كي٠يا

ليکوالان:‏پوهندوى ديپلوم انجينير عبدالمحمد ‏«عزيز»‏ د كابل پوهنتون استاذ.‏مولف عتيق احمد شينواری د کيميا د ډيپارتمنت علمي غ‎7‎یپوهنيار محمد انور شريفي د پروان ولايت د لوړو زده ک‎7‎و د انستيتيوت استاذ.‏علمی اي‎6‎ي‏:‏پوهندوى ديپلوم انجينير عبدالمحمد ‏«عزيز»‏ د كابل پوهنتون استاذ.‏د ژب‎3‎ اي‎6‎ي‏:‏آقا محمد گ‎7‎ندۍ د پ+تو د ډيپارتمنت علمي غ‎7‎ی.‏ديني،‏ سياسي او کلتوري کمي"ه:‏_ حبيب االله راحل د تعليمي نصاب د پراختيا په رياست ک‎3‎ د پوهن‎3‎ وزارت سلاکار.‏- مؤلف قاری مايل أقا«‏ متقي»‏ د اسلامي زده ک‎7‎و د ديپارتمنت علمي غ‎7‎ی.‏د ‏'ارن‎3‎ کمي"ه:‏_ دکتور اسداالله محقق د تعليمي نصاب د پراختيا،‏ د ‏*وونکو د روزن‎3‎ او د ساينس مرکز معين.‏_ دکتور ش‎5‎رعلي ظريفي د تعليمي نصاب د پراختيا د پروژې مسؤول.‏_ د سرمؤلف مرستيال عبدالظاهر گلستاني د تعليمي نصاب د پراختيا او درسي کتابونو د تاليف لوىرئيس.‏کمپوز:‏ربيع االله او وحيد االله انورزادطرح او ډيزاين:‏محمد علي ‏(نظري)‏ب

ملي سروددا وطن افغانستان دىکور د سول‎3‎ کور د تورېدا وطن د ‏!ولو کور دىد پ+تون او هزاره ووورسره عرب،‏ ‏-وجر ديبراهوي دي،‏ قزلباش ديدا هيواد به تل ‏$لي‎8‎يپه سينه ک‎3‎ د آسيا بهنوم د حق مو دى رهبردا عزت د هر افغان دىهر بچی ي‎3‎ قهرمان دىد بلو'و د ازبکود ترکمنو د تاجکوپاميريان،‏ نورستانيانهم ايماق،‏ هم پشه ‎4‎انلکه لمر پر شنه آسمانلکه زړه وي جاويدانوايو االله اکبر وايو االله اکبرد

بسم االله الرحمن الرحيمد پوهن‎3‎ د وزير پ‎5‎غامگرانو ‏*وونکو او زده کوونکو،‏‏*وونه او روزنه د هر ه‎5‎واد د پراختيا او پرمختگ بنس جوړوي.‏ تعليمي نصاب د ‏*وون‎3‎ او روزن‎3‎مهم توکى دى چ‎3‎ د معا 請 ر علمي پرمختگ او ‏!ولن‎3‎ د اړتياوو له مخ‎3‎ رامن%ته کي‎8‎ي.‏ ‏'رگنده ده چ‎3‎علمي پرمختگ او ‏!ولنيزې اړتياوې تل د بدلون په حال ک‎3‎ وي.‏ له دې امله لازمه ده چ‎3‎ تعليمي نصابهم علمي او رغنده انکشاف ومومي.‏ البته نه ‏*ايي چ‎3‎ تعليمي نصاب د سياسي بدلونونو او د اشخا 請 ود نظريو او هيلو تابع شي.‏دا کتاب چ‎3‎ نن ستاسو په لاس ک‎3‎ دى،‏ پر همدې ارز*تونو چمتو او ترتيب شوى دى.‏ علمي گ"ورېموضوعگان‎3‎ پک‎3‎ زيات‎3‎ شوې دي.‏ د زده ک‎7‎ې په بهير ک‎3‎ د زده کوونکو فعال ساتل د تدريسي پلان برخهگر$يدل‎3‎ ده.‏هيله من يم دا کتاب له لار*وونو او تعليمي پلان سره سم د فعال‎3‎ زده ک‎7‎ې د ميتودونو د کارولو له لارېتدريس شي او د زده کوونکو ميندې او پلرونه هم د خپلو لو‎1‎و او زامنو په باکيفيته ‏*وونه او روزنه ک‎3‎ پرلهپس‎3‎ گ‎6‎ه مرسته وک‎7‎ي چ‎3‎ د پوهن‎3‎ د نظام هيل‎3‎ ترسره شي او زده کوونکو او ه‎5‎واد ته *3 برياوې ور پهبرخه ک‎7‎ي.‏پر دې ‏!کي پوره باور لرم چ‎3‎ زموږ گران ‏*وونکي د تعليمي نصاب په رغنده پلي کولو ک‎3‎ خپل مسؤوليتپه ري+توني توگه سرته رسوي.‏د پوهن‎3‎ وزارت تل زيار کاږي چ‎3‎ د پوهن‎3‎ تعليمي نصاب د اسلام د سپ‎5‎‏)لي دين له بنس"ونو،‏ د وطندوستى د پاک حس په ساتلو او علمي معيارونو سره سم د ‏!ولن‎3‎ د ‏'رگندو اړتياوو له مخ‎3‎ پراختياومومي.‏په دې ډگر ک‎3‎ د ه‎5‎واد له ‏!ولو علمي شخصيتونو،‏ د ‏*وون‎3‎ او روزن‎3‎ له پوهانو او د زده کوونکو له ميندواو پلرونو ‏'خه هيله لرم چ‎3‎ د خپلو نظريو او رغنده وړانديزونو له لارې زموږ له مؤلفانو سره د درسيکتابونو په لا ‏*ه تأليف ک‎3‎ مرسته وک‎7‎ي.‏له ‏!ولو هغو پوهانو ‏'خه چ‎3‎ د دې کتاب په چمتو کولو او ترتيب ک‎3‎ ي‎3‎ مرسته ک‎7‎ې،‏ له ملي او ن‎7‎يوالودرنو مؤسسو،‏ او نورو ملگرو ه‎5‎وادونو ‏'خه چ‎3‎ د نوي تعليمي نصاب په چمتو کولو او تدوين او د درسيکتابونو په چاپ او و‎4‎ش ک‎3‎ ي‎3‎ مرسته ک‎7‎ې ده،‏ مننه او درناوى کوم.‏ومن االله التوفيقفاروق وردگد افغانستان د اسلامي جمهوريت د پوهن‎3‎ وزيره

سرليكل‎7‎ليكمخمقدمه ١لوم‎7‎ى ‏'پرکى:‏ محلولونه ٢– ١ :١ د مخلوط تعريف ٣– ١ :٢ د محلول اجزاوى ٤-٣ ١ د محلول جوړيدل ٤–٤: ١ د محلولونو ډولونه ٦–٥: ١ مشبوع او غير مشبوع محلول ٦١-٦: له مشبوع ‏'خه لوړ محلول ٧– ١ ٧: د حل کيدونک‎3‎ او دحل کوونک‎3‎ مادې متقابله اغيزه ٨:٨- ١ ايونى محلول ٨:٩- ١ د محلولونو غلظت (Consentration) ١٠د لوم‎7‎ي ‏'پرکي لن‎6‎يز ١٥دلوم‎7‎ي ‏'پرکي پو*تن‎3‎‏:‏ ١٥دويم ‏'پرکى:‏ د محلولونو خواص ١٧١-٢ ‏:د محلولونو کوليگاتيف خواص operties) ( Colligative Pr ١٨٢-٢ : الکتروليت او غير الکتروليت محلولونه ٢٧٢-٢ - ١: د ضعيف او قوي الکتروليتونو محلولونه ٢٨د دويم ‏'پرکي لن‎6‎يز ٣٢د دويم ‏'پرکي پو*تن‎3‎ ٣٣دريم ‏'پرکي:‏ دکيمياوي تعاملونو چ"کتيا ٣٥– ٣ ١: د کيمياوي تعاملونو چ"کتيا ٣٦- ٣ ٢: د تعاملونو د چ"کتيا اندازه کول ٣٨٣-٣: تعاملونو د چ"کتيا معادله ٣٩٣-٤: د تعامل درجه ٣٩- ٣ ٥: د کيمياوي تعاملونو په چ"کتيا باندې اغيزمن لاملو ٤٠و

سرليكل‎7‎ليكمخ- ٣ ٦ د تودوخ‎3‎ اغيزه په کيمياوي تعاملونو باندې ٤٤- ٣ :٧ د ارهينيوس معادله ٤٥- ٣ ٨: د (Collision) ياد تعامل کوونکو موادو د ذرود!کرونو فرضيه ٤٧– ٣ :٩ کتلستونه ٥٠–٩-١: ٣ د کتلستونو ډولونه ٥٠دريم ‏'پرکي لن‎6‎يز ٥٢د دريم ‏'پرکي پو*تن‎3‎ ٥٤‏'لورم ‏'پرکی:‏ کيميايي تعادل ٥٥ Chemical Equilibrium– ٤ ١: رجعي عاملونه او د تعامل حالت ٥٦٤-٢: د کتل‎3‎ د اغيزې قانون او تعادل ٥٨٤- ٣: په تعامل باندي اغيزمن عاملونه ‏(د لی شاتليه ا 請 ل)‏ Principle) (Lechtelier's ٦٠–٤ :٤ آيوني تعادل Equilibria) (Ionic ٦٦–٤ :٥ د گ‎6‎ آيون اغيزه Effect) (The Common Ion ٧٠٤– ٦: په کيميايي تعادل ک‎3‎ محاسب‎3‎ ٧١٤- ٧: د امونيا په توليد ک‎3‎ د کيميايي تعادل د رعايتولو اهميت ٧٣د ‏'لورم ‏'پرکي لن‎6‎يز ٧٤د ‏'لورم ‏'پرکي پو*تنی ٧٥پن%م ‏'پرک‎3‎‏:‏ د تيزابونو او القليو اوبلن محلولونه ٧٧-١ ٥ : د تيزابونو او القليو تعريف ٧٨٥-٢ : د اوبو تيزابي او القلي خواص ٨٣-٣: ٥ pHد تيزابيت اندازه ٨٧-٤: ٥ دتيزابونو او القليو قوت ٨٥٥ ‏-‏‎٥‎‏:د ضعيف تيزابونو جلا کيدل ٨٧– ٥ ٦ : د القليو د جلا کيدلو ثابتونه او ايونايزيشن ي‎3‎ ٩٦د پن%م ‏'پرکي لن‎6‎يز ٩٨د پن%م ‏'پرکي پو*تن‎3‎ ٩٨شپ‎8‎م ‏'پرکی:‏ د تيزابونو او القليو تعاملونه ١٠١ز

سرليكل‎7‎ليكمخ-١ ٦ : د تيزابو او القلي گانو تعاملونه او د مالگو جوړيدل ١٠٢– ٦ ٢ : د تيزابونو او القليو د خنثى كولو تعاملونه او د مالگ‎3‎ جوړيدل ١٠٤-٦ ٣ : تيتريشن يا عيارونه Titration) ( ١٠٦د شپ‎8‎م ‏'پرکي لن‎6‎يز ١١٠د شپ‎8‎م ‏'پرکي پو*تن‎3‎ ١١١اووم ‏'پرکي:‏ دکيميايي تعاملونو ‏'خه د بري+نا ترلاسه کول ١١٣٧-١: دبري+نا تيروونکي او نه تيروونکي ١١٤-٢ ٧ : کيميايی تعاملونه چ‎3‎ د بري+نا درامن#‏ ته کيدو لامل ‏-ر$ي ١١٥-٣: ٧ کيميايي بري+نايي پيل ١١٦٤– ٧ : د پيل محرکه قوه Force) ( Electro motive ١١٧–٥ ٧ : د ستندرد الکترود پوتنشيال ١١٩–٦ ٧ : وچ او لانده پيلونه ‏(تجارتى بترى)‏ ١٢٣–٧ ٧ : د پيل په ولتاژ باندې د غلظت اغيزي ١٢٥د اووم ‏'پرکي لن‎6‎يز ١٢٦د اووم ‏'پرکي پو*تن‎3‎ ١٢٧اتم ‏'پرکى : الکتروليز (Electrolysis) ١٢٩١- ٨ : الکتروليتيکي پيلونه ١٣٠-٢ ٨ ‏:د ويل‎3‎ شوی خوړو د مالگى الکتروليز ١٣١-٣ ٨ : په اوبلن محيط ک‎3‎ د الکتروليز تعاملونه:‏ ١٣٢– ٨ ٤ : د خوړو د مالگ‎3‎ الکتروليز:‏ ١٣٤-٥ ٨ : د سلفوريک اسيد ‏!و!ه کيدل:‏ ١٣٥-٦ ٨ : ملمع کول اود ‏$مک‎3‎ لاندې د فلزي کتودونو ساتل ١٣٧–٧: ٨ د الکتروليز مقدارې قانون ياد فارادي قانون ١٣٨–٨ ٨ : خالص کول ، استخراج او د فلزونو توليد ١٣٩د اتم ‏'پرکي لن‎6‎يز ١٤٠د اتم ‏'پرکي پو*تن‎3‎‏:‏ ١٤٠نهم ‏'پرک‎3‎‏:‏ فلزونه ١٤٣-١ ٩ : د فلزونو د لاس ته راوړلو لارې ١٤٤ح

سرليكل‎7‎ليكمخ-٢ ٩ : د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ فلزونه ١٤٧٩- ٣: د 請 II لي گروپ عنصرونه ‏(د ‏$مکني القليو عنصرونه)‏ ١٥٣٩-٤ : د دريم ا 請 لي گروپ عنصرونه ١٥٧٥- ٩ : انتقال فلزونه metals) (Transition ١٦٢د نهم ‏'پرکي لن‎6‎يز ١٦٩د نهم ‏$پرکي پو*تن‎3‎ ١٦٩لسم ‏'پرک‎3‎‏:‏ غير فلزات ١٧١-١ ١٠ ‏:د غير فلزي عنصرونو ‏$انک‎7‎ې ‏$ان/‏‎7‎تياوي ١٧٢-٢ ١٠ : د VIIا 請 لي ‏-روپ عنصرونه ١٧٢-٣ ١٠ : د دوره يي جدول دVIA‏-روپ عنصرونه ١٨١– ١٠ ٤ : د دوره يي جدول د VA ‏-روپ عنصرونه ١٩١٥-١٠ : د IVA ‏-روپ عنصرونه ١٩٧د لسم ‏'پرکي لن‎6‎يز ٢٠١د لسم ‏'پرکي پو*تن‎3‎ ٢٠١يوولسم ‏'رک‎3‎‏:‏ د شبه فلزونو عنصرونه ٢٠٣١١- ١ : د شبه فلزونو د عنصرونو جوړ*ت او خواص ي‎3‎ ٢٠٤- ١١ ٢ ١- : د بورون عنصر.‏ ٢٠٤-١١ ١ ٢- : د بورون مرکبونه ٢٠٥ديو و لسم ‏'ير کي لن‎6‎ي‎8‎ ٢١٢ديوولسم ‏'پرکى پو*تن‎3‎ ٢١٢اخ%ليکونه ٢١٤

سريزهکه چيرې وويل ش‎3‎ مبالغه به نه وي چ‎3‎ په ننني 請 نعت کي د کيميا علم بنس"يز رول لوبوياو ‏$ان/‏‎7‎ی اهميت لري.‏ د يوولسم ‏!ول/ي د کيميا کتاب بنس"يزه موخه د کيميا پهبيلابيلو برخو ک‎3‎ د زده کوونکو چمتوکول دي او له زده کوونکو سره د اوسني طبياو 請 نعتي علومو په زده ک‎7‎ی ک‎3‎ مرسته کوي . دا کتاب يوولس ‏'پرکي لري لوم‎7‎ی‏'پرکی ي‎3‎ د محلولونو په اړه معلومات ورکوي د محلولونو تعريف ، د محلولونوخواص ، ډولونه او د غلظت اندازه رو*انوي.‏دويم ‏'پرکی د محلولونو خواص رو*انه کوي او د محلولونو کولي/اتيف خوا 請 و،‏الکتروليت او غير الکتروليت محلولونو،غ+تلي او ضعيف الکتروليت محلولونوباندي ر‎1‎ا اچوي ‏.دريم ‏'پرکی د کيمياوي تعاملونو د چ"کتيا په اړه معلومات وړانديکوي ‏،د شرايطو او تعامل کوونکو موادو د غلظت اغيزه رو*انه کوي او هم د کيمياويتعاملونو په چ"کتيا ک‎3‎ د کتلستونو رول ‏'ر-ندوي.‏‏'لورم ‏'پرکی د کيمياوی تعادلو په اړه معلومات وړاندې کوي،‏ په تعادل او محاسبوک‎3‎ د اغيز ناکو عواملو په اړه معلومات وړاندې کوي.‏پن%م ‏'پرکی د تيزابونو او القليو اوبلن محلولونونو او د هغوی تعريف رو*انه کوي او دمحلولونو خواص ، قوت او د هغوي د ‏!و!ه کيدو د ثابت په اړه معلومات ورکوي.‏شپ‎8‎م ‏'پرکی د تيزابونو او القليو د تعاملونو په اړه معلومات وړاندی او د عيارولو لارهي‎3‎ ‏'ر-ندوي .اووم ‏'پرکی په کيمياوي تعاملونو کی له بري+نا من%ته را تلل رو*انه او له بري+ناي‎3‎ پيلونود ډولو نو سره د ريدوکس د تعاملونو ‏'رن/والي تشريح کوي.‏ اتم ‏'پرکی الکتروليزاو الکتروليتک پيلونه بيانوي ‏.نهم ‏'پرکی د فلزونه ، لسم ‏'پرکی د غيرفلزونو اويوولسم ‏'پرکي د شبه فلزونو په هکله معلومات وراندي کوي او په ترتيب سره پهفلزونو،‏ غير فلزونو او شبه فلزونو باندى ر‎1‎ا اچوي.‏ د هر ‏'پرکی په پاي ک‎3‎ د ‏'پرکيلن‎6‎يز،‏ پو*تن‎3‎‏،‏ ليکل شوي دي چ‎3‎ زده کوونکي يو ‏$ل بيا د ‏'پرکي د لن‎6‎يز پهلوستلو ، لوستونه ولولي،‏ د سوالونو حل د زده کوونکو په زده ک‎7‎ې ک‎3‎ ‏-"ور دي.‏١

لوم‎7‎ى ‏'پرکىمحلولونهزمون‎8‎ په چاپيريال کى بيلا بيل توکي شته چ‎3‎ په جامد ، مايع او گازحالت دي اوپه بيلابيلو شکلونو ليدلکي‎8‎ي ‏،$ينى د هغوى خالص توکي او يو شمير نور مخلوطونه دي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ بوره يوه خالصه مادهده؛ مگر کله چ‎3‎ بوره دشگو سره يو$اي شى،‏ نو مخلوط جوړوى،‏ همدارنگه د بورې او د اوبو د يو$ايکيدو په پايله ک‎3‎ هم مخلوط جوړي‎8‎ي؛ مگر دا دواړه مخلوطونه يو د بل ‏'خه توپير لري،‏ د بورى او شگوپه مخلوط ک‎3‎ د مخلوط اجزا وې په ‏!ولو برخوکى په مساوى او يوشان نه ليدل کي‎8‎ي،‏ دا ډول مخلوطونهد غير متجانس په نوم يا دي‎8‎ي.‏ د بورې له حل ک‎5‎دلو ‏'خه په اوبو کى هغه مخلوط جوړي‎8‎ي چ‎3‎ په هغهکى د بورې ماليکولونه د اوبو د ماليکولونو په من#‏ کى ‏$اي لرې او يو مخلوط يي جوړ ک‎7‎ي دي چ‎3‎ دهغه ا اجزاوي په ‏!ولو برخوک‎3‎ يوشان او په مساوي ډول ويشل شوې دي،‏ دا ډول مخلوطونه د متجانسمخلوطونو له ډولونو ‏'خه دي او محلولونو په نوم يادي‎8‎ي.‏ ددوو اويا د دوو ‏'خه زياتو مادو يو ‏$اي کيدلمتجانس مخلوط دي چ‎3‎ د محلول په نوم يادي‎8‎ي چ‎3‎ له يو فاز ‏'خه تشکيل شوې وې.‏‏'رنگه د!ينک اونري محلولولونو تر من#‏ توپير وک‎7‎و؟ د مشبوع،‏ غير مشبوع او د مشبوع ‏'خه جگ‏(مافوق مشبوع)‏ محلولونو تر من#‏ کوم توپير شتون لري؟ ‏'ه ډول د محلولونو غلطت اندازه کي‎8‎ي؟ داس‎3‎پو*تنوته په دې ‏'پرکي ک‎3‎ ‏$وابونه وړاندې کي‎8‎ي.‏٢

) ( ياد وي.‏٣: 1 1 د مخلوط تعريفد دوو يا ‏'و ډوله موادو يو$اى کيدل په يو نه ‏!اکلي او کيف‎3‎ نسبت،‏ داسى چ‎3‎ د هغوى په من#‏ کى بشپ‎7‎هکيميايي مخامخ كيدنه ونه ليدل شي،‏ د مخلوط(‏ ( Mixture ‏'خه عبارت دي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د مميزو اونخودو مخلوط،‏ م‎9‎ او وريج‎3‎‏،‏ اوبه او الکول او نور د مخلوطونو ډولونه دي.‏ مخلوطونه په دوه ډوله دي چىمتجانس مخلوطونه ) Homogen ‏)او غير متجانس مخلوطونه(‏Homogen‏)‏ دي.‏متجانس مخلوط:‏ هغه مخلوطونه دی چ‎3‎ د هغوى تشکيل کوونک‎3‎ اجزاوې د مخلوطي سيستم په ‏!ولوبرخوک‎3‎ مساوي او يوشان ويشل شوې وي او په يوه فاز ک‎3‎ دي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د مالگ‎3‎ او اوبو،‏ الکولو اواوبو او داسي نور.‏ متجانس مخلوطونه د محلولونو په نوم solutionesغيرمتجانس مخلوطونو :(Homogen) د هغه محلوطونو د ډولونو ‏'خه دې چ‎3‎ د هغه د اجزاونسبت د سيستم په ‏!ولو برخوک‎3‎ يوشان او پهمساوي توگه شتون نه لريُ‏ هره برخه يي بيلا بيلفزيک‎3‎ او کيمياوې خواص لري.‏) ): د سيستم د هغ‎3‎ برخ‎3‎ ‏'خهعبارت دی چ‎3‎ د سيستم د نورو برخو ‏'خه دليدلووړ يوې سطح‎3‎ په واسطه جلا شوى وي اود هغه ‏!ول‎3‎ برخي د يوشان فزيکي او کيمياييخوا 請 و لرونکي ويفاز phase(١-١) شکل:‏ د سلفرو او د اوسپن‎3‎ دپوډروکامپنينت : component د سيستم تشکيل کوونک‎3‎ اجزا د کامپنينت په نوم يا دوي.‏ د متجانس سيستممحلول دوو او يا ‏'و مادو متجانس سيستم دی چ‎3‎ د هغه د تشکيل کوونکو اجزاو نسبت د يو ‏!اکلي حد پورېبدلون منونکى وي.‏ په عمومي ډول محلول د دوو برخو منحله ماده ) solutes ( او محلل(‏ ( solvent ‏'خهجوړشوی دی:‏solution = solute + solventد متجانس او غير متجانس د دوه ډوله مخلوطونو د توپير د ليدلو لپاره لاندې فعاليت ترسره کوو:‏فعاليتد مخلوطونو ډولونهد اړتيا وړ سامان او مواد:‏ 150 ملي ليتره بيکر ‏'لور عدده،‏ د کولال‎9‎ خاوره د رنگه نوشاب‎3‎ محلول،‏ غوړي او ‏*ي+هيي ميله.‏ک‎7‎نلاره1- ‏'لور بيلا بيل مخلوطونه په ‏'لورو ‏$انگ‎7‎و بيکرونو ک‎3‎ جوړ ک‎7‎ئ،‏ هر يو بايد د اوبو او يو د لاندې موادو لرونکىوي:‏10mL-d رنگه نوشابه،‏ 10 mL -c 2 د کولالى خاوره .5g- b ، 1 g , NaCl - aغوړي- 2 دا مخلوطونه د*ي+ه يي ميل‎3‎ په واسطه و ‏*وروئ او د هغوى ‏$انگ‎7‎تياوي وگورئ.‏- 3 د پورتنيو د مخلوطونو ‏'خه کوم يو يي متجانس دي؟د پورتنی فعاليت ‏'خه ‏*کاره ده چ‎3‎ له اوبو سره متجانس مخلوط جوړوي؛ ‏ِپردې بنس محلولونه د متجانس مخلوطونو‏'خه عبارت دی.‏

‏'ه رنگه د NaCl له حل کيدلو ‏'خه په اوبو ک‎3‎ متجانس مخلوط جوړي‎8‎ي؟که چيرې د سوديم کلورايد NaCl کرستلونه په يو گيلاس اوبو ک‎3‎ ورزيات شي،‏ د خوړو مالگه به حلشي؛ نو NaCl په اوبو ک‎3‎ حل او محلول به جوړ شي،‏ حل کيدل په دې معنا دی چ‎3‎ NaCl د حل کيدووړتيا لري . کله چ‎3‎ NaCl په اوبو ک‎3‎ حل شي،‏ ‏'ه به تر لاسه شي؟د NaCl کرستلونه په پرله پس‎3‎ توگه ورک شوي او د Na ايونونه د کرستلونو د سطح‎3‎ ‏'خهجلا او داوبو د ماليکولونوسره په يو$ای اود هغوی په واسطه به چاپيره شوي.‏−او Cl++NaCl(s) + H2O(l)⎯⎯ ⎯ →Na(aq) + Cl← ⎯⎯−(aq)دلته به د سوديم او کلورايد ‏!ول ايونونه په مساوىډول د اوبو د ماليکولونو په من#‏ ک‎3‎ ‏$اي ولري،‏ (2-1)شکل چ‎3‎ د حا 請 ل شوي محلول خوند به د هغه په ‏!ولبرخو ک‎3‎ يوشان وي،‏ د NaCl ‏!ول کرستلونه د من%ه‏$ي.‏ داسى متجانس مخلوطونه چ‎3‎ د دوو اويا ‏'و موادو‏'خه چ‎3‎ په يو فاز ک‎3‎ شتون ولري،‏ د محلول په نوميادي‎8‎ي.‏ په يو محلول ک‎3‎‏،‏ اتومونه،‏ ماليکولونه يا ايونونهپه بشپ‎7‎ ډول يو د بل ‏'خه جلا کي‎8‎ي.‏: 2-1 د محلول اجزاوىمحلول د خالصو کيميايی مرکبونو پر خلاف کيدای شى چ‎3‎ د بيلا بيلو غلظتونو ‏'خه جوړشوی دی؛بايد د موادو نسب‎3‎ اندازي په محلول کى و!اکل ش‎3‎‏.‏ د بورې او اوبو په يو ساده محلول ک‎3‎ د يوې مادي ذرېپه بله ماده ک‎3‎ په متجانس ډول مخلوط کي‎8‎ي.‏ په يو محلول ک‎3‎ حل كوونكي محيط ته محلل او حل شوېمادې حل ک‎5‎دونکى ‏(منحل‎3‎‏)‏ مادې په نوم يادوي . په عموم‎3‎ ډول د حل کيدونکى مادې اندازه د حلکوونکى مادې ‏(محلل)‏ له اندازې ‏'خه ل‎8‎ه ده . د اوبو او ايتايل الکول محلول چ‎3‎ د 20 ايتايل الکولاوبو ‏'خه جوړ شوي وي،‏ په دې محلول کى ايتايل الکول حل کيدونک‎3‎ ماده او اوبه محلل دي.‏‏$ين‎3‎ وختونه په يو محلول ک‎3‎ د حل کوونک‎3‎ او حل کيدونک‎3‎ مادې ‏!اکل اسان کار نه دي؛ د بيلگ‎3‎ پهډول:‏ د اوبو او الکولو په 50% محلول ک‎3‎ ډير گران دي چى ووايو کوم يوي‎3‎ حل کوونک‎3‎ او کوم يوي‎3‎ حلکيدونکی ماده ده . په يو محلول ک‎3‎ د هغه اجزاوې د مخلوط په ډول د نه ‏!اکلي وخت لپاره تر ‏'وچ‎3‎ شرايطوبدلون نه وي ک‎7‎ي،‏ شتون لري.‏حل کيدونک‎3‎ ماده solute) ( : د محلول هغه برخه ده چ‎3‎ په حل كوونكي ک‎3‎ حل او په کوچنيوذرو ‏(ماليکولونو،‏ اتومونو اويا ايونونو)‏ ‏!و!ه کي‎8‎ي.‏حل کوونک‎3‎ ماده ) solvent ( : د محلول هغه برخه ده چ‎3‎ په خپل ‏$ان ک‎3‎ د حل کيدونکى مادې دحل کيدو وړتيا لري او هغه په کوچنيو برخو ‏!و!ه کوي.‏3-1: د محلول جوړيدل‏'رنگه چ‎3‎ په تيرو درسونوک‎3‎ وويل شول،‏ اتومونه په ماليکولونو کى د کيميايي اړيکو په واسطه يو له بلسره يو$اى شوي.‏ په ‏$ينو ماليکولونو ک‎3‎ اړيک‎3‎ ايون‎3‎ دي چ‎3‎ دهغو بيلگه NaCl او KCl وړاندې کيدایgاو 80 g(1 2) - شکل د خوړو د مالگ‎3‎ محلول ، د ايونونو او اوبو د ماليکولونوخپريدل د محلول په ‏!ولو برخوک‎3‎٤

4NH3,, I( )2او CH2Oشي،‏ د ‏$ينو مرکبونو د ماليکولونو اړيک‎3‎ اشتراکي وي چ‎3‎ د هغوى بيلگه کيداي ش‎3‎ CClوړاندې ک‎7‎ې شي.‏ تاس‎3‎ هم پوهي‎8‎ي چ‎3‎ په ‏$ينو ماليکولونو کى اړيک‎3‎ اشتراکي قطبى دي چ‎3‎ د هغوىاو داس‎3‎4او امونيا NH وړاندى ش‎3‎؛ په داس‎3‎ حا ل ک‎3‎ چ‎3‎ H3 H 2بيلگه کيداي شى د اوبونور ک‎3‎ غير قطب‎3‎ اړيکى دي.‏ که چيرې حل کوونکی د مايع حالت ولري،‏ د هغه د ماليکولونو په من#‏ ک‎3‎ضعيفه قوه شتون لری او د دوي د ماليکولونو په من#‏ ک‎3‎ د قواو ډول د ماليکولونو قطبيت Polarityپوري اړه لري.‏د محلول د جوړيدو وروسته د حل شوې مادې ذرې په متجانس ډول د حل کوونک‎3‎ مادې د ذرو په من#‏ ک‎3‎ويشل کي‎8‎ي او دا ويشل کيدل د حل شوې مادي د ذرو او محلل د ذرو په من#‏ ک‎3‎ د جذب د قواو تابع دي؛ دد ايونونو ترمن#‏ ډيره غ+تل‎3‎ قوه په کرستل‎3‎ شبکه+بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د NaCl په ماليکول ك‎3‎ د Clاو Na−ک‎3‎ موجوده ده؛ خوسره د دى هم کله چ‎3‎ د NaCl کرستلونه په يو گيلاس اوبو ک‎3‎ واچول ش‎3‎‏،‏ سوديمايونونه يو له بل ‏'خه جلا کي‎8‎ي،‏ د انرژي هغه سر چينه+کلورايد په اوبو ک‎3‎ حل کي‎8‎ې او د Clد ايونونو د جلا کيدلو لامل گر‎3$‎‏،‏ کوم دي؟ ‏'رنگه چ‎3‎ په (1 - 3) شکل ‏*ودل شوي+دي.‏ د اوبو قطب‎3‎ ماليکولونه د NaCl په کرستل اغيزه اچوي.‏او Na−−چى Cl او Na(1 3) - شکل په اوبو ک‎3‎ د د کرستلونو حل کيدل ‏*ييپه عمومي ډول جامد ايوني مرکبونه په حلقوي فارمول زن%يري فارمولقطب‎3‎ محلول ک‎3‎ د غير قطبى محلول پهنسبت ‏*ه حل کي‎8‎ي؛ د بيلگي په ډول:‏ دپوتاشيم ايو دايد ) KI ( ايوني مرکب په اوبو‏(قطبى محلل)‏ ک‎3‎ حل کي‎8‎ي؛ مگر په غيرقطب‎3‎ مرکبونو ک‎3‎ لکه کاربن تترا کلورايد نهحل کي‎8‎ي.‏ ايا په اوبوک‎3‎ حل کيدل يوازې دايون‎3‎ مرکبونو پورې ت‎7‎ل‎3‎ دي؟ ‏'رنگه چ‎3‎(1 4) - شکل د گلوکوز ماليکولي جوړ*تتاس‎3‎ پوهي‎8‎ۍ گلوکوز Cک‎3‎ په اسانى حلي‎8‎ي،‏ سره د دې چ‎3‎ د H,C او O اتومونه يو له بل سره په خپل من#‏ ک‎3‎ اشتراکي اړيکه لري،‏ د) ( په اوبو6H 12O 6گلوکوز حل کيدل په اوبو ک‎3‎ د حل کوونک‎3‎‏(اوبو ( او حل شوې مادې ) گلوکوز ( ک‎3‎ د - OH د گروپونو دشتونله کبله دي چ‎3‎ د اوبو او گلوکوز د ماليکولونو په من#‏ ک‎3‎ د هايدروجنى اړيکو په جوړيدو پای ته رسي‎8‎ي او د گلوکوزد ماليکولونو د جلا کيدلو لامل د هغه د جامدې کتل‎3‎ ‏'خه دی چ‎3‎ محلول جوړوي.‏٥

4: 1- د محلولونو ډولونه‏-‏‎2‎ه123456789محلولونه په درې فزيک‎3‎ حالتونو گاز،‏ مايع او جامد شتون لري،‏ ‏!ول حل کوونک‎3‎ او حل شوې مادې چ‎3‎ د بيلا بيلو حالتونو‏(گازات،‏ مايعات،‏ جامدات)‏ لرونک‎3‎ دي او د محلولونو د جوړيدو لامل گر$ي،‏ په (1-1) جدول ک‎3‎ ‏*ودل شوى دې،‏په هره بيلگه ک‎3‎ يوه برخه د حل کونکى او بل برخه د حل شوې مادې په توگه په پام کي نيول شوي ده،‏ ډير الياژونه؛ لکه برنج‏(مس او جست ‏'خه جوړشوي دي)‏ يو جامد محلول دي چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ د دوو يا زياتو فلزونو اتومونه شتون لري او په متجانسډول مخلوط شوي دي.‏ د يو الياژ خواص ‏(جامد محلول)‏ تل د تشکيل کوونکو برخو له خواص سره توپير لري؛ د بيلگ‎3‎په ډول:‏ د اوسپن‎3‎ الياژونه د خالص‎3‎ او سپن‎3‎ په نسبت ډير کلک او د زنگ وهلو په مقابل ک‎3‎ ډير!ينگ دي.‏ د سروزرو اوسپينوزرو الياژ کلک او د هغو د سختى درجه زياته ده.‏دا چ‎3‎ اوبلن محلولونه ‏(چ‎3‎ د هغوى حل شوې ماده گاز،‏ مايع يا جامد حالت ولري)‏ په کيمياوي او بيالوژيکي تعاملونو ک‎3‎خورا ډير اهميت لري،‏ دا ډول مخلوط به په بشپ‎7‎ ډول و'ي‎7‎ل شي.‏په عمومي ډول محلول په نهه ډوله دي چ‎3‎ عبارت دي له :(1-1) جدولحل شوې مادهگازگازگازمايعمايعمايعجامدجامدجامد5: 1- مشبوع او غير مشبوع محلولحل كوونك‎3‎ مادهگازمايعجامدمايعگازجامدجامدمايعگازد محلول بيل/ى ييهواکوکا کولاپه پلاتين ک‎3‎ هايدروجنالکول په اوبوک‎3‎داوبو ب‎7‎اس په هواکيکرستالي اوبهالياژونهپه اوبوک‎3‎ مالگهپه دود ک‎3‎ کاربنتاسى کولاې ش‎9‎ چ‎3‎ د خوړو د مالگ‎3‎ يوه قاشوغه په يو گيلاس اوبوک‎3‎ په اسان‎9‎ حل ک‎7‎ۍ.‏ د خوړو د مالگ‎3‎ يوه اندازهد اوبو په گيلاس ک‎3‎ ورزياته ک‎7‎ۍ وبه گوري چ‎3‎ د خوړو ور زياته شوي مالکه په اوبو ک‎3‎ نه حل کي‎8‎ي اود کيلاس په ‏*کتن‎9‎برخ‎3‎ ک‎3‎ پاتی کي‎8‎ي.‏ په هرمحلول ک‎3‎ دتودوخ‎9‎ په ‏!اکل‎3‎ درجه ک‎3‎ په حل کيدونک‎3‎ مادې ک‎3‎ د منحل‎3‎ مادي يوه ‏!اکلي اندازهپه حل کوونکو کى حل کيداى ش‎3‎ او دا اندازه د حل شوی مادې ماهيت،‏ دمحلل او تودوخى درج‎3‎ پورى اړه لري.‏د دې رو*انولو لپاره چ‎3‎ ‏'رنگه يوه ‏!اکل‎3‎ اندازه حل شوې ماده په حل کوونکی مادې ک‎3‎ حل کي‎8‎ي،‏ مون‎8‎ بايد دحلکيدلو عمليه په د قيق ډول و'ي‎7‎و.‏٦

- ايونونه د خوړو د مالگ‎3‎ د کرستلونوکه چ‎5‎رې د خوړو جامده مالگه ) ( په اوبو ک‎3‎ واچول شي،‏ د Naسطح خوش‎3‎ کوي او په خپله د حل کوونکی په من#‏ ک‎3‎ حرکت کوي،‏ ‏$ين‎3‎ وخت د دې حل شوو ايونونو ‏'خه د کرستال داو Cl+NaClسطح‎3‎ سره ‏!کر اوپه هغه ‏$اى ک‎3‎ پات‎3‎ کي‎8‎ي،‏ کله چ‎3‎ جامد موادډير زيات حل شي او د حل شو ايونونو غلظت زياتوالى ومومي،‏ دايونونو او کرستلونو په من#‏ ک‎3‎ ‏!کرونه نور هم زياتي‎8‎ي او په پای ک‎3‎داسى حالت ته رسي‎8‎و،‏ د هغو ايونونو چ"کتيا کوم چ‎3‎ د کرستل سطحپري+ي او محلول ته ولاړدي،‏ دهغو ايونونو چ"کتياسره برابري‎8‎ي کومچ‎3‎ دکرستالونو سطح‎3‎ ته بيرته را‎3$‎‏،‏ په دې حالت کى د کرستلونود انحلاليت او کرستلونو د جوړيدو په من#‏ ک‎3‎ متحرک تعادل من%تهرا$ي چ‎3‎ په (1 - 5) شکل ک‎3‎ ‏*ودل شوي دي.‏ هغه محلول چ‎3‎د حل شوې مادې ډيره زياته اندازه ي‎3‎ په خپل ‏$ان کى حل ک‎7‎ې وي دمشبوع محلول په نوم يا دي‎8‎ي:‏‏(حل شوي)‏ حل کيدونک‎3‎ ماده ‏(جامد)‏ حل کيدونک‎3‎ماده.‏(1 -5) شکل د مايع محلل مادى او جامدى منحلى مادي تر من&‏ د تعادل حال به مشبوع محلول ك‎3‎(1 5) - شکل په مشبوع محلول ک‎3‎ د جامد منحله مادې او دهمدې مادې مايع حالت د تعادل په حالت ک‎3‎ د حل کيدونک‎3‎ مادېد حل کيدلو او تبلور کيدلو چ"کيتا په محلول ک‎3‎ مساوي ده.‏ ‏'رنگهچ‎3‎ مومخک‎3‎ وليدل د يو قاشوغه د خوړو مالگ‎3‎ په يو گيلاس اوبوک‎3‎ د حل کيدلو ‏'خه وروسته اوس هم کولاي شو د خوړو د مالگ‎3‎نوره اندازه په محلول ک‎3‎ حل ک‎7‎و،‏ هغه محلول چ‎3‎ د نورې حلکيدونک‎3‎ مادي د حل کيدلو قدرت په خپل ‏$ان ک‎3‎ ولري،‏ د غيرمشبوع محلول په نوم يادي‎8‎ي.‏محلول مشبوعانحلاليت1) (6 - شکل:‏ په 20 ° C تودوخه په 100 gمالگ‎3‎ حليدل.‏مشبوع محلولغيرد NaClکتله چ‎3‎ په ‎100‎اوبو g ک‎3‎ حل شويدهگرامه اوبو ک‎3‎ د خوړو دد حليدونک‎3‎ مادې ‏!اکلی کچه چ‎3‎ د تودوخ‎3‎ په ‏!اکل‎3‎ درج‎3‎ ک‎3‎ د مشبوع محلول دلاس ته راوړلو لپاره په کاروړل کي‎8‎ي،‏د انحلال په نوم يا دي‎8‎ي.‏ د تودوخ‎3‎ په ‏!اکل‎3‎ درجه ک‎3‎ د يوې جامدې مادې انحلال د هغ‎3‎ مادې لوړه اندازه ده کوم چ‎3‎ په100 ‏-رامه اوبو ک‎3‎ حل کي‎8‎ي.‏ د مشبوع او غير مشبوع محلول ترمن#‏ اړيکه او د خوړو د مالگ‎3‎ حليدل په (1 - ‎6‎‏)شکلک‎3‎ ‏*ودل شوي دي.‏1_6: له مشبوع ‏'خه لوړ محلول‏'رنگه چ‎3‎ په (1 - 2) جدول ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي،‏ د ډيرو زياتو جامدو موادو انحلال د تودوخي د درج‎3‎ په لوړوالي زياتي‎8‎ي.‏که چيرې يو مشبوع محلول چ‎3‎ د هغه حليدل د تودوخي د درج‎3‎ په زياتوالي زيات شوي وي،‏ خو دا محلول سوړ ک‎7‎اى شي،‏‏'ه به وليدل شي؟د س‎7‎يدو په پايله ک‎3‎ به حليدل کمي‎8‎ي او د حل شوې مادې هغه زيات کچه چ‎3‎ د تودوخي د زياتوالي له کبله حل شوېوي،‏ بيرته په محلول کى ‏*کته ک+يني او د تودوخ‎3‎ په ‏!ي"و درجو ک‎3‎ د مشبوع محلول د جوړيدو لامل کر$ي؛ ‏$ين‎3‎ وخت٧

