifar,<br />
profesor de Istorie Bisericeasca Universala, la Facultatea de Teologie d<strong>in</strong> Sibiu.<br />
Sfantul Epifanie al Salam<strong>in</strong>ei, nascut <strong>in</strong> Palest<strong>in</strong>a <strong>in</strong> 315, dev<strong>in</strong>e episcopul Salam<strong>in</strong>ei, <strong>in</strong> Cipru, <strong>in</strong> anul 376. Aflat <strong>in</strong><br />
Ierusalim <strong>in</strong> 390 sau 392, Epifanie se va mani¬festa impotriva origenismului, declansand impreuna cu Ieronim disputa<br />
origenista, <strong>in</strong>dreptata contra lui Ioan al Ierusalimului si a lui Ruf<strong>in</strong> (p. 144). Mediul palest<strong>in</strong>ian <strong>in</strong> care s-a format si<br />
ostilitatea fata de orice urma de idolatrie, isi pun amprenta asupra conceptiei lui Epifanie al Salam<strong>in</strong>ei fata de imag<strong>in</strong>i,<br />
fi<strong>in</strong>d astfel <strong>in</strong>cl<strong>in</strong>at sa resp<strong>in</strong>ga, <strong>in</strong> numele rigorismului vechi-testamentar, orice reprezentare iconografica crest<strong>in</strong>a.<br />
Celebru ca autor al lucrarilor antiereziologice Ancoratul si Panarion, Sf. Epifanie s-a pronuntat impotriva cultului<br />
<strong>icoanelor</strong> <strong>in</strong> doua scrieri a caror autenticitate este ne<strong>in</strong>doielnica: Scrisoarea catre Ioan al Ierusalimului si Testament.<br />
In sec. VIII, dupa S<strong>in</strong>odul iconoclast de la Hieria, sunt citate ca apart<strong>in</strong>and lui Epifanie al Salam<strong>in</strong>ei trei scrieri