داس‎3‎ پي+ه هم من#‏ ته را$ي چ‎3‎ محلول د س‎7‎يدو سره بيا هم په خپل حالت پات‎3‎ کي‎8‎ي او حل کيدونک‎3‎ ماده له هغه ‏'خه نهجلا کي‎8‎ي او د مشبوع ‏'خه لوړمحلول جوړوي؛ پردې بنس د مشبوع ‏'خه لوړمحلول عبارت له هغه محلول ‏'خه دی چ‎3‎د هغه د حل شوې مادې اندازه د مشبوع محلول په نسبت په يوشان شرايطو لاندى زياته وي.‏فعاليتمشبوع او عير مشبوع محلولداړتيا توکی او سامان:‏ 250 ملي ليتره بيکر،‏ ترمامتر،‏ دبنسن ‏'راغ ، نيونک‎3‎ ک‎7‎ۍ،‏ نه سو$يدونک‎3‎ جالي،‏ 60‏-رامه سوديم اسيتات (ک‎7‎نلاره:‏CH3 - COONa)1) سل ملي ليتره اوبه په 250 ملي ليتره بيکر ک‎3‎ واچوۍ او تر ‎80‎پورې تودوخه ورک‎7‎‏ٍ‏ ئ2) تودو اوبو ک‎3‎ تر هغه وخته سوديم اسيتات ورزيات او وي‎3‎ ‏*ورۍ کوم چ‎3‎ مشبوع محلول ي‎3‎ جوړشي،‏ په دي توگه،‏ممکن يو مقدار سوديم اسيتات به د بيکر په لاندن‎9‎ برخي ک‎3‎ پات‎3‎ وي.‏3) لاس ته راغلی محلول فلتر اوجامده برخه ور$ين‎3‎ جلا ک‎7‎ئ،‏ بيا محلول پر خپل ‏$ای کي‎8‎دئ چ‎3‎ سوړشي.‏4) کله چ‎3‎ محلول بيا دکو!‏‎3‎ د تودوخ‎3‎ په اندازه سوړ شو،‏ ‏'و وړې ‏!و!‏‎3‎ دسوديم اسيتات کرستال ورزيات ک‎7‎ئ،‏خپل‎3‎ ليدن‎3‎ وليکئ.‏ددې محلول د ک+يناستلود چ"کتيا لامل ‏'ه دی؟کوم ډول محلول به دمشبوع محلول دک+يناستلو ‏'خه وروسته په لاس را$ي؟oC7: - 1 د حل کيدونک‎3‎ او دحل کوونک‎3‎ مادې متقابله اغيزهد توکو انحلال يو پربل ک‎3‎ سره بشپ‎7‎ توپير لري،‏ د دې امکان شته چ‎3‎ يوه ماده په حل كوونكي ک‎3‎ په هر نسبت حل شياو يا دا چي په بل حل كوونكي ک‎3‎ ل‎8‎ حل شي؛ همدارن/ه کيدی شي چ‎3‎ يوه ماده په بل‎3‎ مادې ک‎3‎ هي#‏ حل نه شي.‏ پهعمومي ډول ورته مواد يو په بل ک‎3‎ ‏*ه حل کي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ دنفتالين هايدرو کاربنونه په بنزين ک‎3‎ ‏*ه حل کي‎8‎ي؛ خوپه الکولوک‎3‎ په ‏*ه تو-ه نه حل کي‎8‎ي،‏ د نفتالين مرکبونه په اوبو ک‎3‎ هي#‏ نه حل کي‎8‎ي،‏ نو ورته مواد يو په بل ك‎3‎ حل کي‎8‎ي،‏مبلائيل د مو!رو په پ"رولو ک‎3‎ حل کي‎8‎ي،‏ دواړه پورتن‎9‎ مادې غير قطبي دي چ‎3‎ دهغوى په ترکيب ک‎3‎ دهايدروجن او کاربنشتون ډير زيات دی.‏ له بل‎3‎ خواغوړي په اوبو ک‎3‎ نه مخلوط کي‎8‎ي ؛ ‏$که اوبه يوه قطبي ماده ده،‏ په داس‎3‎ حال ک‎3‎ چ‎3‎ غوړيقطبي نه دي،‏ ول‎3‎ ورته مواد يو په بل ک‎3‎ د غير مشابه موادو پرتله زيات حل کي‎8‎ي؟ کوم عوامل په انحلال اغيزه لري؟د يوې مادې انحلال په بله ماده ک‎3‎ د ذرو ‏(ماليکولونو يا ايونونو)‏ په من#‏ ک‎3‎ د نسبي جذب قواو پورى اړه لري،‏ سوچ کووچ‎3‎ د حل کوونکو ذرو په من#‏ ک‎3‎ او هم د جذب قوې قوه او د حل کيدونکی مادی د ذرو ترمن#‏ د جذب قوی قوه شتون لري،‏خو حل كيدونكى او حلوونک‎3‎ مادې د ذرو په من#‏ ک‎3‎ د جذب قوه ضعيفه ده؛ نو په دې حالت ک‎3‎ د جذب د قوې قواوېتر هغه پورې چى دحل کيدونک‎3‎ مادې او حلوونک‎3‎ مادې ذرې مخلوط نه شي،‏ پر$ای پات‎3‎ کي‎8‎ي چ‎3‎ دحلوونک‎3‎ او حلکيدونک‎3‎ مادې سيستم به ډير ل‎8‎ه انرژي ولري.‏:8 - 1 ايونى محلولد بيلابيلو ايوني مرکبونو انحلال په اوبو ک‎3‎ يو له بل ‏'خه د ليدلو وړ توپير لري ؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د خوړو د مالگ‎3‎ حلدی،‏ په داس‎3‎ حال ک‎3‎ د کلسيم کاربوني حل کيدل د تودوخ‎3‎ پهکيدل د تودوخ‎3‎ په 25عين درجه ک‎3‎ 0 اوبو ک‎3‎ دي.‏ په ر*تيا سره چ‎3‎ په اوبوک‎3‎ د ايوني مرکبونو انحلال36 g اوبو ک‎3‎ 100 mL په ° CmL .00070g په 100٨

د دوو عاملو سره اړيکه لري چ‎3‎ دا عامل د حل کوونکي مادي ماهيت او تودوخه ده.‏په اوبوک‎3‎ د ‏$ينو توکو حل کيدل د تودوخ‎3‎ په بيلا بيلو درجو ک‎3‎ په (1 - 2) جدول کى ‏*ودل شوىدې.‏ که چيرې جدول ته ‏$يرشى و به گوري چ‎3‎ حل کيدل د حل کيدونک‎3‎ مادې په ماهيت او د تودوخ‎3‎ پهدرج‎3‎ بدلون کوي،‏ په دې جدول ک‎3‎ په آسان‎9‎ سره ليدلي ش‎9‎ چ‎3‎ د سوديم نايتريت او سپينوزرود نايتريتانحلاليت زيات دې؛ ‏$که دواړه مادې ايوني مرکبونه دي او اوبه هم يوه قطبى ماده ده؛ لاکن ‏!ول آيوني مرکبونهپه اوبو ک‎3‎ يوشان انحلال د ‏$ان ‏'خه نه ‏*کاره کوي،‏ په ر*تياچ‎3‎ ‏$ين‎3‎ د دې مرکبونو ‏'خه؛ لکه کلسيمپه اوبوک‎3‎ ل‎8‎ حل کي‎8‎ي.‏2g كلسيم هايدروكسايد په 100 g اوبوک‎3‎ د تودوخ‎3‎ په 20 ک‎3‎ حلي‎8‎ي)‏ په اوبوک‎3‎+د ل‎8‎ انحلاليت علت د Ca د ايونونو د جذب قواو سره اړيکه لري.‏2د (1 - 2) جدول دکميتونو په پام ک‎3‎ نيولو سره د KI حل کيدل د NaCl سره پرتله ک‎7‎ي،‏ ايا د هغوىحل کيدل د تودوخ‎3‎ په زياتوالي په عين نسبت زياتي‎8‎ي؟ په عمومي ډول ويلی شو چ‎3‎ د ‏!ولو جامداتو حلکيدل د تودوخ‎3‎ درج‎3‎ په زياتوالي يوشان نه دی؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د 128 KI اوبوک‎3‎ دتودوخ‎3‎ په 0 C ک‎3‎ حل کي‎8‎ي او د هغو g 144 اوبو ک‎3‎ د تودوخ‎3‎ په 20 حل کي‎8‎ي،‏ پهته پورتهداس‎3‎ حال ک‎3‎ چ‎3‎ د C 37 NaCl درج‎3‎ او په 20Li گ‎2‎لی شو.‏كي‎8‎ي.‏ د يو ل‎8‎ شمير جامداتو انحلاليت د تودوخى په رياتوالي ‏!ي"ي‎8‎ي؛ د هغوى بيلگه 3(1_2) جدول:‏ د تودوخ‎3‎ په بيلابيلو درجوک‎3‎ د ‏$ينو موادو انحلال په 100 محلل کى100 g په g° C.9gCO 2° Co تودوخه ك‎3‎ 35C100په g °.7g دتودوخ‎3‎ 02هايدروکسايد (OH) Ca0 .173 )Ca(OH )g°د انحلال ‏$ان/‏‎7‎تياوېپه سل ‏-رامه حل كوونكي ک‎3‎ د موادو دانحلال اندازهمرکبد تودوخ‎3‎ درج‎3‎ په100 o C 60 o C 20 o C 0 o CAgNO3733-4870.0756.32061280.8539.218044020.942870.12145.817698.41.0137.11222163.892040.17334.214483.51.3335.987.6oC12267 .1179.0.8928,012869.21.5435.773Ba(OH) 2C12H22O11Ca(OH) 2KClKlLiClLi 2 CO 3NaClNaNO 3٩

حل يي ک‎7‎ئ:فعاليت:‏1 گراف په پام ک‎3‎ نيولو سره لاندى پو*تنوته‏$واب وړاندې ک‎7‎ئ،‏- 1 که چيري وغواړئ چ‎3‎ د امونيم کلورايدمشبوع محلول د تودوخ‎3‎ په 0 اوک‎3‎ برابر ک‎7‎ي،‏ د پورتن‎9‎ تودوخى په هر درجهک‎3‎ به په کوم اندازه امونيم کلورايد په ‎100‎اوبوک‎3‎حل ک‎7‎ۍ؟- 2 که چيرې وغواړي چ‎3‎ د سوديم نايتريتمشبوع محلول د تودوخ‎3‎ 0ک‎3‎ په لاس راوړی،‏ د تودوخ‎3‎ په ‏!ولو پورتنيو درجوک‎3‎ په کوم اندازه سوديم نايتريت په 100 اوبو ک‎3‎حل کي‎8‎ي؟١٠40 ° C ، ° Cg80 °C او 40 ° C ، ° Cgد - 780° C: 9 -1 د محلولونو غلظت ) ion ( Consentratد حل كيدونك‎3‎ مادې اندازه د محلول په يوه واحد حجم ک‎3‎ او يا د حل كوونكي د کتل‎3‎ په يو واحدک‎3‎ د غلظتپه نوم يادي‎8‎ي:‏nC =VormC =Vnor C =/mپه دې فورمولونو ک‎3‎ C غلظت،‏ m د حل كيدونك‎3‎ مادې اندازه،‏ n د حل كيدونك‎3‎ مادې مول،‏ v د محلول حجماو m د محلل د کتل‎3‎ مقدار را ‏*يي.‏که ‏'ه هم غلظت کيداى شي د خپلو سترگو او يا لامس‎3‎ حس په واسطه و!اکو؛ خوپه طب او 請 نعت ک‎3‎ د محلولدقيق غلظت بايد و!اکل شي،‏ د محلولونو د غلظت د اندازه کولو لپاره شپ‎8‎ قياسي واحدونه په کار وړل شوي دې چىهريو په لن‎6‎ ډول ‏'ي‎7‎ل کي‎8‎ي:‏١- مولي برخه mole) :(Fraction د محلولونو د يوه جز د مولونو مقدار تقسيم پر ‏!ولو اجزاوو د مولونو پرمجموع‎3‎ ‏'خه عبارت دى؛ يعن‎3‎‏:‏مثال:‏ د حل‎5‎دونک‎3‎ او حل کوونک‎3‎ مادې مولي برخه د CaClماليکولي کتله 111 ده او حل کوونک‎3‎ ماده اوبه دي.‏حل:‏N1=n1n1+ n +.....n22i10 2% محلول ک‎3‎ پيداک‎7‎ي،‏ د CaClW%CaClmmMnnCaCl2H2OCaCl2CaClH2O= 10g= 90g= 111g / mol= ?2= ?2= 10%NNNH2ON7 -1 شکل په 100 gCaClCaClH2OmnCaClM2CaCl2==2nm mCaCl+ n2 H2O+MCaClM210g111g / moll== 0,022 10g 90g+111g / mol 18g / molnH2O=nH O+ n2 CaCl290g18g / mol== 0,989og 10g+18g / mol 111g / molCaCl2اوبوک‎3‎ د مالگي د حل کيدلو گراف

N+ N1 2+..........Ni= 1نوټ:‏ د محلول د جوړونکو برخو د مولي برخ‎3‎ مجموعه مساوي پر يو ده.‏– 2 کتلوي برخه او سلنهد محلول کتلوي برخه عبارت د محلول د يوې برخ‎3‎ کتله د محلول د!ولوبر خو پرکتلي ‏(د محلول کتله)‏دتقسيم ‏'خه عبارت ده؛ يعن‎3‎‏:‏m1W1=m + m +....... mکتلوي برخه په دېmmWNaOHH O2NaOH1= ?2= 100g= 500gW + W +....... W = 112iH 2O او NaOH اوبوک‎3‎ حل شوى دې د 500 g په giWH O2WNaOH=mH O2=mmH O2+ mmNaOHNaOHمثال:‏ د ، NaOH 100محلول ک‎3‎ پيداک‎7‎ى:‏حل:‏100g 1== = 0.1667+ mH100g + 500g 62O500g 500g== = 0.833500g +100g 600gNaOHنوټ:‏ د محلول د ‏!ولوبرخو د کتلوي برخو مجموعه د يو سره مساوي ده:‏د کتلوي سلن‎3‎ برخه:‏ عبارت د محلول د يوې برخ‎3‎ کتله،‏ د محلول د ‏!ولو برخو دکتلي پر مجموعهضرب د 100 عدد ده:‏m1W1% =m + mاوبوک‎3‎ حل شوی دی،‏m1W1% =m + m1122100+.......... . mi( C H12O6) په 33 g.100+.......... mi6g گلوکوزمثال:-‏ د هغه محلول د کتل‎3‎ سلنه چى 15محاسبه ک‎7‎ئ.‏حل:‏د حل شوې مادې کتله ‏(د-لوكوز)‏د محلول کتله% دکتل‎3‎ سلنه% محلول جوړولی شئ؟= 15.0g= 133.0g +15.0g15.0g= ×100 = 10 / 0150g= 150gg سوديم هايدروکسايد 4 .5مثال:‏ تاس‎3‎ ‏'رنگه 500حل:‏د سوديم هايدروکسايد(‏ ( NaOH کتله500 / 0g - 22 /5g= 477 /5g= 500.0×0.45 = 22.5g( OH 2د سوديم هايدروکسايد کتله – د محلول کتله = د اوبو کتله )١١

نوموړی محلول د 22 g سوديم هايدروکسايد حل کيدلو په پايله ك‎3‎ پر 477 اوبوک‎3‎ لاس ته را$ي.‏3– د مولاري"ي غلظت:‏ د مولاري"ي غلظت لرونکي محلول کيداي شي داس‎3‎ توضيح شي.‏مولاريتي غلظت مولونو دحل شوې مادې د مقدار د محلول له يوواحد حجم ‏'خه عبارت دی:‏اوداس‎3‎ نور وي،‏ که چيرېد مولاري"ي د غلظت د اندازه کولو واحد کيدای شي چ‎3‎3د حل شوې مادې مولونه په يو ليتر محلول ک‎3‎ شتون ولري،‏ دا غلظت د مولر ) moler ( په نوم يا دي‎8‎ي.‏ کله چي دحل شوې مادې يو مول په يو ليتر محلول ک‎3‎ حل شي،‏ د دې محلول غلظت يو مولر دی،‏ که د حل شوې مادې دوهموله په يو ليترمحلول ک‎3‎ حل وي،‏ محلول د دوه مولره غلظت لرونکى دی او که چيرې د حل شوې مادې 0.1 مولپه يو ليتر محلول ک‎3‎ حل شوى وي،‏ محلول 0.1 مولره (r (1decemete دی.‏mol,m.5gmol3demmol,L.5فعاليتد يو مولر محلول لاس ته راوړلد اړتيا وړ مواد او سامان:‏ د خوړو مالگه،‏ مقطرې اوبه،‏ ژوژه بالون اود مين%لوبوتل.‏ک‎7‎نلاره:‏ دخوړو د مالگ‎3‎ يو مولره محلول،‏ يومول NaCl په يو ليتر محلول ک‎3‎ لري او دکي‎8‎ي چ‎3‎ M د مولاري"ي سمبول دی،‏ دا محلول د 58 5g.(1.00L) محلول ک‎3‎ لاس ته را$ي.‏1M NaCl58.5g,NaCl د .aپه شکل ليکلد ) NaCl يو مول ‏)خوړو مالگ‎3‎ د حل کيدلو په پايله ک‎3‎ په ليترد اوبو بوتلپه يو ليترهفلاسک ک‎3‎ واچوی.‏b. وروسته دا جامده مال/ه په اوبوکىحل ک‎7‎ۍ.‏ددې محلول د ک+يناستلود چ"کتيا لامل‏'ه دی؟کوم ډول محلول به دمشبوع محلول(د يو مولره ) دک+يناستلو ‏'خه وروسته په لاسجوړولو مرحل‎3‎را$ي؟c ‏.تر هغه وخته پورې محلول ته اوبه ورزيات‎3‎ ک‎7‎ئ چ‎3‎ د محلول حجم د فلاسک ن+ان‎3‎ ته ورسي‎8‎ي.‏د مولاريتي غلظت کيداي شي چ‎3‎ د نسبت اويا لاندې فارمول په واسطه محاسبه ک‎7‎ي شي:‏C Mm=(1M محلول د1000mL ⋅molerM ⋅V8 - 1 شکل د سوديم کلورايد ( NaClد مارک حجمدرجه بندی ماركد منحله مادی وزنLمثال:‏ د ‎198gپه اندازه د گوگ‎7‎و تيزاب په 4گوگ‎7‎و تيزاب ماليکولي کتله 98 ده.‏ليتره محلول ک‎3‎ شتون لري،‏ د دې محلول مولرې غلظت محاسبه ک‎7‎ۍ،‏ د١٢

m = 196gV = 4LM = 98C = ?MC nCCMMm ⋅1000mL⋅moler=M ⋅ V196g⋅1000mL⋅moler== 0.5moler98g⋅4000mLحل:‏– 4 د نارمل"ي غلظتد نارمل"ي غلظت عبارت دحل کيدونک‎3‎ مادې معادل – گرام (g Eq − ‏)د محلول په يوواحد حجم ک‎3‎ دی:‏Eq − g=Vد نارملي"ي يا دمول-‏ معادل غلظت د مقياس اندازه کولو واحدونه کيداى شی چ‎3‎ − وي.‏که چيرې د حليدونکي مادي د معادل ‏-گرام اندازه په يو ليتر محلول ک‎3‎ شتون ولري،‏ دا غلظت د نارمل Narmal په نوميادوي:‏Eq g,3mEq−g3demEq−g,LEq − gC n= = NarmalLiکه چيرې د حليدونک‎3‎ مادې يو معادل-‏ گرام په يو ليتر محلول ک‎3‎ حل شوى وي،‏ محلول د يو نارمله غلظت لرونکى دیg منحله ماده په يو ليتر محلول ک‎3‎ حل شوې وي،‏ محلول د 0 غلظت لري.‏د نارملي"ي غلظت کيداي شى چ‎3‎ د نسبت،‏ تناسب او يا د لاندې فارمول پر بنس محاسبه ک‎7‎ى شي:‏C N1C يا .01Nm ⋅1000mL⋅ Narmal=Eq − g ⋅V، PO H شتون3 4 196 g ک‎3‎ mLm ⋅1000mL⋅NalerC N=Eq − g ⋅ VV = 500mLim = 196gM = 98CNNاو که − Eq 0.01- 5 د مولالي"ي غلظت:‏ مولالي"يي غلظت عبارت د حل کيدونکی مادې د مولونو اندازه د محلل په يوهواحد کتله ک‎3‎ دی.‏C m== ?molm(Solvent)CH محلول نارمل غلظت محاسبه ک‎7‎ئ،‏ کله چ‎3‎ د دې محلول په 5004مثال:‏ دد ماليکولي کتله ‎98‎ده.‏حل:‏NMEq−g =ΣH98=3H 3 PO 4=196⋅1000mL⋅Naler== 12N32.6g ⋅500mL+32.63POلري.‏ H3 PO 4١٣

او نور وي،که چ‎5‎رې دد مولالي"ي غلظت د اندازه کولو واحدونه کيدای شي molحليدونک‎3‎ مادې د مولونو اندازه د محلل په يو کيلو گرام ک‎3‎ حل شوي وي،‏ دا غلظت په ‏$ان/‏‎7‎ې تو-ه دmolal) په نوم يادي‎8‎ي:‏molC m= = molalKg,mgmolgmol,Kgمولال (که چيري د حليدونک‎3‎ مادې يو مول په يو کيلو گرام محلل ک‎3‎ حل شوی وي،‏ محلول د يو مولل غلظتلرونکى دي،‏ همدارن/ه که چ‎5‎رې دوه موله حل کيدونکی ماده په يو کيلو گرام محلل کى حل شوي ويمحلول د دوو مولل غلظت لرونکى دی او که چيرې 0 حل كيدونك‎3‎ ماده په يو کيلو گرام محلل کىحل شي،‏ محلول د يو ديسى مول غلظت لرونکى دی.‏مولالي غلظت د نسبت،‏ تناسب اويا د لاندې فارمول په واسطه محاسبه کيداى شي:‏Cmm ⋅mol⋅1000g⋅ molal=/M ⋅ m.1molmپه دې فارمول ک‎3‎ C مولل،‏ د m د حل كيدونك‎3‎ مادې کتله،‏ ′m د محلل کتله او M د حل كيدونك‎3‎ مادې ماليکولکتله را ‏*يي.‏CH 3 ‏)ماليکول‎3‎ کتلهمثال:‏ د سرک‎3‎ تيزابو 140 g په 500 g اوبو کى حل شوي دي،‏ د سرک‎3‎ تيزابو COOH) −60amu ده،‏ د دی محلول مولل غلظت پيدا ک‎7‎ۍ.‏‎6‎‏–د تيتر غلظت : د تيتر غلظت عبارت د حل كيدونك‎3‎ مادې د گرامونو اندازه په يو مل‎3‎ ليتر محلول ک‎3‎ ده:‏m = 196gmC/m= 500g= ?gC T=mLm ⋅1000g⋅ molalCm=/M ⋅ m140g ⋅1000g⋅ molalCM== 4,6molal60g ⋅500gحل :C = ?Tm = ?V = 1LM = 56CM= 2molarمثال : د KOH دوه مولره ) 2molar ( محلول د تيتر دکوم غلظت لرونکى دی؟حل:‏M ⋅ V.CMm =1000mLi.molar56g.1000mL.2molarm == 112g1000mL112gC = = 0.112g/mLiT1000mL١٤

د لوم‎7‎ي ‏'پرکي لن‎6‎يز محلول د حل كيدونك‎3‎ مادې يو متجانس مخلوط په محلل ک‎3‎ دی.‏ ديوې مادې انحلال په بله ماده کي د هغوی د کيمياوی ماهيت او دتودوخ‎3‎ درج‎3‎ پورى اړه لري.‏ په عمومي ډول قطبي مواد په قطبي او غير قطبي مواد په غير قطبي ک‎3‎ حل کي‎8‎ي.‏ په مشبوع محلول ک‎3‎ حل شوې ماده د جامد سره د تعادل په حالت ک‎3‎ ده.‏ د مشبوع ‏'خه لوړمحلول د حل شوې مادې اندازه له مشبوع محلول ‏'خه زياته ده.‏په غير مشبوع محلول ک‎3‎ د حل شوې مادې اندازه له مشبوع محلول ‏'خه ل‎8‎ه ده.‏د غلظت واحدونه د حل کيدونک‎3‎ مادې د مولونو شمير د محلول په يو واحد حجم کى او يا د حلکيدونکی مادې کتلوي اندازه د ‏!اکلی کتله حل کوونکی ده.‏ مولاري"ي غلظت عبارت له حل شوې مادې د مولونو اندزه د محلول په يوواحد حجم ک‎3‎ دی.‏نارمل"ي غلظت عبارت دحل کيدونک‎3‎ مادې معادل گرام د محلول په يوواحد حجم ک‎3‎ دی.‏مولال"يي غلظت عبارت د حل كيدونك‎3‎ مادې د مولونو اندازه د محلل په يوه واحد کتله ک‎3‎ دی.‏مول فرکش عبارت د محلولونو د برخو د يوي برخ‎3‎ د مولونو اندازه د محلول د جوړونکو مولونو پهمجموع د ويشلوله پايلي ‏'خه ديدلوم‎7‎ي ‏'پرکي پو*تن‎3‎‏:‏1. يو مثال د گازې محلول،‏ مايع محلول او جامد محلول وړاندې ک‎7‎ئ.‏2. مشبوع محلول ‏'ه ډول دې؟ کوم د ليدلو وړليدن‎3‎ را*يي چ‎3‎ يو محلول مشبوع دی؟3. دکومي ساده قاعدې دانحلال وړاند وينه د يوې مادې حليدنه په بل‎3‎ مادې ک‎3‎ گ"وره ده؟AgNO د انحلال لپاره د تودوخ‎3‎ په بيلا بيلودرجوک‎3‎ په پام ک‎3‎ ونيسئ:‏4. دالاندې جدول د 3gAgNO3/100g H2O‏:انحلالدتودوخی درجه C) ( o122216311440585733030406080100الف - ‏'ه رن/ه د AgNO 3 انحلال د اوبو اويا د تودوخ‎3‎ د درجو په بدلون سره تغيير کوي؟ب – که چيرې ‎300gد سپينو زروله نايتريت په ‎100‎اوبوک‎3‎ g د تودوخ‎3‎ په ‎30‎درجوک‎3‎ o واچول شيايا جور شوی محلول به مشبوع وي او كه غير مشبوع؟ج ‏–که چيرې ‎100‎د g سپينو زرو نايتريت په ‎100‎اوبو g ک‎3‎ د تودوخ‎3‎ په 40° ورزيات شي،‏ ‏'ه به واقعCC١٥

شي؟% 2 محلول چه په هغه ک‎3‎ 45 سوديم سلفي5. ‏'رن/ه به د سوديم سلفيشتون لري ‏،لاس ته راوړئ؟6. د پوتاشيم ايو دايد % 5 محلول کتله چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ 258 پوتاشيم ايو دايد شتون لري،‏ محاسبهک‎7‎ۍ.‏7. د لاندنيو محلول مولاريتي محاسبه ک‎7‎ئ.‏محلول ک‎3‎ حل شوی دی.‏په ‎500.0mLمحلول ک‎3‎ حل شوی دی.‏2) پوتاشيم ډاي کرومي gمحلول ک‎3‎ حل شوی دئ.‏‎1‎محلول کى حل شوې ده.‏د خوړو مالگه په g 2 محلول کى شتون لري ، ‏'ومره8. د هغه محلول مولاري"ي چ‎3‎ د 60g سوديم هايدروکسايد په ده؟د محلول د جوړولو لپاره اړتياده؟) 3 9. ‏'و گرام حل كيدونك‎3‎ ماده د ‎500‎وي.‏کوم چ‎3‎ دمحلول حجم 2 وي؟محلول ک‎3‎ شتون لري چ‎3‎ غلظت ي‎3‎ ml ( 10. ‏'و موله د مالگ‎3‎ تيزاب ‏'و موله موجود دي NaOH‎1‎اوبو ک‎3‎ حل شوې ده،‏‎80‎د سوديم هايدروکسايد يوه نمونه په 11. سوچ وک‎7‎ي چ‎3‎ g الف – حل شوې ماده ي‎3‎ کومه ده؟ ب – حل کوونک‎3‎ ي‎3‎ کوم دى؟ د–‏ د محلول مولالي"ي ‏'ومره ده؟‎36‎د مالگ‎3‎( د محلول مولالي"ي محاسبه ک‎7‎ئ کوم چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ 12. د مالگ‎3‎ تيزاب ) تيزاب او اوبه شتون لري.‏‎1‎محلول ک‎3‎ په لاس راوړی کوم چ‎3‎ ديومحلول د جوړولو لپاره13. د حل شوې مادې مقدار د اوبو ک‎3‎ حل شوی وي.‏د ‏*ورې تيزاب(14. دهغه محلول مول فرکشن محاسبه ک‎7‎ئ کوم چ‎3‎ د ‎1.00molد مالگ‎3‎ غليظ تيزاب ‎3.31molاوبو'خه جوړ شوي وي،‏ همداړنکه د نوموړي محلول دمولل غلظت به ‏'ومره وي؟( اوبه شتون لري،‏315. د سرک‎3‎ په محلول ک‎7633‎ 0 موله د سرک‎3‎ تيزابد دې محلول د برخو مول‎3‎ برخ‎3‎ او مولل غلظت پيدا ک‎7‎ۍ.‏HCl) او.20M.5g.0g.00Lg6 .5 Na SO )(4.00250 mL په ( NaHCO3) 5 سوديم باي کاربوني .623gالف -( K Cr2O7184.6ب -1.25L په ( Na2SO4) سوديم سلفي 2.5molج -.00Lد - .45 16گوگ‎7‎ تيزابو ( H SO2 4.50M.50kg1.0Kg او CH COOH)HCl) په 85.0.00m/ 0mL) ‏)؟.0HCl3.00Kg په (HNO 3).١٦

دويم ‏'پرکىد محلولونو خواصد محلولونو ډير خواص د هغوی د حل شوې او حل کوونک‎3‎ مادې پورې اړه لري؛د بيلگ‎3‎ په ډول:‏که چيرې محلول تريو خوند و لري،‏ دا خواص د هغه د حل شوې او يا حل کوونک‎3‎ مادې په ماهيتپورې اړه لري؛ مگر د محلولونو ‏$ين‎3‎ خوا 請 ونه د هغوى د حل شوې مادې او نه د حل کوونک‎3‎ مادېپوري اړه لرې،‏ د محلولونو دا خوا 請 ونه د غلظت او د محلولونو د ذرو حرکت پورې اړه لري چ‎3‎ دا خواصد آسموس عمليه او د اسموتيک فشار،‏ د محلولونو د ب‎7‎اس د فشار ‏*کته راتلل،‏ د ايشيدو د ‏!کي لوړوالیاود محلولونود کنگل کيدو درج‎3‎ ‏!ي والی دی.‏په دې ‏'پرکي ک‎3‎ به پوه شى چ‎3‎ نفوذ او خپريدنه،‏ د آسموس عمليه،‏ اسموتيک فشار،‏ د محلولونود ب‎7‎اس فشار ‏*کته راتلل،‏ د محلولونو د ايشيدو او کنگل کيدو ‏!کو لامل ‏'ه دي او د محلولونو کوموپارامترونو پورى اړه لري؟الکتروليت او غير الکتروليت محلولونه ‏'ه ډول محلولونه دي؟ او د هغوى کوليگاتيف خواص يو دبل ‏'خه ‏'ه توپير لري؟١٧

:1 - 2 د محلولونو کوليگاتيف خواص operties) ( Colligative Prد محلولونو ‏$ين‎3‎ خواص د هغوي د حل شوې او حل کوونک‎3‎ مادې پورې اړه نه لري؛ بلکه د هغویپه غلظت او د ذرو له حرکت سره اړيکه لري چ‎3‎ د کنيتيکي واحدونو په واسطه اندازه ک‎85‎ي،‏ دا خواص دکوليگاتيفو خوا 請 و په نوم يادي‎8‎ي اوعبارت له آسموس عملي‎3‎ او ازموتيک فشار،‏ په محلول ک‎3‎ د محلل دب‎7‎اس د فشار ‏*کته کيدل،‏ د محلول د کنگل کيدو او ايشيدو درجه ده،‏ د دې خوا 請 و هر يو لولو ؛ مگر له‏!ولو ‏'خه مخک‎3‎ به د ذرو د خپريدو بهيراو د ذرو حرکت مطالعه ک‎7‎و:‏خپريدنه ) Diffusion ): د حل شوې او حلد پوتاشيم پرمن/ناني پوتاشيم پرمنگنانيتدخدخپريدو په بهير ك‎3‎ محلولاو د اوبوکوونک‎3‎ مادې د غلظت د مساوي کيدو بهير په خپلسر چ‎3‎ د هغوى د ذرو د حرکت په پايله ک‎3‎ ترسرهکي‎8‎ي،‏ د ډيفوژن په نوم يادي‎8‎ي.‏ که چيرې د خوړواواو هبهبهمالگ‎3‎ د غليظ محلول د پاسه خالص‎3‎ او به ورزيات‎3‎شي؛ نو وبه ليدل شي چ‎3‎ د اوبو ماليکولونه د محلوللاندنيو برخوته او د مالگ‎3‎ ذري ‏(د بيلگ‎3‎ په ډول:‏پوتاشيم پرمنگنيت)‏ د محلول پاسنيو برخو ته تر هغهوخت پورې حرکت کوي کوم چ‎3‎ ددوی غلظتونه (2 - 1) شکل:‏ په محلل ک‎3‎ د منحله مادې د خپريدو عمليهغلظت ‏'خه دد لو*‏‎3‎ په ‏!ولو برخو ک‎3‎ مساوي شي.‏ د ويلو دې پات‎3‎ نه شي دا چ‎3‎ ډيفوژن د موادو د زياتهغوی د ل‎8‎ غلظت په لور ترسره کي‎8‎ي.‏ پورته (2 - 1) شکل په محلولونو ک‎3‎ د ديفوژن عمليه را*يي:‏( دزياتولو له‏'رنگه چ‎3‎ په پورتني شکل ک‎3‎ ليدل ک‎85‎ي،‏ په اوبو ک‎3‎ د پوتاشيم پرمنگني (4امله،‏ په پايله ک‎3‎ د هغوى محلول لاس ته را‎3$‎ چ‎3‎ سور ارغواني رنگ لري او دا رنگ د انحلاليت عملي‎3‎په پيل ک‎3‎ د نوموړي محلول په ‏$ينو برخو ک‎3‎ ليدل ک‎85‎ي؛ مگر د وخت په تيريدو سره د پوتاشيم پرمنگناټماليکولونه د دغه محلولي سيستم په ‏!ولو برخو ک‎3‎ خپري‎8‎ي.‏KMnOفعاليتپه حل کوونکي ک‎3‎ د حل شوو موادو خپريدل او د هغوي د خپريدو چ"کتياد اړيتا وړ لوازم او مواد:‏ بيکر،‏ د ‏*ورولو ميلᄁ‏،‏ قيف،‏ د فلتر کاغذ،‏ نيل توتيا،‏ د سلفر پوډر اومقطرې اوبهک‎7‎نلاره:‏ يو بيکر ترنيمايي برخ‎3‎ د اوبو ‏'خه ډک ک‎7‎ئ او په هغه باندې ل‎8‎‏'ه نيلتوتيا او د سلفرو د پوډرو مخلوط ور زيات ک‎7‎ئ،‏ وگورئ چ‎3‎ د نوموړي محلوط له اجزاو‏'خه کومه ي‎3‎ ډيره ‏*ه خپري‎8‎ي؟ ل‎8‎ ‏'ه وروسته د بيکر محتويات فلتر ک‎7‎ئ،‏ خپل‎3‎ ليدن‎3‎په خپلو کتابچو ک‎3‎ وليکئ.‏ او لاندې پو*تنو ته ‏$واب ورک‎7‎ئ:‏- 1 د مخلوط د اجزاو'خه به کومه يوه په اوبو ک‎3‎ په چ"کتيا سره خپره شي؟- 2 د نوموړي مخلوط کوم جز به د فلتر کولو د عمليي په واسطᄁ جلا شي؟- 3 هغه محلول چ‎3‎ د فلتر کولو ‏'خه وروسته لاس ته را$ي،‏ د کومو اجزاو ‏'خه(1 2) - شکل:‏ د موادو دخپريدلو چ"کتيا او ‏'رنگوالي يو په بل ک‎3‎به جوړ شوي وي؟د ويلو دې پات‎3‎ نه شي چ‎3‎ مواد د خپريدلو له کبله يو د بله ‏'خه توپير لري،‏ هغهمواد چ‎3‎ لوي‎3‎ ذري لري،‏ د خپريدو چ"کتياي‎3‎ د هغه موادو په نسبت ل‎8‎ه ده کوم چ‎3‎ ذرې يي وړې دي.‏١٨

1-2-2: د آسموس عمليه او د اسموتيک فشارد آسموس عمليه:‏ د اوبو يا نورو حل کوونکو موادو تيريدل د تيرون‎3‎ نيم/‏‎7‎ې غشا ‏'خه د آسموس دعملي‎3‎ په نوم يادي‎8‎ي،‏ د نيم/‏‎7‎و تيروونکو عشاو خا 請 يت داس‎3‎ دي چ‎3‎ کوچنيو ذرو ته د تيريدو اجازتورکوي؛ مگر لويو ذرو ته دتيريدو اجازت نه ورکوي،‏ په ر*تن‎3‎ تو-ه د آسموس عمليه د يو لوري له خپريدو‏'خه عبارت ده.‏آسموتيک فشار:‏هغه قوه چ‎3‎ حل کوونک‎3‎ ماده دې ته ه)وې تر ‏'و د نيم/‏‎7‎و تيروونکو غشاو ‏'خه غليظ محلول ته تيرشي ، دي قوې ته ورته ده چ‎3‎ د گازونو تيريدل د زيات فشار لاندې لو*ي ‏'خه د هغه لو*ي په لور چ‎3‎ د ‏!يفشار لاندې دی،‏ ه)ه وي.‏ همدا وارده شوې قوه د سطح‎3‎ په يوواحد باندي،‏ په محلولونو ک‎3‎ د اسموتيکفشار په نوم يادي‎8‎ي.‏هغه مسلکي آله چ‎3‎ د هغ‎3‎ په واسطه د محلولونو فشار اندازه کي‎8‎ي،‏ د اسمومتر ) ( په نوميادي‎8‎ي.‏ اسمومتر د يوې پر دې لرونکي لو*ي ‏'خه چ‎3‎ سورى لرونک‎3‎ کارک‎3‎ سرپوښ هم لري ‏،جوړ شویدی.‏ د سرپوښ د سوري ‏'خه ي‎3‎ يوه ‏*ي+ه ي‎3‎ زنگون کوږى نل تير شوي دي،‏ دا نل د ‏*ي+ه ي‎3‎ تيوب پهواسطه د سيمابي مانو متر سره ت‎7‎ل شوی دی،‏ د اسمومتر په غشاً‏ لرونکي لو*ي ک‎3‎ چ‎3‎ د محلول اسموتيکفشار اندازه کول مطلب وي،‏ اچول کي‎8‎ي.‏ مانومتر کيداي شي چ‎3‎ نيغ پرنيغ په کارکي سرپوښ ک‎3‎ وت‎7‎ل شي،‏د (2 - 3) شکل سره سم اسمومتر د خالصو اوبو ‏'خه ډک لو*ي په دننه ک‎3‎ ک‎85‎دي،‏ دلته د بهير په پيل ک‎3‎خالصه حل کوونکي د تشت ‏'خه اسمومتر ته په ډيره اندازه د حل شوی مادې د وتلو په نسبت محلول تهدننه تيري‎8‎ي ، نو دلته د مايع سطحه د اسمومتر په تيوب ک‎3‎ لوړي‎8‎ي او په هغه ک‎3‎ هايدروستاتيکي فشار په پرلهپسي زياتي‎8‎ي،‏ من%ته راغلی هايدروستاتيکي فشار په پايله ک‎3‎ د تيريدن‎3‎ ‏(ديفوژن)‏ چ"کتيا د اسمومتر په دننهاود اسمومتر په بهرک‎3‎ سره يوشان کي‎8‎ي او ډيناميکي تعادل من#‏ ته را$ي،‏ په همدې وخت ک‎3‎ د اسمومترپه تيوب ک‎3‎ د مايع لوړيدل دري‎8‎ي او اسموتيک فشار چ‎3‎ د اسمومتر درجه لرونکی مانومتر ‏*يي،‏ د تجرب‎3‎لاندې محلول د فشار ‏'خه عبارت دی.‏د رقيقو محلولونو د اسموتيک فشار د محاسبه کولو لپاره وانت هوف د گازونو د قوانينو دمعادل‎3‎ په کارولووړانديز وک‎7‎ او لاندې نظريه ي‎3‎ هم وړاندې ک‎7‎ه:‏د محلولونو مساوي حجمونه ديوشان فشار او تودوخ‎3‎ له شرايطوOsmometerيا PV= nRTnP = RTVلاندې،‏ دمساوي شميرو ذرو لرونک‎3‎ دي:‏دا چ‎3‎ ده،‏ نو هم کيداي شي.‏په دې فورمولونو کP3‎ د محلولونو اسموتيک فشار،‏ V د محلول حجم،‏nد حل شوې مادې د مولونو شمير،‏ T په محلول باندې وارده شوې تودوخهاو R ثابت دی چ‎3‎ په گازونو ک‎3‎ هم کار ول شوی دی.‏R1 −1= 8 ⋅31Joul⋅mol−⋅ kP = CRTnC =v١٩(2 3) - شکل د اسمومتر دستگاه

په الکتروليت محلولونو ک‎3‎ د ذرو شمير د محلول په يوواحد حجم ک‎3‎ ډير دی؛له دې کبله د هغوى اسموتيکفشار زيات دی؛ ‏'رنگه چ‎3‎ په الکتروليت محلولونو ک‎3‎ د ايونونو شمير دغير الکتروليت محلولونو په نسبتزيات دی؛ له دی کبله د الکتروليت محلولونو د آسموتيک فشار له غير الکتروليت محلولونو ‏'خه زياتدی؛ نو هغه فورمول چ‎3‎ د هغه پر بنس د الکتروليت محلولونو اسموتيک فشار محاسبه کيداي شي،‏ پهلاندې ډول دی:‏Pos = iCRTپه دې فورمول ک‎3‎ i د وانت هوف ضريب دی او د محلولونود انفکاک د درج‎3‎ سره اړيکه لري چ‎3‎ په لاندېډول لاس ته را$ي:‏ ‏(په ر*تياچ‎3‎ د الکتروليت موادو د ايونونو شمير*يي)‏د ذرو مجموعى شميرد منحله مادى د مولونو شميرچاپيريال ک‎3‎ خو$نده دی،‏ د وين‎3‎i=Angoticpre ssure.5800KPa4.9KPa0.5د وين‎3‎ دپلازما اسموتيک فشار ‏!اکلی دي چ‎3‎ په − 700د لوړ فشار ‏'خه ‏*کاري‎8‎ي چ‎3‎ د وين‎3‎ غلظت زيات دی،‏ لوړ مرکبونه او مالگه په وينه ک‎3‎ موجود دي چ‎3‎‏)په نوم يادي‎8‎ي اود دې فشاريوه برخه دوی پورې اړه لري ، دا فشار د ان/وتيک فشار )% برخه د ويني د!ول فشار ‏'خه عبارت ده چ‎3‎ د − 3 سره مساوي دی.‏ د اسموس عمليهاو د اسموتيک فشار د نباتاتو په وده او پاي+ت ک‎3‎ بنس"يز رول لري،‏ اسموتيک فشار په نباتاتو ک‎3‎ د ري+‏‎3‎‏'خه تر پورتنيو'وکو پورې د يو ‏'خه تر 5 ميگا پاسکال پوري بدلون مومي؛ داس‎3‎ چ‎3‎ په ري+و ک‎3‎ يو ميگاپاسکال او په پا‎1‎ه او گل ک‎3‎ 5 ميگا پاسکال دي.‏٢٠

ايزوتانيک،‏ هايپرتانيک او هايپوتانيک محلولونهايزوتانيک محلولونه:‏ هغه محلولونه چ‎3‎ عين غلظت او اسموتيک فشار لرونک‎3‎ دي،‏ دا ډول محلولونهله يو بل سره د ايزوتانيک ) ( محلولونو په نوم يادي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د خوړو د مالگ‎3‎ 0محلول او د گلوکوز 5% محلول د وين‎3‎ سره ايزوتانيک دي؛ که چيرې حيواني يا نباتي حجرې د هغوی سرهپه ايزوتانيک محلول ک‎3‎ کي+ودل شي دوی ک‎3‎ کوم بدلون نه ليدل ک‎85‎ي.‏.9%Iso tan icsهايپرتونيک محلولونه:‏ که چيري دکوم محلول غلظت او اسموتيک فشار د ستندرد اود هغه سره دپرتلهشوي محلول ‏'خه زيات وي،‏ دا رن/ه محلولونه يو له بل سره د هايپرتونيک Hypertinic په نوم يادي‎8‎ي.‏که چيرې نباتي او يا حيواني حجرې دهغو سره د هايپرتونيک محلولونو ک‎3‎ کي+ودل شي په دې 請 ورت ک‎3‎به حجرې پوچ‎3‎ اود هغوى Palazmolyi تر سره کي‎8‎ي چ‎3‎ حجرې وچ‎3‎ اوله من%ه ‏$ي.‏هايپوتانيک محلولونه:‏ هغه محلولونه چ‎3‎ د هغوى غلظت او اسموتيک فشار يي د کوم ستندرد او لههغه سره پرتله شوي محلول؛ دبيل/ی په ډول:‏ دوين‎3‎ ‏'خه ل‎8‎ وي دا رن/ه محلولونه يو له بل سره( په نامه يادي‎8‎ي،‏د هايپوتانيک )دحجرو شتون په هايپوتانيک محلولونوک‎3‎دهغوی د Hemolysis لامل گر$ي چ‎3‎حجرې پ‎7‎سي‎8‎ي او په پايله ک‎3‎ حجرې چوياو له من%ه ‏$ي.‏Hypo tanic(2 4) - شکل پلازموليز او هيمولايز شوې حجرې(2 4) - شکل هيمولايز او پلازمولايز شوېغير نارمل حجري ‏*يي:‏په طبي عملياتو ک‎3‎ د ‏'و جزيي فزيالوژيک محلولونو ‏'خه چ‎3‎ د هغوى ترکيب د وين‎3‎ د پلازمايي+ترکيب سره سمون ولري،‏ گ"ه اخيستل کي‎8‎ي،‏ دا ډول محلولونه د ايونونو لرونک‎3‎ دي،‏ پهطبي چاروک‎3‎ هايپرتانيک محلولونه د زخمونو د مين%لو لپاره په کار وړل کي‎8‎ي.‏پختورگي ډير*ه عالي دستگاوې دي چ‎3‎ د هغوى مهمه وظيفه د ميتابوليزم دبهيرد وروستيو محصولونولرې کول دي،‏ دا بهير د اسموس د عملي‎3‎ په واسطه ترسره کي‎8‎ي.‏پختورگي د اوبو اندازه په اورگانيزم ک‎3‎ تنظيموي،‏ په دې بهيرک‎3‎ د پختورگو د پردو د تيريدن‎3‎ وړتيا د اوبو دماليکولونو لپاره خاص هارمون د انتی ديورتيک هارمون Harmon) ( Antidiaretic په نامه د اندازې پورېت‎7‎ل‎3‎ ده.‏ د دې هارمون ل‎8‎ والی په پختورگو ک‎3‎ د اوبو د وتلو او تشوميتيازود زيات والي لامل ‏-ر$ي چ‎3‎حتی 10 وارې د نورمال حد ‏'خه زيات‎85‎ي او د دې هارمون زياتوالی په پختور گو ک‎3‎ د ل‎8‎و اوبو د وتلو لاملگر$ي.‏K,Ca,Mg+ 2+2٢١

فعاليتلاندې شکلونه په ‏$ير سره وگورئ او رو*انه ک‎7‎ئ چ‎3‎ دا حيواني او نباتي حجرې چ‎3‎ په شکلونوک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي پهکوم ډول محلولونوک‎3‎ چ‎3‎ دوی سره هايپرتانيک،‏ هايپوتانيک او ايزوتانيک دي،‏ شتون لري؟ د نوموړو حجرو بدلونونه همو!اکي.‏(2 5) - شکل په ايزوتانيک،‏ هايپرتانيک او هايپوتانيکمحلولونو ک‎3‎ د نباتى او حيواني حجرو حالت2 - -1 2 د حل شوې مادې په شتون ک‎3‎ د حل کوونکی مادې د ب‎7‎اس د فشار ‏!ي"يدلکه چيري په يو لو*‏‎3‎ ک‎3‎ ل‎8‎‏'ه اوبه واچول شي ، دا اوبه په پرله پسي تو-ه ب‎7‎اس ک‎85‎ي او هغه فشار چ‎3‎ دمايع د پورتن‎9‎ برخ‎3‎ د ماليکولونو د ب‎7‎اس په شتونک‎3‎ من#‏ ته را$ي،‏ د ب‎7‎اس د فشار په نوم يادي‎8‎ي،‏مايع مواد د تودوخ‎3‎ په هره درجه ک‎3‎ ب‎7‎اس کولیشي.‏ د مايعاتو د ب‎7‎اس چ"کتيا د هغو د پورتن‎9‎سطح‎3‎ ماليکولونو د شمير پوري اړه لري.‏(2 6) - الف شکل د خالص‎3‎ مايع ماليکولونواو (2 - 6) ب شکل دهماغ‎3‎ مايع ماليکولونه دنهت+تيدونکوموادو سره د محلول په حالت ک‎3‎ پهيوشان شرايطوک‎3‎ ‏*يي:‏ستاس‎3‎ له نظر دکوم لو*ي په سطحی ک‎3‎ دب‎7‎اس کيدو چ"کتيا ډيره لوړه ده؟ آيا په دې لو*‏‎3‎ک‎3‎ د ب‎7‎اس فشار ډير زيات دي؟ ولي؟خالص محلل(2 6) - شکل د خالص حل کوونکي او د هغه محلول د ب‎7‎اس د فشار پرتلهد نه ت+تيدونکوموادو سرهکله چ‎3‎ نه ت+تيدونکي مواد په مايع محلل ک‎3‎ حل شي،‏ تل د مايع په سطحه ک‎3‎ دحل شووموادو ‏$ين‎3‎ذرې د حل کوونکو موادو د ذرو ‏$اى نيسي،‏ دا عمل د حل کوونکو د ماليکولونو د شمير د ل‎8‎والي لامل په٢٢

پورتن‎9‎سطحه ک‎3‎ ‏-ر$ي او دهغه د ب‎7‎اس چ"کتيا ‏!ي"وي چ‎3‎ په دې تو-ه د مايع د ب‎7‎اس فشار هم ‏!ي"ي‎8‎ي.‏د Raoult په نوم عالم کله چ‎3‎ د حل کوونکي د ب‎7‎اس فشار د حل شوي مادې په شتون ک‎3‎ په نري نهت+تيدونکی محلولي موادو ک‎3‎ د ‏'ي‎7‎ن‎3‎ لاندې ونيول؛ نو ي‎3‎ په لاس راوړل چ‎3‎ د محلل د ب‎7‎اس فشار د نهت+تيدونکی مادې په شتون ک‎3‎ نيغ پر نيغ د حل کوونک‎3‎ مادې په غلظت پورې اړه لري:‏P = P No 1په پورتن‎9‎ معادل‎3‎ ک‎3‎ P د حل کوونک‎3‎ مادې د ب‎7‎اس فشاردمنحله مادې په شتون ک‎3‎‏،‏ pد خالص حلN 1 حل کوونک‎3‎ مولي برخه ده،‏ دا چ‎3‎ +کوونکي د ب‎7‎اس فشار اوکي‎8‎ي،‏ ليکلى شو چ‎3‎‏:‏oN1 = 1−N 2N1 N2 ده،‏ نو= 1p − pop = p (1−N ) N =o22pop = p − p No o 2p − p = Δpop N = p − po 2 oΔpN =2po`پورتنی فورمول د راولت د قانون توضيح کوونکی دی او داس‎3‎ ويل کي‎8‎ي:‏ د حل کوونکی د نسبى ب‎7‎اسفشار ‏!ي والى د حل شوې مادې ‏(د محلولونو د ب‎7‎اس د فشار)‏ په شتون ک‎3‎ د حل شوې مادې دمولي برخ‎3‎‏(مولی سهم ‏)سره مساوي ده.‏فعاليتالف-‏ په درې بيلابيلو لو*وک‎3‎ په ترتيب سره خالص‎3‎ اوبه،‏ دبوري يو مولره او د بورې دوه مولره محلول شتون لري،‏ د محلولونود ب‎7‎اس چ"کتيا او د هر يو د ب‎7‎اس فشارلاس ته راوړئ.‏ب-‏ په لاندې شکلونو ک‎3‎ خالص‎3‎ اوبه او د مالگي محلولپه ت‎7‎لي محيط او په ثابته تودوخه ک‎3‎ موجود دي ، د وخت پهتيريدو سره کوم بدلونونه به د دوی د اوبو په اندازه کي وليدلشي؟غليظ محلولحل كوونكيحل شوي(2 7) - شکل:‏ د خالص حل کوونکي او د هغه دمحلول دب‎7‎اس د فشار پرتلهزده ي‎3‎ ک‎7‎ئد خوړو د مالگ‎3‎ دوه فيصده محلول به د کوم ب‎7‎اس فشار لرونک‎3‎ وي؟ که چيرې د هغه حل کوونکی ماده اوبه او د خوړو دمالگ‎3‎ NaCl ماليکولي کتله 58.5 سره مساوي وي.‏حل:‏ په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ د حل کوونکي ياد حل شوي مادې مولي برخه پيدا کووW% = 2%m NaCl = 2gmH 2 O= 92gm/M2g/58.5g⋅mol−1N ===NaCl m/M + m/M 2g/58.5g⋅mol−1+ 98g/18g⋅mol−10.0342mol 0.034m0lN NaCl == = 0.0620.034mol+5.44mol 5.478molΔp0N = Δp= N p = 0.062 ⋅ 101.3kpa = 6.28kpaNaCl p0NaCl٢٣

3: - 1 - 2 د محلولونو د ايشيدو د درج‎3‎ لوړيدلد حل کوونکي اودهغه دمحلول د ايشيدو د درج‎3‎ کميت را*يي چ‎3‎ دخالص حل کوونکي دايشيدو درجه د هغه د نه ت+تيدونکی مادې دمحلول ايشيدو د درج‎3‎ ‏'خه ډيره ‏*کته ده،‏ د دې بدلون لامل‏'ه شی دی؟ د دې پو*تن‎3‎ د سم ‏$واب د لاس ته راوړلو لپاره بايد پيدا ک‎7‎ي شي چ‎3‎ ‏'ه وخت يوه مادهپه ايشيدو را$ي.‏د حل کوونکي د نسبي ب‎7‎اس فشار ‏!ي"يدل چ‎3‎ حل شوې ماده ي‎3‎ لامل ‏-ر$ي،‏ د هغوى دمحلولونودايشيدو په درج‎3‎ باندې هم اغيزه لري.‏ يوه ماده هغه وخت په ايشيدو را$ي چ‎3‎ د هغ‎3‎ دننه ب‎7‎اس فشار دباندن‎3‎ فشار يعني اتموسفير فشار سره مساوي شي.‏ اوبه په يو اتموسفير فشار ک‎3‎ د تودوخ‎3‎ په 100 o ک‎3‎په ايشيدو را$ي.‏ د بورې او د اوبو د محلول د ب‎7‎اس فشار د خالصو اوبود ب‎7‎اس له فشار ‏'خه ‏!ي دی؛ نولهدې کبله چ‎3‎ د ب‎7‎اس فشار يو اتموسقير ته ورسي‎8‎ي ‏،بايد د اوبو د لاندن‎9‎ برخ‎3‎ ماليکولونه پورتن‎9‎ برخ‎3‎ تهولي‎8‎ل شي؛ ‏'رنگه چ‎3‎ دا ماليکولونه د ډيرې ل‎8‎ې انرژ ۍ لرونک‎3‎ دي؛ نو بايد هغوى ته انرژي ورک‎7‎ل شيتر'و پورتن‎9‎ سطحى ته راشي او ب‎7‎اس وک‎7‎ي،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎ د خالص محلل دايشيدو درجه د هغه دمحلول په پرتله ‏*کته ده،‏ دمحلولونود ب‎7‎اس فشار ‏!ي"يدل،‏ ددې لامل گر$ي چ‎3‎ محلولونو ته دومره تودوخهورکول شي کوم چ‎3‎ دهغوى دذرو ترمن#‏ دننه فشار دباند ې فشار سره مساوي شي.‏Cفعاليتد محلولونو د ايشيدو د ‏!کي پيدا کولد اړتيا وړ سامان او لوازم:‏ پيپت،‏ د ‏*ورولو ميله،‏ تست تيوب،‏ فلزي نيونکي پايه،‏ الکولي ‏'راغ او يا دبنسن ‏'راغ،‏د اوبو ‏'خه ډک تشت،‏ مايع پارافين،‏ د بورې يو مولره محلول،‏ CaClک‎7‎نلاره:‏- 1 د مايع يوه نمونه او د ‏*ورولو يوه ميله چ‎3‎ د هغى يو سري‎3‎ ت‎7‎لى وي،‏ واخلئ او هغه په يو تست تيوب ک‎3‎ داس‎3‎ ک‎85‎دئچ‎3‎ ت‎7‎ل‎3‎ برخه ي‎3‎ پورته خوا ته وي.‏- 2 د يو پيپت په واسطᄁ د تجرب‎3‎ لاندې مايع د درې ملي ليترو په اندازه په تست تيوب ک‎3‎ ورزياته ک‎7‎ئ او د پلاستيکي تارپه مرسته ترمامتر د ‏*ي+ه يي تست تيوب سره داس‎3‎ وت‎7‎ئ چ‎3‎ د ترمامترد سيمابو اخيري نقطه د تست تيوب دننه مايع داخريسطح‎3‎ سره په يوه سطحه ک‎3‎ ‏$اى ونيسي،‏ نوموړي موادد ترمامتر له لارې د يو ستيند يا پاې سره ‏!ينگ وت‎7‎ئ.‏ترمامتر اوتست تيوب- 3 يو بيکرد پارافين د مايع ‏'خه نيم ډک ک‎7‎ئ دهغه نري ميلهازماي+تى مايع،‏ تست تيوب او ترمامتر د ‏!ولو په پارافينچي يو سرييپلاستيکیت‎7‎ي دىتارلرونک‎3‎ بيکر ک‎3‎ وردننه ک‎7‎ئ او هغوى ته د تودوخ‎3‎پورې تودوخهد سرچيني په واسطهور ک‎7‎ئ،‏ د پارافينو گرمولو ته دوام ورک‎7‎ئ تر هغه چ‎3‎ثابتى پوکا‎31‎ د ميل‎3‎ د خلاص سر ‏'خه وو$ي،‏ د تستتيوب دننه مواد په پرله پس‎3‎ ډول و*وروئ.‏NaCl ، KNO3، 230 − 40oCد تودوخيبري+ناييمنقلترمامتر(2 8) - شکل د مايعاتو د ايشيدلو د درج‎3‎ د ‏!اکلو دستگاهآزماي+تى مايعلرونكى تستتيوپ٢٤

کله چ‎3‎ د لوم‎7‎ي ‏$ل لپاره مو د مايع پوکا‎91‎ وليدي،‏ د تودوخي درجه يادداشت ک‎7‎ئ او پارافين نورمه گرموئ تر ‏'وچ‎3‎ د پوکا‎1‎يو جوړيدل ودري‎8‎ي،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎ له ‏$ن‎6‎‏'خه پرته د ترمامتر درجه ولولئ او يادداشت ي‎3‎ ک‎7‎ئ،‏ خپل‎3‎ليدن‎3‎ په ‏!ولگي ک‎3‎ ووايئ.‏٢٥مثال:‏ د گلوکوز دوه مولره محلول د تودوخ‎3‎ په کوم‎3‎ درج‎3‎ ک‎3‎ په ايشيدو را$ي؟ د اوبود ايبليو سکوپيکثابت دی.‏حل:‏ΔTb= ECMo0.52L⋅C mol 0ΔTb= ⋅2= 1.04 Cmol LoΔTb= 1.04 CΔTb= T2− T1oooT = ΔT+= 1.04 C + 100C = 101.04 C2boL. C0.52molفکر وک‎7‎يoCoCپه ترموډيناميکى طريقه ثابته شوې ده چ‎3‎ د محلولونو د ايشيدو د درج‎3‎ د بدلون،‏ د محلولونو د مولار!ي او يا مولاليغلظت سره نيغ پرنيغ اړيکه لري.‏د محلول د ايشيدو ‏!کى د هغه د محلل په نسبت لوړ او ثابت نه دی،‏ د وخت په تيريدو سره زياتي‎8‎ي،‏ ول‎3‎؟ د هغه لاملپيدا ک‎7‎ئ.‏4: 1- - 2 د محلولونو د کنگل کيدو د درج‎3‎ ‏!ي"يدلخالص‎3‎ اوبه په يو اتموسفير فشار ک‎3‎ په 0 ک‎3‎ کنگل کي‎8‎ي؛ خو محلول ي‎3‎ د 請 فر ‏'خه په ‏!ي"ودرجوک‎3‎ کنگل ک‎85‎ي،‏ د محلولونو د دى خا 請 يت ‏'خه په ژمي ک‎3‎ د سرکونو د يخ د ويلى کيدلو د چ"کتيا لپارهگ"ه اخيستل کي‎8‎ي،‏ د يخ د ويل‎3‎ کيدلو د چ"کتيا لپاره په سرکونو باندې د مالگ‎3‎ پوډر شيندي.‏ په ‏!ولنيز ډولد محلولونو دکنگل کيدو درجه د هغه د خالص محللد کنگل کيدود درج‎3‎ پرتله ډيره ‏!ي"ه ده او امکان لريچ‎3‎ د 0 ‏'خه هم ‏!ي"ه وي.‏د محلولونو د ب‎7‎اس د فشار ‏!ي"يدل د دې لامل‏-ر$ي تر ‏'و په محلولونو باندې باندنی فشار دومرهوي چ‎3‎ د ذرو ترمن#‏ د دننه فشار سره مساوي وياو محلول د جامد حالت ‏$انته غوره ک‎7‎ي؛ يعن‎3‎ داتموسفير د فشار په اندازه ورباندي فشار وارد ش‎3‎‏.‏د ترموډيناميکي لارو پر بنس تر لاسه شوې دهچ‎3‎ د محلولونو د کنگل کيدو د تودوخو د درجود الکتروليت د محلولونو لپاره= ECM⎫= EC ⎬m ⎭= iECM⎫= iEC ⎬m ⎭(2-9) شکل په جادو او سرکونو ک‎3‎ د سوديم کلورايد شيندنهΔTΔTbbΔTΔTbb

بدلون دمحلولونو د مولاري"ي او يا مولالي"ي غلظت سره نيغ تناسب لري؛ يعن‎3‎‏:‏ثابتدی.‏ΔTfΔTfΔTfΔTf= KCM= KCm= iKC= iKCMmپه پورتنيو معادلو ک‎3‎ E د ايبليو سکوپيک ثابت او K د کريوسکوپيک ثابت ‏*يي؛ يعنى د ايشيدو او کنگلکيدو د درجو ثابتونه دي.‏پو*تنه:‏ د گلوکوز دوه مولره محلول به د تودوخ‎3‎ په کومه درجه ک‎3‎ په ايشيدو راشي؟ د اوبو ايبليوسکوپيکoL. C0.52molفعاليتد اغيزمنو عواملو د لاس ته راوړن‎3‎ لپاره د محلولونو د جوش د نقط‎3‎ د زياتوالي سطحه او د هغوى د کنگل کيدلو ‏!ي"يدلد خالص محلل په پرتله،‏ زده کوونکي دی د لاندې جدول په شان ‏'و محلوله جوړ اود هغوى د ايشيدو او کنگل کيدو د درجواندازې دې لاس ته راوړي.‏ ‏(په دې تجرب‎3‎ ک‎3‎ دې دمحيطي فشار يو اتموسفيرپه پام ک‎3‎ ونيسي)‏د منحله مادې ډولبورهبورهسوديم کلورايدسوديم نايتريتکلسيم کلورايد1112غلظت په مولل 1101.56101.04101.04101.03د ايشيدو د درج‎3‎ 100.520شروع C-5.55-3.71-3.71-3.71د کنگل کيدو د - 1.85C درج‎3‎ شروع 0د منحله مادې دذرو د مولونو شميرالف-‏ د سوديم کلورايد او پوتاشيم نايتريت د يومولره محلولونو د ايشيدو ‏!کي سره پرتله ک‎7‎ئ او پايل‎3‎ي‎3‎ وليکئ.‏ب-‏ د سوديم کلورايد د يو مولره او د بورى دوه مولرهمحلولونو د ايشيدو ‏!کي سره پرتله ک‎7‎ئ او پايل‎3‎ ي‎3‎وليکئ.‏ج-‏ د سوديم کلورايد د يو مولره او بورى دوه مولرهمحلولونو د ايشيدو ‏!کي سره پرتله ک‎7‎ي او پايلی ي‎3‎وليکئ.‏(2 -10) شکل د محلولونو د ايشيدو او کنگل کيدو د درجو اودغلظت تر من#‏ د ت‎7‎ون گراف٢٦

محللاوبهد-‏ د سوديم کلورايد او پوتاشيم نايتريت د کنگل کيدو د ‏!کي د ‏!ي"يدو سطحه او د بورې يو مولره محلولد خالصو اوبو د کنگل کيدود ‏!کي دبدلون سطح ‏'رن/ه ده؟ هغه و'ي‎7‎ئ اوپايله ي‎3‎ وليکئ؟ه - لاس ته راغل‎3‎ پايل‎3‎ د يو يا ‏'و قوانينو په ډول توضيح ک‎7‎ئ او هم وواياست چ‎3‎ دا قانون په نورومحلولونو ک‎3‎ هم په کاروړلی شي که نه؟(2-2) جدول د محللو د ‏$ينو د E او K ثابتونهد ايشيدو درجه (C ( o100K (0 C)f1.86E (0 C)b0.51د کنگل کيدودرجه C) ( o0-22.99-63.55.5-111.5-116.2179.876.561.280.146.234.5208.0304.705.123.831.7940m5.033.632.532.342.025.95CCl 4CHCl 3C 6H 6CS 2C 4H 16Oد ايبليو سکوپيک او کريوسکوپيک په طريقو کولاي شئ د منحله مادې ماليکول‎3‎ کتله پيدا ک‎7‎ئ،‏ ‏'رنگهدي؛ نو:‏ΔT = K.fM =m.1000g.molalm.Mk.m.1000g.molalΔT .mfC = او Δ T fچ‎3‎ = KCmm.1000g.molalM. m.5 گرامه حل شوي ماده پهمثال:د حل شوې مادې ماليکول‎3‎ کتله په هغه محلول ک‎3‎ پيداک‎7‎ئ کوم چ‎3‎ 12K− درجو ک‎3‎ کنگل شوې وي.‏ 100 گرامه حل کوونکي ک‎3‎ حل او د تودوخ‎3‎ په C حل:‏( =1.86)m = 5.12gmSol= 100g0ΔTf= −0.28CM = ?0.280oKm.1000g.molalM =ΔTf. m5.12g.1000g.molal.1.86M =0.2800M = 340g/ molM = 340amu2-2: الکتروليت او غير الکتروليت محلولونهله تيرو ‏!ولگيو ‏'خه په ياد لري چ‎3‎ د آيوني مواد اوبلن محلولونه د بري+ناهادي او خالص‎3‎ اوبه ډيرې ل‎8‎ېاو HF مرکبونود محلولونو بري+نايی هدايت دخالصو اوبو په3د بري+نا هادى دي،‏ دNH , HCl,NaCl٢٧

پرتله زيات دي،‏ دا رن/ه مواد چ‎3‎ د هغوى اوبلن محلولونه بري+نا تيرونکي دي ‏،د الکتروليتي موادو په نوماو د هغوى محلولونه د الکتروليت محلول په نوم يادي‎8‎ي.‏ الکتروليتي مواد په الکتروليت محلولولونو ک‎3‎ پهل‎8‎ه اندازه او يا په زياته اندازه په آيونونو ‏!و!ه ک‎85‎ي.‏فکر وک‎7‎يپه الف،‏ ب،‏ ج شکلونو ک‎3‎ د ‏'و اوبلن الکتروليت محلولوي‎3‎ بري+نايي هدايت يو د بل سره پرتله شوي دي،‏ الکتروليتاو غير الکتروليت محلول يو له بل ‏'خه جلا او د هغوى بري+نايي تيرونه يو له بل ‏'خه توپيروک‎7‎ئ.‏الف ب ج(2-11) شکل الف-‏ د امونيا اوبلن محلول ب-‏ ⋅ محلول ج-‏ د بورې محلول په اوبو ک‎3‎CuSO4 5H2Oالکولونه او ايودين د بر*نا تيروونکي نه دي،‏ د غير الکتروليت په نوم يادي‎8‎ي او د هغه محلول د غيرالکتروليت محلول په نوم يادوي په اوبوك‎3‎‏،‏ د غير قطبي ماليکولي مرکبونو د حل کيدلو ‏'خه او يا غيرقطبي محلل ‏'خه حا 請 ل شوي،‏ د غير الکتروليت په نوم يادي‎8‎ي،‏ ‏$که په همداس‎3‎ ماليکولونو ک‎3‎ ايونونهنه تشکيلي‎8‎ي او د بري+نا بهير من%ته نه را$ي.‏1: - 2-2 د ضعيف او قوي الکتروليتونو محلولونهپه 1887 کال ک‎3‎ د ارهينوسArrhenus په نوم عالم د الکتروليت او غير الکتروليت محلولونو ترمن#‏ دکوليگاتيفو خوا 請 و توپير د الکتروليتيکي ‏!و!ه کيدو د تيوري پربنس چ‎3‎ خپله ي‎3‎ وړاندې ک‎7‎ې ده،‏ رو*انهک‎7‎‏،‏ د دې تيورى بنس"يز ‏!کى په لاندې ډول دي:‏- 1 هغه مواد الکتروليت دي چ‎3‎ د حل کيدلو په وخت ک‎3‎ په چارج لرونکو ايونونو ‏!و!ه شي،‏ دايونونوکميت او چارج دالکتروليتي او ‏!و!ه شو موادو خوا 請 و پوري اړه لري.‏- 2 کيدای شي چ‎3‎ الکتروليت مواد ‏!ول په ايونونو ‏!و!ه نه شي،‏ د هغوى د ماليکولونو ‏'خه ‏$ين‎3‎ ‏!و!‏‎3‎شي،‏ خو د هغوى ‏$ين‎3‎ نور شمير ماليکولونه نه ‏!و!‏‎3‎ کي‎8‎ي،‏ د ‏!و!ه کيدو درجه ) α) د الکتروليت موادوکيفيت او ‏'رنگوالي را ‏*يی.‏د ‏!و!ه کيدو درجه د!و!ه شوو ماليکولونو د شميرو ويشل پر الکتروليتي مادې د ماليکولونو ‏!ول شميرباندې ‏*يي:‏ α٢٨=N iN

α =< 1 0 ده.‏٢٩- 3 د الکتروليتونو د ‏!و!ه کيدو تيوري،‏ د الکتروليتونو د ‏!و!ه کيدو درجه ) α) د محلولونو د مقداري‏$ان/‏‎7‎تياو ‏'خه بولي،‏ که چيري ماده الکتروليت نه وې،‏ 0 ده.‏ کله چ‎13‎‏⇒‏ α ته ن‎8‎دي شي،‏ داالکتروليتونه قوي وي او که چيري الکتروليتي مواد ضعيف وې < αد الکتروليتي موادو نورې ‏$ان/‏‎7‎تياوې د ‏!و!ه کيدو له ثابت ‏$خه عبارت دی،‏ د ‏!و!ه کيدو درجه،‏ د‏!و!ه کيدو د ثابت او د غلظت تر من#‏ اړيکه،‏ استوالد Ostwald لاس ته راوړه،‏ دغه عالم د اسيتيک اسيد( CH COOH ضعيف تيزاب ‏'خه په ‏-"ه اخيستو د ‏!و!ه کيدو موضوع و'ي‎7‎له چ‎3‎ د ‏!و!ه کيدو معادله3)ي‎3‎ په لاندې ډول ده:‏CH3COOH⎯⎯→3−CH − COO +←H+د کتل‎3‎ د اغيزې قانون په دې معادل‎3‎ باندې ترسره کوو:‏K =+−[ H ][ CH COO ]3[ CH − COOH]33 لوم‎7‎نى غلظت Cاو د ايونونو غلظت ي‎3‎ C ‏'خه عبارت وې،‏ نو داکه چ‎5‎رې د COOHتيزاب په بشپ‎7‎ه ‏!و!ه شوي نه دي چ‎3‎ د هغه K ي‎3‎ په لاندې ډول لاس ته را$ي:‏Cα⋅CαK =C − Cαα2 22C α Cα= =C(1−α)1−αaCH −α

فعاليتد خپل‎3‎ زده ک‎7‎ې لپاره لاندې فعاليت تر سره ک‎7‎ئ:‏- 1 په اوبو ک‎3‎ د لاندې مرکبونو د ‏!و!ه کيدو معادل‎3‎ وليکئ.‏Cr (NO ) ج-‏ ، Na CO ب-‏ ، ( NH ) PO3 32 3الف-‏ 4 3 4- 2 د لاندې مرکبونو ‏'خه کوم يو په محلولو ک‎3‎ په ماليکولي ب‎2‎ه او کوم يو په ايوني ب‎2‎ه اوسيدلی شي.‏الف-‏ ميتانول،‏ ب-‏ سوديم نايتريت،‏ ج-‏ پوتاشيم کلورايد،‏ د-‏ اسيتونمولر دی،‏ دهغه د ‏!و!ه⋅ 3د ايونونو غلظت دH مثال:‏ د فارميک اسيد 0 1 مولره محلول ک‎3‎ د هايدروجن ) کيدو سليزه لاس ته راوړئ.‏حل:‏100 ‏.د!و!ه شو و مولونو شمير= د موادو دآيونى ‏!و!ه کيدولو سليزهدمحلول دمواد د مولونو ‏!ول مقدار4.21 10−−34.2⋅10molar100 = 4.210.1molar(+.% د ايوني ‏!و!ه کيدو سليزهفعاليتکه چيرې د اسيتيک اسيد ) مولره محلول د ايوني ‏!و!ه کيدو د درج‎3‎ سليزه 0مساوي وي،‏ د هايدروجن د ايونونو غلظت ي‎3‎ لاس ته راوړئ.‏935%. سره0.2(CH COOH3(3-2) د ‏$ينو الکتروليتيو موادو د ‏!و!ه ک‎5‎دو د ثابتو جدول:‏Ka نوم فورمول٣٠

ضعيفه القلي ‏-ا-‏ ن‎3‎Kb كتيون فارمول د القلي نوم٣١

د دويم ‏'پرکي لن‎6‎يز* د محلولونو ‏$ين‎3‎ خواص د هغوي دحل شوې او حل کوونک‎3‎ مادې پورې اړه نه لري؛ بلک‎3‎ د هغویپه غلظت او د ذرو له حرکت سره اړيکه لري دا خواص د کوليگاتيفو خوا 請 و په نوم يادي‎8‎ي او له آسموسعملي‎3‎ او ازموتيک فشار،‏ په محلول ک‎3‎ د محلل د ب‎7‎اس د فشار ‏*کته کيدل،‏ د محلول د کنگل کيدو اوايشيدو درجي ‏$خه عبارت دي.‏* د حل شوې او حل کوونک‎3‎ مادې د غلظت د مساوي کيدو بهير په خپل سر چ‎3‎ د هغوى د ذرو دحرکت په پايله ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ي،‏ د ډيفوژن په نوم يادي‎8‎ي.‏* هغه قوه چ‎3‎ حل کوونک‎3‎ ماده دې ته ه)وي تر ‏'و د نيم/‏‎7‎و تيرونکو غشاو ‏'خه غليظ محلول ته تيرهشي،‏ دې قوې ته ورته ده چ‎3‎ د گازونو تيريدل د زيات فشار لاندې لو*ي ‏'خه هغه لو*ي په لور چ‎3‎ د ‏!يفشار لاندي دی،‏ ه)ويي.‏ همدا وارده شوې قوه د سطح‎3‎ په يوواحد باندي،‏ په محلولونو ک‎3‎ د اسموتيکفشار په نوم يادي‎8‎ي.‏هغه مسلکي آله چ‎3‎ د هغى په واسطه د محلولونو فشار اندازه کي‎8‎ي،‏ د اسمومتر ) (Osmometer په نوميادي‎8‎ي.‏* ايزوتانيک محلولونه:‏ هغه محلولونه چ‎3‎ عين غلظت او اسموتيک فشارولري،‏ دا ډول محلولونه يوله بل سره د ايزوتانيک ) محلولونو په نوم يادي‎8‎ي.‏‏*هايپرتونيک محلولونه:‏ که چيري دکوم محلول غلظت او اسموتيک فشار د ستندرد اود هغه سره دپرتلهشوي محلول ‏'خه زيات وي،‏ دا رن/ه محلولونه يو له بل سره د هايپرتونيک Hypertinic په نوم يادي‎8‎ي.‏* که چيرې نباتي او يا حيواني حجري دهغو سره هايپرتونيک محلولونو ک‎3‎ کي+ودل شي په دې 請 ورت ک‎3‎٣٢( Iso tanicsحجرې پوچ‎3‎ او د هغوى Palazmolyi ترسره کي‎8‎ي چ‎3‎ حجرې وچ‎3‎ اوله من%ه ‏$ي.‏* هايپوتانيک محلولونه:‏ هغه محلولونه چ‎3‎ د هغوى غلظت او اسموتيک فشار د کوم ستندرد او له هغهسره پرتله شوي محلول؛ دبيل/ی په ډول:‏ د ويني ‏'خه ل‎8‎ وي،‏ دا رن/ه محلولونه يو له بل سره هايپوتانيک( دي،‏ د حجرو شتون په هايپوتانيک محلولونوک‎3‎ دهغوی د Hemolysis لامل گر$يچ‎3‎ حجرې پ‎7‎سي‎8‎ي او په پايله ک‎3‎ حجرې چوي او له من%ه ‏$ي.‏* د حل کوونکي د نسبي ب‎7‎اس فشار ‏!ي والى ‏(د محلولونو د ب‎7‎اس فشار)‏ د حل شوې مادې په شتون ک‎3‎ دحل شوې مادې دمولي برخ‎3‎ ‏(مولي سهم ‏)سره متناسب دی .* د حل کوونکي د نسبي ب‎7‎اس فشار ‏!ي کيدل چ‎3‎ حل شوې ماده ي‎3‎ لامل ‏-ر$ي،‏ د هغوى دمحلولونودايشيدو په درج‎3‎ باندې هم اغيزه لري.‏ يوه ماده هغه وخت په ايشيدو را$ي چ‎3‎ د هغ‎3‎ دنني د ب‎7‎اس فشار دهغه د باندني فشار سره يعن‎3‎ اتموسفير د فشار سره مساوي شي.‏* د محلولونو د ب‎7‎اس د فشار ‏!ي"يدل د دي لامل ‏-ر$ي تر ‏'و په محلولونو باندې باندنی فشار دومره ويچ‎3‎ د ذرو ترمن#‏ د دنني فشار سره مساوي وي او محلول د جامد حالت ‏$انته غوره ک‎7‎ي؛ يعن‎3‎ د اتموسفيرد فشار په اندازه ورباندې فشار وارد شي.‏د ترموډيناميکي لارو پر بنس تر لاسه شوې ده چ‎3‎ د محلولونو د کنگل کيدو د تودوخو د درجو بدلونHypotan ic )

٣٣دمحلولونو د مولارل"ي او يا مولالي"ي غلظت سره ن‎5‎غ متناسب دی.‏* هغه مواد چ‎3‎ د هغوى اوبلن محلولونه بري+نا تيرونکی دی،‏ د الکتروليت موادو په نوم او د هغوى محلولونهد الکتروليت محلول په نوم يادي‎8‎ي.‏ الکتروليت مواد په الکتروليت محلولولونو ک‎3‎ په ل‎8‎ اندازه او يا په زياتهاندازه په آيونونو ‏!و!ه ک‎85‎ي.‏* د الکتروليتونو د ‏!و!ه کيدو تيوري،‏ د الکتروليتونو د ‏!و!ه کيدو درجه ) α) د محلولونو د مقداري ‏$ان/‏‎7‎تياو‏'خه بولي،‏ که چيرې ماده الکتروليت نه وې،‏ 0 وه کله چ‎13‎‏⇒‏ α ن‎8‎دې شي نو الکتروليتونه قويوې او که چيرې الکتروليت مواد ضعيف وې < αد دويم ‏'پرکي پو*تن‎3‎‏'لور ‏$وابه پو*تن‎3‎- 1 د حل شوو او حل کوونکو موادو ترمن#‏ په خپل سر د غلظت د مساوي والي بهير د هغوى د ذرو دحرکت په پايله ک‎3‎ د ............. په نوم يادي‎8‎ي.‏الف - نفوذ ب-‏ ډيفيوژن ج-‏ الف او ب دواړه د-‏ Eiffusion- 2 هغه مواد چ‎3‎ لوي‎3‎ ذرې لري،‏ د خپريدو چ"کتيا ي‎3‎ د هغو موادو په نسبت -- ده کوم چ‎3‎ ذرې ي‎3‎وړې دي.‏الف-‏ زيات ب-‏ کوچني ج-‏ مساوي د-‏ متوسط- 3 بايد ووايو،‏ چ‎3‎ تل ډيفيوژن د.......‏ غلظت ‏'خه د ........... غلظت په لور .... ترسره کي‎8‎ی .الف-‏ ډير،‏ ل‎8‎ ب-‏ ل‎8‎‏،‏ ډير ج-‏ مساوي،‏ مساوي د-‏ هي&‏ يو- 4 د اوبو يا نورو حل کوونکو موادو تيريدل د تيرون‎3‎ نيم/‏‎7‎ې غشا ‏'خه -- د عملي‎3‎ په نوم يادي‎8‎يالف-‏ د اسموس عمليه ب-‏ اسموتيک فشار ج-‏ الف او ب د-‏ هي&‏ يو- 5 ماده هغه وخت ايشي‎8‎ي چ‎3‎ د هغ‎3‎ د ننه ب‎7‎اس فشار د...............‏ فشار سره مساوي شي.‏الف-‏ تودوخه ب-‏ اتموسفير ج-‏ په هغه وارد شوي فشار د-‏ د ننه فشار- 6 د محلولونو د ب‎7‎اس فشار لامل ک‎85‎ي تر ‏'و په محلول باندې په هغه اندازه باندن‎3‎ فشار وارد شيچ‎3‎ د ............. فشار سره مساوي وي او محلول د جامد حالت ‏$انته غوره کوي.‏الف-‏ د ذرو ترمن#‏ د داخلي ب-‏ د اتموسفير د فشار سره مساوي ج-‏ الف او ب دواړه د-‏ هي&‏ يوα =< 1 0 ده.‏- 7 د گلوکوز 5% محلول د خوړود مالگ‎3‎ د 5% محلول سره ............ دی.‏الف-‏ هايپرتانيک ب-‏ هايپوتانيک ج-‏ ايزوتانيک د-‏ هي&‏ يو- 8 په عمومي ډول د محلولونود کنگل کيدو درجه د هغوى خالصو محللو د کنگل کيدو د درج‎3‎‏'خه-----‏ ده.‏الف – ‏!ي"ه ب – لوړه ج - يوشان د – هي&‏ يو- 9 الکتروليت مواد په محلولونوک‎3‎ پر ..................... تفکيک او ‏!و!ه ک‎85‎ي.‏الف-‏ ايونونه ب-‏ ماليکولونه ج-‏ راديکالونه د-‏ کتيونونه- 10 غير الکتروليت مواد هغه مواد دي چ‎3‎ په محلل ک‎3‎ د حل کيدلو په وخت په ............ پارچهک‎85‎ي.‏

الف-‏ ايونونو ب-‏ ماليکولونو ج-‏ اتومونو د-‏ کتيونونوتشريحي پو*تن‎3‎‏:‏) ک‎3‎ حل ک‎85‎ي،‏ د محلول- 1 د سلفونيل امايد غير مفر مرکب6د ب‎7‎اس فشار چ‎3‎ د هغه د 5g گرام په اسيتون ک‎3‎ ليدل ک‎85‎ي،‏ په ‎10‎تودوخه ک‎3‎ به ‏'ومره وي؟ د خالصاسيتون د ب‎7‎اس فشار په دې تودوخه ک‎3‎ 400 دی.‏(2H6OC په اسيتون H O N SgC8 2 2mmHgg د فارم امايد مرکب په 100g اوبو ک‎3‎ د تودوخ‎3‎ په 30 ک‎3‎ حل شوی دی،‏ د نوموړي محلولد ب‎7‎اس فشار ‎31‎دی؛ mmHg که چيرې په دې تودوخه ک‎3‎ د خالصو اوبو د ب‎7‎اس فشار ‎31‎وې،‏د هغه ماليکولي کتله لاس ته راوړئ.‏g خالصو اوبو ته ور زياته شي چ‎3‎ په 0 تودوخه ک‎3‎ داوبو د ب‎7‎اس فشار د‎5‎ 0 تورته ‏!ي شي؟g د يوى عضوي مادې او 75 بنزين له حل کولو ‏'خه په لاس راغلی دی کهچيرې د دې محلول د كن/ل د!ي"يدو ‏!کی يي وي،‏ د عضوي مادې ماليکولى فورمول ي‎3‎ کومدی؟ عضوي ماده د کاربن او هايدروجن ‏'خه تشکيل شوې ده.‏4- 5 د وين‎3‎ د هيموگلوبين کتله ⋅ 6 ده،‏ د هيموگلوبين ‏'ومره اندازه په ‎100‎ملى ليتره محلولته ورسي‎8‎ي؟ک‎3‎ حل شي چ‎3‎ د اسموتيک فشار ي‎3‎ په 25بنزين ک‎3‎ حل- 6 د خالص بنزين د کنگل کيدو درجه ‎5‎ده،‏ C کله چ‎3‎ 1شي،‏ د حا 請 له محلول د کنگل کيدو نقطه 4 سره به مساوي وي د بنزين د کنگل کيدو مولي ثابت‏(كرسکوپيک ثابت)‏ ‏.‏‎5‎دی،‏ 12 د نفتالين ماليکولي کتله به ‏'ومره وي؟.8mmHgo CmL100g نفتالين په 15g.o Cg− 0.975.25 - 2( NH 2 ( بايد 100) 2- 3 ‏'و گرامه يوريا ) CO.- 4 يو محلول له 2.4o C,866.15torr تودوخه ک‎3‎ o C.4o.95oC10٣٤

دريم ‏'پرکيدکيمياوي تعاملونو چ"کتياآياکله مو د ميوو لکه:‏ د انگورو،‏ م‎2‎و،‏ زردالو او نور و پخيدلو ته پام شوى دی چ‎3‎ ‏'رنگه پخي‎8‎ي او دخوړلو وړ-ر$ي؟ هرومرو د ميوو پخيدل يو کيمياوي بهير او د کيمياوي تعاملونو پربنس ترسره کي‎8‎ي.‏ کومعوامل د کيمياوي تعاملونوپه چ"کتيا ک‎3‎ بنس"يز رول لوبوي؟ د کيمياوي تعاملونو دچ"کتيا معادل‎3‎ ‏'رنگهکيداي ش‎3‎ په لاس راوړل شي؟په دې ‏'پرکي ک‎3‎ چ"کتيا اودکيمياوي تعاملونود چ"کتيا د بدلونونو عوامل د ‏'ي‎7‎ن‎3‎ لاندې نيول کي‎8‎ياو دتعاملونو په چ"کتيا ک‎3‎ اغيزمن فکتورونه ‏'ي‎7‎ل ک‎85‎ي،‏ د دې ‏'پرکي په لوستلو به پورتنيو پو*تنواو هغوى ته ورته پو*تنو ته ‏$وابونه وړاندې او د کيمياوي تعاملونو د چ"کتيا په اړه به معلومات لاس تهراوړئ.‏٣٥

1 - 3 د کيمياوي تعاملونو چ"کتياد کيمياوي تعاملونو د سرته رسيدلو د'ي‎7‎ن‎3‎ لپاره دوه مطلبونه په پام ک‎3‎ نيول کي‎8‎ي،‏ لوم‎7‎ى دا چ‎3‎ آياتعامل د انرژي او د نورو پارامترونو له کبله تر سره شوى دى او يا نه؟ د تعامل د سرته رسولو لپاره ‏'ومره وختته اړتياشته؟کيمياوي کينتيک Kinetics) ( Chemical چ"کتيا او د کيمياوي تعاملونو ميخانيکيت تر ‏'ي‎7‎ن‎3‎ لاندېنيسي.‏ دتعريف پر بنس دکيمياوي تعاملونو چ"کتيا دلوم‎7‎نيو موادو بدلون په محصولونواو دتعامل بيلابيلپ‎7‎اوونه ‏!اکي يا په بل عبارت د تعاملونو چ"کتيا،‏ د يو تعامل ميخانيکيت او په محصولونوباندې دلوم‎7‎نيوموادودتبديليدو دبهيرمخه ‏!اکي،‏ په کيمياوي معادل‎3‎ ک‎3‎ د موادو د بدلون ‏'رن/والی يو پر بل باندې نه‏*کاري‎8‎ي؛ خو يوازې لوم‎7‎ني مواد او نهايي محصولات ور*ودلی شي.‏په عموم‎3‎ ډول د تعاملونو په چ"کتيا ک‎3‎ موثر عوامل د لوم‎7‎نيو موادو او محصولونو ماهيت،‏ د لوم‎7‎نيوموادو غلظت او د تعامل تودوخه ده،‏ ‏$يني نور پارامترونه هم دموادو د تعاملونو په چ"کتيا ک‎3‎ اغيزه لري چ‎3‎د هغو بيل/ه کيداي شي کتلستونه وړاندې شي.‏ولی کيميا پوهان د کيمياوي تعاملونو له چ"کتيا سره علاقه لري؟- 1 کيميا پوهان غواړي چ‎3‎ کيمياوي تعاملونو ته چ"کتيا ورک‎7‎ي تر ‏'و د لوړکيفيت لرونکي محصولاتپه ل‎8‎ وخت ک‎3‎ لاس ته راوړي او د لوم‎7‎نيو مواد و د بي%ايه ل/+ت ‏'خه مخنيوی وک‎7‎ي.‏- 2 کيميا پوهان د نه غو*تنونکو تعاملونو چ"کتيا د کموالي او په ودريدلو پل"نه ک‎3‎ دي چ‎3‎ تر'و له دیلارې سره مناسب شرايط د تعامل کوونکو مواد و دساتلو او د نيم عمر د زياتوالى لپاره لاس ته راوړي.‏د تعامل عمومي معادله + په پام ک‎3‎ ونيسئ،‏ د من%ن‎9‎ چ"کتيا د تعريف پهکارولو سره«‏ متوسطه چ"کتيا عبارت ده له:‏ د لوم‎7‎نيو موادو او يا د محصولو موادو د غلظت د بدلون حا 請 لضرب د وخت پر يو واحد ک‎3‎ ده»‏ د پورتني تعامل لپاره کيداي شي چی وليکل شي:‏[] A −1δ[] B −1δ[] C δ[]D−1 δ −1V = = = =a δ t b δ t c δ t daA bB⎯→cC + dDδ tپورتن‎9‎ معادله د لوم‎7‎نيو موادو او محصولو نسبي چ"کتيا ‏*يي.‏د تعاملونو چ"کتيا د لاس ته راغلو موادو اويا د مصرف شوو لوم‎7‎نيو مواد و مقدار پورې اړه لرې کومچ‎3‎ يو کيمياوي تعامل ک‎3‎ د وخت په يو واحد ک‎3‎ په مصرف رسيدلى دی چ‎3‎ تل په مولر پريوې ثانيی ک‎3‎‏*ودل کي‎8‎ي.‏لوم‎7‎ى مثالC 9 مرکب او اوبو تعامل په پام ک‎3‎ نيسو:‏4د H Cl٣٦

C H Cl H O → C H OH + HCI49+2 4 9که چيرې په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ تعامل د ‎0‎بيوتايل کلورايد سره پيل ک‎7‎و،‏ پرله پس‎3‎ دنوموړي مرکبغلظت کمي‎8‎ي،‏ د تعامل دتر سره کيدو په بهير ک‎3‎ دبيوتايل کلورايد د غلظت بدلون دپايل‎3‎ نمون‎3‎ اخيستلىشوېِ‏ دي او په (3 - 1) جدول ک‎3‎ ليکل شوي دي.‏C 9H Cl.1mol/ L− Δ C H Cl=Δt] 4 4 9 [ دL 1دغلظت بدلون=Δtمن%ن‎9‎ چ"کتياپه دې معادل‎3‎ ک‎3‎ Δ بدلون،[‏ ‏]غلظت ‏*يي او Δ د غلظت د!اکلو د اندازو ترمن#‏ دوخت دبدلون4 په غلظت ک‎3‎ کم+ت راغلی دی.‏ د ډير ل‎8‎ بدلون لپاره دليکه ده،د منف‎3‎ علامه (−) ‏*يي چ‎3‎ دδعلامه ‏(د فرنسيال د علام‎3‎‏)‏ په کار وړل کي‎8‎ي.‏د (3 - 1) جدول سره سم،‏ د 50sec ‏'خه وروسته د بيوتايل کلورايد غلظت د 0مولر ته ‏!ي"ي‎8‎ي،‏ نو من%ن‎9‎ چ"کتيا د وخت په دې شيب‎3‎ ک‎3‎ په لاندې ډول لاس ته را$ي:‏. 1 مولره ‏'خه‎0.0905‎=−( − 0.100)( 50 − 0)SectC 9H Cl−10.0905 mol.L−1= 1.9molar.Secمن%ن‎9‎چ"کتيانوري چ"کتياوې د وخت د بدلون او د لوم‎7‎نيو موادو غلظت د بدلون پر بنس په (3 - ‎1‎‏)جدول ک‎3‎ليکل شوي دي؛ ‏'رنگه چ‎3‎ په دې جدول ک‎3‎ ليدل ک‎85‎ي،‏ من%ن‎9‎ چ"کتيا د وخت په تيريدو او بدلون سرهپه پرله پسي تو-ه ‏!ي"ي‎8‎ي او په پای ک‎3‎ داس‎3‎ وخت رسي‎8‎ي چ‎3‎ دا چ"کتيا ثابته پات‎3‎ کي‎8‎ي.‏او اوبو د تعامل اړونده پايل‎3‎من%ن‎9‎ چ"کتيا په مول فى ثانيهد بيوتايل کلورايد غلظتوختC 943) (1 - جدول H Cl01.9⋅10−40.1000.09050501.7 ⋅10−41.58 ⋅101.4⋅10−4−41.22⋅101.01⋅10−4−40.08400.07410.06710.05490.04481001502003004001.8⋅10−40.03685001.56⋅10−40.0200800C 9H Cl4د پورتني جدول پايل‎3‎ کيداى شي چ‎3‎ د لاندې گراف په ب‎2‎ه وړاندې شي،‏ په دې گراف ک‎3‎٣٧

غلظت په مولر د y په محور او وخت په secد x په محور ک‎3‎ ‏!اکل شوى دی:‏د تعامل د چ"کيتا د لاسته راوړلو او وړاندو‎4‎نو بله لاره دشيبه ييزې چ"کتيا ب‎2‎ه ده،دلته د تعامل چ"کتيا د وخت په هرهشيبه ک‎3‎ د مماس د ليک ميل د غلظت د بدلونونو په منحنيد وخت په يو واحد ک‎3‎ په ‏!اکل‎3‎ شيبه ک‎3‎ لاس ته را$ي؛ دبيلگ‎3‎ په ډول:‏ د شيبه يزې چ"کتيا د لاس ته راوړلو لپاره پهوخت ک‎3‎ د پورتني تعامل لپاره کيداي شيقايم الزاويه مثلث رسم شي چ‎3‎ د هغه وتر د مماس ليک دمنحني په گراف باندې وي او د هغه يوه ضلعه د 400‏'خه تر ‎800‎په ل‎7‎ک‎3‎ ‏(دا ل‎7‎ونه په خپله خو*ه دي)‏ اود0.017molar او .042molarsect = 60sec`secکيداي شي په= tga = د مماس د ليک ب‎2‎هsec=30 −.017 − 0.042= 6.2⋅10800 − 600لوم‎7‎ى چ"كتياچ"كتيا په 600 ثانيو ك‎3‎هغه متناظر ‏!کی د غلظت دمحورله پاسه په ترتيب سره 0لاس راوړ شي:‏مخامخ ضلعهن‎8‎دې ضلعه(3 1) - شکل د وخت سره سم د بيوتايل کلورايد غلظت ‏*يي600 5 ک‎3‎د مماس د ليک ميل=‏ چ"کتيا په2: - 3 د تعاملونو د چ"کتيا اندازه کولد کيمياوي تعاملونو د چ"کتيا اندازه کول آسان کار نه دى؛ ‏$که د غلظت د بدلونونو پوره اندازه کول پهاسان‎9‎ سره ترسره کيدای نه شي.‏ هغه تعاملونه چ‎3‎ د هغوى چ"کتيا سسته وې ‏،کيداي شي چ‎3‎ د وختپه بيلابيلو فا 請 لو ک‎3‎‏،‏ د تجزيه شوو موادو د مخلوط يوه اندازه وايستل شي اود غلظت د بدلونونو اندازهواخيستل شي چ‎3‎ ددې غو*تن‎3‎ لپاره کيداي شي د سپکتر فوتومتر په نامه آل‎3‎ ‏'خه گ"ه واخستل شي.‏په هغو تعاملونو ک‎3‎ چ‎3‎ په چ"ک‎9‎ سره سرته رسي‎8‎ي،‏ نه شي کيداي چ‎3‎ د دې آلى ‏'خه د نمون‎3‎اخيستل او دغلظت داندازه کولو لپاره ‏-"ه واخيستل شي؛ ‏$که چ‎3‎ د وخت په فا 請 له ک‎3‎ د نمون‎3‎ اخيستلاو د غلظت اندازه کولو ک‎3‎ بدلونونه من#‏ ته را$ي،‏ نو په دې 請 ورت ک‎3‎ اندازه کول دقيق نه دي؛ د دا رن/هغلطيو د مخنيوي لپاره د مخلوط د اندازه کولو ‏'خه وروسته بى له ‏$ن‎6‎ه بايد هغه ته د نورو موادو سره تعاملورک‎7‎ شي.‏ په چ"کو تعاملونو ک‎3‎‏،‏ د لوم‎7‎نيو موادو مخلوطول د سمو پايلو په لاس ته راوړلوک‎3‎ بنس"يز روللري؛ ‏$که د موادو مخلوطول په ل‎8‎ وخت ک‎3‎ امکان نه لري.‏پام وک‎7‎ئد گازونو د تجزيوي تعاملونود چ"کتيا د اندازه کولو يوه لاره هم د کروماتو گراف‎9‎ لار ده،‏ په دې لاره ک‎3‎ دنمون‎3‎ د اخيستلو وروسته،‏ نمونه په ډيره چ"کتيا سره د کروماتوگرافي په دستگاه ک‎3‎ دننه کوي او د ‏'و ثانيود وخت په تيريدو سره د مادې په ډول اود هغ‎3‎ په غلظت پوهي‎8‎ئ.‏بله لاره،‏ د ر‎1‎ا ي‎3‎ دستگاه گانو ‏'خه گ"ه اخيستنه ده؛ لکه دفوتو الکتريکي او سپکتر پيژندن‎3‎ له حجرې‏'خه عبارت ده.‏ سر بيره پر دې نورې لارې هم شته چ‎3‎ د غلظت ‏!اکل د يو ميليونم حص‎3‎ په حساب په يوهثانيه ک‎3‎ تر سره کي‎8‎ي.‏٣٨

فعاليتدتعاملونو د چ"کتيا ‏'ي‎7‎لد برومين او فارميک اسيد د محلولونو ترمن#‏ په ثابته تودوخه ک‎3‎ يو پر زړه پورې تعامل تر سره کي‎8‎ي،‏ ددی تعامل بهيردا ډول دی چ‎3‎ د برومين سور رنگه اوبه د فارميک اسيد په بى رنگه محلول باندې ور زياتوي،‏ لاس ته راغلی محلول پهلوم‎7‎ي سرک‎3‎ سور رنگ ‏$انته غوره او وروسته کم رنگ ک‎85‎ي:‏3-3 دتعاملونو د چ"کتيا معادله‏'رنگه چ‎3‎ مخک‎3‎ مو ولوستل،‏ د لوم‎7‎نيو موادو غلظت د کيمياوي تعاملونو په چ"کتيا ک‎3‎ مهم روللوبوي چ‎3‎ د غلظت او چ"کتيا ترمن#‏ اړيکه ‏«د چ"کيتا د معادل‎3‎‏»‏ په نوم يادي‎8‎ي.‏ د يادولو وړ ده دا چ‎3‎ دچ"کتيا معادله نه شي کيداي چ‎3‎ د تعامل د معادل‎3‎ په واسطه و!اکلى شي،‏ بايد د چ"کتيا معادله د تجربيلارو په واسطه په لاس راوړل شي؛ نو بايد د تعامل په معادله ک‎3‎ د لوم‎7‎نيو موادو د ضريبونو اود چ"کتيا دقانون ترمن#‏ اړيکه شتون ولري.‏4 - 3 د تعامل درجهکه چيرې د لوم‎7‎نيو موادو د غلظت توانونه د کيمياوي تعاملونو د چ"کتيا په معادله ک‎3‎ يو دبل سره جمعشي،‏ د کيمياوي تعامل درجه لاس ته را$ي ‏،که چيرې د تعامل درجه د تعامل د يو جزپه نسبت په پام ک‎3‎وي،‏ توان د تعامل د چ"کتيا په معادله ک‎3‎ د هماغه جزد غلظت ‏'خه عبارت دى؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏A + B + 2C→ D + EBr2( aq)+ HCOOH ( aq)⎯→2HBr(aq)+ CO2(g)ب‎3‎ رنگه ب‎3‎ رنگه ب‎3‎ رنگه سور رنگهد تعامل په وړانديز لاس ته راغلی محلول په عمومی ډول بی رن/ه کي‎8‎ي.‏ک‎7‎نلاره.1 مولره او د ، HCOOH 2 مولره محلولولونه جوړک‎7‎ئ او لاندې ک‎7‎نه ور باندې ترسره ک‎7‎ئ :5 Br2د5 مولره محلول د Br2 او HCOOH په يوه ‏!اکلى اندازه يو ‏$اى ک‎7‎ئ او تريوه وخته پوري د هغه ب‎3‎ رنگه کيدلو ‏-ورئ او ليدن‎3‎ مو يادداشت ک‎7‎ئ.‏- 2 دوه مولره محلول د Br او HCOOH په يوه ‏!اکل‎3‎ اندازه يو ‏$اى ک‎7‎ئ او تر يوه وخته پورې د هغه بى رنگه کيدل2و-ورئ او ليدن‎3‎ مو يادداشت ک‎7‎ئ او لاندې پو*تنو ته ‏$واب ووايي:‏- 1 د دوو پورتنيو نوموړو حالتونو من%ن‎9‎ چ"کتيا لاس ته راوړئ،‏ آيا دهغوى تر من#‏ کوم توپير شته؟- 2 د تعامل من%نی چ"کتيا د HBr د توليد پر بنس په لاس راوړئ.‏- 3 د Br د ل/+ت او د HBr د توليد لپاره د تعامل د غلظت او د وخت گراف رسم ک‎7‎ئ.‏21.- 1٣٩

دلته په پام ک‎3‎ نيسو چ‎3‎ د عمومي تعامل د چ"کتيا معادله چ‎3‎ د تجرب‎3‎ په واسطه تر لاسه شوې وي،‏ عبارت ده له:‏− d=dt[] A=K[][] A B2چ"کتيانو پردې بنس په عمومي ډول تعامل دريمه درجه ) + دی ، د A له نظره لوم‎7‎ۍ درجه او د B له نظر دويمه درجهاو د Cله لحاظه 請 فر درجه دی،‏ لاندې مثالونه وگورئ:‏3[ ][ CI ]2[ ][ Br ]2 2[ HBr][ Br ]2212V = K CHCI3 2H (g) + Br (g) → 2HBr2K HV =/K +4( 1 2 = 32N O (g) → 4NO (g) + O (g)2 522V = K. [ N O ]2 5CHCL (g) + CI (g) → CCl (g) + HCI(g)په دې درې ډوله تعاملونو ک‎3‎ د چ"کتيا معادل‎3‎ د تجرب‎3‎ پر بنس ‏!اکل شوي دي،‏ ‏'رنگه چ‎3‎ ليدلک‎85‎ي،‏ د H او Br د تعامل د درجو په هکله بحث کول ب‎3‎ ‏$ايه دي.‏2 2د چ"کتيا معادله د ډيرو زياتو تعاملونو لپاره په عمومى ب‎2‎ه په لاندې ډول ده:‏dDaA + bB ⎯→cC +سرعتد تعامل ‏!ولنيزه درجه له (n ( m + ‏'خه عبارت ده.‏5: - 3 د کيمياوي تعاملونو په چ"کتيا باندې اغيزمن لاملونهبيلابيل لاملونه د کيمياوي تعاملونو په چ"کتيا باندې اغيزه لري چ‎3‎ د هغوى ډير مهم ي‎3‎ دا لاندې لاملونهدي:‏- د تعامل کوونکو موادو خواص- د تعامل کوونکو مواد فزيکي حالتونه- غلظت- تودوخه- کتلست1: - 5 - 3 د تعامل کوونکو موادو خواصکه ‏'ه هم د تعامل کوونکو موادو خواص د کيمياوي تعاملونود چ"کتيا په ‏*ه والي هرومرو نه مطرحکي‎8‎ي؛ خو د نورو لاملونو په نسبت ډير اغيزمن دي؛ د بيلگى په ډول:‏ د اوسپن‎3‎ تعامل د اوبو سره ډير سستدى؛ خو د پوتاشيم تعامل د اوبو سره له چاودن‎9‎ سره مل دى،‏ لاندې شکلونه د پورتنيو تعاملونو بهير ‏*يي:‏m nV = K[A][ B]٤٠

(3 2) - شکل الف-‏ داوبو تعامل د اوسپن‎3‎ سره،‏ ب-‏ د پوتاشيم تعامل د اوبو سرهلاندې تعاملونو ته پام وک‎7‎ئ:‏Cl2 + H2⎯→2HClCl2 + H2⎯→2HCl(2-3) شکل ‏(الف)‏ اوسپنه په اوبو ك‎3‎ ‏(ب)‏ پوتاشيم په اوبوك‎3‎په دې تعاملونو ک‎3‎ د هلوجنونود فعاليت په ‏!ي والي په عين شرايطو ک‎3‎ د تعامل چ"کتيا ‏!ي"ي‎8‎ي.‏2: - 5 - 3 د تعامل کوونکو موادو فزيکي حالت ‏(دل/يدلو سطح)‏هر ‏'ومره چ‎3‎ د تعامل د برخه اخيستونکو موادو د ذرو اندازه کوچن‎9‎ او د موادو د ل/يدلوسطح ډيرهزياتوي،‏ د موادو د ‏!کرونو شمير به هم زيات او په پايله ک‎3‎ به د تعامل چ"کتيا ډيره وي،‏ د بيلابيلو موادوترمن#‏ تعامل په هغو فازونو ک‎3‎ چ‎3‎ د تعامل امکانات د هغوى لپاره برابروي،‏ ډير چ"ک وي؛ پر دې بنسپه عمومي ډول په گازي فاز ک‎3‎ تعامل د مايع او جامد فاز پر نسبت چ"ک دی،‏ جامد موادپر پوډر اړول دهغوى دتعامل په چ"کتيا ک‎3‎ کومک کوي،‏ د موادو ترمن#‏ تعامل په بيلابيلو فازونو ک‎3‎‏(جامد،مايع او گاز)‏ دل/يدو د سطحو د کموالي له کبله ډير سست دي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏ د هايدروجن د گاز تعامل د ايودين د ب‎7‎اسسره د هايدروجن د گاز تعامل د جامد ايودين په نسبت ‏'ووارې چ"ک دی.‏فعاليتلاندې شکلونه د لرگيو سو$يدل ‏*کاره کوي،‏ په کومو شکلونوک‎3‎ سو$يدل ډير چ"ک دي،‏ خپل‎3‎ ليدن‎3‎ په دليلونوتوضيح ک‎7‎ئ.‏(3 3) - شکل په بيلابيلو اندازو د لرگيو سو$يدل٤١

3-5-3: د کيمياوي تعاملونو په چ"کتيا باندې د غلظت اغيزهد کيمياوي تعاملونو چ"کتيا،‏ په معمول ډول د تعامل کوونکو موادو له غلظت سره اړيکه لري،‏ د تعاملکوونکو موادو د غلظت زياتوالى د تعامل د چ"کتيا د زياتوالي لامل گر$ي،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎ ماليکولونهاوذرې يو له بل سره يو ‏$اى ک‎85‎ي اود ماليکولونو او ذرو د ‏!کر شرايط برابري‎8‎ي،‏ په پايله ک‎3‎ د تعامل دمحصولات غلظت زياتي‎8‎ي،‏ په کيمياوي تعاملونو ک‎3‎ چ‎3‎ تعامل کوونکي مواد د گاز حالت ولري،‏ د فشارزياتوالى د غلظت د زياتيدو او دکيمياوي تعاملونو د چ"کتيا لامل ‏-ر$ي.‏‏'رنگه چ‎3‎ مخک‎3‎ وويل شول،‏ د وخت په تيريدو سره دکيمياوي تعاملونو چ"کتيا ل‎8‎ي‎8‎ي،‏ لامل ي‎3‎ دا دىچ‎3‎ د تعامل کوونکو موادو غلظت ل‎8‎ي‎8‎ي،‏ پورتنی مطلب د لاندې معادل‎3‎ پربنس توضيح کوو:‏+1−NH4( aq)+ NO 2(aq)→ N2(g)+ 2H2O(l)−24+N 2 لاس ته را$ي؛ نو د ازاد شوي‏'رنگه چ‎3‎ د يو مول NH او يو مول NO د تعامل په پايله ک‎3‎ يو مولنايتروجن (N2 ( د حجم په واسطه د تعامل چ"کتيا کيداي شي چ‎3‎ و!اکل شي.‏ د پورتنيولوم‎7‎نيو موادو تعاملد هغوى د بيلابيلو غلظتونو سره په ‏'و تجربو ک‎3‎ تر سره او لوم‎7‎ن‎9‎ چ"کتيا ‏(شيبه يزچ"کتيا په = 0 tوختک‎3‎‏)‏ يي محاسبه او پايل‎3‎ ي‎3‎ په جدول ک‎3‎ ليکو:‏(3 2) - جدول په اوبلن محيط ک‎3‎ د NHد تعامل د سرته رسولو د تجربو پايلی په 25−o C ک‎3‎‏.‏او NO+24−د NO2+د NH لوم‎7‎نى غلظت په4molarد تجربو شم‎5‎رهلوم‎7‎نى غلظت پهليدل شوې لوم‎7‎ن‎9‎ چ"کتياmolar /secmolar5.4⋅10−70.20.0111.62⋅10−60.20.0323.5⋅10−2−7−20.13او NO+40.013‏'رنگه چ‎3‎ د پورتني جدول ‏'خه پايله اخيستل ک‎85‎ي،‏ د NH د ايونونو د غلظت بدلون،‏ دچ"کتيا د بدلون لامل گر$ي.‏ د (1) او (2) تجرب‎3‎ د پرتل‎3‎ ‏'خه پايله اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي چ‎3‎ د NO د غلظت+د درې ‏$لي زياتيدو او د NH غلظت د ثابت پاتی کيدو له کبله،د تعامل چ"کتيا درې ‏$لي زياتي‎8‎ي؛ نو د4−NO 2 توان د چ"کتيا په معادل‎3‎ ک‎3‎ يو دی .د 1 او 3 معادل‎3‎ ‏'خه پايله لاس ته را$ي چ‎3‎ که چيرې د NOغلظت ثابت پات‎3‎ شي د NHغلظت د+4−2تامو عددونو په نسبت بدلون نه دى ک‎7‎ى؛ نوکسري دى؛ خو د NHشي داس‎3‎ عمل وک‎7‎ل شي:‏د توان د لاسته راوړلو لپاره؛ يعن‎3‎ کيداى+4٤٢

] [ ] [ لوم‎7‎ن‎9‎ چ"کتيا+ XV K NH−V0(1)V (3)0=420NO+ x −[4][ 1NO2][ ][ NO ]K NH=−K NH43 2V0 (1)log = X logV (3)0⎧ K= ⎨⎩K+[ NH ]4 14[ NH ] 3[ NH4][ NH ]413⎫⎬⎭Xد پورتن‎9‎ اړيک‎3‎ دواړه خواوې لوگارتم نيسو،‏ حا 請 ل ک‎85‎ي چ‎3‎‏:‏−75.4⋅10log−73.5⋅10= Xlog0.20.130.20.2= X يا ⋅0.2 X = = 10.2‏'رنگه چ‎13‎ دى؛ نو کيداى شي چ‎3‎ دا پايله واخيستل شي چ‎3‎ ددې تعامل چ"کتيا نيغ پرنيغه د NO+غلظت سره تناسب لري؛ خوکيداى شي چ‎3‎ داس‎3‎ وليکل شي:‏4−2] ][ [ چ"کتيا+1= K. NH NO−K =[ ][ ]+ −4چ"کتياNH 4NO 25.4⋅10mol ⋅ Li ⋅sec(0.01mol⋅ Li )(0.02mol⋅ Li2−7−1−1−4−1= .= 2.7 ⋅10⋅ Li ⋅ mol−1−1⋅sec−1x =او NHدلته K د چ"کتيا ثابت دى.‏ Kفعاليتد غلظت د رقمونو او په (3 - 2) جدول ک‎3‎ د ليکل شوي وخت په پام ک‎3‎ نيولو سره د تعامل د محصولو موادو غلظت اودچ"کتيا د اړيکوت‎7‎ل شوى گراف رسم ک‎7‎ئ،‏ په افقي ستون ک‎3‎ چ"کتيا او په عمودي ستون ک‎3‎ غلظت په پام ک‎3‎ ونيسئ.‏٤٣

6: - 3 د تودوخ‎3‎ اغيزه په کيمياوي تعاملونو باندېد ډيرو کيمياوي تعاملونو د تعامل چ"کتيا د تودوخ‎3‎ په زياتوالي سره زياتي‎8‎ي،‏ د تودوخ‎3‎ اغيزه کيداي شيچ‎3‎ په بيالوژيکي تعاملونو؛ لکه:‏ د نباتاتو په وده او د حيواناتو په ميتابوليزم ک‎3‎ وليدل شي ؛ خو پو*تنه من#‏ تهرا$ي چ‎3‎ ول‎3‎ په يوه کيمياوي تعامل ک‎3‎ ‏!ول ماليکولونه په يوه وخت ک‎3‎ په محصولو موادوبدلون نه مومي؟ول‎3‎ د تودوخ‎3‎ زياتوالى د تعامل د چ"کتيا لامل گر$ي؟ ول‎3‎ د موادو د تعاملونو چ"کتيا بيلابيله ده؟د گازونو د حرکي نظري‎3‎ سره سم د تودوخ‎3‎ زياتوالى د گازونو د ماليکولونو د من%ن‎9‎انرژي د زياتوالي لامل‏-ر$ي؛ نو له دې کبله ويلاى شو چ‎3‎ د تعامل د چ"کتيازياتوالی د لوم‎7‎نيو موادو د ماليکولونو د حرکي انرژي پهزياتوالى پورې اړه لري؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د ايزونيتريل دبدلون په تعامل ک‎3‎ ليدل ک‎85‎ي چ‎3‎ د تودوخ‎3‎ زيات والی دتعامل د چ"کتيا د زياتوالي لامل گر$ى،‏ د دې لوم‎7‎ى درجهتعامل گراف په (3 - 4) شکل ک‎3‎ وگورئ:‏(3 4) - شکل د ميتايل ايزونيتريل د لوم‎7‎ۍ درج‎3‎ تعامل د چ"کتياارهينوس ‏(‏Arrhenius‏)په 1888 کال ک‎3‎ وړانديز وک‎7‎ دثابتو بدلونونواود تودوخ‎3‎ داغيزې ‏-رافچ‎3‎ د هر تعامل د سرته رسولو لپاره ل‎8‎‏'ه انرژي ته اړتياليدل کي‎8‎ي.‏ دا مطلب په يو ساده فزيکي مثال باندې توضيحکوو:‏ يوه تي‎8‎ه چ‎3‎ د A په سطح ک‎3‎ ده،‏ د B دسطح‎3‎ پهنسبت ډيره زياته پوتنسيال انرژي ‏(بى ثباته)‏ لرې؛ خوبيا هم دتي‎8‎ې د لي‎8‎دولو لپاره د A له سطح‎3‎ ‏'خه د B سطح‎3‎ تهلازمه ده تر ‏'و دا تي‎8‎ه د دې لوړى ‏'وک‎3‎ ‏'خه چ‎3‎ د دېدوو ‏$ايونو ترمن#‏ شتون لري،‏ د (3 - 5) شکل سره سم(3 5) - د يو غون‎6‎ارى تي‎8‎ي د پوتنسيال د انرژۍ گرافلي‎8‎د‎4‎دل‎3‎ وي:‏د يوکيمياوي تعامل دبهير لاره هم په همدې شکل ده،‏ يو ماليکول بايد د يوې ل‎8‎ي اندازې انرژي لرونکىوي تر ‏'و په لوم‎7‎ني ماليکول د اتومونو ترمن#‏ قواو و باندې لاس بری شي او هغوی يو له بل ‏'خه جلا ک‎7‎يتر$و چ‎3‎ د راتلونکي تعامل زمينه برابره شي اود اتومونو ترمن#‏ نوی اړيکي رامن#‏ ته شي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏د ميتايل ايزونيتريل په ماليکول ک‎3‎ د ‏-روپ جوړ*ت بدلون مومي:‏٤٤

[ H C C ≡ N] H C − C NCH − N = C ⎯→.....=3 33N« »( Activation)E aC −اسيتونيتريل دگاز په حالت ک‎3‎ ميتايل ايزونيتريلسره ددې چ‎3‎ C ترمن#‏ اړيکه په اسيتونيتريل ک‎3‎ د − Cد يوې گون‎3‎ اړيک‎3‎ په نسبت ‏!ينگه ده؛خود اړيک‎3‎ د پريکيدو په غرض او دتيريدوحالت ته د رسيدو پهغرض انرژۍ ته اړتيا لري:‏ارهينيوس د لوم‎7‎ن‎9‎ مادې او د تعامل دمسير د ډير لوړ ‏!کيترمن#‏ د انرژيكي مانع د فعاله کول دانرژي په نوم ياده ک‎7‎ه ، دغه عالم د اتومونو د ‏$اى پر$ای کيدلوترتيب په ‏!کي ک‎3‎ د ډيرې لوړې انرژۍ سر ‏«'وکه»‏ د فعالشوي کامپلکس د ترکيب په نوم يادوي.‏په اسيتونيتريل باندې د ميتايل ايزونيتريل د بدلون تعامل داگزوترميک د تعاملونو له ډولونو ‏'خه دی؛ پر دغه بنس د (3 - 6) شکل د ميتايل ايزونيتريل د جوړ*ت د بدلونتعامل محصول ‏(اسيتونيتريل)‏ د لوم‎7‎ن‎9‎ مادې پر نسبت ډيره ل‎8‎ه لپاره ضروري انرژي ‏*ييانرژي لري؛ خو د هغو برعکس تعامل ‏(د اسيتونيتريل بدلون پهميتاايزنيتريل باندې)‏ د ان‎6‎وترميک د تعاملونو له ډولونو ‏'خه دى او د فعاله کولو انرژۍ د هغه د بيرته ‏-ر$يدوتعامل په غرض،‏ له ‏'خه عبارت ده.‏7: - 3 د ارهينيوس معادلهارهينيوس وموندله چ‎3‎ د چ"کتيا زياتوالى د تودوخ‎3‎ د زياتوالي سره دليک اړيکه نه لري او د ډيرو تعاملونولپاره دمعادل‎3‎ د چ"کتيا دثابت د تودوخ‎3‎ سره سم په لاندې ډول ده:‏ ‏(دا د ارهينيوس معادله ده او - 3 8گراف سره سمون لری (⎛ − EK = Acxp⎜⎝ RTa⎞⎟⎠EalogK=logA−2.30.RT↓ ↓ ↓( Y = b + ax)aΔE + Eaپه پورتن‎9‎ معادله ک‎3‎ K د چ"کتيا ثابت،‏ E فعالوونک‎3‎ انرژي او R د گازونو ثابت دي،‏ دا معادله را*يي1چ‎3‎ او د ‏-راف د نيغ ليک سره سمون لري،‏ A ‏(ثابته اندازه)‏ د ‏!کرونو د احتمالي فک"ورTد زياتوالي پربنس E دی چ‎3‎ د ‏!کرونو د شميرو مناسبت لور پورې اړه لري . د (Frequency factor)E− a. 30 ⋅ RTalog KE 2 a خواته زياتي‎8‎ي.‏ د ارهينيوس په معادلی ک‎3‎ دليک ميل دK کوچنی کي‎8‎ي اود تعامل چ"کتيادسره مساوي دی او په پريک‎7‎ي ‏!کي ک‎3‎ A دي؛ نو پر دې بنس logسره سم رسم او E ‏!اکل کي‎8‎ي.‏او K وي ‏،په دې 請 ورت ک‎3‎ ليکلى شو2تودوخه ک‎3‎ په ترتيب سره K1او T2که چ‎5‎رې د چ"کتيا ثابت په T11K گراف دT1= 0 او log K = logTa٤٥

logK1log Klog K12KlogKEa= logA −2.30 ⋅ RT1Ea= log A −2.30⋅RT− log K22⎛ Ea=⎜logA −⎝ 2.30⋅RTE ⎛a1=⎜ −2.30⋅R ⎝ T2TT T , K ,11) او (Ea), K2 1 2 112⎞⎟⎠1⎞ ⎛− Ea⎟⎜logA −⎠ ⎝ 2.30RTچ‎3‎‏:‏د log K2 له تفريق ‏'خه لرو چ‎3‎‏:‏12⎞⎟⎠د log Kد پورتن‎9‎ معادل‎3‎ په ساده کولو سره لاس ته را$ي چ‎3‎‏:‏د پورتن‎9‎ معادل‎3‎ پربنس کيداي شي چ‎3‎ د پن%و پورتنيو پارامترونو ‏'خه يو ي‎3‎چ‎3‎ ‏'لور نور معلوم وي لاس ته راوړ شي.‏N د گاز د تجزي‎3‎ چ"کتيا په بيلابيلو تودوخو ک‎3‎ ‏'ي‎7‎ل شوې ده او پايله ي‎3‎ په لاندې جدولمثال:‏ د 5مقدار په نوموړو تعاملونو ک‎3‎ لاس ته راوړئ.‏5ک‎3‎ ليکل شوې ده،‏ د(3 8) - جدول د د تجزي‎3‎ ‏$ان/‏‎7‎تيا او پايل‎3‎ ‏*ييN2 O2O−1t 0 C T (K) 1 − K(S ) log K( K1 )2T−3−70273 3.66⋅103.26⋅10-6,1025354555652983083183283383.36.103.24⋅103.14⋅103.05⋅103.95⋅10−3−3−3−3−33.46⋅101.35⋅102.98⋅101.5⋅10−5−4−4−34.87 ⋅10−3-4,46-3,87-3,30-2,84-2,31په پورتني جدول ک‎3‎ S ثانيه او K مطلقه تودوخه را*يي .حل:‏ په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ بايد د مطلقه تودوخ‎3‎ نسکور(معکوس)‏ او په بيلابيلو تودوخو ک‎3‎ LogK لاس تهراوړو،‏ خودا پايل‎3‎ په پورتني جدول ک‎3‎ ل‎5‎کل شوې دي.‏E= a2.30 ⋅ RE a= . 30⋅R ⋅سره سم په (3 - 9 ( شکل ک‎3‎ رسم شوى دى.‏Tد بدلونونو گراف د 1د ليک ميل 2د ليک ميلد 10gK٤٦

−1−13 −1E a= 2.30 ⋅8.31j ⋅mol⋅ K ⋅ ( −5.39⋅10k5−1−1E a= 1.03 ⋅10joul⋅mol= 103kjoul⋅molتعامل کوي HI جوړي‎8‎ي چ‎3‎ دچ"کتيا ثابت ي‎3‎a قيمت په دغه تعامل ک‎3‎( 2) سره په 400 o Cدی،‏ د E1 −10.750L× md− × S ک‎3‎ C−1−10K = 0.0234Lmol. s , T = 400 C + 273 673K1 1=−1−102= 0.750 L mol ⋅ s , T2= 500 C + 273 =K 773KKlogK2E ⎛a1=⎜ −2.30⋅R ⎝ T2T111⎞⎟⎠−1−1( j mol ⋅ K ) ⋅−1⎧ 0.750molS2,30 8.314⎨−1=⎩0.0234molSE a⎛ 1 −11 −1⎞⎜ K − K ⎟⎝ 673 773 ⎠5 −1−1= 1.5⋅10j ⋅mol= 150kjoul⋅mol−1−1⎫⎬⎭مثال:‏ هايدروجنI د ايودين ( H2)500 o−1‎0.0234Lmاو mol ⋅ S پهمحاسبه ک‎7‎ئ.‏حل:‏5 په تجزي‎3‎ ک‎3‎ log او د وخت دنسکور(معکوس)کميت داړيکو گراف ‏*ييK3) (7 - شکل د N2 OE a) ياد تعامل کوونکو موادو د ذرود!کرونو فرضيه:8 - 3 د (Collisionد هر کيمياوي تعامل د سرته رسيدلو لپاره،‏ اړتيا ده چ‎3‎ د تعامل کوونکو موادو ذري يوه له بل‎3‎ سره ‏!کروک‎7‎ي.‏ دا فرضيه د تعامل کوونکو ذرو د ‏!کر پر بنس ولاړه ده،‏ ‏!کرونه بايد درې ‏*ي/‏‎32‎ ولري:‏الف-‏ د ‏!کرونو شمير بايدزيات وي.‏ب-‏ د ذرو لوري بايد ‏!اکلي وي.‏ج-‏ د ‏!کرپه وخت ک‎3‎ بايد د ذرو انرژي زياته وي.‏دا درې ‏*ي/‏‎32‎ د تعامل کوونکوذرو د تعامل د چ"کتيا ثابت K)K = ZfP) ‏!اکي.‏په دې فورمول ک‎3‎ K د چ"کتيا ثابت،‏ Z د ‏!کرونو شمير،‏ f د ‏!کر کوونکو ذرو کوږ والی اوP مناسب لوریرا*يي.‏٤٧

الف-‏ د ‏!کرونو شمير(‏Z‏):‏د دې فرضيي سره سم د تعامل چ"کتيا د تعامل کوونکو ذرو ترمن#‏ د ‏!کرونو په شمير ‏(د حجم په فىواحد ک‎3‎ دوخت په پام ک‎3‎ نيولوسره)‏ پورې ت‎7‎ل‎3‎ ده.‏بايد تعامل کوونک‎3‎ ذرې په خپل من#‏ ک‎3‎ دډيرو ‏!کرونو لرونکی وي،‏ تر'و د تعاملونو چ"کتيا زياتوالى ومومي،‏د غلظت په زياتوالي کي د ذرو د ‏!کرونو شمير هم زياتي‎8‎ي او د تعاملونو چ"کتيا لوړي‎8‎ي.‏ د ماليکولونو د‏!کر په پايله ک‎3‎ د انرژي راک‎7‎ه ورک‎7‎ه ترسره کي‎8‎ي،‏ نو 4 ذرى په سيستم ک‎3‎ 6 ذرى په سيستم ک‎3‎ 8 ذرى په سيستم ک‎3‎‏!کرونهيوماليکول هغه وخت انرژي د يوې مانع ‏'خه تيري‎8‎ي چ‎3‎اړونده انرژي واخلي،‏ ‏'رنگه چ‎3‎ د (3 - 9) شکل پهگراف ک‎3‎ ليدل ک‎85‎ي،‏ د تودوخ‎3‎ په زياتوالي د ماليکولونوترمن#‏ د انرژي ويش پراختيا مومي او ډير زيات ماليکولونه‏'ه نا'ه ضروري حرکي انرژي د انرژيکي مانع د تيريدولپاره وي؛ له دی کبله د تودوخ‎3‎ په زياتوالي د کيمياويماليکولونوتعاملونو چ"کتيا زياتي‎8‎ي.‏ د انرژ ۍ زياتوالي دترمن#‏ د ‏!کرونو دزياتوالي لامل گر$ي او د تعامل چ"کتياهم زياتوالى مومي.‏(3 8) - شکل:‏ په تعامل کوونکو موادو ک‎3‎ ‏!کرونه ‏*ييکه چيرې د لوم‎7‎يو تعامل کوونکو ذرو شميرد n او ددويمو تعامل کوونکوذرو شمير د m سره مساوي وي،‏ نو د ‏!کرونو شمير به دمثال:‏ د لوم‎7‎ني او دويمي تعامل کوونکو ذرو شمير په يو سيستم ک‎3‎ د 4حل:‏ ‏'رنگه ) وي،‏ نو:‏وي.‏,4,4,2, 4 دى،‏ د ‏!کرونو شمير ي‎3‎ محاسبه ک‎7‎ئ.‏٤٨m ⋅n= z( m ⋅n= zپه سيستم ک‎3‎ 4 ذرې،‏ په سيستم ک‎3‎ 6 ذرې،‏ په سيستم ک‎3‎ 8 ذرېب-‏ د ‏!کرونو په وخت ک‎3‎ د ذرو لورید يادولو وړ ده چ‎3‎ هر ‏!کر دکيمياوي تعامل لامل نه ‏-ر$ي،‏ ‏!کرونه بايد د فضايي ‏'رن/والي له نظره( H او2)10 ‏!کرونه( I 2) H او ايودين )(2( I 2اغيزناک وي؛ يعن‎3‎ ‏!کرونه دې په مناسب لوري ک‎3‎ ترسره شي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏ د هايدروجنايودين ) په مخلوط ک‎3‎ په عادي تودودخه او فشار ک‎3‎‏،‏ هريو ماليکول د نورو ماليکولونو سره 10په هرې ثاني‎3‎ ک‎3‎ ترسره کوي.‏که چيرې د هايدروجنترمن#‏ ‏!ول ‏!کرونه د HI دجوړيدو لامل شي،‏تعامل به د يوې ثاني‎3‎ ‏'خه په ل‎8‎ وخت ک‎3‎ترسره شي؛ خوليدل شوي دي چ‎3‎ دکو!‏‎3‎په تودوخه ک‎3‎ د هايدروجن( I 2 ترمن#‏ تعامل ډير ورو ‏،ورو تر سره کي‎8‎ي؛)‏$که ‏!ول ‏!کرونه د تعامل لامل کيدای4 .4 = 16.2 8‏!کرونه = 44 ‏!کرونه( H او ايودين2)(3 9) - شکل د هايدروجن او ايودين د ماليکولونو ترمن#‏ د ‏!کرونواغيزمن لوری دادي

13 ‏!کرونو ‏'خه يوازې يو ي‎3‎ د تعامل لامل ‏-ر$ي چ‎3‎ اړونده لوری او د بند*ت ‏'خه دنه شي؛ خو 10تيريدو لپاره اړونده انرژي لري او د تعامل لازم شرايط ورته برابر دي.‏د تودوخ‎3‎ دهر ‎10‎په C زياتوالي د هايدروجن H) ( او ايودين ) I د تعامل چ"کتيا زياتي‎8‎ي.‏ 3) - (112( 2oشکل پهالف-‏ تعامل نه ترسره کي‎8‎يب-‏ تعامل نه ترسره کي‎8‎يج-‏ تعامل ترسره کي‎8‎يI او H )) د ماليکولونوتر من#‏ د ‏!کرونو لازم لوري ‏*يي:‏( 2(2فعاليت) تعامل ک‎3‎‏،‏ ممکن د لاندې شکل سره سم دوه ‏!کرونه ترسرهشي،‏ تاس‎3‎ د تعامل نه تر سره کيدل او يا د کيمياوي تعامل تر سره کيدل په منطقي دليلونو باندې بيان ک‎7‎ئ.‏NOCl ( g ) + Cl ⎯→NO ( g ) + Cl 2(په g(3 10) - شکل د ذرو ترمن#‏ لي/يدل او ‏!کرونهج-‏ د ‏!کر په وخت ک‎3‎ د ذرو انرژيسر ب‎5‎ره پر دې چ‎3‎ ‏!کرونه بايد ‏$انته ‏*ه لوريغوره ک‎7‎ي ، بايد کافي انرژي هم ولري،‏ تر'و تعاملترسره شي؛ پر دې بنس د ‏!کرونو د فرضي‎3‎ پهکومک د تودوخ‎3‎ او گرم‎9‎ اغيزه د کيمياوي تعاملونهپه چ"کتيا باندې په لاندې ډول رو*انه کيدای شي:‏د تودوخ‎3‎ په زياتوالي،‏ د ‏!کرونو زياتوالی،‏ دتعامل کوونکو ذرو د حرکي انرژۍ زياتوالی هم زياتاو د تعامل کوونکو ذرو شمير د ‏!کرونو سره زياتي‎8‎يچ‎3‎ په داس‎3‎ حال ک‎3‎ د تعامل چ"کتياهم په لوړهکچه وي.‏(3 11) - شکل د گازونو د نمونو لپاره په بيلابيلو تودوخو ک‎3‎ د حرکيانرژي ويش٤٩

په دې هکله د کيمياوي تعاملونو چ"کتيا باندې د تودوخ‎3‎ اغيزې د عنوان لاندې بشپ‎7‎ه معلومات لاس تهراوړئ.‏د ‏!کرونو د فرضي‎3‎ نيمگ‎7‎تياد ذرو د ‏!کر ونو فرضيه ‏$ين‎3‎ نيمگ‎7‎تياوې هم لري چ‎3‎ د هغ‎3‎ عمده نيمگ‎7‎تياوې په لاندې ډول په ‏-وتهکي‎8‎ي:‏- 1 د ذرو د ‏!کرونو فرضيه د هغو موادو لپاره سمون لري کوم چ‎3‎ ساده وي اوپه گاز ي فاز ک‎3‎ شتونولري؛خو په محلولونو ک‎3‎ سمون نه لري؛ ‏$که په محلولونو ک‎3‎ د تعامل کوونکو ذرو ترمن#‏ وا!ن ل‎8‎ دی اونه شي کيداى چ‎3‎ ذروته د گازونو په شان فکر وشي.‏- 2 د ‏!کرونو په نظريه ک‎3‎ تعامل کوونک‎3‎ ذرې په گروپي شکل او سخت‎9‎ په نظر ک‎3‎ نيول کي‎8‎ي.‏- 3 د ‏!کر په نظريه ک‎3‎ د تعامل کوونکو ذرو يوازې انتقالي حرکت په نظر ک‎3‎ نيول شوی دی؛ خو د ذرودايره يي او اهتزازي حرکت هم د کيمياوي تعاملونو په چ"کتيا ک‎3‎ رول لري.‏- 4 د ذرو د ‏!کر د فرضي‎3‎ په واسطه نشي کيداى چ‎3‎ د تعاملونود فعال کيدلو انرژي محاسبه شِ‏ ي؛ له دېکبله نورې نظري‎3‎ من#‏ ته راغل‎3‎ چ‎3‎ د هغوى له جمل‎3‎ ‏'خه د تيريدو د حالت نظريه ده.‏:9 - 3 کتلستونهپه کيمياوي تعاملونو ک‎3‎ د کتلستونو شتون د تعاملونود چ"کتياد زياتوالي لامل کي‎8‎ي.‏ کتلستونه هغه مواددي چ‎3‎ په تعاملونو ک‎3‎ برخه اخلي،‏ تعاملونه چ"ک کوي؛ خو خپله نه مصرفي‎8‎ي.‏ په عمل ک‎3‎ کتلستونه دتعامل په يوه پ‎7‎او ک‎3‎ مصرفي‎8‎ي اود تعامل په بله پ‎7‎او ک‎3‎ بيرته تشکيل کي‎8‎ي،‏ د الکينونود هايدروجنيشن پهتعاملونو ک‎3‎ نيکل او يا پلاتين د کتلست په حيث په کاروړل شوي،‏ دا عنصرونه تودوخه جذبوي او بيرته هغهد وړانگو په ب‎2‎ه ازاده وي چ‎3‎ د دې وړانگو وتل د هايدروجن د ماليکول د اړيکود پرې کيدو لامل کي‎8‎ي اود راديکال دتشکيليدو لامل گر$ي چ‎3‎ د راتلونکي تعامل لپاره زمينه برابروي.‏ د (3 - 11) شکل گرافونهدتعاملونوترسره کيدل د کتلست په شتون اود کتلست دشتون نه پرته ‏*يي.‏ ‏'رنگه چ‎3‎ په دې شکلونو ک‎3‎‏*ودل شوي دي.‏ کتلستونه د فعال کيدو دانرژۍ د کم+ت او د تعامل د ورو کيدو لامل گر$ي چ‎3‎ د تعاملميخانيکيت هم بدلون مومي.‏:1 - 9 - 3 د کتلستونو ډولونهکتلستونه کيداي شي چ‎3‎ د متجانس او غير متجانس په ب‎2‎ه شتون ولري.‏ متجانس کتلستونه د لوم‎7‎نيوموادو سره د محلول په ب‎2‎ه شتون لري؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏23SO2(g)+ O2( g)⎯→2SO( g)پورتنى تعامل د کتلستونو په نشتوالي ک‎3‎ ورو ترسره کي‎8‎ي،د درې ماليکولونو د شتون له کبله او ياد ډيرېلوړې انرژيکي مانع د شتون له امله ) E لوړه)‏ پورتنى يو پ‎7‎اويز تعامل ډير ورو سرته رسي‎8‎ي.‏ مخلوط ته دNO د گاز زياتول د کتلست په حيث ‏،د تعامل د بهيرچ"کتيا زياتوي چ‎3‎ د NO رول په دې تعامل ک‎3‎ پهلاندې ډول دى:‏g) O چ"ک ‏(سريع (+ 2NO(g)⎯→2NO( )2O٥٠2( 2g{ SO ( g)+ NO ( g)⎯→NO(g)+ SO ( g)}22( g)+ 2SO22( g)⎯→2SO3( g)3a

غير متجانس کتلستونه ‏'ه نا'ه د جامد موادو سطح‎3‎ ‏(يا يو عنصر)‏ دي چ‎3‎ لوم‎7‎ني مواد کولاي شي دهغو په سطحه ک‎3‎ په اسان‎9‎ سره ترکيب شي،‏ دا ډول کتلستونه لوم‎7‎ني مواد د خپل‎3‎ سطح‎3‎ له پاسه جذبوياو دوى په دوو قوو دلوم‎7‎نيو موادو جذب تر سرهکوي چ‎3‎ دا قواوی د واندر والس ‏(فزيکي متقابلعمل)‏ قوه او کيمياوي جذب ‏(کيمياوي متقابلعمل)‏ ‏'خه عبارت دي،‏ ‏'رنگه چ‎3‎ مخک‎3‎وويل شول:‏ د الکينونو هايدروجنيشن د نيکلاو نورو فلزونو په شتون ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ي،‏ نيکلهايدروجن د کيمياوي عمل پربنس د تودوخ‎3‎ پهواسطه په خپله سطحه ک‎3‎ جذبوي،‏ هغه وړانگ‎3‎چ‎3‎ د نيکل له ‏-رميدو ‏'خه وروسته آزادي‎8‎ي،‏دهايدروجن په ماليکولونو باندې لگي‎8‎ي اودهايدروجن د اتومونو اړيکه دهغه په ماليکول ک‎3‎سسته او پرې کوي چ‎3‎ په دې 請 ورت ک‎3‎ د تعاملچ"کتيا زياتي‎8‎ي:‏(3 12) - شکل د فعالولو انرژۍ کم+ت د کتلستونو په شتون ک‎3‎خپل ‏$ان امتحان ك‎7‎ئرو*انه ي‎3‎ ك‎7‎ئ چ‎3‎ د لاندي تعاملونو ‏'خه په كوم يو ك‎3‎ هوموجن كتلست او په كوم يو ك‎3‎ هتروجن كتلست پهكار وړل ک‎85‎ي.‏الف:‏ د پوتاشيم كلوريت تجزيه MnO د كتلست په شتون ك‎3‎‏،‏ ب:‏ د هايدروجن پراكسايد تجزيه د اوسپنى (II)2N 2 د ‏-از تجزيه د سرو زرو په سطحه ک‎3‎‏.‏ايونونه په شتون ك‎3‎‏،‏ ج:‏ د Oمعمولاً‏ انزايمونه لوى ماليكولونه دى چ‎3‎ په بيولوژيكى عمليو ك‎3‎ د خا 請 و كيمياوي عمليو د چ"كتيا لامل ‏-ر$ى،‏د انسانانو په وجود ك‎3‎ په زر-ونو ډولونو انزايمونه شته دي.‏ ٥١دريم ‏'پرکي لن‎6‎يزدکيمياوي تعاملونو چ"کتيا او دلوم‎7‎نيو موادو بدلون په محصولونواو دتعامل بيلابيل‎3‎ پ‎7‎اونه ‏!اکي يا پهبل عبارت د تعاملونو چ"کتيا،‏ د يو تعامل ميخانيکيت او په محصولونوباندي دلوم‎7‎نيو موادودتبديليدودبهيرمخه ‏!اکي.‏د تعاملونو په چ"کتيا ک‎3‎ اغ‎5‎زمن عوامل د لوم‎7‎نيو موادو او محصولونو ماهيت،‏ د لوم‎7‎نيو موادوغلظت او د تعامل تودوخه ده،‏ ‏$يني نور پارامترونه هم دموادو د تعاملونو په چ"کتيا ک‎3‎ اغيزه لريچ‎3‎ د هغو بيل/ه کيداي شي کتلستونه وړاندې شي.‏د گازونو د تجرب‎3‎ تعاملونه د چ"کتيا د اندازه کولو يوه لاره هم د کروماتو گرافى لار ده،‏ په دې لارهک‎3‎ د نمون‎3‎ د اخيستلو وروسته،‏ نمونه په ډيره چ"کتيا سره د کروماتوگراف‎9‎ په دستگاه ک‎3‎ دننه کوياو د وخت د ‏'و ثانيو په تيريدو سره د مادې په ډول اود هغ‎3‎ په غلظت پوهي‎8‎ئ.‏بله لاره،‏ د ر‎1‎ا ي‎3‎ دستگاه گانو ‏'خه د گ"‏‎3‎ اخيستنه؛ لکه دفوتو الکتريکي او سپکتر پيژندن‎3‎ لهحجرې ‏'خه عبارت ده.‏ سر بيره پر دې نورې لارې هم شته چ‎3‎ د غلظت ‏!اکل د يو ميليونم حص‎3‎

په حساب په يوه ثانيه ک‎3‎ تر سره ک‎7‎ي.‏بيلابيل لاملونه د کيمياوي تعاملونو په چ"کتيا باندې اغيزه لري چ‎3‎ د هغوى ډير مهم ي‎3‎ دا لاندېلاملونه دي:‏د تعامل کوونکو موادو خواصد تعامل کوونکو موادو فزيکي حالتونهغلظت تودوخه کتلست د هر کيمياوي تعامل د سرته رسيدلو لپاره،‏ اړتيا ده چ‎3‎ د تعامل کوونکو موادو ذرې يو له بل سره‏!کر وک‎7‎ي.‏ دا فرضيه د تعامل کوونکو ذرو د ‏!کر پر بنس ولاړه ده،‏ ‏!کرونه بايد درې ‏*ي/‏‎32‎ولري:‏الف_‏ د ‏!کرونو شمير بايدزيات وي.‏ب_‏ د ذرو لوري بايد ‏!اکل‎3‎ وي.‏ج_‏ د ‏!کرپه وخت ک‎3‎ بايد د ذرو انرژي زياته وې.‏د ډيرو کيمياوي تعاملونو د تعامل چ"کتيا د تودوخ‎3‎ په زياتوالي سره زياتي‎8‎ي،‏ د تودوخ‎3‎ اغيزه کيدايشي چ‎3‎ په بيالوژيکي تعاملونو؛ لکه:‏ د نباتاتو په وده او د حيواناتو په ميتابوليزم ک‎3‎ وليدل شي.‏کيمياوي تعاملونه د ميخانيکيت له مخ‎3‎ په دوو برخو ويشل شوي دي چ‎3‎ له يو پ‎7‎او ي‎3‎ او ‏'و مرحلهيي تعاملونو ‏'خه عبارت دي.‏کتلستونه هغه مواد دي چ‎3‎ په کمياوي تعاملونو ک‎3‎ برخه اخلي،‏ تعاملونه چ"ک کوي؛ خو خپله پهمصرف نه رسي‎8‎ي.‏ په عمل ک‎3‎ کتلستونه د تعامل په يوه پ‎7‎او ک‎3‎ په مصرف رسي‎8‎ي اود تعامل په بلپ‎7‎او ک‎3‎ بيرته تشکيلي‎8‎ي،‏د دريم ‏'پرکي پو*تن‎3‎‏'لور ‏$وابه پو*تن‎3‎- 1 کيمياوي کينتيک د کيمياوي تعاملونو چ"کتيا او ................... د ‏'ي‎7‎ن‎3‎ لاندې نيسي.‏الف-‏ ميخانيکيت ب-‏ انرژي ج-‏ تودوخه د-‏ فشار- 2 د تعاملونو په چ"کتيا باندې موثر لامل عبارت دى له:‏الف-‏ د لوم‎7‎نيو موادو ماهيت ب-‏ محصولاتج-‏ د لوم‎7‎نيو موادو غلظت او د تعامل تودوخه د-‏ ‏!ول ‏$وابونه- 3 د غلظت او چ"کتيا ترمن#‏ اړيکه د ................... په نوم يادويالف-‏ د غلظت شيپ ب-‏ د غلظت چ"کتياج-‏ د چ"کتيا معادله د-‏ د غلظت مولاري"‏‎3‎- 4 د تعامل کوونکو موادود غلظت په زياتوالي تعامل د چ"کتيا ..................... لامل گر$يالف-‏ ل‎8‎ والي ب-‏ مساوي والي ج_‏ زياتوالي د-‏ هي&‏ يو- 5 د ذرو ‏!کرونه د لاندې کوم ‏*ه والي لرونکي دي.‏الف-‏ د ‏!کرونو شمير بايد زيات وي ب-‏ د ذرو لوري نيول بايد ‏!اکل شوي وي٥٢

ج-‏ د ذرو انرژي بايد د ‏!کر په وخت ک‎3‎ زياته وي د-‏ ‏!ول ‏$وابونه سم دي.‏- 6 هغه بهير چ‎3‎ تعامل د هغه لاندې سرته رسي‎8‎ي...................‏ تعامل په نوم يادي‎8‎ي.‏الف-‏ چ"کتيا ب-‏ بدلون ج-‏ ميخانيکيت د-‏ هي&‏ يو- 7 کتلستونه د تعامل په يوه پ‎7‎او ک‎3‎ په مصرف رسي‎8‎ي او د تعامل په بله پ‎7‎او ک‎3‎‏...................‏الف-‏ مصرف کي‎8‎ي ب-‏ دويم وار تشکيلي‎8‎ي ج-‏ له من%ه ‏$ي د-‏ بدلون کوي- 8 متجانس کتلستونه د ................... په شکل د لوم‎7‎نيو موادو سره شتون لري.‏الف-‏ محلولونه ب-‏ غير متجانس مخلوط ج-‏ الف او ب دواړه د-‏ هي&‏ يو- 9 د ذرو د ‏!کر نظريه د هغو موادو لپاره 請 دق کوي چ‎3‎ ساده وي اود ................... په فاز ک‎3‎شتون ولري.‏الف-‏ جامد ب-‏ مايع ج-‏ مخلوط د-‏ گازي- 10 د چ"کتيا زياتوالى د تودوخ‎3‎ د زياتوالي سره ................... اړيکي لري .الف-‏ دپارا بول منحني ب-‏ ليک ج-‏ الف او ب دواړه د-‏ دايرهتشريحي پو*تن‎3‎- 1 د لوم‎7‎نيو مصرف شوو موادونسبتي چ"کتيا او د محصولاتو جوړيدل د لاندې هر يو تعامل لپارهوليکئ:‏2C 2H6(g)+ 7O2( g)⎯→4CO2(g)+ 6H2O(g)2HOF ( g)⎯→2HF(g)+ O2 ( g)4PH 3(g)⎯→P4( g)+ 6H2(g)N + H ( g)⎯→2NH( )2323g2H 2CO(g)+ O2( g)⎯→2CO2(g)+ 6H2O(g)- 2 يو تعامل چ‎3‎ د گازي فاز په اتمو سفير ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ي ‏،د اوزون د تجزي‎3‎ ‏'خه عبارت دى:‏دا لاندې تجرب‎3‎ پايلو مجموعه د پورتني تعامل په هکله شته ده.‏22O3 ( g)⎯→3O( g)لوم‎7‎نی چ"کتياPO 3PO 26312١-Torr. Storr0.20.20.40.511torr( محاسبه ک‎7‎ئ:‏= د x او y اندازه د چ"کتيا په معادله ک‎3‎‏(‏ تعامل،‏ لوم‎7‎نى درجه تعامل دی) ‎320‎تودوخه ک‎3‎ يو اتموسفيرلوم‎7‎ني فشار په ) × چ‎3‎ د چ"کتيا ثابت ي‎3‎ ‎1‎ک‎3‎ به ‏'ومره وي؟دى،‏ د تير شوي وخت موده په o Cx yR K( PO3) ( OP2)2SO 2Cl2(g)⎯→ SO2( g)+ Cl2(g( 2Cl2 g 2.2- 3 په 320 o C ک‎3‎ د ⎯−510 دی،‏ د SO.25atm٥٣

1N2O5( g)⎯→2NO2(g)+ O2( g)2o C= 3,4 × 10- 4 د لاندې تعامل د فعال کيدو انرژي محاسبه ک‎7‎ئ:‏55 1 ک‎3‎C تودوخه ک‎3‎ د چ"کتيا ثابت K سره مساوي دى او په1سره مساوي دى.‏- 5 که د يو تعامل دتودوخ‎3‎ درجه له 300 ته بدلون وک‎7‎ي د تعامل د چ"کتيا ثابت درې‏$ل‎3‎ زياتي‎8‎ي ، د تعامل د فعال کولو انرژي پيدا ک‎7‎ئ.‏- 6 دلاندې بنس"ي تعامل د چ"کتياثابت په 25− 5×5310K ‏'خه K10 −1−11.3⋅10 = K دى:‏mol L ⋅ S تودوخه ک‎3‎ o CBrO ( g)+ NO(g)⎯→NO2(g)+ Br(g)10 دی،‏ په 25 o C ک‎3‎ ي‎3‎ تودوخه محاسبهK = 5×10NO2(g)+ Br(g)⎯→BrO(g)+ NO(g)−په 25 o3 −K = 1,5 × 10− × Sد پورتني تعامل د تعادل ثابت په همدې درجه ک‎3‎ک‎7‎ئ:‏1 سره مساوي وي،‏ په 25 ک‎3‎- 7 هغه تعامل چ‎3‎ د هغه د فعال کيدلو انرژي له KJoulبه د تعامل چ"کتيا د 0 تودوخ‎3‎ په نسبت ترسره شي؟‏»په غرض لاندې فکتورونه د B د زيات‎3‎ اندازې شامل محلوللپاره په لاس راغلى دى:‏701.99o C602.5503.1665× × mol403.92305.0−206.31o C- 8 د تعامل«‏ محصول ⎯→ B ZA +107.95010(T(s−1[] A mol ⋅ Lد تعامل درجه د A په بنس لاس ته راوړئ .٥٤

‏'لورم ‏'پرکیکيميايي تعادل( Chemical Equilibrium)دتر سره شوو تجربو دپايلو لاسته راوړنو ‏*ودل ده چ‎3‎ ‏$ن‎3‎ کيمياوي تعاملونه د تعامل کوونکو برخو د بشپ‎7‎تعامل ‏'خه مخک‎3‎ په ‏!په دري‎8‎ي او تعامل په بشپ‎7‎ه نه ترسره کي‎8‎ي،‏ ول‎3‎؟ کيمياي تعادل ‏'ه شي دي؟کيمياوي تعادل په بل عبارت د كيمياوي تعامل بهير تعادل ته رسيدل ‏'ه مفهوم وړاندې کوي؟ ‏'رنگه کولاشو و!اکو چ‎3‎ تعامل د تعادل په حالت کي شتون لري؟ ‏'رنگه کولا شو چ‎3‎ په كيمياوي تعامل ک‎3‎ د تعامل دلوري په بدلون سره دتعادل حالت من#‏ ته راوړو؟ تعادلي تعاملونه دکومو$انک‎7‎تياوو لرونکى دي؟ په ژوندانهاو 請 نعت کي د هغو دکارولو ‏$ايونه کوم دي؟ ولي ‏$ين‎3‎ تعاملونه د تودوخي د درج‎3‎ په زياتوالي مخالفلوري ته بهير مومي؟ ولي ‏$ن‎3‎ تعاملونه د تودوخي درج‎3‎په زياتوالي ‏*ي لورته دوام پيدا کوي؟ د مشترک ايون اغيزهد تعادل په حالت باندي په کوم ډول ده ؟پورتن‎9‎ ‏!ول‎3‎ پو*تن‎3‎ د کيمياوي تعادل سره اړيکهلري،‏ پورتنيو پو*تنو ته کولاي شئ چ‎3‎ د دي ‏'پرک‎3‎ دمطالبو په زده ک‎7‎ه چ‎3‎ د تعادل حالت او د هغه ‏$انگ‎7‎تياوېتوضيح کوي،‏ ‏$واب به ورک‎7‎ئ.‏٥٥

1: - 4 رجعي عاملونه او د تعامل حالتډير زيات تعاملونه چ‎3‎ په طبيعت کي ترسر کي‎8‎ي،‏ رجعي ) بيرته گر$يدونکي)دي،‏ په دي معناچي دتعامل محصولات ديو ‏!اکلي وخت په تيريدلو بيرته په خپل من#‏ ک‎3‎ تعامل او په پايله ک‎3‎ لوم‎7‎ني توکي جوړوي،‏ د رجعي تعاملونو په پوهيدلو،‏ کيداي شي چ‎3‎ د کيمياي تعادل په اړه معلومات لاس ته راوړل شي.‏الف – د رجعي توب معناد هايدريت شوو مالگو په اړه معلومات لرئ او پوهي‎8‎ئ چ‎3‎ د دې مالگو په بلوري جوړ*ت ک‎3‎ دCoCl ⋅6H چ‎3‎ 6) کلورايد )اوبو ‏!اکلي شمير ماليکولونه شتون لري،‏ د اوبو لرونکى کوبالت (IIماليکوله کرستلي اوبه لري،‏ په پام ک‎3‎ نيسو،‏ دا مرکب چ‎3‎ رنگ يي د مخ رنگ ته ورته دي،‏ دتودوخي پهبهير ک‎3‎ د اوبو د ماليکولونو له لاسه ورکولو سره داوبورنگ ‏$انته غوره کوي،‏ که چيري دا داوبو رنگهمالگه په مرطوبه هواک‎3‎ کي+ودل شي د هغى په رنگ٥٦(2 2O) کلورايدک‎3‎ به ‏'ه بدلون وگورئ؟ ايا کوبالت (II‏'خه د 6 ماليکولو اوبو لرې کول رجعي تعامل ‏(بيرتهگر$يدونکى)‏ دي؟د ) له وچولو وروسته چ‎3‎ پهدوه تست تيوبوک‎3‎ شتون لري ، ايا د تست تيوب پهخوله کي رطوبت ليدل کي‎8‎ي؟ب – دتعادل حالتپه فزيکي عمليو او کيميايي تعاملونو ک‎3‎ تعادل من#‏ته را$ي چ‎3‎ هر يوي‎3‎ لاندې په بيلابيل ډول ‏'ي‎7‎و.‏O oC( CoCl ⋅6H22O- 1 فزيکي تعادل‏'رنگه چ‎3‎ پوهي‎8‎ئ د اوبو ب‎7‎اس کيدل يوه فزيکي عمليه ده او اوبه د تودوخي په ‏!ولو درجوک‎3‎ د‏'خه پورته په ب‎7‎اس تبديلي‎8‎ي.‏ اوبه په يو سر پ"ي لو*ي ک‎3‎ سره د دې چ‎3‎ د ب‎7‎اس عمليه په پرله پس‎3‎ډول دوام لري،‏ نه و چي‎8‎ي.‏ د ب‎7‎اس کيدو ‏'خه وروسته لوم‎7‎ي د اوبو ماليکولونه د ب‎7‎اس په ډول چ‎3‎ گازنومول شويدي،‏ د سرپ"ي لو*ي فضا ک‎3‎ پراختيامومي او د يو ‏!اکلي وخت ‏'خه وروسته يو دبل سره ل/ي‎8‎ي اوبيرته متراکم کي‎8‎ي چ‎3‎ په مايعتبديلي‎8‎ي،‏ پردې بنس په يو سر پ"ي لو*ي ک‎3‎ دب‎7‎اس او تراکم عمليه رجعي ده ، رجعي عملي‎3‎د ) په واسطه او غير رجعي عملي‎3‎ د) په واسطه ‏*ودل کي‎8‎ي:‏( ⎯⎯ →⎯ ←⎯⎯( ⎯→H2O( l)⎯⎯⎯⎯→H2O(g)←⎯⎯⎯⎯د چ"کتيا په لوم‎7‎نيو پ‎7‎اوونوک‎3‎ د ب‎7‎اس عمليهد اوبو دبيرته جوړيدو د چ"کتيا په پرتله ډيره ده؛خو د يو ‏!اکلي وخت ‏'خه وروسته د اوبو د ب‎7‎اس1 - 4 شکل په اوبه لرونکي کوبالت (II) کلورايد مالگه ک‎3‎ د رنگبدلون(4 – 2) شکل د ب‎7‎اس د عملي‎3‎ دتراکم د چ"کتيا سره مساوي کيدل او دديناميکي تعادل رامن#‏ ته کيدل

چ"کتيا او د تراکم د عملي‎3‎ چ"کتيا يو له بل سره مساوي کي‎8‎ي چ‎3‎ سيستم په دي وخت ک‎3‎ د تعادل حالت‏$انته غوره کوي،‏ په سيستم ک‎3‎ د تعادل حالت من#‏ ته راتلل د فزيکي تعادل په نوم يا دي‎8‎ي:‏٥٧فکر وک‎7‎يلاندې شکلونه هغه پديدې را ‏*يي چ‎3‎ د يو مايع ب‎7‎اس کيدل په يو سر پ"ي لو*ي ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ي.‏ لاندېشکلونو ته په ژور ډول ‏$يرشئ او لاندې پو*تنوته ‏$واب ورک‎7‎ئ:‏- 1 په پيل کی په کوم سرپ"ي شکل ک‎3‎يوازې د ب‎7‎اس عمليه ترسره کي‎8‎ي؟- 2 په کوم شکل ک‎3‎ د مايع کيدلو چ"کتياد ب‎7‎اس د چ"کتيا پرتله ورو ده؟- 3 په کوم شکل ک‎3‎ د ب‎7‎اس چ"کتيا دتراکم د چ"کتيا سره برابره ده؟- 4 آيا د ب‎7‎اس چ"کتيا د تراکم د چ"کتياسره د برابرولو لپاره د لو*ي سر پ"ول حتميدي؟- 5 په کوم شکل ک‎3‎ د اوبو د ب‎7‎اس فشارثابت او ‏!اکل‎3‎ اندازې ته رسيدلی دئ؟) 4 – 3 ( شکل د وخت په بيلابيلو شيبو ک‎3‎ د اوبو د ب‎7‎اس او تراکمحالت- 6 اياد اوبو د ب‎7‎اس فشار ثابت پري+ودل د ب‎7‎اس او تراکم د دريدلو معنا لري؟د تعادل په حالت کي د اوبو د ب‎7‎اس اندازه او د مايع اوبو کتله ثابته پات‎3‎ کي‎8‎ي.‏ داس‎3‎ تعادل د ديناميکي تعادلEquilibrium) (Dynamic په نوم يا دي‎8‎ي.‏– 2 کيميايي تعادل Equilibrium) (ChemicalN2 Oکه چ‎5‎ري چ‎3‎ يو ب‎3‎ رنگه زهري گاز دی،‏ په يو ‏!اکلی اندازه يو ‏*ي+ه يي سرپ لو*ي کي ‏$اي4پر$ای شي،‏ د ل‎8‎ وخت په تيريدو سره به د لو*ي دننه محيط ‏$انته نصواري سور رنگه ب‎2‎ه غوره ک‎7‎ي،‏ نودارنگ د NO گاز دی چ‎3‎ د لو*ي په دننه ک‎3‎ جوړشوی دی،‏ کله چ‎3‎ ل‎8‎‏'ه د NO د تجزي‎3‎ له42امله من%ته را$ي،‏ په عين وخت ک‎3‎ رجعي تعامل د د جوړيدو د محور په لور بيرته پيل کي‎8‎ي:‏42 گاز N2 ON ( 2O4 g)⎯→2NO2( g)N 2Oنصواري بی رن/هد وخت په تيريدو سره د رجعي تعامل چ"کتيا دواړو لوروته مساوي کي‎8‎ي،‏ په دې حالت ويل کي‎8‎ي چیډيناميکي تعادل من#‏ ته راغلی دی.‏د تعادل په ‏!کي ک‎3‎ د تعامل کوونکو او د محصولو اجزاو اندازه ثابته پات‎3‎ کي‎8‎ي ؛ پر دې بنس د مخلوطرنگ هم ثابت پات‎3‎ کي‎8‎ي چ‎3‎ بدلون نه مومي .

الف – د د غلظتونو د بدلون گراف4ب - د 4 گازونو د تعادل د حالت گراف د وخت سرهد کيميايي تعادل مهمي ‏$انگ‎7‎تياوي- 1 د ليدلو وړ ، عيني اومعتبر شواهد د تعادل د حالت ترسره کيدل نه ليدل کي‎8‎ي.‏- 2 دا حالت په خپل سر بدلونونو له امله من%ته را$ي.‏- 3 رجعي تعاملونه په پرله پسي توگه ترسره کي‎8‎ي.‏- 4 ډ يناميکي توازن د رجعي تعاملونو په من#‏ ک‎3‎ ‏*يي.‏2 - 4 د کتل‎3‎ د اغيزې قانون او تعادلد سکندنيا د هيواد ساينسي پوهانو هريو گولد برگ (Guldberg) او واگ (Waage) يوه عمومی قاعده پهرجعی تعاملونو ک‎3‎ د غلظت او د تعادل د حالت ‏$ای پر ‏$اي کيدلو لپاره رامن#‏ ته ک‎7‎ه،‏ رامن#‏ ته شوې قاعدهد کتل‎3‎ د اغيزې د قانون او يا د تعادل دقانون په نوم يادي‎8‎ي چ‎3‎ واي‎3‎‏:‏ ‏«د تعامل کوونکو د اجزاو ‏'خه د يوهچ"کتيا نيغ پرنيغ د هغه د فعاله کتل‎3‎ سره برابره ده او د يوه کيميايي تعامل چ"کتيا نيغ پرنيغه د تعامل کوونکواجزاو د کتلو دضرب له حا 請 ل سره برابره ده»‏g٥٨( mol / L)mol / dmmolH /NO −NO −2N2O2N2O3د فعال‎3‎ کتل‎3‎ د ا 請 طلاح پل"نه عبارت له غلظت پر ‏'خه ده؛ د ب‎5‎لگ‎3‎ په ډول:‏ 42 کي‎8‎ي چ‎3‎ دا غلظت په ] [ قوس باندې ‏*ودل کي‎8‎ي:‏2گرامه هايدروجن فعاله کتله L] غلظت ا و د H فعاله کتله2دتعادل ثابتپه دريم ‏'پرکي ک‎3‎ مو دکيميايي تعاملونو د چ"کتيا په اړه معلومات تر لاسه ک‎7‎ل چ‎3‎ د هغو په بنسکولای شئ د يو تعادلي تعامل د تعادل ثابت لاس ته راوړئ.‏ د دې غو*تني لپاره لاندې تعامل په پام ک‎3‎ونيسئ:‏2 ⎯ ← ⎯⎯4NO2(g)⎯⎯ →N2O( g)= [ H2په پورتيني رجعي تعامل ک‎3‎ د تعامل چ"کتيا په لاندې ډول ده:‏V12NO2( g)⎯⎯→ N2O4( g)V 2N O ( g)⎯⎯→ 2NO( g)242(4 – 4) شکل د NO2 او N2O4 د بدلون گرافV1= K1⋅V = K222[ NO2( g)]⋅[ N O ( g)] 224په پورتينيو معادلو کي K او K په ترتيب سره د پورتنيو رجعي تعاملونو دتگ او راتگ د چ"کتيا ثابتونه2 1

دي.‏ ‏'رنگه چ‎3‎ د تعادل په وخت د تگ او راتگ چ"کتيا په يو وخت ک‎3‎ سره مساوي کي‎8‎ي نو ليکلایشو چ‎3‎‏:‏V1= V 2K2[ NO ( g)] = K ⋅[ N O ( g ] 21⋅22 2 4)پورتن‎9‎ معادله کيدای ش‎3‎ چ‎3‎ په لاندې ډول وليکل شي :K1 =K22[ N2O4( g)][ NO ( g)] 22‏'رنگه چ‎3‎ په ‏!اکل‎3‎ تودوخه ک‎3‎ K ثابت دي او د رياضيکي قانون له نظره د دوو ثابتو د تقسيم2حا 請 ل مساوي په دريمي ثابت K دي چ‎3‎ د تعادل د ثابت ‏'خه عبارت دی؛ نو 1 کي‎8‎ي؛پر دې بنسليکلی شو چ‎3‎ :K =2[ N2O4( g)][ NO ( g)] 2( CaCO3 د تودوخ‎3‎)2K = KK2او K1په تعاملونو ک‎3‎ چ‎3‎ يو او يا ‏'و تعامل کوونکي په بشپ‎7‎ توگه په مصرف ورسي‎8‎ي،‏ په عمومی ډول د تعاملد تعادل د ثابت قيمت لوړوي،‏ نوموړی تعامل تر پايه پر مخ ‏$ي،‏ که چيرې د تعامل د تعادل ثابت ډير کوچنیوي؛ نو تعامل په عادي تودوخی ک‎3‎ نه ترسره کي‎8‎ي ؛ د بيلگ‎3‎ په ډول : د چون‎3‎ ډبره25 o ک‎3‎ نه تجزيه کي‎8‎ي .په Cفکر وک‎7‎يد امونيا د جوړيدلو د تعامل ثابت−123.6⋅108⋅ = K دي:‏mol ⋅ LH2(g)N2(g)⎯ ⎯⎯ →2NH( g)الف – د دغه تعامل د تعادل ثابته معادله وليکئب – کوم‎3‎ اړيک‎3‎ د پورتني او لاندې تعامل د تعادل د ثابت په من#‏ ک‎3‎ شتون لري؟ج – د امونيا د تجزيي تعامل د تعادل د ثابت اندازه وليکي .2 +←⎯⎯32 ⎯ ← ⎯⎯2NH3(g)⎯⎯ →2H2(g)+ N ( g)ضروري معلومات:‏ که چيرې د تعامل کوونکو او د تعامل د محصول غلظت د تعادل د ثابت په فورمولک‎3‎ ‏$ای پر$ای ک‎7‎ی شي،‏ لاس ته راغلی کميت د باندن‎9‎ برخ‎3‎ په نوم يادي‎8‎ي.‏لاندن‎9‎ عمومي معادله په نظر ک‎3‎ نيسو:‏aA bB ⎯ ⎯⎯ →cC| dD[C]Q =[A]+←⎯⎯ca[D][B]db٥٩

د Q او K د پرتل‎3‎ ‏'خه لاس ته را$ي چی د تعامل باندنی برخه د باندن‎9‎ ب‎32‎ له نظره د تعادل د ثابت پهشان ده،‏ په دې توپيرچ‎3‎ لازم نه ده تر'و د تعامل په باندنی برخه ک‎3‎ تعادلي غلظتونه ‏$ای پر ‏$اي ش‎3‎ ، پهر*تيان‎9‎ کله چ‎3‎ تعادلي غلظتونه د تعامل د باندن‎9‎ برخ‎3‎ فورمول ک‎3‎ کي+ودل شي،‏ د Q او K اندازې سره) مولري غلظتونه د تعادل د ثابت په فورمول ک‎3‎ ‏$ايمساوي کي‎8‎ي،‏ که چيرې2پر$اي ک‎7‎و نو کميت لاس ته را$ي:‏[ NH[ N ( g2( g)](2.00mol⋅ L2−123=0. 53−1−13)][H2](1mol⋅ L )(2mol⋅ L )0.27mol⋅ Lo C ک‎3‎ − 2 2)NH 3(g او H2( g)N2(g)0.5molmol−2⋅ L2− 2 ⋅ Lد ) تعامل د تعادل ثابت د تودوخي په 5002NH 3(g)⎯ ←⎯⎯⎯⎯ →2H2(g)+ N2(g2[ NH3(g)]د 0.5 ‏'خه 03[ N2(g)][ H2]NHدی؛ نو په دي باندنی برخه ک‎3‎ته ورسي‎8‎ي،‏ دا بدلونونه هغه وخت ليدل کي‎8‎ي چ‎3‎ ] ‏]ل‎8‎ شي او H. 27 ته بدلون موندلی دی تر ‏'و سيستم تعادل] [ ] ‏]زيات شي؛ له دې کبله2N 23NH تجزيه او د هايدروجن او نايتروجن دگاز د توليد3تعادل من#‏ ته را$ي.‏د تعامل وتونک‎3‎ برخه د تعامل د بهير لوري معيار ‏!اکنهده،‏ کله چ‎3‎ د تعامل دموادو په مخلوط ک‎3‎ يوازې تعاملکوونکي مواد شتون ولري،‏ په معادله ک‎3‎ د وتونکي برخي請 ورت 請 فردی او د تعامل د پرمختگ سره د تعامل دمحصول غلظت ورو ورو زيات او دتعامل په محصولتبديلي‎8‎ي،‏ په دي 請 ورت ک‎3‎ Q لوړي‎8‎ي،‏ ول‎3‎؟ کله چ‎3‎Q د K ‏'خه کوچنی وي،‏ نو تعادل په هغه 請 ورت کيمن#‏ ته را$ي چی د تگ تعامل د بيرته راتگ دتعامل پهنسبت زيات وي نو په پای ک‎3‎ کي‎8‎ي.‏د تعادل د ثابت فورمول ‏'خه هغه وخت گ"ه واخ‎5‎ستلی شو چی رجعي تعامل د تعادل په حالت کی4) – (5 شکل د Q او K پرتلهo CQ = Kوي،‏ تعادل ته د رسيدو وخت د تعامل په چ"کتيا پورې اړه لري؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د تودوخ‎3‎ په 25 ک‎3‎ داکسيجن او هايدروجن د گاز له تعامل ‏'خه د اوبو د K اندازه ډيره لوړه ده؛خو د تعامل د فعاليدو انرژي ډيرهزياته ده او د تعامل چ"کتيا ډيره ل‎8‎ه ده چ‎3‎ هي)کله به د تودوخي په دې درجه ک‎3‎ تعادل ته ونه رسي‎8‎ي.‏ کهچيرې کتلست او د بري+نا ب‎7‎اس هم شتون ولري،‏ چاوديدونكي تعامل به ترسره شي.‏r's Principle): 3 - 4 په تعامل باندي اغيزمن عاملونه ‏(د لی شاتليه ا 請 ل)‏ (Lechtelieپوه شو چی دتعادل دمن#‏ ته راتللو په بهير ک‎3‎‏،‏ ديو رجعي تعامل دتگ او راتگ چ"کتيا يو د بل سرهبرابري‎8‎ي چ‎3‎ د تعامل کوونکو او محصولو موادو غلظت په تعامل ک‎3‎ ثابت پاتي کي‎8‎ي.‏ دا غلظت ثابت اودچ"کتيا برابروالی تر هغه وخته په خپل ‏$ای پاتي کي‎8‎ي چ‎3‎ کوم عامل تعادل گ‎6‎وډ نه ک‎7‎ي.‏ موثر عوامل دغلظت بدلون،‏ فشار،‏ دتودوخي درجه او کتلست دي چ‎3‎ د تعادل د گ‎6‎وډيدو لامل گر$ي.‏٦٠

فعاليتد يو ثابت حجم لرونکی لو*ی 10L او دتودوخی په 727 درج‎3‎ ک‎3‎ لاندې تعادل سمون موندلی دی:‏په بشپ‎7‎ دقت سره شکل ته وگوري .2SOo C22( g)O2( g)⎯→2SO3( g), K = 2.8⋅10mol.+ L−1(4 6) - شکل دگازونو شتون په بالونونو ک‎3‎د پورتني شکل دهر اړخيزې ‏'ي‎7‎ن‎3‎ ‏'خه وروسته ‏،لاندې طرحه شوو پو*تنو ته ‏$واب ورک‎7‎ئ:‏الف – لاندې جدول بشپ‎7‎ ک‎7‎ئ:‏[ SO ( g)]2[ O ( g)]2[ SO 3(g )]تعادلِي غلظتونه په (1) حالتک‎3‎تعادلِي غلظتونه په (2) حالتک‎3‎ب – غلظت په کوم بالون ک‎3‎ زياتوالی پيدا ک‎7‎ی دی؟ج – د کومو بالونونو دغلظت زياتوالی له هغه کميت ‏'خه چی هيله کي‎8‎ي،‏ ل‎8‎ دي؟ د دې موضوع ‏'خه ‏'هپايله اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي؟د – که چيرِې ) زيات شي ‏،تعادل به کوم لورته ‏$ای پر ‏$ای شي؟ آيا د تعادل نوی ‏$ای پر ‏$ایکيدل د تعادل په ثابت اغيزه اچوي؟ه - دتگ او راتگ د تعاملونو چ"کتيا به د ) د گاز په زياتولو ‏'ه بدلون وک‎7‎ي؟ د نوي تعادل ‏$ای پر‏$ای کيدلو وروسته به دتگ او راتگ د تعاملونو چ"کتيا ‏'ه ډول وي؟SO3 ( gSO 3(g3(gو-‏ د ) SO د گاز د زياتولو له امله به د تعامل باندنی برخه ‏'ه بدلون وک‎7‎ي؟ د دې بدلون په نظر ک‎3‎ نيولوسره د نوي تعادل ‏$ای پر ‏$ای کيدلو لوري و!اکئ.‏‏'رنگه چ‎3‎ ليدل کي‎8‎ي تعادل د غلظت د بدلون په مقابل ک‎3‎ د خپل ‏$ان ‏'خه عکس العمل ‏*يي،‏ نوکهکوم عامل د يو سيستم د تعادلي حالت د گ‎6‎وډيدو لامل شي ، سيستم په هغه لوري ‏$ای پر ‏$ای کي‎8‎ي چی٦١

د مزاحم د عمل سره مقابله کوي او د هغه اغيزه لرې اويا ‏!ي"وي ، په دې ترتيب په ياد شوي سيستم ک‎3‎ يونوی تعادل من#‏ ته را$ي.‏دا ‏*کارونه او توجيه د لوم‎7‎ی ‏$ل لپاره فرانسوی کيميا پوه لي شاتليه ورک‎7‎ې ده چ‎3‎ نن ورځ د لي شاتليهد ا 請 ل په نوم يادي‎8‎ي . په تعادل باندي اغيزمن عوامل په لاندې ډول دي:‏- 1 د غلظت د بدلونونو اغيزه : د پورتني فعاليت پر بنس ، دا لاندي تعامل په پام ک‎3‎ نيسو:‏2 +← ⎯⎯⎯ 3SO2(g)O2( g)⎯⎯⎯→2SO( g)SO 2(gO ( او يا SO ( g 2)2gکه چيرې د ) ل‎8‎ ‏'ه په مخلوط ک‎3‎ د تعادل په حالت ک‎3‎ ور زيات شي،‏ تعادل گ‎6‎وډ کي‎8‎ي،‏ ‏$که د) په زياتولو سره د تعادل کوونکو د اجزاو غلظت زيات او تعامل د تعامل کوونکو د اجزاود غلظت د ل‎8‎ وال‎3‎ په لور پرمخ ‏$ي،‏ داس‎3‎ چ‎3‎ تعامل د محصولونو د توليد په لور بهير مومي،‏ نو نوی تعادلمن#‏ ته را$ي.‏د ) د گاز ل‎8‎ه اندازه تعامل لوری د تعامل کوونکو لورو ته وخو$ي‎8‎ي په پايله ک‎3‎ د تعادل نوې حالتNO گازونو مخلوط په يو ليتره لو*ي ک‎3‎ د تودوخي په ثابته درجه2من#‏ ته را$ي د بيل/ي په ډول دک‎3‎ د لاندې غلظتونو سره د تعادل په حالت ک‎3‎ شتون لري:‏nN = mol,nO= 1mol,nNO4mol4 =2 2٦٢, O N2 ,SO 3(gد تعامل پيل دکله چ‎3‎ ‎3molد O2 گاز په مخلوط ورزيات شي،‏ وروسته له ‏'و ش‎5‎بو نوی تعادل من#‏ ته را$ي:‏N2( g)+ O2( g)⎯→2NO(g)Cد NO مقدار به ‏'ومره وي؟حل:‏ لوم‎7‎ي د K قيمت په تعادل باندی د اعيزناکو شرايطو لاندې محاسبه کي‎8‎ي،‏ ‏'رنگه چ‎3‎ د تعاملمحفظي حجم يوليتر ) L 1 ‏)دی،‏ نو مولاري غلظت مساوي دی په:‏M =KCn n⇒ M = = n molV 12[ NO]4 2= = = 4[ N ][ O ] 4⋅122O د molSO3سره(4 – 7 ( شکل د تعادل په مخکيني حالت باندې د SO د زياتوال‎3‎ اغيزه او د نوي تعادلی حالت را من#‏ ته کيدل ‏*يي.‏2دلي شاتليه د ا 請 ل ‏'خه په پيروۍ ، کله چ‎3‎ 3د تعامل پيل د SO او O2 سره2د تعامل په لو*ی ک‎3‎ زيات شي،‏ تعادل د تعامل2

کوونکی د ‏ِغلظت په ل‎8‎ والي د محصولاتو د جوړيدو په لور بدلون مومي،‏ د تعادل انتقال د محصول په لور:‏: 4 mol 1 mol 4 mol لوم‎7‎نی تعادل+ 3mol __ : اثر اچوونکی__: بدلونK C− x − x + 2x2(4 + 2x)=(4 − x)⋅(4− x)2(4 + 2x)4 =2(4 − x)4 + 2x2 = ⇒ x = 14 − xn = 4 + 2x= 4 + 2⋅1=NO6mol( 4 − x)mol ( 4 − x) mol ( 4 + 2x) molCO g)+ NO ( g)⎯→CO( g)+ NO(g), V 1L(2 2=0.6molCO ,0.4molNO2,0.30.6molNO او molCOمثال:‏ لاندی کيميايي معادله په پام ک‎3‎ ونيسی:‏: نوی تعادلپه پورتني تعامل ک‎3‎ د تعادل په حالت ک‎3‎ د2اندازه په مخلوط کی ‏!اکل شوې ده،‏ د NO د گاز ‏'و موله په مخلوط کی بايد ورزيات شي تر ‏'و د NOمولونو شمير په نوي تعادل ک‎3‎ 0 ته لوړ شي؟حل:‏ د تعادل د K قيمت د ورک‎7‎ شوو غلظتونو په پام ک‎3‎ نيولو سره په لوم‎7‎ي تعادل ک‎3‎ محاسبه کي‎8‎ي:‏د2K[ CO ][ NO]0.6⋅0.6= ⇒ K[ CO][NO ] 0.3⋅0.42C=C=23.5molغلظت په نوي تعادل ک‎3‎ د هغه د غلظت پرتله په لوم‎7‎نی تعادل ک‎3‎ زيات دی ، نوله دې کبله تعامل د2تعامل کوونکو په لور مخ ته تللی دی:‏: په لوم‎7‎ني تعادل ک‎3‎ : اثر اچوونکي: وارد شوی بدلونCد NOCO ( g)+ NO ⎯→CO(g)+ NO(g)20 .3mol / L 0 .4mol / L 0 .6mol / L 0.6mol / L+ x+ 0.1mol+ 0.1mol− 0.1mol− 0.1mol0 .4mol / L 0 .5mol / L 0 .5mol / L ( 0.5 + x ) mol / L[ CO2][ NO]0.5⋅(0,5+ x)K C=⇒ 3 =⇒[ CO][NO2] 0.4⋅0.5⇒ 1.2 = 0.5 + x ⇒ x = 0.7mol/Ln nM = ⇒ 0.7 = ⇒ n = 0.7V 1نوی تعادلN2( g)+ O2( g)⎯→2NO(g)٦٣

– 2 د فشار اغيزه يا دحجم بدلون:‏ د يو گازي سيستم په حجم کی وارد بدلون چ‎3‎ د تعامل کوونکیاجزا او د تعامل د محصول اجزا گازوي،‏ د هغوی د غلظت دبدلون لامل گر$ي،‏ که چيرې په يو گازي سيستمباندی فشار واچول شي،‏ د هغه حجم کوچنی او تعامل هغه لورته پرمخ ‏$ي چ‎3‎ د گاز د مولونو ضريبونه دکيمياوې معادل‎3‎ په هغه لور ک‎3‎ ل‎8‎ شوي وي؛ نو دلته دلي شاتليه د ا 請 ل سره سم د فشار اغيزه ل‎8‎ او د گازحجم رياتي‎8‎ي.‏که چيرې په يو سيستم ک‎3‎ د اغيز من فشار اندازه ل‎8‎ه شي،‏ تعامل په هغه لور خپل جهت ته بهير اوبدلونورکوي کوم چ‎3‎ د گاز د مولونو ضريبونه د کيميايي معادل‎3‎ په هماغه لور ک‎3‎ زيات وي.‏ د فشار په اغيزه د حجمکوچن‎3‎ کيدل NO په مخلوط ک‎3‎ چ‎3‎ د تعادل په حالت کی شتون لري،‏ په پام ک‎3‎ ونيسئ:‏42 ← ⎯⎯⎯⎯4NO2(g)⎯⎯⎯⎯→N2O( g)٦٤2 او N2 Oد پورتنيو وړاندې شووتوضيحاتو په پام ک‎3‎ نيولوسره،‏ کله چ‎3‎ د سيستمحجم کموالی پيدا کوي يعن‎3‎ډير فشار پرې اغيزه کوي،‏تعادل د د جوړيدو په4لور بهير مومي؛ ‏'رنگه چ‎3‎په پورتني توزين شوې معادل‎3‎ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي،‏ د محصولضريب کوچنی دی:‏N2O(8-4) شکل د تعادل په حالت کی د فشار اغيزه او د حجم بدلون ‏*يي.‏24N O2 ( g)⎯→N2O( g)بيرنگه نصواریکله چ‎3‎ د سيستم حجم زياتوالی پيدا ک‎7‎ی،‏ تعادل د NO لور ته بدلون مومي،‏ په گازي تعادلي تعاملونو2ک‎3‎ چ‎3‎ د تعامل کوونکی او د محصولونو د ضريبونو مجموعه د معادلی په دواړو خواوو ک‎3‎ يو د بل سرهمساوي ده.‏ د حجم بدلون د هغه د مولونو د شمير د گ‎6‎وډيدو لامل گر$ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏H2(g)+ Cl2( g)⎯→2HCl(g)N ( g)+ O ( g)⎯→2NO(g)22په غير متجانسو تعادلي تعاملونو ک‎3‎ د حجم بدلون د محاسب‎3‎ او د معادل‎3‎ په دواړو خواوو د گ‎6‎ون کوونکوگازونو د مولونو د شمير د پرتل‎3‎ له لارې ترسره کي‎8‎ې:‏FeO ( s ) + CO ( g ) ⎯→Fe( s ) + CO 2(g )پورتنی تعادلي تعامل د حجم په بدلون سره نه متاثر کي‎8‎ي؛ ‏$که د گازونو د مولونو شمير د معادل‎3‎ په ډواړوخواوو ک‎3‎ يو د بل سره مساوي وي.‏ د حجم زياتوالی په عادي توگه په تعامل ک‎3‎ د فشار کم+ت ‏*يي؛ نو لهدې کبله په داسی حالت ک‎3‎ چ‎3‎ تودوخه ثابته وي،‏ دفشاربدلون دحجم دبدلون لامل گر$ي او په مخکيني

تعادل‎3‎ حالت باندی اغيزه اچوي.‏ هغه سيستمونه چ‎3‎ يوازي د مايعاتو او يا جامداتو ‏'خه جوړ شوي وي،‏ دفشار په اغيزې باندې دهغوی د حجم بدلونونه نه ليدل کي‎8‎ي؛ ‏$که د حجم بدلون ډير کوچنی وي.‏مثال : لاندې تعادل‎3‎ کيميايي معادله په پام ک‎3‎ ونيسئ:‏23SO2(g)+ O2( g)⎯→2SO( g).1 او 0.2molSO320 molO ، .22په پورتني گازي سيستم کی چ‎3‎ د تعادل په حالت ک‎3‎ دی،‏ د 0 molSOمقدارونه يي په يوليتره لو*ي ک‎3‎ اچول شويدي.‏ کله چ‎3‎ د پورتنيو گازونو لرونکی لو*ی حجم په ثابته تودوخهگاز د تعامل په لو*ي ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي،‏ د لو*ي نویک‎3‎ زيات او نوې تعادل من#‏ ته راشي،‏ نو 2 0حجم به ‏'و ليتره وي؟حل:‏ په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ د تعامل K د تعادل د لوم‎7‎ی حالت په پام ک‎3‎ نيولو سره محاسبه کي‎8‎ي:‏K2[ SO ]2[ SO ] [ O2(0.2)=2(0.2) (0.1)= 3 ⇒2 2]=CKCد SO10.3molCپه ثابته تودوخه ک‎3‎ د حجم لوړيدل په دی معنا دي چی فشار ل‎8‎ شوی دی او معادله هغه لور ته بهير لري کومچ‎3‎ د گازونو لوی ضريب لري،‏ په دې لاره تعامل د تعامل کوونکو د اجزاو په لور ترسره کي‎8‎ي:‏نو د لو*ي نوی حجم مساويِ‏ دي پر:‏2SO2 ( g)+ O2( g)⎯→2SO3( g)0 .2mol0 .1mol0.2mol+ 0.1mol+ 0.05mol− 1mol0 .3mol0 .15mol0 .1mol‏:په لوم‎7‎نی تعادل ک‎3‎ د مولونو شمير‏:د مولونو توپير‏:په دويمي تعادل ک‎3‎ د مولونو شميرK C⎛ 0.1⎞⎜⎟2[ SO3]⎝ V2= ⇒10⎠22[ SO2] [ O2] ⎛ 0.3 ⎞ ⎛ 0.15 ⎞⎜⎟⎜⎟⎝ V2⎠ ⎝ V2⎠V 13. 5L2 =2– 3 د تودوخِ‏ ي د درج‎3‎ اغيزه:‏ د دې لپاره چ‎3‎ د تودوخي د درج‎3‎ د بدلونونو په اغيزه په يو سيستمباندې په ‏*ه ډول وپوهي‎8‎و،‏ اړتيا ده چ‎3‎ د تودوخي اغيزه په تعامل باندې پوه شو،‏ لاندې تعامل په پام ک‎3‎ونيسئ:‏N2O4( g)+ 58kJ⎯→2NO2(g)Endothermic‏'رنگه چ‎3‎ ليدل کي‎8‎ي نيغ پرنيغ تعامل يو ان‎6‎وترميک ) ‏)تعامل او د هغه معکوس تعامليو اكزوترميک (c تعامل دی،‏ دلي شاتليه د ا 請 ل په بنس‏،‏ که چيرې د سيستم د تودوخيدرجه بدلون ومومي،‏ تعادل هغه لورته بدلي‎8‎ي چی د بدلون ورکوونکي فکتور اغيزه کمه ک‎7‎ي.‏که چيرې د سيستم د تودوخي درجه لوړه شي،‏ دلي شاتليه د ا 請 ل سره سم،‏ د تودوخي د درج‎3‎ د کمواليلپاره په سيستم باندی حاکم تعادل ‏*يي لورته ) د تعامل محصولات ( بدلون مومي.‏که چيرې د تعامل اجزا ساړه ک‎7‎ای شي،‏ تعادل کي‎0‎ لوري ته ‏(تعامل کوونکی اجزا)‏ بدلون مومي او د تودوخی(Exothermi٦٥

درجه هم په همدی لور زياتي‎8‎ي:‏که چيرې د سيستم د تودوخي درجه ‏!ي"ه شي،‏ تعادل د د جوړيدو په پيل ک‎3‎ گ‎6‎وډ کي‎8‎ي.‏4که چيرې د سيستم د تودوخي درجه لوړه ک‎7‎ای شي،‏ د 2O4 د جوړيدو پربنس تعادل بياک‎6‎وډ کي‎8‎ي:‏NN2 ON2( g)+ O2( g)+ heat⎯→2NO(g)‏'رنگه چ‎3‎ ليدل کي‎8‎ي د تودوخی پهورکولو يا دتودوخي درج‎3‎ په زياتواليتعادل ‏*ي لورته او د تودوخي د درج‎3‎ پهل‎8‎ والي يعن‎3‎ د تعامل د محيط سوړ واليتعادل کي‎0‎ لوري ته بدلون مومي.‏4– د کتلستونو اغيزهپه تيرو لوستونوک‎3‎ پوه شوی چ‎3‎ کتلستونهد فعاله کوونک‎3‎ انرژۍ د کموالي لامل کر$ي او کيميايي تعاملونو ته چ"کتيا وربخ+ي،په ر*تيا چ‎3‎ دنيغ تعامل د فعاله کوونک‎3‎ انرژۍ ‏(د تعامل کوونکو موادو تبديل د تعامل په محصولونو باندي ( او بيرتهگر$يدونکی تعامل ‏(د تعامل د محصول تبديل په لوم‎7‎نيو موادو)‏ يوشان ‏!ي"وی.‏ په دې بنس د تعادل وختلن‎6‎ي‎8‎ې؛ خو د تعادل ثابت ته کوم بدلون نه ورپي+ي‎8‎ي،‏ دا لاندې تعامل د ‏'ي‎7‎ن‎3‎ لاندی نيسو:‏2SO2(g)102 −1+ O2( g)⎯⎯→ 2SO3( g)K = 2.8⋅mol ⋅ L←2O2,SO گازونو دتعادلي غلظت د کتلستونو په شتون او نا شتون ک‎3‎ ممکن3C تودوخه ک‎3‎ ديو شان وي؛خوسره له دې هم دکتلست په شتون ک‎3‎ تعادل په چ"کتيا سره ترسره کي‎8‎ي.‏, SOپه 727 o: 4 - 4 آيوني تعادل Equilibria) (Ionicزيات تيزابونه ، قلوي او مالگ‎3‎ په اوبلن محيط ک‎3‎ تعامل کوي.‏ دا مرکبونه په او بلن محيط ک‎3‎ په آيونونوجلاکي‎8‎ې چ‎3‎ د هغوی په من#‏ کی کيميايي مخامخ عمل د داس‎3‎ تعاملونو لامل گر$ي کوم چ‎3‎ دا تعاملونهتل رجعي وي او د تعادل حالت په دې ډول تعاملونو ک‎3‎ په ډيره چ"کتيا ترسره کي‎8‎ي ؛ خو بايد پوه شو چ‎3‎آيوني تعادل د کيميايي تعادلونو د عام‎3‎ قاعدې ‏'خه پيروي کوي.‏د آيوني تعادل ‏*ودنه نه يوازي په تحليلی کيميا ک‎3‎ خو په ډيرو نورو ساحو؛ د بيلگی په ډول:‏ ايوني تعويض په) بيولوژيکی عملي‎3‎‏،‏ د بدن په مايعاتو ک‎3‎‏،‏ د خاورې د تيزابيت اورزينونو يا 請 مغقلويت بدلونونه او داس‎3‎ نوروک‎3‎ د تطبيق وړ دي.‏د اوبو د آيونونو من#‏ ته راتللپه اوبلن محلولونو ک‎3‎ د تيزاب–‏ القليو تعاملونو ک‎3‎ مو ولوستل چ‎3‎ مهم کميت د هايدروجن د ايون د غلظت(gels جيلونو،‏ ، ( resins)O3Hپه شکل وړاندې کي‎8‎ي د هغوی د ماليکولونو په من#‏ ک‎3‎ د ايونايزيشن+‏'خه عبارت دی او دد معادل‎3‎ د تعادل ثابت په لاندی ډول دی:‏⎡ H 3 O+ ⎤⎡OH− ⎤⎢⎣ ⎥⎦ ⎢⎣ ⎥⎦Kc =,⎡ H+ ⎤⎡OH− ⎤⎢⎣ ⎥⎦ ⎢⎣ ⎥⎦Kc =[ H 2 O] [ H 2 O]+ او H(4 – 9) شکل په تعادل باندی د تودوخي د درجی د بدلون اغيزه ‏*يي.‏٦٦

دا دواړه معادل‎3‎ يوه له بل‎3‎ سره سمون لرى ‏$که + H په محلونونو ک‎3‎ يو شان مفهوم لري.‏ يوليتر خالصه اوبه د 55.5mol/L سره سمون لري.‏دا چ‎3‎ اوبه په ډيره ل‎8‎ه اندازه ايونايزيشن کي‎8‎ي او د اوبو غلظت تقريباً‏ ثابت پات‎3‎ ويِ‏ ؛پردې بنس د دوو ثابتوحا 請 ل ضرب د دريم ثابت سره مساوي دی؛ نو:‏+ او HO3[ O]⎡ H+ ⎤⎡OH− ⎤⎢⎣ ⎥⎦ ⎢⎣ ⎥⎦[ H 2 O][ H O]H Kc = Kw =22د تعادل ثابت Kw د اوبو د ايوني غلظت د ضرب د حا 請 ل د ثابت په نوم يا دي‎8‎ي چ‎3‎ د تودوخی په ‏!اکلیايونونه لاس ته را$ي.‏درجه ک‎3‎ د⎡+ 25 o درجوک‎3‎ يو ليتر اوبه (55.5mol/L) آيونايزيشن کي‎8‎ي او په پايله ک‎3‎ د تودوخي په H⎢⎣K w⎤= 10−7mol/L⎥⎦=+ −[ H ][ OH ] = 10− 7 mol/L ⋅10− 7 mol/L = 10−14⎛ ⎞⎜OH −( H O او ⎟+) +⎝ ⎠ 3 HOHH او −+Cحا 請 لي‎8‎ي؛ نو :OH = 10 ⎤ −7mol/L⎡ −او⎢⎣ ⎥⎦د يو ليتر اوبو ‏'خه په يوې ثاني‎3‎ ک‎3‎ لاس تهکه چ‎5‎رې و غواړئ چ‎103‎ايون دراوړئ؛ ممکن دوه کاله د ايونونو د پيدا کولو لپاره پرته له ‏$ن‎6‎ه کار وک‎7‎ئ تر ‏'و د هايدروجن يو ايونلاس ته راوړئ.‏نوټ:‏ د تودوخي په 25 o درجو ک‎3‎ په غير الکترولپت محلولونو او خالصو اوبو ک‎3‎ پورتن‎9‎ اړيکه تلسمون لري:‏( H+)K w+ −= [ H ][ OH ] = 1014Cکه چيرې په يو محلول ک‎3‎] [ ] ‏]وي،‏ نوموړی محلول خنثی دي . نو کله چ‎3‎[ وي محلول القلي دی.‏+] [−< OH ]+ = −H+ > OH −] [ ] ‏]وي ، محلول تيزابي او که چيرې H⎡ +⎡ ⎤⎢⎣OH −⎥⎦H او⎥⎦⎤⎢⎣14 دی.‏ضرب − 10⎡ +−H⎤ = 10⎢⎣ ⎥⎦6يو د بل جوړه دي،‏ د هغوی د يو په ل‎8‎ والي بل زياتي‎8‎ي؛ خوسره له دې هم د هغوی حا 請 ل⎡⎢⎣−⎤⎥⎦مثال:‏ که چيرې M وي،‏ د هايدروکسايد ايون غلظت OHKc[214په لاندې ډول لاس ته را$ي:‏K w+H O]= K = [ H ][ OH+ −= [ H ][ OH ] = 10−14⎡ H+ ⎤⎢⎣ ⎥⎦−14− 10 10 −[ OH ] = = = 108 M10−6د ايونايزيشن ثابت:‏ د کتل‎3‎ د عمل قانون نه يوازې په ماليکولي تعاملونو؛ بلکه په ايوني تعاملونو ک‎3‎ هم دتطبيق وړ دی؛ ‏'رنگه چ‎3‎ د تعادل ثابت افاده په ايوني تعادل ک‎3‎ د ايونايزيشن د ثابت(Ionization constant)w−]٦٧

په نوم يا دي‎8‎ي.‏ د تيزابونو د ايونايزيشن ثابت په K او د القليو ثابت په K ‏*ودل کي‎8‎ي.‏د سرک‎3‎ تيزاب ايونايزيشن چ‎3‎ يو ضعيف الکتروليت دي،‏ په پام کی نيسو:‏يا د + H هايدريشن ‏'خه پرته:‏HCHC+ −H O + H O⎯→H O + C H O2 3 2 232 3 2+ −H O ⎯→H+ C H O2 3 22 3 2baپردې بنس د تعادل ثابت په لاندي ډول ليکلی شو:‏K a+−[ H ][ C H O ]2 3 2=[ HC H O ]232په پورتن‎9‎ فورمول ک‎3‎ د آيون او يا ماليکول مولاري غلظت،‏ ‏'رنگه چ‎3‎ مخک‎3‎ هم هغه ته اشاره شوېده،په کار وړل کي‎8‎ې.‏ د K د قيمت ‏!ي"والي دا مطلب ثبوتوي چ‎3‎ د H د آيونونو غلظت داسيتيک اسيد د نه ‏!و!ه شوو ماليکولونو د غلظت،‏ د دې تيزاب په اړونده اوبلن محلول ک‎3‎ ل‎8‎ دی؛ نو د يومرکب د آيونايزيشن اندازه او د تفکيک مقياس ي‎3‎ ) د هغوی اړونده ايونونه ‏*يي،‏ د Kد قيمت اندازه د يو تيزاب تيزابي قوت او K د يو القلي د قلويت قوت را*يي.‏کله چ‎3‎ د ايونونو غلظت او د ناتفکيک شوو ماليکولونو غلظت معلوم وي،‏ K محاسبه کيدای شي.‏aاو C+−H O2 3 2او Kba( Dissociationb‎25‎درجوک‎3‎ o 1C په ‎0.1M,CHمحلول 3مثال:‏ دCOOHa34%. په شاوخوا کي ‏!و!ه کي‎8‎ي،‏ د ايونايزيشن دثابت قيمت يي لاس ته راوړۍ.‏+حل:‏ ‏'رنگه چ‎3‎ د يو ماليکول اسيتيک اسيد د تفکيک ‏'خه د H يو ايون او Cيو ايون توليدي‎8‎ي؛پردې بنس په محلول ک‎3‎ د ايونونو غلظت د تفکيک د فيصدۍ په پام کی نيولو سره په لاندې ډول دی:‏−H O2 3 2+[ H ] = 0.1⋅0.0134=0.00134( mol/L)−[ C H O ] = 0.1⋅0.0134= 0.00134mol/L2 3 2[ HC H O ] = 0.1−0.00134 = 0,09866mol/ L232K) a قيمت داس‎3‎ ‏!اکل او محاسبه کي‎8‎ي:‏په پورتن‎9‎ معادل‎3‎ ک‎3‎ د دې قيمتونو په اي+ودلو باندې د )KKaa+−[ H ][ C H O ] (0.00134)(0.00134)2 3 2=[ HC H O ] 0.098662 3 2−5= 0.0000182=1.82⋅10٦٨

K a(4 – 1) جدول د ‏$ينو ضعيفو تيزابونو د ‏!و!ه کيدو ثابت قيمتتيزابفارمول1.8⋅106.4⋅104.3⋅10−5−5−7HC HO2 3 2HC 6H 5OH CO ,K2 3 1اسيتيک اسيدبنزوييک اسيد،‏کاربونيک اسيد5.6⋅101.6⋅101.9⋅107.5⋅10− 11−4−1−3HCO − , K3 2HCOOHHIO 3H PO ,K3 4 1کاربونيک آيونفارميک اسيدآيوديک اسيدفاسفوريک اسيد6.8⋅10−8H PO−, K2 4 2فاسفوريک آيون1⋅102⋅10− 12−1HPO − ,HC Cl2K4 3O2 3 2فاسفوريک آيونترای کلورواسيتيک اسيدهر'ومره چ‎3‎ د K قيمت لوړ وي په هماغه اندازه اړوند تيزاب قوي دی؛ ‏'رنگه چ‎3‎ په پورتني جدول ک‎3‎ليدل کي‎8‎ې،‏ تراې کلورو اسيتيک اسيد قوي او مونو هايدرو فاسفوريک اسيد ډير ضعيف تيزاب بلل کي‎8‎ي.‏دالقليو ايونايزيشن او دهغوی دتعادل ثابت هم دتيزابونو او دهغوی د تعادل ثابت غوندي دي او دعين قاعدې‏'خه پيروي کوي.‏ طبيعي ده،‏ هر'ومره چ‎3‎ د القليو ايونايزيشن ثابت لوړ وي،‏ په هماغه اندازه القلي غ+تليوي.‏ د'و ضعيفو القليو د ايونايزيشن د ثابت قيمتونه په (4 - 2) جدول کی ليکل شوي دي.‏(4 2) - شکل د ‏'و ضعيفه القلي گانو د انفکاک ثابتa( K )b1.8⋅104.6⋅109.8⋅105⋅10−5−10−7−4القلیامونياانيلينهايدرازينميتايل امينفارمولNH + H O3 2C H NH + H O6 5 2 2N H + H O2 4 2CH NH + H O3 2 2٦٩

په اوبو ک‎3‎ د امونيا ايونايزيشن په لاندې ډول ترسره کي‎8‎ي:‏NH4+−+ H O⎯→NH+ OH3 2‏'رنگه چ‎3‎ اوبه يو ډير ضعيف الکتروليت دي،‏ په ډيره ل‎8‎ه اندازه ‏!و!ه کي‎8‎ي؛ پردې بنس د ] ‏]د هغو دغلظت ‏'خه دتعادل په ثابت ک‎3‎ تري 請 رف نظر کوي او هغه د Kقيمت سره يو ‏$ای کوي ، نورې نايتروجنلرونک‎3‎ القل‎9‎ هم په ورته ډول په پام ك‎3‎ نيول کي‎8‎ي . د پورتنيو کيمياوي تعامل Kداس‎3‎ ‏*ودل کي‎8‎ي:‏K b=H 2O+−[ NH ][ OH ]4[ NH ]3bbCHمثال:‏ د هايدروجن د ايون غلظت د ‎0.1Mمحلول ک‎3‎ ‏'ومره دی؟3حل:‏ د پورتن‎9‎ پو*تن‎3‎ د حل لپاره يعن‎3‎ د هايدروجن د ايون د غلظت د پيدا کولو لپاره،‏ لازمه ده تر ‏'و پن%ه(5 ‏)پ‎7‎اوه په پام ک‎3‎ ونيسو:‏- 1 د اسيتيک اسيد د ‏!و!ه کيدو د تعادلي معادل‎3‎ ليکل:‏د ‏*ودونک‎9‎ د اړيک‎3‎ ‏*ودل.‏HCK a+ −H O ⎯→H+ C H O2 3 22 3 2=+−[ H ][ C H O ]2 2[ HC H O ]22= 1.8×1032−5COOH- 2 د Ka- 3 د اسيتيک اسيد د لوم‎7‎ني غلظت په پام ک‎3‎ نيولو سره په هغه باندې د ‏!و!ه کيدو د عملي‎3‎ د سرته رسولو‏'خه د مخ‎3‎ .HC H O+ −⎯→H+ C H O2 3 22 3 2OOلوم‎7‎ی غلظت مخکی د!و!ه کيدو ‏'خه+- 4 د ‏!و!ه کيدو د تعادل له حالت ‏'خه وروسته د اسيتيک اسيد د غلظت ‏*ودل که چيرېک‎3‎ ونيول شي،‏ کيداي شي چ‎3‎ وليکل شي:‏H ] = xHC0.10M O O0 .1− x x x+ −H O ⎯→H+ C H O2 3 22 3 20.10MK a=H+C H O−2 2 22 3 2[ HC H O ][ په پام‏:مخکی د ‏!و!ه کیدو غلظت: د تعادل په حالت ک‎3‎ غلظتکه چيرې د اسيتيك اسيد د تفکيک شوو ايونونو او نا تفکيک شوو آيونونو د غلظت قيمتونه پهک‎3‎ معامله ک‎7‎و،‏ د x قيمت ‏(د تعادل په حالت کی د تفکيک شوو ايونو غلظت)‏ د تعادل[ ][ ] په حالت کی لاس ته را$ي:‏په پام کی نه نيول کي‎8‎ي.‏− ‏'رنگه چ‎3‎ د x قيمت د‎1‎ ‎0‎پرتله ډير کوچنی دی ، په محاسبه ک‎3‎ د ) 2x= 1.8⋅100.1−5( 0.1 x−3⇒ x = 1.3⋅10mol/L– 4 :5 د گ‎6‎ آيون اغيزه Effect) (The Common Ion.لاندې اړيکه د اسيتيك اسيد لپاره د تودوخي په يوه ‏!اکلي درجه ک‎3‎ په پام ک‎3‎ ونيسئ:‏K a=+−[ H ][ C H O ]2 3[ HC H O ]22 3 2٧٠

+H O اويا−, HC3 2H O2 3HC H O2 3د Kaپورتن‎9‎ اړيکه د اسيتيك اسيد د ‏!ولو غلظتونو لپاره د کار وړ ده.‏ کله چی تعادل د22 د غلظت د بدلون له کبله گ‎6‎وډ شي،‏ د سيستم دوه نور جزونه خپل غلظت داس‎3‎ برابر وي چیقيمت ثابت پات‎3‎ کي‎8‎ي او بدلون نه مومي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول : که چيرې ل‎8‎ ‏'ه زياته اندازه د اسيتيت+د ايون غلظت ل‎8‎ او د HC غلظت په محلول ک‎3‎2مالگه په تعادلي محلول ک‎3‎ ور زياته شي ، نو د Hزياتي‎8‎ي چ‎3‎ د تعادل ثابت په خپل لوم‎7‎ني حالت ک‎3‎ پات‎3‎ کي‎8‎ي.‏ په سيستم ک‎3‎ د يو ايون زياتول چ‎3‎ په هماغهسيستم د شاملو ايونونو ‏'خه د يو سره يو ډول وي،‏ (( د گ‎6‎ ايون )) په نوم يا دي‎8‎ي،‏ په پورتنی وړاندې شوې+بيلگه ک‎3‎ د اسيتيت ايون د گ‎6‎ ايون ډول دی،‏ د دې آيون غلظت د H د ايون ل‎8‎ والی اود مخکني تعادلد pH دلوړولو لامل کي‎8‎ي چ‎3‎ نوی تعادل من#‏ ته را$ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ که چيرې سوديم اسيتيت پهمحلول ک‎3‎ ور زيات شي،‏ د اسيتيت د ايون غلظت په تعادل‎3‎ محلول ک‎3‎ زياتي‎8‎ي،‏ د دوی کيمياوي معادل‎3‎په لاندی ډول ‏*ودل کي‎8‎ي:‏HC H O ⎯⎯→H2NaC H O23322⎯→+Na+++CC22HH33OO−−2که چيرې د اسيتيك اسيد او د سوديم اسيتيت د ايونايزيشن معادلو ته په پام لرن‎3‎ سره سوچ وک‎7‎و،‏ گورو به چ‎3‎د هايدروجن د ايون غلظت ل‎8‎ او د محلولpH لوړ شوی دی،که چيرې په اسيتيك اسيد محلول ک‎3‎ ورزياتهشوې اندازه د سوديم اسيتيت مالگه تنظيم ک‎7‎ی شي،‏ دpHد کنترول لامل کي‎8‎ي،‏ په ډيرو کيمياوي عمليو ک‎3‎دpHد قيق کنترول خورا زيات اهميت لري،‏ دpHد کنترول بنس گ‎6‎ ايون تشکيلوي.‏د يوې ضعيف‎3‎ القلي په اوبلن محلول ک‎3‎ د گ‎6‎ ايون زياتول دpHد قيمت د ‏*کته کيدو لامل په محلول ک‎3‎کي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ که چيرې د مالگه د NH په محلول کی زياته شي،‏ د OHغلظت او3همدارنگه د pH قيمت ‏!ي"ي‎8‎ې:‏NH3NH Cl ⎯→−+ H O⎯→42NHNH+4+4+ OH+ Cl−−NH 4Cl– 4 6: په کيميايي تعادل ک‎3‎ محاسب‎3‎+مثال:‏ د H د ايون غلظت او د اسيتيك اسيد د ‎0‎محلولpHپه داس‎3‎ حال ک‎3‎ چ‎3‎ د اسيتيت د ايونغلظت وروسته د سوديم اسيتيت د زياتولو له کبله ، 0 ته ورسي‎8‎ي ، محاسبه ک‎7‎ئ.‏حل:‏و د ايونايزيشن- 1 لوم‎7‎ی د هغوی تعادلي معادله ليکو،‏ بايد په پام ک‎3‎ وي چی 2 HCکميت سره يو نه دي.‏ دسوديم اسيتيت مالگه ډيره غ+تل‎3‎‏(قوي)‏ الکتروليت دى،‏ بشپ‎7‎ ايونايز کي‎8‎ي:‏NaCH O2 3H O2 3 2.1M.1M−1 -HC H O ⎯→H++ C H O2 3 22 3 2.1− x x x : 0 لوم‎7‎ي تعادلي غلظت - 20.1− ( ‏:دويمِي تعادلي غلظت - 3x ) mol / L xmol / L ( x + 1) mol / L+−: دريمه تعادلي غلظت - 4[ H ][ C H O ]2 3 2−5k a== 1.8⋅10HC H O[ ]232٧١

دا چ‎3‎ د اسيتيك اسيد ‏'خه د اسيتات د ايون ‏!و!ه شوې اندازه ډيره ل‎8‎ه ده او هغه په X ‏*ودل شوې ده،‏کيدای شي چ‎3‎ د X د جمع او تفريق کول د معادل‎3‎ په دواړو خواوو ک‎3‎ له پامه وغور$ول شي:‏x= 1.8⋅100,1⇒pH = 5.75−5⇒ x = 1.8⋅10−6⇒−6−6[ H] = 1.8⋅10⇒ pH = −log1.8( ⋅10)6+‏'رنگه چ‎3‎ ليدل کي‎8‎ي د H د ايون اغيزه د ⋅ ‏!ي"ه شوې ده.‏⋅مثال:‏ د NH د ايونايزيشن ثابت په اوبو ک‎3‎ د 3‎1‎د محلولpH ترلاسه ک‎7‎ئ.‏− الف د OHد ايونو غلظت او د امونيا د مرکب دمحلول ک‎3‎ محاسبه ک‎7‎ئ کوم چ‎3‎NH د ايون غلظت اوpH د امونيا −ورزيات شوي وي.‏0 په هغه ک‎3‎ حل:‏ الف1 -−−81.3 10 ‏'خه 1.8⋅10−5‎1.8‎دی.‏ 10.0M) د مرکب 1.0MNH H O⎯→NH3 241.0 − x x(3x لوم‎7‎ی تعادلي غلظت-‏ 2+−[ NH ][ OH ]3 - K b=[ NH ]32:4= 1.8⋅102x x−54 - ≅ = 1.8⋅101.0 − x 1.02−5−6−3x = 1.8⋅10= 1810 ⋅ ⇒ x = 4.2⋅10⇒−−3⇒ OH = 4.2⋅10mol/L ⇒ pOH= −log4.2⋅10pOH=2.38pH + pOH =14−3[ ] ( )pH = 14.00−2.38=11.62pH = 11.62+4−5ب – د OHNH 4Cl او .1molد ب دجز حل:‏ ‏'رنگه چی Cl په اوبلن محلول ک‎3‎ په بشپ‎7‎ ډول ) 100 ‏)!و!ه کي‎8‎ي؛ نو د NHايون د ‎0‎اندازه په محلول ک‎3‎ زياتي‎8‎ي:‏NH4%+ −+ H O⎯→NH+ OH3 2: 1.0 0− x) x x .0 ( 1 : لوم‎7‎نی تعادل− x ) ( x + 01) . x .0 :( 1 دويم تعادل0 لوم‎7‎ی غلظت++OH−NH 4⇒.1mol٧٢

()( x x + 0.1)( 1.0 − x)x = 1.8⋅10−4=pOH = −log⇒()( x 0.1)1.0−[ OH ]−4( 1.8⋅10)= 1.8⋅10= 1.8⋅10−5−4mol / Lmol / L = 3.74pH = 14.00 − 3.74 = 10.26pH = 10.26: 7 - 4 د امونيا په توليد ک‎3‎ د کيميايي تعادلو د رعايتولو اهميتپه ننني 請 نعت ک‎3‎ امونيا ډيره با اهميته ماده ده چ‎3‎ د کيميايي سرو په جوړولو،‏ چاوديدونکو موادو او پهنورو کيميايي 請 نعتونو په برخوک‎3‎ ور'خه کار اخيستل کي‎8‎ي،‏ کيميا پوهانو کو*(‏ ک‎7‎يدئ چ‎3‎ دا مادهد نايتروجن او هايدروجن دنيغ پر نيغ تعامل په واسطه لاس ته راوړي،‏ لوم‎7‎ني عالم چی وکولای شو،‏ دنايتروجن او هايدروجن د نيغ پرنيغ تعامل په واسطه امونيا په لاس راوړي،‏ د جرمني عالم هابر (Haberدی؛ نو له دی کبله دا تعامل د هابر په نوم يادي‎8‎ي،‏ دا تعامل د تعادلي تعامل له جمل‎3‎ ‏'خه دی:‏)3 −2 23H ( g)+ N ( g)⎯→2NH( g), ΔH= 21, 8kcalکه چ‎5‎رې د امونيا NH دتوليد په عمليه ک‎3‎ سيستم ته ډيره تودوخه ورک‎7‎ل شي،‏ تعادل کي‎0‎ لورته يعن‎3‎3د گازونو په جوړيدو بدلون مومي،‏ اړتياده چ‎3‎ د امونيا په 請 نعتي توليدک‎3‎ کوشش وشي2تر'و د تعامل دتعادل لوری اوجهت ترډيره بايد له ‏*ي خوا ترسره شي،‏ دې مطلب ته د رسيدلو لپاره لازمهده چ‎3‎ تر'و په سيستم باندی فشار ډير او دتودوخي اندازه ل‎8‎ه ک‎7‎لی شي.‏ په 請 نعت ک‎3‎ د هابر مشهورعمليه ) مروجه ده او د دې توليد لپاره ډيره مناسبه تودوخه د امونيا د زيات توليد لپارهC او فشار د ‎200‎په شاوخواک‎3‎ ‏!اکل شوی دی . لاندې جدول د فشار او تودوخي ددرجو کميتونه چ‎3‎ په توليدي د ستگاو ک‎3‎ د امونيا د توليد لامل گر$ي،‏ ‏*ودل شويدی.‏ په دې دستگاه ک‎3‎دنايتروجن او هايدروجن دگازي شتون په نسبت دی.‏(4 – 3): د فشار او تودوخی اغيزه د امونيا د جوړيدو لوم‎7‎نيو موادو باندېد N او H2( HaberProcessatm 400− 500oد تعادل ثابت پهد امونيا دمولي سليزه په تعادلي مخلوط ک‎3‎1000atm 100atm 10atmmol−2⋅ L2تودوخه پهoC988251 650 209802540.5 4671350.5 0.014 758که چيرې د امونيا د توليد تعامل په عادي تودوخه او فشار ک‎3‎ ترسره ش‎3‎؛نوپه زرگونو کالونه به ت‎5‎رشي،‏ تر'و٧٣

oC(3( NH3-تعادل د امونيا د 請 نعتي توليد په لور بهير ومومي؛ خو د تودوخي د درج‎3‎ زياتوالی تر ‎500‎پوري او اغيزمنفشار تر‎200atmپوري دی،‏ تعادل ته چ"کتيا ورکوي او د امونيا توليد ‏'ه نا'ه 17% په ل‎8‎ وخت کی ترسره2 چ‎3‎ تعامل نه دی ک‎7‎ي،‏ دگازې امونيا ) NH مايع شوی نه ده ‏،بيرته د توليد ‏'رخ تهکي‎8‎ي؛ نو Nوردننه کي‎8‎ې چ‎3‎ په همدې لاره د امونيا ) د توليد عميله ترپايه ترسره کي‎8‎ي.‏آلماني مشهور کيميا پوه فرتس هابر (1934 ‎1868‎‏)د کارل بوش په نوم بل عالم سره يو$ای د نوبل جايزهپه‎1918‎ کال تر لاسه ک‎7‎ه،‏ دوی امونيا د نايتروجن او هايدروجن د گازونو د تعامل له کبله لاس ته راوړه.‏المانيانو په‎1913‎ کال ک‎3‎ امونيا لاس ته راوړه او د هغ‎3‎ ‏'خه ي‎3‎ چاوديدونکي توکي جوړک‎7‎ل چ‎3‎ دهغوی لپاره په لوم‎7‎ی ن‎7‎يوال جنگ ک‎3‎ د کاميابی امکان اميد بخ+ونکی وو.دامونيا د جوړيدو لپاره د نايتروجن گاز د مايع هوا د پرله پسي تقطير په واسطه اوهايدروجن ي‎3‎ د تود سور شوي کاربن ‏'خه د اوبو دب‎7‎اسونو د تيرولو په واسطهلاس ته راوړ:‏H O( g)+ C(s)⎯→CO(g)+ H ( g)2 2او H2همدارنگه هايدروجن کيدای شي چ‎3‎ د خامو نفتو دپرله پس‎3‎ تقطير په واسطهپه لاس راوړل شي.‏په 請 نعت کی امونيا د تودوخي 550 فشار او د اوسپن‎3‎ د اکسايديا MgO او په شتون ک‎3‎ لاسته راوړل شي.‏3350 atm، oCAl2 Oفرتس هابرد ‏'لورم ‏'پرکي لن‎6‎يزډيرزيات کيميايي تعاملونه چ‎3‎ په طبعيت ک‎3‎ تر سره کي‎8‎ې،‏ رجعي ‏(بيرته گر$يدونکی)‏ دي.‏ تعادل په فزيکي عمليو اوکيميايي تعاملونو کی ترسره کيدلاي شي.‏د ب‎7‎اس کيدو په پايله ک‎3‎ په لوم‎7‎ی سر د اوبو ماليکولونه د ب‎7‎اس په ډول چ‎3‎ گاز هم ويل کي‎8‎ي د سرپ لو*يفضا ته دننه کي‎8‎ې او د يو ‏!اکلی وخت په تيريدو يو د بل سره ‏!گرکوي او بيرته متراکم کي‎8‎ې چ‎3‎ په پايله ک‎3‎ بيرته پهمايع بدلي‎8‎ي.‏په کيمياوي تعادل ک‎3‎ د ليدلو وړ او رو*انه معتبر شواهد د تعادل حالت په ترسره کيدو ک‎3‎ نه ليدلکي‎8‎ي،‏ دا حالت په خپل سر بدلونونو په پايله ک‎3‎ من%ته را$ي.‏په تعامل ک‎3‎ د تعامل کوونکو د يوجز دتعامل چ"کتيا د هغه د فعاله کتل‎3‎ سره نيغ پرنيغ تناسبلري.‏د چ"کتياو او د غلظت د ثابتونو مساوي والي تر هغه وخته پورې په خپل ‏$ای پات‎3‎ کي‎8‎ي چی کومعامل تعادل گ‎6‎وډ نه ک‎7‎ي.‏ اغيزمن عوامل د غلظت بدلون،‏ فشار،‏ دتودوخي درجه اوکتلست دي چ‎3‎ دتعادل د گ‎6‎وډيدو لامل گر$ي.‏که چيرې کوم عامل د يو سيستم د تعادلي حالت د گ‎6‎وډيدو لامل شي سيستم په هغه لور خو$يچی د مزاحم د عمل سره مخامخ نه وې او د هغه اغيزه ل‎5‎رې او يا ي‎3‎ ل‎8‎ه ک‎7‎ي.‏ په دې ترتيب په ياد شويسيستم ک‎3‎ يو نوی تعادل من#‏ ته را$ي.‏٧٤

تيزابونه،‏ قلوي او مالگ‎3‎ په اوبلن محيط ک‎3‎ تعامل کوي چی په اوبلن محيط ک‎3‎ دا مرکبونه ‏!و!ه کي‎8‎ياود هغوی ترمن#‏ مخامخ کيميايي عمل دتعاملونو لامل گر$ي.‏په سيستم ک‎3‎ د يو ايون زياتول چی په هماغه سيستم ك‎3‎ د شاملو ايونونو ‏'خه د يو سره ي‎3‎ يو ډولوي،‏ ‏((د گ‎6‎ ايون))‏ په نوم يا دي‎8‎ي.‏که چيرې د NH د توليد په عمليه ک‎3‎ سيستم ته ډيره تودوخه ورکول شي،‏ تعادل کي‎0‎ لورته يعن‎3‎ د3د گازونو په جوړيدو بدلون مومي.‏2د ‏'لورم ‏'پرکي پو*تنیH او N23يوه ‏!اکل‎3‎ اندازه په يو لو*ي ک‎3‎ چ‎3‎ ‎12dmحجم ولري،‏ تر ‎270‎پورې تودوخه ورک‎7‎ل5شي:‏که چيرې په لو*ي ک‎3‎ د تعادل په حالت ک‎3‎پات‎3‎ شوی وي،‏ د تعادل ثابت يي محاسبه ک‎7‎ئ.‏جواب:‏- 2 لاندې تعادلي معادل‎3‎ په پام کی ونيسئ:‏Cl2( I )( II)( III)( IV)oC- 1 د PClPCl ( g)⎯ ⎯→PCl( g)+ Cl ( g)5 320.32mol او PCl 0. 32mol,3 PCl 0. 21mol5= 0. 040 K دی3O( g)⎯→2O( g), ΔH= positive23H ( g)+ I ( g)⎯→2HI(g), ΔH= positive222SO(g)+ O ( g)⎯→2SO(g), ΔH= negative223CH = CH(g)+ H ( g)⎯→CH− CH , ΔH= negativ negative22233Cالف - د تودوخی ددرجی زياتوالی،‏ کيميايي تعادل کوم لورته بدلوي؟ب-‏ د پورتنيو معادلو ‏'خه دکوم‎3‎ يوې تعادلي حالت د مجموعي فشار د زياتوالي په بهير ک‎3‎ بدلون نهکوي؟- 3 د HI يومول د تودوخي په ثابته درجه ک‎3‎ په يو لو*ی ک‎3‎ اچول شوی دی،‏ د تعادل د حالت د ترسرهکيدلو وروسته و موم‎9‎چی ‎01‎ايودين په لو*ي ک‎3‎ تشکيل شوي دی ثابت تعادل،‏ K محاسبه ک‎7‎ئ.‏جواب:‏- 4 دلي شاتليه قاعده بيان او د هغه 請 نعتي کارون‎3‎ ‏$ايونه معرفي ک‎7‎ئ.‏) گازی تعادل په پام ک‎3‎ ونيسي؟ د A ‏'لور موله په مصرف رسيدليدی چ‎3‎ د C مرکب ‎1‎په فلاسک کی جوړشوی دی،‏ د تعادل ثابت ي‎3‎ محاسبه ک‎7‎ي.‏- 6 د لاندنيو تيزابونو د ايونايزيشن ثابت درک‎7‎ل شوی دی:‏Cmol. K = 0. 0125C2A ( g)⎯→2B(g)+ C(g - 5.0mol−56.4⋅ 10 ( Benzoicacid) بنزوييک اسيد a)−44.5⋅ 10 ( Nitrous acid) نايترس اسيد b)−41.6⋅ 10 ( Formic acid) فارميک اسيد c)−21.1⋅ 10 ( Chlorous acid) کلورس اسيد d)−92.1⋅ 10 ( Hypobromou s acid) هايپوبرومس اسيد e)٧٥

درک‎7‎شوي تيزابونه دقوت دزيات وال‎3‎ پربنس توپير ک‎7‎ئ.‏غلظت د پروپانوييک اسيد په ‎0‎محلول ک‎3‎ و!اکئ2.5Mکيميايي معادله په پام ک‎3‎ ونيسي او د لاندې− +او HC H O3 5C H O , H - 73 5 2−5.( K = 6.4⋅10)aCO ( g)+ O ( g)⎯→2CO( g)+ heat- 8222فکتورنو اغيزې پردې معادلي باندې رو*انه ک‎7‎ئ.‏A- د کتلست استعمالB- د تودوخي درج‎3‎ زياتوالِيِ‏C– د تعامل د لو*ی د حجم ل‎8‎ والی- 9 لاندې کيمياوي معادل‎3‎ د هغوی د تعادلو د ثابتونو سره د رک‎7‎ل شوي دي:‏−−HCN( aq)+ OH ( aq)⎯→CN( aq)+ H2O(l), K C= 4,9 × 101+−14H ( aq)+ OH ( aq)⎯→HO(l), K = 1.0⋅102 C 2K c قيمت د پورتنيو ورک‎7‎شوو قيمتونو په پام کی نيولوسره محاسبه ک‎7‎ئ:‏د لاندې معادل‎3‎ د+−HCN( aq)⎯ ⎯→H( aq)+ CN ( aq)10_ رجعي او غير رجعي تعاملونه ‏'ه ډول تعاملونه دي؟ هغه تجربه و*يئ چ‎3‎ تعامل ي‎3‎ رجعي وي.‏‏'خه جوړک‎7‎ئ،‏ دمحلول حجم11_ يو محلول د 0+يوليتر دی ، خيال وک‎7‎ئ چ‎3‎ د محلول په حجم ک‎3‎ هي&‏ بدلون نه دی راغلی،‏ د H د ايون غلظت په محلولکی محاسبه ک‎7‎ئ.‏ KM په محلول ک‎3‎ ‏!و!ه کيدل 0دي،‏ د دې تيزاب د ‏!و!ه کيدلو ثابت ‏'ومره دی؟13_ فرض ي‎3‎ ک‎7‎ئ چ‎3‎ په لاندې درک‎7‎ل شوو محلولونو کی 100% جلاوالی ترسره شوی دی،‏pH اوpOH ي‎3‎ محاسبه ک‎7‎ئ:‏14_ د لاندې جدول تش ‏$ايونه په اړوندو ‏$وابونو باندې ډک ک‎7‎ئ:‏.72%pOH12⋅ 4pHHCHO ,0. 05MNaCHO2او24.02mol−4= 1.6⋅10a0 .5 ( Propanoicacid,_12 دپروپانويک اسيد ) O HC H−[ OH ] mol / L1.0⋅10−735+[ H ] mol / L27.0⋅10−4تيزاب يا القلي0,01NxxxNaOH٧٦

پن%م ‏'پرک‎3‎د تيزابونو او القليو اوبلن محلولونهbساينس پوهانو په ډيرو پخوا وختونو ک‎3‎ د کيمياوي تجروبو پربنس د تيزابونو او القليو او د هغوی د خوا 請 وسره بلدتيا تر لاسه ک‎7‎ي ده،‏ کشف ک‎7‎ی ي‎3‎ ده چ‎3‎ تيزابونه تريو خوند لري،‏ د ‏$ينو ‏*ودونکو رن,‏ تهبدلون ورکوې؛ د بيل/ی په ډول:‏ د شنه لتمس رن,‏ په سور تبديل وي.‏ د تيزاب acid) ( کلمه د لاتين‎3‎کلم‎3‎ اسيدوس (Aciduc) ‏'خه اخيستل شوی ده او د اسيدوس د کلمی لغوي معنی ‏((تريو))‏ دي.‏ القلیمرکبونه تريخ خوند لري او د القليو اوبلن محلول ‏*وينده حس کي‎8‎ي . د القلی(‏base‏)کلمه د پخوان‎9‎ان/ليسی کلمی debase) ‏)چ‎3‎ د ل‎8‎ والي او کموالی معن‎3‎ لري ، اخيستل شوي ده،‏ په ر*تيا،‏ کله چیتيزابونه او القلی په يو ‏!اکلی نسبت يو د بل سره مخلوط شی،‏ قلوي د تيزابونو اندازه په اړوند اوبلن محلولونوکی ‏!ي وي چ‎3‎ د همدي debase) ‏)کلمی سره سمون لري.‏ په دي ‏'پرکي ک‎3‎ زده کوو چ‎3‎ تيزابونه اوالقلی پوهانو ‏'ه رن/ه تعريف ک‎7‎ي دي او يو د بل ‏'خه ‏'ه توپير لري؟‏'ه ډول کولاي شو ضعيف او قوي تيزابونه او القلی يو د بل ‏'خه جلا ک‎7‎و؟ pH ‏'ه مفهوم لرې؟ دتيزابونو او القليو د اوبلن محلولونو k ، pH ‏'ه رن/ه محاسبه کي‎8‎ي ؟او ka٧٧

– 5 1 : د تيزابونو او القليو تعريف– 1 د تيزابو او القليو تعريف د سوانت ارهينيوس Arrhenius) (Svant له نظرهپه تيرو زمانوک‎3‎ کيميا پوهانو د تيزابونو او القليو خواص د هغوی د ماليکولي جوړ*ت او ترکيب ته نسبتورک‎7‎ی دی.‏ د ارهينيوس د نظريي پربنس‏،‏ تيزابونه هغه مرکبونه دي چ‎3‎ د هغوی په اوبلن محلول ک‎3‎ دهايدروجن ايون ) او القلي هغه مرکبونه دي چی د هغوی په اوبلن محلولونو کی د هايدروکسايد ايون) ‏)توليد ي‎8‎ي؛ د بيل/ی په ډول:‏ که چيرې د هايدروجن کلورايد ‏-از په اوبو ک‎3‎ حل شی د Hپه ايونونو جلاکي‎8‎ي يا په بل عبارت د H هايدريشن شوي ايونونه توليدي‎8‎ي:‏او+HCl٧٨H 2 O⎯⎯⎯⎯⎯⎯→+−( g) ← ⎯⎯H( aq) + Cl ( aq)− +او Cl( H+OHCl−−Hydrochlor ‏)په نومد هايدروجن کلورايد HCl) ( اوبلن محلول د هايدرو کلوريک اسيد ) يادي‎8‎ي.‏ د HCl) ( ډير غليظ اوبلن د 37% په شاو خواك‎3‎ محلول دي.‏سوديم هايدروکسايد NaOH) ‏)د ار هينيوس د القليو يوه بيل/ه ده،‏ کله چ‎3‎ سوديم هايدروکسايدپه آيونونو‏)په اوبو ک‎3‎ حل شی،‏ د اوبو سره دتعامل په پايله ک‎3‎) جلاکي‎8‎ي:‏ic Acid+−OH او NaH 2 O⎯⎯⎯⎯⎯⎯→−NaOHs ←⎯ ⎯OHaq + Na‏)پربنس Lowry)JohannesBronsted+() ( ) ( aq)HydroniumionH O3+Sodium hydroxide– 2 د تيزابونو او القليو تعريف د برونس"ي‎6‎ – لوري Bronsted−په‎1923‎ کال کی دنمارکی کيميا پوه جوهانس برونس"ي‎6‎ ) ( او ان/ليسي کيميا پوهتوماس لوري ) ‏)د تيزابونو او القليو لپاره جامع او بشپ‎7‎ه تعريف د هغوي الکترون‎3‎ اوماليکول‎3‎ جوړ*ت په پام ک‎3‎ نيولوسره وړاندی ک‎7‎ ، د برونس"ي‎6‎‏-‏ لوري د تعريف پربنس هره پروتونورکوونکی توکى تيزاب او هر پروتون اخيستونکی توکى د القلی ‏'خه عبارت ده ؛ د بيل/ی په ډول:‏ د) ‏)او اوبو سره د تعامل په پايله ک‎3‎ د هايدرونيم آيون ) , ‏)تشکيلي‎8‎ي چیHCl+ ‏)اخيستونکی توکه ده،‏ د هايدرونيم آيونونه په پيچلي شکل)T homasLowryH+H پروتون H 2O او ‏)ورکوونکی H +پروتون )+H H ( H OاوياHCl تيزاب دی:‏2) 4هم جوړي‎8‎ي،‏ د برونس"ي‎6‎‏–‏ لوري د تعريف او نظري‎3‎ پربنس اوبه القلی او+9O 4+() g + H O() l ⎯→H O ( aq)Cl ( aq)HCl +23Hydroniumionدا تعريف نه يوازی د اوبلن محلولونو په چاپ‎5‎ريال ک‎3‎؛بلکه د هغوى ‏'خه د باندی هم د تطبيق وړ دی؛ د‏-از تعامل د NH د ‏-از سره د ‏'ي‎7‎ني لاندی ونيسو،‏ ‏-ورو چیHClبيل/ی په ډول:‏ که چيرې مون‎8‎ دHCl 3پروتون ورکوونکی او NH د برونس"ي‎6‎‏-‏ لوري3) يي له لاسه ورک‎7‎ی او NH3 اخستی؛ نوHClله نظره القلی عمل ي‎3‎ ترسره ک‎7‎ی چ‎3‎ په پايله کی د امونيم کلورايد ) ‏)جامده مال/ه ي‎3‎ جوړه ک‎7‎ی ده:‏NH 4ClHCl g + NH3g ⎯→NH4Cls() () ()+پروتون ( Hد تيزابونو او القليو جوړه يز جوړي:‏ د برونس"ي‎6‎ د تيزابونو او القليو د تعريف پراختيا را ‏*يي چ‎3‎تيزابونه پروتون ورکوونکی توک‎3‎ او القلي پروتون اخيستونک‎3‎ توک‎3‎ دي.‏ د هر تيزاب انيون د هغی اړوند

٧٩جوړه يزه ‏(مزدوجه)‏ القلی ده او که چيرې يو تيزاب خپل پروتون د لاسه ورک‎7‎ي،‏ د هغه اړونده مزدوجه القلیلاسته را$ي.‏ که چ‎5‎رې يو جوړه يزه القلي ‏(مزدوجه القلی)‏ د هايدروجن آيون جذب ک‎7‎ي؛ نو د هغه جوړهيز ‏(مزدوج)‏ تيزاب لاسته را‎3$‎‏.‏د برونس"ي‎6‎ د نظري‎3‎ پربنس هر تيزاب مزدوجه القلی او هره القلی خپل مزدوج تيزاب لري ؛ د بيل/ید تيزاب مزدوجه القلی ده . دپه ډول:‏ د CIآيون د HCl د تيزاب مزدوجه القلی او + Hآيون دی چ‎3‎ په لاندی ډول ‏*ودلکي‎8‎ي:‏H O د O3 2−− COO3اسيتيك اسيد CHمزدوجه − COOH القلی CHH :O:H :O:⎡| || .. ..| || ..−⎢H − C−C − O−H + H − O: ⎯⎯→H − C−C − O : (aq) + ⎢H−| ..| ← | .. ⎢HHH⎢⎣3+⎤.. ⎥O−H⎥| ⎥H ⎥⎦−د مزدوجى القلی فورمول تل د هايدروجن اتوم او يا يو يا ‏'و منفی چارجونه لري،‏ همدارن/ه د مزدوج تيزابفورمول يو يا ‏'و مثبت چارجونه لري.‏په پورتنی معادلي ک‎3‎ دوه جوړي مزدوجه القلی او مزدوج تيزاب په 1 او 2 نمبر ‏*ودل شوي دي.‏ د اسيتيات) د اسيتيك اسيد CH‏)مزدوجه القلی ده.‏ د برونس"ي‎6‎ تعريف مون‎8‎ تهاجازه راکوي چ‎3‎ تر'و امونيا ته يو القلی مرکب ووايو؛ ‏$که دا مرکب پرتون اخيستلی شي:‏COOH)3+⎡ ⎤⎢ H ⎥.... ⎢ | ⎥ ..⎥ −H − N−H + H − O: ⎯⎯→⎢H−N−H+ H − O :|| ← ⎢ | ⎥ ..H H ⎢ H ⎥⎢ ⎥⎣ ⎦H O 2− دNH(CH COO3ايون −+NH4دلته آيون تيزاب اود د القلی مزدوج دی او OH3چی هغه اتومونه کيداي ش‎3‎ د برونس"ي‎6‎ القلي ومنل ش‎3‎ کوم چی جوړه ازاد الکترونونه ولري او دپه خپل ‏$ان ون+لوې.‏مزدوجه القلی ده،‏ په پام ک‎3‎ ولرئايون+Hپه لن‎6‎ ډول که چيري NaOH ته پام وک‎7‎و،‏ خيال به وک‎7‎و چی دا مرکب القلی نه ده؛ ‏$که نه شی کولايپروتون په خپل ‏$ان ون+لوي ؛'رن/ه چی NaOH يو الکتروليت دي او د محلول په حالت په بشپ‎7‎ه تو-هايونايزيشن کي‎8‎ي؛ ‏'رن/ه چ‎3‎ د يو قوي القلی او پروتون اخيستونکی په ب‎2‎ه عمل ک‎7‎ي؛ پردی بنس دبرونستي‎6‎ يوه القل‎9‎ ده:‏−+OH (aq) + H O (aq) ⎯⎯→2H O(l)3 ← 2−پردی بنس کله چ‎3‎ مون‎8‎ NaOH او نورو هايدروکسايدونه القلی بولو نو په ر*تيا چ‎3‎ مون‎8‎ د د ‏-روپ OHشتون په دوی کی خيال کوو کوم چ‎3‎ د ايونايزيشن ‏'خه ي‎3‎ من#‏ ته را$ي.‏مثال:‏ په لاندې تعامل ک‎3‎ چ‎3‎ امونيا او دهايدروجن فلورايد په من#‏ ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ې،‏ د تيزاب او القليومزدوج‎3‎ جوړې و ‏!اک‎9‎‏:‏NH (aq)3+ HF(aq)+ −⎯⎯→NH (aq) + F (aq)← 4

حل او پايله اخيستنه‏'رن/ه چی د په نسبت د هايدروجن يو اتوم او يو مثبت چارج ل‎8‎ لري او همدارن/ه د ايونله HF په نسبت د هايدروجن يو اتوم ل‎8‎ خو يو منفی چارج ي‎3‎ زيات دی؛نو پردی بنس د هغوی مزدوجیجوړي عبارت دي له :د HF مزدوجه القل‎9‎دتمرين : د تيزاب او القليو مزدوجی جوړي په لاندی تعامل کی و*ايي:‏−F−CN + H O2⎯⎯→←−HCN + OH−F+NH4مزدوجه القل‎9‎ - 2 ,O3NH3+NH4NH - 13د هايدرونيم د ايون ) + H) فورمول را*ي‎3‎ چ‎3‎ دا ايون ديو ماليکول اوبو او له يو هايدريت شوې پروتون‏'خه جوړشوی دي او پروتونونه کولاي ش‎3‎ چ‎3‎ د اوبو زياتو ماليکولونو سره يو ‏$ای او پيچل‎3‎ ماليکولونه+جوړک‎7‎ي،‏ د دوی بيل/ه کيداي ش‎3‎ چ‎3‎ وړاندی شي؛ خومون‎8‎ تل د هايدرونيم ايون په کاروړو.‏ د آسان‎9‎ او آسانتياوې لپاره په محاسبو ک‎3‎ د هايدريت شوې ايون پر$ای،‏ او يا ليکي ‏.تلد محلولونو د غلظت په ‏*ودلو ک‎3‎ د ايون يا ليکل شوي دي.‏3– دتيزابونو او القليو تعريف د-يلبرت نيو!ن ليويس ) . ‏)د نظر پر بنسپه تيرو درسونوکي د تيزابونو او القليو خواص د برونس"ي‎6‎ د نظر پربنس بيان شوی دی،‏ د برونس"ي‎6‎ له نظرد هايدروکسايد ايون او امونيا ‏(دواړه)‏ القلی دي:‏H+O3..+H + H − N−H|H..+ −H + :O−H..او3⎯⎯→+HG N.Lewis⎯⎯→+⎡ H ⎤⎢ | ⎥⎢H−N−H⎥⎢ | ⎥⎢⎣H ⎥⎦..H − O−H..H +H او9 O 4H3+O5 O 2+H)OH−خوهغه اتوم چی الکترون له لاسه ورکوى،‏ ازادی الکترونی جوړی لرې،‏ دا ‏$ان/‏‎7‎تياوي د NHاو نور توکوسره سمون لرې چ‎3‎ د تيزابونو او القليو لپاره د برونس"ي‎6‎ دتعريفونو پربنس شوې دي.‏امريکايي کيميا پوه د ليويس (G.N.Lewis په نوم په‎1922‎ کال د تيزابونو او القليو لپاره دلاندی تعريفوړاند‎4‎ز وک‎7‎‏:‏القل‎3‎ هغه توکى دي چ‎3‎ کولاي شی خپل ازاد جوړهالکترونونه د لاسه ورک‎7‎ي او تيزابونه هغه توکى ديچی د نورو توکو ازاد جوړه الکترونونه ‏$انته واخلی؛د بيل/ی په ډول:‏ د امونيا د پروتونيشن په عمليه ک‎3‎د امونيا ماليکول د القلی په تو-ه عمل ک‎7‎ی دي کومچ‎3‎ دليويس تعريف سره سمون لري او خپل جوړه+ ته کوم چ‎3‎ دليويس له نظر دالکترونونه يی پروتون Hتيزاب په تو-ه عمل کوي،‏ له لاسه ورکوي.‏ د ليويس لهنظره،‏ د تيزاب او القليوتعامل چ‎3‎ دجوړه الکترونونو په(5 ( 1 - شکل د ليويس د تيزاب – القليو تعامل ‏(دامونيا تعامل دبورون ترای فلورايد سره)‏٨٠

اخيستلواو ورکولو ترسره کي‎8‎ې ‏،د مال/ی او اوبودمن%ته راتلو لامل نه ‏-ر$ی.‏دالقليو او تيزابونو تعريف د ليويس له نظره،‏ نورو علماو د تعريفونو په نسبت ډير په کاروړل کي‎8‎ي؛ ‏$کهد القليو او تيزابونو دتعامل په بهير ک‎3‎ ‏'و نور تعاملونه هم ترسره کي‎8‎ي چی دا تعاملونه د نورو علماو د تيزابونواو القليو په تعريفونو کی شامل نه دي،‏ د امونيا او بورون فلورايد تعامل د بيل/ي په تو-ه لاندی ‏-ورو:‏لری؛په نورولوستونوک‎3‎ مو وليدل چی د بورون ‏(‏B‏)د عنصر اتوم په BFخوددی عنصر 2p تش اوربيتال د امونيا د ازاد جوړه الکترونونوپه واسطه ډک کي‎8‎ې؛ نو د ليويس د تعريفپر بنس د BFمرکب يو تيزاب دي،‏ سره له دي چ‎3‎ د هغه په ترکيب ک‎3‎ د ايونايزيشن وړ پرتون هم شتون3نه لري.‏ د يادولو وړده دا چ‎3‎ د H په مرکب ک‎3‎ د نايتروجن او بورون په من#‏ ک‎3‎ يوه کواردينيشن3اړيکه شتون لري،‏ چ‎3‎ د په مرکب ک‎3‎ د نايتروجن او بورون په من#‏ ک‎3‎ يوه کواردينيشن اړيکه3شتون لري.‏د ليويس بل تيزاب بوريک اسيدک‎3‎ sp2 − hybride33NBFH 3NBFH) دی ، بوريک اسيد ) داتيزاب ضعيف تيزاب دي چی د ستر-و پهمني%لو کی ور'خه ‏-"ه اخيستل کي‎8‎ي (اوکسی اسيد دي چی دجوړ*ت فورمولي‎3‎ په لاندی ډول دي:‏په پام ک‎3‎ موونيس‎9‎چی بورونيکاسيد په اوبو کی نه ايونايزيشن کي‎8‎ې او د+ايون نه ش‎3‎ جوړولی،‏ د اوبو او بورنيک اسيد تعامل په لاندی ډول ترسره کي‎8‎ي:‏..H O..H|:O:| ..B O..−B(OH) (aq) + H O(l) ⎯⎯→ B(OH) (aq)324H←++(aq)O( H 3BO3Hپه دي تعامل ک‎3‎ چ‎3‎ د ليويس اسيد – قلوی تعامل دی،‏ بوريک اسيد د هايدروکسايد ايون چ‎3‎ له اوبود ماليکول ‏'خه لاسته راغلی دی،‏ جوړه الکترونونه اخلي.‏د ليويس القلى او CO د ليويس تيزاب دى،‏ په راتلونكى پ‎7‎او ك‎3‎ د اكسيجن د2H 2پر دې بنساتوم ‏'خه يو پروتون د مثبت چارج لرونكى جلا كي‎8‎ى او په اكسيجن باندى چى د منفى چارج لرونكى دى،‏‏$اى نيسى چى په پايكه HCO 2 2 حا 請 لي‎8‎ى.‏فعاليت) ‏)چ‎3‎ يو عضوي اکسيجن لرونکی مرکب دي،‏ د لاندی کيمياوي معادلی سره سم د فلزی سوديمNa) ‏)سره تعامل کوی،‏ د تيزابونو د تعريف په پام ک‎3‎ نيولوسره نوموړی مرکب د هايدروجن د!ولواتومونو'خه کوم يو ي‎3‎ دتيزابی هايدروجن دی؟ د دي بيل/ي ‏'خه ‏'ه پايله اخلي؟() l + 2Na() s ⎯→CH CH ONa() s H ( g)2 CH CH OH2+3 23 22ايتانول Ethanol٨١

لوم‎7‎ى مثال:‏ په لاندی تعاملونو کی د تيزاب او القلی نمونی و!اک‎9‎‏:‏a)b)−HCO3−HCO3−( aq) + HF( aq) ⎯→HCO ( aq) + F ( aq)2 3−2−( aq) + OH ( ⎯→CO( aq) + H O()l32حل:‏ د برونس"ي‎6‎‏-‏ لوری تعريف ته په پاملرنه چی تيزاب د پروتون ورکوونکی توکی اوالقل‎3‎ د پروتوناخيستونکی توکی دې،‏ په لوم‎7‎ې سرک‎3‎ د وړاندی شوو ) a ‏)معادلو په دواړو خوا کی بايدپروتونورکوونک‎3‎ او پروتون اخيستونک‎3‎ و پيژندل شي.‏a‏)د معادلی په ‏*ی خوا ک‎3‎ HF او د معادلي په کي‎0‎ خوا ک‎3‎ پروتون ورکوونکی دي.‏ HCO او3د پروتون اخيستونکو له ډلو ‏'خه دي،‏ نو پردی بنس پروتون ورکوونک‎3‎ او پروتون اخيستونک‎3‎ ‏!اکلو،‏تيزابونه او القل‎3‎ په ن+ه او نومونه ي‎3‎ د هغوی د فارمولونو لاندی ليکو:‏HCO−3−3) ‏)او bH 2CO−( aq) H F( aq) ⎯→H CO ( aq) F ( aq)+2 3−−HCO او H3 2CO3−Fپه دي معادله ک‎3‎سره دي.‏b b‏)دپورتن‎9‎شی وليکل شي چ‎3‎ :او همدارن/هHF او Fد تيزاب او القليو مزدوجي جوړې له يوبل) ‏)د معادل‎3‎ په اړه هم ) a ( ته ورته د برونس"ي‎6‎ – لوري تعريف په پام کی نيولو سره کيداي−2−( aq) + OH ( aq) ⎯→CO( aq) H O()l−H CO+3 32تيزاب القلی القلی تيزابدويم مثال:‏ په لاندې کيميايي معادله ک‎3‎ د تيزابونو او القليو ډولونه او همدارنکه د اړوند القلي مزدوج تيزاباو د اړوند تيزاب مزدوجه القلي په ن+ه ک‎7‎ئ:‏−+( aq) + H O() l ⎯→NO( aq) + H O ( aq)HNO2223د برونس"ي‎6‎ – لوري د تعريف پربنس د تيزاب او القلي د ډول د ‏!اکلو په اړه ‏'رن/ه چ‎3‎ په پورتنيو مثالونو ک‎3‎تطبيق شو،‏ په دې مثال ک‎3‎ همدا قاعده سمون لري:‏HNO2−+( aq) H O() l ⎯→NO( aq) + H O ( aq)+223تيزاب القلى القلى تيزابH 3 القلي مزدوج تيزاب بلل کي‎8‎ي.‏په پورتني مثال ک‎3‎ تيزاب مزدوجه القلي او2د يو تيزاب او يو القلي ‏$ان/‏‎7‎تيا په لاندی ډول ده:‏+H 2O د OHNO د H 2Oفعاليت:‏ دلاندي کيميايي تعامل معادله په پام ک‎3‎ ونيسئ:‏القلی تيزاب تيزاب القلی−−( aq) + CN ( aq) ⎯→HCN( aq) + HCO ( aq)H CO2 33د معادل‎3‎ په دواړو خواو ک‎3‎ تيزابونه او القلي ن+اني ک‎7‎ئ او په همدې ترتيب و وايئ چ‎3‎ کوم تيزاب د القليد مزدوج تيزاب په تو-ه معادل‎3‎ په کي‎2‎ه خوا ک‎3‎ واقع شوی دی؟٨٢

−1. القلي يوه پروتون اخ‎5‎ستونک‎3‎ ماده ده،‏ يوازې د OH شتون دالقليو يوازين‎9‎ بيل/ه کيدای نه شي:‏2. تيزابونه او القلي نه يوازې د ماليکولونو په ډول خنثی دي؛ بلکه د آيون په ډول هم دي.‏3. د تيزابونو او القليو تعاملونه يوازې د اوبلنو محلولونوپورې ت‎7‎ل‎3‎ او حصار کيداي نه شي.‏‎4‎‏.$ين‎3‎ مواد د نورو تعامل کوونکو توکو د ‏$ان/‏‎7‎تياوې پرتله کولی شي چ‎3‎ هم د تيزاب په تو-ه او هم دالقليو په تو-ه عمل وک‎7‎ي.‏– 5 2: د اوبو تيزابي او القلي خواص‏'رن/ه چ‎3‎ پوهي‎8‎و،‏ اوبه ‏*ه حل کوونکى ماده ده او د اوبو د ‏*و خوا 請 و ‏'خه يو دا دی چ‎3‎ هم د تيزاب پهتو-ه اوهم د القلي په تو-ه ‏$ان را ‏*يي،‏ اوبه د امونيا ) سره په تعامل ک‎3‎ تيزابي خواص او دHCl اوسره تعامل ک‎3‎ دالقلي خا 請 يت ‏*يي؛ خو د اوبو ايونايزيشن ل‎8‎ او په جزيي ډول ترسرهکي‎8‎ې:‏H O(l)2⎯⎯→←+ −H (aq) + OH (aq)( NH3CH − COOH3دې تعامل ته داوبو خپل سره ايونايزيشن ionization) (auto وايي،‏ د اوبو د تيزابي او القلي خا 請 يت دپوهيدلو لپاره،‏ دا مرکب د ليويس د تعريف په چوکاټ ک‎3‎ ‏'ي‎7‎و او د هغه په خپل سر ايونايزيشن ‏-ورو:‏د اوبو د تيزاب او القلي مزدوج‎3‎ جوړې عبارت دي له:‏+⎡ ⎤⎢ H ⎥.... ⎢ | ⎥ .. −: O− H + H − O: ⎯⎯→⎢H−O−H⎥+ H − O :|| ← ⎢ ⎥ ..H H ⎢ ⎥⎢ ⎥⎣ ⎦+ ⎯⎯→H O2H O2aced 1 bas 2←+ −H O ( + OH3aced 2 bas 1−+ تيزاب ، 2 - O H تيزاب او OHH O القلي او H O - 1232القلي−3 ي م OH٨٣(5 – 2) شکل د اوبو ماليکول‎3‎ مودل د ماليکولونو په من#‏ تعامل کي د هايدرونيم اود ايون جوړ*ت.‏په اوبلنو محلولونو ک‎3‎ د تيزاب–‏ القلي تعامل کی مو مطالعه ک‎7‎ل چ‎3‎ مهم کميت د هايدروجن د ايون دپه ب‎2‎ه ‏*ودل کي‎8‎ي.‏ د ماليکولونو په من#‏ ک‎3‎ ي‎3‎ د ايونايزيشن+غلظت ‏'خه عبارت دی او په اوياد معادل‎3‎ د تعادل ثابت په لاندی ډول دی :Kc=+−[ H O ][ OH ][ H O]3,2Kc=+−[ H ][ OH ][ H O]2H O3+H

H 2O‏'رن/ه چ‎3‎ اوبه په ‏!ي"ه کچه ايونايزيشن او د اوبو غلظت ] ‏]تقريباً‏ ثابت پات‎3‎ کي‎8‎ي،‏ پردې بنس د دووثابتود ضرب حا 請 ل،‏ د دريم ثابت سره مساوي دی:‏Kc[ H O] = K = [ H ][ ]+OH−w2د تعادل ثابت د اوبو د ايوني غلظت د حا 請 ل ضرب د ثابت په نوم يا دي‎8‎ي چ‎3‎ په ‏!اکل‎3‎ تودوخه ک‎3‎ داو قيمت لاس ته را$ي.‏+د تودوخي په 25 o ک‎3‎ يو ليتر اوبه ) (55.5mol/L ايونايزيشن کي‎8‎ي او په پايله ک‎3‎= ] H ‏]اوK w=−710 mol/L+− −14[ ][ ] 7 −H OH 10 mol/L 107 −=⋅ mol/L = 10Kw−OHC+H請 7 لي‎8‎ي؛ نو:‏OH ‏]حا− −] = 10 mol/Lنوټ:‏ په غير الکتروليت محلولونو او خالصو اوبو د تودوخي په 25 o Cکوي:‏ک‎3‎ پورتن‎9‎ اړيکه د تل لپاره 請 دقK w=+ − −14[ H ][ OH ] = 10−+H+H3لس ايونونه په يو ليتر اوبو ک‎3‎ په يوه ثانيه ک‎3‎ پيداک‎7‎ئ،‏که چيرې وغواړئ ديو ايون په لاس راوړئ.‏+نو دوه کاله پرته د کوم ‏$ن‎6‎ کار وک‎7‎ئ چ‎3‎ تر'و د Hکه چيرې په يوه محلول ک‎3‎ ] [ ] ‏]وي،‏ نوموړی محلول خنثی دی،‏ خوکه Hتيزابي محلول او که ] [ ] ‏]وي،‏ محلول القلي دی.‏ د H او غلظت يو د بل مزدوجدي،‏ د يو د غلظت په ل‎8‎ والي،‏ د بل غلظت ډير ي‎8‎ي ؛خو بيا هم د دوی د ضرب حا 請 ل − 10مثا ل : که چيرېحل:‏] [ ] ‏]وي،‏+ > OH −دی.‏14⎡⎢⎣−OH⎤⎥⎦⎡ +⎢⎣⎤⎥⎦⎡⎢⎣OH او ياد ( O )H+ = OH −H+ < OH −−OH+ ⎡ وي ، د ⎤H⎤ −= 10 M⎥⎦ ⎢⎣ ⎥⎦6د ايون غلظت به ‏'ومره وي؟K w=+ − −14[ H ][ OH ] = 10−14⎡ H+ ⎤⎢⎣ ⎥⎦−14− 10 10 −[ OH ] = = = 108 M10−6⎡ −OH ⎤⎢⎣ ⎥⎦⎡ +H ⎤⎢⎣ ⎥⎦غلظت محاسبه او په ‏!ولو محلولونواو د پورته محاسب‎3‎ پربنس کولای شئ د ‏!ولو محلولونو د ک‎3‎ ي‎3‎ په پام کی ونيسئ.‏مثال:‏ د خالصي کورن‎9‎ امونيا په محلول ک‎3‎ د د ايون غلظت ‎0‎مولره دی په ذکر شوي محلولک‎3‎ د ] ‏]د ايون غلظت محاسبه ک‎7‎ئ.‏=حل:‏ ‏'رن/ه چ‎3‎ −14+ 10 10[ H ] = =⎡ − ⎤ [ 0.025]OH⎢⎣ ⎥⎦.025M−14−12= 4.0⋅10⎡⎢⎣−OH⎤⎥⎦+ دى؛ نو:‏− −14[ ][ ]K wHOH= 10⎡⎢⎣H⎤⎥⎦+] [ ] H [ ‏'خه دی،‏ د محلول محيط قلوي دی.‏ موږ په تيرو درسونوک‎3‎ د+ < OH −نظريه:‏ ‏'رن/ه چ‎3‎ xاوبو او امونيا په تعامل ک‎3‎ دا مطلب مطالعه ک‎7‎ي دی.‏تمرين:‏ د د ايون غلظت د HCl په محلول ک‎3‎ محاسبه ک‎7‎ئ په هغه 請 ورت ک‎3‎ چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ دهايدروجن د ايون غلظت د ‎1‎مولر سره مساوي وی.‏.3M−OH٨٤

– 5 3: pHد تيزابيت اندازه٨٥د ايونونو غلظت په اوبلنو محلولونو ک‎3‎ ډير کوچنی دی؛ نو پردې بنس د‏'رن/ه چ‎3‎ دهغوی ‏'خه کاراخيستل ستونزمن دي،‏ د حياتي کيميا د نمارکي پوه زارين سن ) (Sorensen په‎1909‎ کالک‎3‎ ديو ډير*ه ت‎7‎ون وړانديزوک‎7‎ چ‎3‎ هغه pHدی:‏pH ‏(د محلولونو د هايدروجن د ايون وړتيا)‏ د هايدروجن د ايون دغلظت ‏(مول په يوه ليتر ک‎3‎‏)‏ منفي لو-ارتمقيمت دهايدروجن د آيون وړتيا(‏pH‏)په يو محلول ک‎3‎ ده:‏[ H+] , pH=−log[ +3 O ]pH= −logH⎡ ⎤⎢⎣OH −⎥⎦+ ⎡ اوH⎥⎦⎤⎢⎣د يو محلول pH ثابت د هغه مقداری کميت دي .نوټ:‏ په ياد بايد ولرئ چ‎3‎ د pH واحد 10 يا ‏'و واحده پورې بدلون کوي .⎥⎦ک‎3‎ pHپه محلولونو ک‎3‎ د هايدروجن د ايون د غلظت د ‏*ودلو ډيره سادهلاره ده؛ پردې بنس د غلظت دهر واحد په واسطه ‏!اکل کيدلای شي:‏⎡ +H ⎤⎢⎣[] H+ −> 107 M pH < 7‏'رن/ه چ‎3‎ دتودوخِ‏ 3 په 25 o Cپه تيزابی محيط ک‎3‎ ,[+] > 10−7M , pH > 7په القلي محلول ک‎3‎ Hپه خنثی محلول ک‎3‎مولره HCl محلول 0.30- pH دی.‏( 5)⎡⎢⎣−OH⎤⎥⎦.0M(pH - meter[ H+] = 10−7M , pH=7په ياد ولرئ چ‎3‎ دمحلول د pH ج/والی ډير ل‎8‎ دي.‏2د يو غليظ تيزابي محلول pH منفی دي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول د − 3آل‎3‎ په واسطه اندازه کي‎8‎ي چ‎3‎ په په لابراتوارونو ک‎3‎ د pH محلولونو pH متر ) شکل ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي،‏ د ‏$ينو اړونده محلولونو د pH کميتونه په ) 5 - 1) جدول ک‎3‎ ‏*ودل شوي دي.‏د)pOH هايدروکسايد د ايون د غلظت توان)‏ pH ته ورته دی او د هايدروکسايد د ايون د غلظت توان منفي لو-ارتم ‏'خه عبارت دی نو د دی تعريف پر بنس ليکلای شو چ‎3‎‏:‏pOH = −log[ OH]اوس د اوبو د ايوني غلظت د ضرب د حا 請 ل ثابت ته په کتن‎3‎ سره ليکلای شو چ‎3‎‏:‏د پورتن‎9‎ معادل‎3‎ د دواړو لورو منفي لو-ارتم لاس ته راوړو:‏د pHاو pOH د تعريف پر بنس ليکلای شي چ‎3‎‏:‏پورتني معادله موږ ته د HK w− log− log− log14[ H ][ ] + −= 10 −= OH+−−14[ H ][ OH ] = −log10+−[ H ] − log[ OH ] = 14.00+−[ H ] + − log[ OH ] = 14. 00pH + pOH =14.00⎡ −OH⎤ ⎡ + ⎤⎢⎣ ⎥⎦⎥⎦ ⎢⎣ اود غلظت ترمن#‏ اړيکه رو*انه کوي او د هغوی د پيدا کولو بله

لاره را*يي.‏(5 1) - جدول د ‏$ينو معمولي محلولونو pHنمونهد معدې عصارهد ليمواوبهسرکهدانگورو اوبهد نارنج اوبهادرارد باران اوبهدخول‎3‎ اوبه ‏(لعاب)‏٨٦pH-2.0 1.0نمونهخالصی اوبهpH7.02.4وينه7.35-7.453.0او*ک‎3‎7.43.2دملک مگنيزيم ‏$و*ا10.63.5کورن‎9‎ امونيا11.5-7.5 4.8په هوا ک‎3‎ اوبه د COسره تعامل کوې او H لاس2ته را$ي.‏2CO 35.56.4-6.96.5شيدې‏*کارونه:‏ په يو محلول ک‎3‎ د هايدروجن دايون د غلظت د زياتوالي ) د pHل‎8‎ والی ( په پايله ک‎3‎ د ايتايل الکوليو برخه په اسيتيك اسيد تبديل او اکسيجن ماليکول د ايتايل الکول سره تعامل سرته رسوي.‏عملي تمرين:‏ نايتريک اسيد د دوا-انو او چاوديدونکو موادو په توليد او فلتر ک‎3‎ په کاروړل کي‎8‎ي؛ که چيرېد هغه دهايدروجن د ايون غلظت ‎0‎مولره وي،‏ pH ي‎3‎ لاس ته راوړئ.‏لوم‎7‎ی مثال:‏ د امريکا په شمال ختي#‏ منطقو ک‎3‎ دباران د!ولو شوو اوبو ،82 pH ‏.‏‎4‎دی،‏ د دې اوبو دهايدروجن د ايون غلظت پيدا ک‎7‎ئ.‏حل:‏ او پايله اخ‎5‎ستل:‏pH = −log4.82 = −log[ H+][ H+ ]5) ( 3 - شکل -pH متر.76M

د معادل‎3‎ د دواړو خواو د انتي لو-ارتم د نيولو وروسته حا 請 لي‎8‎ي چ‎3‎‏:‏‏*کارونه:‏ ‏'رن/ه چ‎3‎ د باران داوبو pH د 4 او 5 ترمن#‏ دی؛ پردې بنس Hترمن#‏ شتون ولري چ‎3‎ دمنلو وړدي.‏[ H+ −] 4.82 −= 10 M = 1.5⋅105 M−4−5] ‏]به د 10 − 10 M+– 5 4 : دتيزابونو او القليو قوتقوي تيزابونه قوي الکتروليت هم دي چ‎3‎ د اقتصادي موخو لپاره له هغو'خه ‏-"ه اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي او ‏'رن/هچ‎3‎ په (5 - 4) شکل ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي په بشپ‎7‎ تو-ه په اوبو ک‎3‎ ايونايزيشن کي‎8‎ي،‏ ډير قوي تپزابونه د معدنيد قوي معدني تيزابونود ډولونوتيزابونو د ډولونو'خه دي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏ HNO ، HClبيل/‏‎3‎ دي:‏4 او HSO24HClO ،3+ −HCl(aq) + H O(l) ⎯⎯→H O (aq) + Cl (aq)2 ← 3+−HNO (aq) + H O(l) ⎯⎯→H O (aq) + NO (aq)3 2 ← 33+−HClO (aq) + H O(l) ⎯⎯→H O (aq) + ClO (aq)4 2 ← 34+−H SO (aq) + H O(l) ⎯⎯→H O (aq) + HSO (aq)2 4 2 ← 34Hپه ياد ولرۍ چ‎3‎ دوه پروتوني تيزاب دي،‏ خويوازي يو پرتون يي جلا کي‎8‎ي چی په پورتن‎5‎وکر*و ک‎3‎ رو*انه شوي دي . د دېتيزابو دويم پروتون په ستونزوسرهايونايزيشن کي‎8‎ي.‏ تيزابونه په بشپ‎7‎ه تو-هنه ايونايزيشن کي‎8‎ي.‏د تيزابونو او القليو د بيلابيلو تعاملونود پرتل‎3‎ له لارې،‏ کيدای شي چ‎3‎ دتيزابونو او القليو پرتل‎3‎ جدول،‏ د (5 - 5 - 4 شکل د غ+تلو تيزابونو د ايونايزيشن کچه:‏ لکهHCl‏(کي‎0‎ لورته)‏ HF‏(*ي لورته).‏2) جدول په شان ترتيب ک‎7‎ل شي:‏SO2 4٨٧

(5 2) - جدول د تيزابونو او القلي ‏-انو نسبی پرتلهالقلی مزدوجتيزابHClO (perchlori cacid)4HlHBr(hydroiodicacid)(hydrobromicacid)ClO − (perchlorateion)4l −Br −(iodateion)(brom ateion)د قلوي د قوت زياتواليقوی تيزابونهHCl(hydrochloricacid)H SO2 4(Sulphoricacid)HNO3(Nitricacid)Cl −chloateion )HSO − (hydrogenSulphateion)4NO − (Nitrateion)3د تيزابي قوت زياتوالِیH O (water)H O+ (hydroniumion)23−2−HSO (hydrogenSulphateion) SO (Sulphatei on)44HF (hydrofluoricacid) F − (fluoridion)HNO (Nitrousacid)2−HC − OO (farmateio n)HC − OOH(farmicacid)CH3−− OO (acetateion)ضعيف تيزابونهCH3− OOH(aceticacid)CH3−− OO (acetateion)NH + (ammoniumion)4NH (ammonia)3HCN(hydrocyanic acid) CN − (cyanateio n)HClH2O (water)NH3(ammonia)−+( aq) H O() l ⎯→Cl ( aq) + H O ( aq)+23تيزاب القلی القلی تيزابCN − (cyanateion)NH + (ammonium ion)4٨٨

دا چ‎3‎ د تعامل رجعي توب ډير ل‎8‎ دی ، نو دهغه د رجعي توب حالت وکتور په معادله ک‎3‎ ‏*ودل شوینه وی،‏ په بل عبارت،‏ تعامل ل‎8‎ ‏'ه په بشپ‎7‎ ډول ‏*ي لورته ترسره کي‎8‎ي او ويل کي‎8‎ي چ‎3‎ HCl يو غ+تلیتيزاب دې،‏ د دې سره هم چ‎3‎ تعامل ل‎8‎ ‏'ه په بشپ‎7‎ تو-ه ترسره کي‎8‎ې ، خو بيا هم د رجعي توب حالت ي‎3‎+−H 3 تيزاب ‏'خه د پروتون اخيستلو له کبله د يوپه پام ک‎3‎ ونيسئ،‏ په رجعي حالت ک‎3‎ د Clايون له Oالقلي په تو-ه عمل کوي.‏+H 3O– 5 4 – 1 : قوي او ضعيف تيزابHCد تيزابونو او يا القليو په هکله د قوي اوضعيف ا 請 طلاحات په پرتليز ډول کاروړل کي‎8‎ي.‏ خو دايون په پرتليز ډول ل‎8‎ ‏'ه قوي تيزاب دئ.‏د سرک‎3‎ دتيزابو ) ‏)ايونايزيشن (Ionziation) په اوبو ک‎3‎ د بيل/‏‎3‎ په تو-ه د دې موضوعپه اړه د ‏'ي‎7‎ن‎3‎ لاندی نيسو:‏HCH O232−+( aq) H O() l ⎯→CH O ( aq) + H O ( aq)+22 3 232H 3O 2% په شاخوا0تجرب‎3‎ او لابرتواري ازماي+ت ‏*کاره کوي چی په يو محلول ک‎3‎ د په پرتله ډير ضعپف تيزاب+ک‎3‎ د هغه ماليکولونه ايونايزيشن کي‎8‎ي،‏ دا پايله ‏*يي چ‎3‎دي.‏که چيرې تاس‎3‎ د HF محلول هم په ‎0‎غلظت سره په پام ک‎3‎ ونيسئ،‏ وبه ‏-ورئ چ‎3‎ د هغهماليکولونه د 3% په شاواخو ک‎3‎ په اړونده اوبلن محلول ک‎3‎ ) جلاdissociate ‏)کي‎8‎ي ؛نو په دې 請 ورت ک‎3‎+د په نسبت ډير ضعيف تيزاب دي؛خو د HC په نسبت ډير قوي تيزاب2ويل کي‎8‎ي چیHFدي،په پای ک‎3‎ نو تاس‎3‎ ‏'لور پورتني تيزابونه د غ+تلتيا پربنس په لاندی ډول درجه بندۍ کولای شئ:‏د HC H O د 12 3 2 .1MH 3O د HC H O2 3 2HCl > H O >H O2 3+> HF HC H O3 2 3 2−Cl او H 2.1MH 3Oهمدارن/ه کيدای شي چ‎3‎ دا شان پرتليز بهير په او نورو القليو ک‎3‎ هم تطبيق ک‎7‎ئ،‏ پهر*تيا چ‎3‎ غ+تل‎3‎ القلي د کمزورو القليو په نسبت پروتون په اسان‎9‎ په خپل ‏$ان باندی ن+لوي،‏ د اوبو دقليوالي غ+تلتيا د Clد ايون په نسبت ډيره ده؛ په دې معنا چ‎3‎ اوبه د Clآيون په نسبت پروتون په ډير اسان‎9‎اخ‎5‎ستلی شي،‏ په ر*تيان‎9‎ چ‎3‎ Clد پروتون د جذبولو خا 請 يت ل‎8‎ دی ‏(که چيري Clد پروتون د ډير جذباو اخ‎5‎ستلو ميل درلودلی؛ نوHCl نه شو کولای چ‎3‎ خپل پروتون په اسان‎9‎سره د لاس ‏'خه ور ک‎7‎ي)‏ نو لههمدي کبله تعامل په بشپ‎7‎ ډول ‏*ي لورته ترسره کي‎8‎ي او د محصولاتو ) Clکوونکو توکو د غلظت په نسبت ‏'و ‏$لي ډير دی:‏+ −( H 3 غلظت د تعاملاو OHCl−−+( aq) H O() l ⎯→Cl ( aq) + H O ( aq)+23−O−−– 5 4 – 2 : قوي او ضعيفه القليتجربی ‏*يي چ‎3‎ تعامل د ضعيفی القل‎9‎ د جوړيدو په لور پر مخ ‏$ي.‏ د تعاملونو د پرتلی په واسطه ‏،د القليوبيلابيل‎3‎ جوړې،‏ د تيزابونو په شان د قوت پر بنس درجه بندي کولای شو.‏ داچ‎3‎ تيزابونه خپل يو پروتونپه آسان‎9‎ سره له لاسه ورکوي؛ همدارن/ه ويلی شو چ‎3‎ دقوي تيزابونو مزدوجه القلي ضعيفه ده او په آسان‎9‎سره پروتون اخ‎5‎ستلی نه شي؛ نو پر دې بنس ويلی شو چ‎3‎ ‏ِغ+تلي تيزابونه د ضعيفه مزدوج‎3‎ القل‎9‎ لرونکي٨٩

دي او غ+تل‎3‎ القلي د ضعيف مزدوج تيزاب لرونک‎3‎ دی.‏ تاس‎3‎ د ) 5 – 2 ( جدول ‏'خه په ‏-"ه اخ‎5‎ستنه ديو تيزاب او القلي د تعامل لورې وړاندوينه کولای شي.‏ د يو قوي تيزاب او يوې قوي القل‎9‎ د تعامل لوري تلد ضعيف تيزاب او ضعيفه القل‎9‎ په لور بهير مومي.‏ د مخکني تعامل دبياليدل او ليکل دا مطلب په ثبوترسوي:‏مثال : د لاندې تيزاب او القلي تعامل په پام ک‎3‎ ونيسئ:‏HClضعيف تيزاب ضعيفه القلي غ+تلي القلي غ+تلی تيزابSO2−4٩٠−+( aq) H O() l ⎯→Cl ( aq) + H O ( aq)+23−−( aq) HCN( aq) ⎯→HSO( aq) + CN ( aq)+4وواياست تعامل په کومه خواته زياتره ترسره کي‎8‎ې؟حل:‏ که چيرې تاس‎3‎ د ) 5 – 1 ( جدول په پاملرن‎3‎ سره دHCN او HSO د دوو تيزابو غ+تلتياوې يو له بلسره پرتله ک‎7‎ئ،‏ په لاس به راوړئ چHCN3‎ د HSO په پرتله ضعيف تيزاب دي او همدارن/ه د القليپه پرتله يوه ډيره ضعيفه القلي ده ‏.له دې کبله تعامل په نارمل ډول له ‏*ی لور ‏'خه کي‎0‎ لورته بهير مومي:‏SO2−4−4−−( aq) HCNaq ( ) ⎯⎯→HSO( aq) + CN ( aq)+←⎯⎯4−4−د Cl−HSO 4غ+تلي القلي غ+تلی تيزاب ضعيف تيزاب ضعيفه القليتمرين:‏ د لاندِ‏ تعامل دبهيرلوری دشاملو تيزابونو او القليو د نسبى قوت د پرتلی پر بنس و!اکئ د (5– 1)جدول ‏'خه به ‏-"ّه اخ‎5‎ستنه:‏H2S−−( aq) C H O ( aq) ⎯⎯→HC H O ( aq) + HS ( aq)+2 3 2←⎯⎯2 3 2– 5 5 : د ضعيف تيزابونو جلا کيدل‏'رن/ه چ‎3‎ مووليدل ډير تيزابونه ضعيف دي،‏ ضعيف تيزابونه مونو پروتيک AH چ‎3‎ په اوبلنو محلولونوک‎3‎ ايونايزيشن کي‎8‎ي،‏ مطالعه ک‎7‎و:‏په ډير ساده شکل:‏+HA(aq) + H O(l) ⎯⎯→H O (aq) A2← ⎯⎯+3+−HA(aq) ⎯⎯→H(aq) A (aq)← ⎯⎯+a−(aq)د تيزابونو د ايونايزيشن د تعادل ثابت چ‎3‎ په K ‏*ودل کي‎8‎ي،‏ د پورتني ايونايزيشن په تعامل ک‎3‎ په لاندیډول دى:‏3Ka+ −[ H O ][ A ][ HA]K a اويا ==+ −[ H ][ A ][ HA]aH+د تودوخي په زياتوالي د AH تيزابی ‏$ان/‏‎7‎تيا د K مقدار د کميت په واسطه ‏!اکل کي‎8‎ي،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎د ] ‏]غلظت زياتي‎8‎ي او د هغه د ايونايزيشن عمليه په ‏*ه ډول ترسره کي‎8‎ي،‏ ضعيف تيزابونه په بشپ‎7‎ ډول نهآيونايزيشن کي‎8‎ي.‏ (5 – 3) جدول د تيزابونو د ايونايزيشن ثابت ) K ( ‏*ودل شوى دي.‏ په ياد ولرئ چ‎3‎ دتيزابونو په اوبلنو محلولونوک‎3‎ د تعادل ثابت بنس"يزفکتور دی.‏a

) 5 – 3 ( جدول د ‏$ينو ضعيفو تيزابونو او د هغوی د مزدوجو القليو د تعادل ثابت د تودوخی پهC ‎25‎ک‎3‎‏:‏ oمزدوجه القلي K bجوړ*تماليکوليفارمولدتيزاب نومهايدروفلوريکاسيدنايترس اسيدH FHNO 2H − FO = N − O − H7.110 ⋅4.5⋅10−4−4−F−NO 2K b1.410 ⋅2.210 ⋅−11−11اسيتايلساليسليکاسيد‏(اسپرين (C HO9 8 4O//− C − O − H−O− C−O − H||O3.010 ⋅−4C H−O9 7 43.310 ⋅−11HCOOH فارميک اسيدO||H − C−O − H1.710 ⋅−4−HCOO5.910 ⋅−11سکاربيکاسيدC HO6 8 6H − O − CHOCHOH|CH 2 OHC − O − HC = O8.010 ⋅−5C H−O6 7 61.310 ⋅−10C 6 بنزوييک اسيدH 5COOHO//− C − O − H6.510 ⋅−5C 6 5H COO−1.5⋅10−10اسيتيك اسيدCH 3− COOHOCH ||− C−O − H31.810 ⋅−5−CH 3− COO5.610 ⋅−10هايدروسيانيک اسيدHCNH − C ≡ N4.9⋅10−10−CN2.010 ⋅−5C 6 فينولH 5COH−O−H1.310 ⋅−10C 6 5H CO−7.710 ⋅−5په (5 – 3) جدول ک‎3‎ ليکل شوي تيزابونه،‏ د ضعيفو تيزابونو ډولونه دي؛ خو د تيزابي ‏-روپونو ترمن#‏ د تيزابیخوا 請 و ډير بدلونونه ليدل کي‎8‎ي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏ د ( Ka ) HF تقريباً‏ يو نيم ميليون ‏$له د) زيات دي.‏ کولای شو چ‎3‎ د تيزابونو د غلظت او يا د pH‏'خه= 7.1⋅10− 4( Ka = 4.9⋅10−10د Ka HCN٩١

°CMمحاسبه ک‎7‎و.‏ دتيزابونو Ka او ا 請 لي غلظت کولای شو چ‎3‎ د تيزابي محلولونو د ‏!ولو اجزاو او دمحلولونو دpHاوتعادلي غلظت له لپاره په کار واچوو.‏د غلظت د محاسب‎3‎ لپاره کيداي شی چ‎3‎ دالاندې ‏!کو ته پاملرنه وشي:‏1. لوم‎7‎نی غلظت،‏ د ‏!ولو اجزاو ابتدايي تعادلي غلظت په يوه دوره ک‎3‎ رو*انه کوي او X هغه ساده مجهولرقمونه دي چ‎3‎ د غلظت بدلونونه ‏*ي.‏2. په تعادلي شرايطو ک‎3‎ د ايونايزيشن د ثابت د ليکلو پربنس د Kaد اندازې په پام ک‎3‎ نيولو سره کولای شوچ‎3‎ د X قيمت لاس ته راوړو.‏3. د X د قيمت دلاسته راوړلو لپاره دغلظت تعادل د ‏!ولو اجزاو اودمحلول pHمحاسبه کي‎8‎ي.‏ د تودوخي‎25‎په پام ک‎3‎ ونيول شي.‏درجه د نوموړو محاسبو لپاره بايد ‎0.1‎مولره محلول ک‎3‎ د نه ايونايز شوو ذرو غلظت محاسبه ک‎7‎ئ.‏لوم‎7‎ی مثال:‏ د فارميک اسيد په حل:‏ لوم‎7‎ی پ‎7‎او:‏ ‏'رن/ه چ‎3‎ فارميک اسيد (HCOOH) يو مونو پروتونيک تيزاب دي؛ نو يو ماليکول ي‎3‎د تعادلي غلظت+ايونايز کي‎8‎ي چ‎3‎ يو آيون د H او يو آيون د HCOO− ‎0.1Mسره مساوي وي؛ په ديتعادلي غلظت بايد د په تو-ه په مول في ليتر منل شوی؛ نو د H 請 ورت ک‎3‎ کولای شو د غلظت بدلونه داس‎3‎ خلا 請 ه ک‎7‎و:‏− +تشکيلي‎8‎ي،‏ x د H او د HCOOXM o.1MM :−HCOOHCOOH(aq) ⎯⎯⎯⎯ →HCOO−(aq) + H+(aq)⎯⎯←دويم پ‎7‎او:‏ له (5_3) جدول له مخ‎3‎‏:‏Ka =+[ H ][ HCOO −][ HCOOH]X ⋅ XKa=1.7⋅100.100−X2X−4= 1.7⋅100.100−X−4= 1.7 ⋅10−4− X0.100 − X0.00+ X+ X0.00+ X+ Xپورتن‎9‎ معادله کبداي شي داس‎3‎ وليکل شي:‏پورتن‎9‎ وروست‎9‎ معادله د يو مجهوله دويم‎3‎ درج‎3‎ معادل‎3‎ سره سمون لري:‏2−4−5X = 1.710 ⋅ ⋅ X −1.710⋅2−4−5X + 1.710 ⋅ ⋅ X −1.710⋅ = 02aX + bX + c = 0تل د داس‎3‎ پو*تنو د حل لپاره ساده لارې ل"ول کي‎8‎ي.‏فارميک اسيد ضعيف تيزاب دي د هغه د ايونايزيشن اندازه کوچن‎9‎ ده؛ نو پردې بنس د X قيمت د‏'خه کوچنی دی،‏ په عمومي تو-ه که چيرې د ورک‎7‎ل شوې اندازه د تيزابور*تيانی غلظت0.100 X ≈0.1000.100 M0 .100 )لوم‎7‎نیدبدلون ‏'خه وروستهتعادل( M ل‎8‎ وي او 5% سره مساوي او يا د هغه ‏'خه کم وي،‏ ر*تيانی غلظت −٩٢

منلی شو؛ په دې 請 ورت ک‎3‎ X د پورتن‎9‎ کسري معادل‎3‎ په مخرج ک‎3‎ يو ثابت کميت دی اوکه چيرې د Xقيمت د ا 請 لي غلظت په نسبت د ‏%‏‎5‎‏'خه هم ډير وي؛ نود هغه اندازه د يو مجهوله دويم‎3‎ درج‎3‎ معادليد حل پربنس لاس ته راوړل کي‎8‎ې ‏.نو که چيري د شک او-مانپه حالت کی وليکو،‏ د X قيمت مون‎8‎ د احتمالاتو له لارې لاستهراوړو او وروسته کولای شو چ‎3‎ د دې معادل‎3‎ پيدا شوی قيمتوآزمايو،‏ داس‎3‎ چ‎0.100:3‎ دی؛ نو:‏لوم‎7‎نیله بدلون ‏'خه وروسته (M)(M) تعادل2X1.7⋅100.100−X2X−4= 1.7⋅100.1002−5X = 1.7⋅10−40.100−X ≈د پورتن‎9‎ معادل‎3‎ د جذر مربع له نيولو وروسته،‏ حا 請 لي‎8‎ي چ‎3‎‏:‏X = 4.110 ⋅−3M+−3[ H ] = 4.110 ⋅ M−3[ HCOO−] = 4.1⋅10MHNO2(aq) ⎯⎯⎯⎯ →H+(aq) +−NO2 (aq)←⎯⎯0.052− X0.052 − X[ HCOOH ] = (0.100 − 0.0041)M = 0.096M0.00− XX− XX0.00د پورتن‎3‎ معادلي د آزماي+ت لپاره په لاندی ډول پيل کوو :0.0041M⋅ 100 = 4.1%0.100Mپه پورتنی ډول لاس ته راوړنه را*يي چ‎3‎ د X اندازه د ‏%‏‎5‎‏'خه ل‎8‎ه او د ر*تيايي غلظت په نسبت کمه ده؛نو پردې بنس معادله سمه ده:‏+H 3 په شکل ليکل کي‎8‎ي؛ خوپه‏*کارونه:‏ په ياد ولرئ چ‎3‎ ] ‏]د اوبو ماليکول سره يو ‏$ای دی او دنرې محلول ک‎3‎ دهغه ايستل سم دی؛ ‏$که دهغه ليکل د ] ‏]په ساده شکل ډير ‏*ه او اسان دی.‏OH+H+مشق او تمريندک‎7‎ئ.‏ که چ‎5‎رې =] ‏]د ايونو غلظت او د H0.2M ‏]د A]4− وي.‏Ka 2.7⋅10A ،[ ]−H+مولر محلول د نه ايون شوو ماليکولونو غلظت محاسبه٩٣

دويم مثالد نايترس اسيد . 52 HNO مولره محلول pHپيدا ک‎7‎ئ.‏حل او پايله اخ‎5‎ستللوم‎7‎ی پ‎7‎او:‏ د (5 – 3) جدول ‏'خه پوهي‎8‎و چی HNOيو ضعيف تيزاب دی،‏ د X کميت د H2] ‏]او+د 02− 2 NO ] ‏]د ايونونو غلظت په مول في ليتر دی.‏ په لن‎6‎ ډول ليکلی شو چ‎3‎‏:‏دويم پ‎7‎او :د معادل‎3‎ له ليکلو وروسته‎0.052‎ لرو چ‎3‎‏:‏Ka=+ −[ H ][ NO ]2[ HNO]2X= 4.5⋅10(0.052−X)Ka =2+ −[ H ][ NO ]2[ HNO ]= 4.5⋅102−4−4= 4.5 ⋅10−422X X= = 4.5 ⋅10(0.052 − X) 0.0522−5X = 2.3 ⋅10−4X4.8⋅100.052 − X ≈−3Mد جذر له نيولو وروسته حا 請 لي‎8‎ي چ‎3‎‏:‏ =د معادلي آزموينه په لاندی ډول ده:‏0.0048M⋅100=9.2%0.052MX2دا پورتن‎3‎ وروست‎9‎ معادله را*يي چ‎3‎ د X قيمت ‏%‏‎9.2‎دي او د ر*تياني حقيقي غلظت ‏'خه ډير دی؛ نوپردې بنس زمون‎8‎ معادله سمه نه ده ؛ نو د سم ‏$واب لاسته راوړلو لپاره دوه لارې شتون لري :1. د پورتن‎9‎ يو مجهوله دويم‎3‎ درج‎3‎ معادلی پر بنس کولای شو چ‎3‎ لاندې معادله په لاس راوړو:‏+ 4.5⋅10−4X − 2.3⋅10−5= 0د يو مجهوله دويم‎3‎ درج‎3‎ معادل‎3‎ دحل د فارمول ‏'خه په ‏-"ه اخ‎5‎ستنه،‏ کولای شو د X قيمت لاس تهراوړو:‏2− b ± b − 4acX =2a−4−42−5− 4.5⋅10± (4.5⋅10 ) _4(1)( −2.3⋅10)X =2(1)د دويم توکي حليدل په محلول ک‎3‎ عملاً‏ نا ممکن دي،‏ ‏$که په هغه ک‎3‎ د توليد شوو آيونونو غلظت دايونايزيشن دپا‎4‎ل‎3‎ غوندې منفي نه وي؛ نو پردې بنس لاس ته راغلی جذر مثبت قيمت لري چ‎3‎ عبارتدی له:‏−3X = 4.6 ⋅ 10 M2. د پرله پس‎3‎ معادل‎3‎ ميتود:‏ په دې ميتود ک‎3‎ لوم‎7‎ی د X قيمت د مخکني ميتود پربنس پيدا کوو:‏0.052−X ≈0.052٩٤

په دې 請 ورت ک‎3‎ ک‎5‎دای شي چ‎3‎ داندازه لاس ته راوړل شي:‏(3M معادل‎3‎ په ‏-"ه اخ‎5‎ستلو د HNOدغلظت ډيره2−3[ HNO] = 0.052M4.810 − ⋅ M 0.047M2=X(4.8⋅10 −په معادل‎3‎ ک‎3‎ د ] HNO [ د قيمت د$ای پر$ای کولو پر بنس‏،‏ لاس ته راوړو چ‎3‎‏:‏2د KaX2 −4= 4.5⋅00.047X2= 2.110 ⋅−5−3X = 4.6⋅10 MX−4.6 ⋅ 103 M−X = 4.6 ⋅ 10د 3 MHNO 2 ‏]قيمت بيا محاسبهد قيمت ‏$ای پر$ای کولو سره ‏،موږ کولای شو چ‎3‎ د ]ک‎7‎و او د Xقيمت تر لاسه ک‎7‎و؛ په دي 請 ورت ک‎3‎ بياهم = کي‎8‎ې؛ نو پردې بنس د متواليميتود ‏'خه بايد ‏-"ه واخستل شي تر ‏'و چ‎3‎ د X وروستی قيمت لاس ته راوړل شي کوم چ‎3‎ دپورتنيوپ‎7‎اوونو سره توپير ونه لري.‏ ‏(په ډيرو$ايونو ک‎3‎ داسی ميتود ته اړتيا ده کوم چ‎3‎ سمه پايله او ‏$واب لاس تهراشي.)‏دريم پ‎7‎او:‏[] H+ −= 4.610 ⋅3 M−3pH = −log4.6⋅10MpH = 2.34aد ايونايزيشن سلنهموږ وليدل چی د K کميت د ت‎5‎زابونو خا 請 يت او قوت ‏*يي،‏ د تيزابونو د قوت د ‏*ودلو بل کميت دايونايزيشن او جلا کيدلو سلنه ده:‏د تيزاب لوم‎7‎نی غلظتغ+تلي تيزابونه د ايونايزيشن د لوړې سلنه لرونکي دي،‏ د تعادل په حال ک‎3‎ د مونوپروتنيک تيزابونو ‏(يو بنس"يز] ‏]د ايون د غلظت سره مساويHتيزاب)؛ لکه HA لپاره د ايونايزيشن کيدلو وړ تيزابی غلظت د دی؛ نو پردې بنس کولای شوو ليکو چ‎3‎‏:‏دآيونايزيشن سلنه] ‏]او يا A++[ H ]=+[ HA][ H0⋅100]] ‏]د هايدروجن د ايون غلظت د تعادل+په دې معادله ک‎3‎ Hپه حال ک‎3‎ دی او ] 0 ‏]د تيزابو عمومي غلظت ‏*يي ، پهياد ولرئ چ‎3‎ په دی ‏$اې ک‎3‎ د پو*تنو حل،‏ د پورتنيو بيل/و دحل په شان دی؛ نو پردې بنس د‎0.1Mمولره فارميک اسيدد محلول د ايونايزيشن سليزه به له % 4 سره مساوي وي.‏.1HA100⋅ د ايونايزيشن شوې تيزاب غلظت د تعادل په حال کي ‏=آيونايزيشن سليزهIonization%(Strong acid)(Weak acid)قوي تي زيزابضعيف تي بزابمجموعى غلظت دتي زيزاب5-5 شکل د غلظت او د ايونايزيشن د سلن‎3‎ ‏-راف1000٩٥

Hد يو ضعيف تيزاب د ايونايزيشن اندازه،‏ د تيزابو په لوم‎7‎ني غلظت پورې اړه لري.‏ د تيزابي محلولونو ډير رقيقکول،‏ د هغوى د ايونايزيشن د سلن‎3‎ ل‎8‎ والی را*يي.‏که چيرې تيزاب رقيق وې،‏ د ذرو اندازه ‏(ماليکولونه ، نا ايونايزيشن شوې ذرې او د تيزابونو د آيونونو ‏!ولحجم)‏ په يو واحد ک‎3‎ کمي‎8‎ي.‏ د لي شاتليه Chatelier’s) (Le دقانون پر بنس ) 5 5 - شکل)‏ د دېقواو د خنثی کولو لپاره ) په نري محلول ک‎3‎ ( د بل مخ ته لاړشى،‏ ب‎3‎ ثباته تعادل لپاره د نه ايونايزيشن شويتيزاب ‏'خه ترکي‎8‎ي .] ‏]او مزدوجه القلی د توليد او تر ډيرو ذرو(‏ دايونونو ( د توليد پورې ور'خه ‏-"ه اخ‎5‎ستل+– 5 6 : د القليو د جلا کيدلو ثابتونه او ايونايزيشن ي‎3‎د ضعيفه القليو عمل دضعيفو تيزابونو په شان دی،کله چ‎3‎ امونيا په اوبوک‎3‎ حل شي،‏ لاندې تعادل ترسرهکي‎8‎ي:‏NH (aq)3+ ⎯⎯→H O(l)2oC←+ −NH (aq) + OH (aq)4OHد القلي ايونايزيشن په دې تعامل ک‎3‎ د − د ايونونو تشکيل ‏*يي چ‎3‎ د تودوخی په 25ک‎3‎ غلظت] [ ] ‏]دی؛ د اوبو د ‏!ول غلظت په پرتل‎3‎‏،‏ ‏*کاري‎8‎ې چ‎3‎ اوبه په ډيره ل‎8‎ه اندازه جلا کي‎8‎ې،‏ نوOH− > H +کولای شو چ‎3‎ د اوبو غلظت ثابت ومنو،‏ پردې بنس د تعادل د ثابت معادله کولای شو داسی وليکو:‏+−[ NH ][ OH ]4[ NH ]K == 1.8⋅10b3−5−په پورتن‎9‎ معادله ک‎3‎ K د القليو د ايونايزيشن ثابت دی او د ‏$ينوbضعيفو القليو د ايونايزيشن ثابت په لاندی جدول ک‎3‎ ليکل شوی دی.‏د يادولو وړده چ‎3‎ د دې ‏!ولو مرکبونو قلويت د ازادو الکترونونو د جوړوپورې اړه لري چ‎3‎ د هغوی د نايتروجن په اتوم ک‎3‎ شتون لري . دضعيفهالقليو دمسالوپه حل ک‎3‎ هم هغه عمل ترسره کي‎8‎ي چ‎3‎ دضعيفو تيزابونو] H ‏]غلظت محاسبه شوی؛ خوپهدمسالوپه حل ک‎3‎ کارول شوی،‏ په دې توپير سره چ‎3‎ په تيزابونوک‎3‎ د +القليو ک‎3‎ لوم‎7‎ی د ] ‏]غلظت محاسبه کي‎8‎ي.‏(5 ( 4 - شکل د ‏$ينو ضعيفه القليو د ايونايزيشن ثابت او د هغوی مزدوج تيزابونه د تودوخی په 25o ک‎3‎‏.‏COHKaمزدوجه القليKb5.2⋅10−4+N H2 5 3C H5.2⋅10−4جوړ*تفارمولC HNH2 5 2..CH −CH− N−H3 2 |Hدالقلي نومايتايل امينCH 3 ميتايل امينNH 2..CH − N−H3 |H4.4⋅10−4CH N+H3 35.2⋅10−4٩٦

کافتينامونياC HNH8 10 2NH 3O||CN −CH 3− NCCH 3CO= −HC CNN|CH3H ..− N−HH |4.1⋅101.8⋅10−4−5+N H8 10 3C HN +H 45.2⋅10−45.2⋅10−4C 5 پايريدينH 5NN1.7⋅10−9C H 5N H5+5.2⋅10−4C 6 H 5 NH 2 انيلين..− N− H|H3.8⋅10−10+N H6 5 3C H5.2⋅10−4N 2 يورياH 4CO..H − N−C−N−H| || |HO..H1.5⋅10−14+NHCON H2 3.400M5.2⋅10مثال:‏ د امونيا د ‎0‎محلول pHمحاسبه ک‎7‎ئ.‏حل:‏هغه عمليه موچ‎3‎ په ضعيفو تيزابونو ک‎3‎ ترسره ک‎7‎ې ده،‏ کولای شو چ‎3‎ په دې مواردو ک‎3‎ ي‎3‎ هم ترسرهک‎7‎و:‏] ايونونو د غلظت په تو-ه په مول پريوليتر د تعادل په حال ک‎3‎ منوNH 3 (aq)0.400−X(0.400 − X )+ ⎯⎯⎯→H 2 O(l)←−[ OH ‏]او NH ] +4NH + (aq) + OH −(aq)40.000 0.000+ X + X+ X + X−4لوم‎7‎ی پ‎7‎او:‏ X داو ليکوچ‎3‎‏:‏لوم‎7‎ند بدلون ‏'خه وروستهتعادلدويم پ‎7‎او:‏ د (5 ‎4‎‏)جدول ‏'خه په ‏-"ه اخ‎5‎ستنه د القلي د ايونايزيشن ثابت په لاندې ډول ليکو:‏+−[NH ][OH ]4Kb== 1.8⋅10[NH ]32X−5= 1.8⋅100.4−X−522X X≈ = 1.8⋅100.4− X 0.4002−6X = −7.2⋅10−3X = 2.7⋅10د‎0.400‎ د معادل‎3‎ په پام ک‎3‎ نيولو سره ليکلای شو چ‎3‎‏:‏−5-0.400−X ≈3دريم پ‎7‎او:‏ د تعادل په حال ک‎3‎ = ] ‏]دي . نو ليکلای شو چ‎3‎‏:‏OH−2.7 ⋅10−٩٧

−3pOH= −log(2.710⋅ )pOH=2.57pH=14−pOH=14−2.57pH=11.43په ياد ولرئ چ‎3‎ د اوبو ‏'خه د ] ‏]غلظت لری شوي دی،‏ ‏'رن/ه چ‎3‎ د ] H ‏]غلظت د اوبو'خهلرې شوی وو.‏حل ي‎3‎ ک‎7‎ئامين د محلول ‏.‏‎0‎مولره 26 محلول pHمحاسبه ک‎7‎ئ.‏ ‏(د (5 – 4) جدول ‏'خه ‏-"ه واخلئ)‏ميتايلد+OH−د پن%م ‏'پرکي لن‎6‎يزد ارهينيوس د نظري‎3‎ پربنس تيزابونه هغه مرکبونه دي چ‎3‎ په اوبلن محيط ک‎3‎ د هايدروجن ايون اوالقلي هغه مرکبونه دي چ‎3‎ په اوبلن محيط ک‎3‎ د هايدروکسايد ايون توليدوي.‏د برونس"ي‎6‎ دنظري‎3‎ پر بنس تيزابونه پروتون ورکوونکي مرکبونه او القلي پروتون اخ‎5‎ستونکي مرکبونهدي.‏د ليويس د نظري‎3‎ پر بنس تيزابونه هغه مرکبونه دي چ‎3‎ ازاد جوړه الکترونونه اخلي؛ يعن‎3‎ الکتروناکسيپتور دي او القلي هغه مرکبونه دي چ‎3‎ د الکترونونو ازادې جوړې لري اونوروتوکوته ي‎3‎ ورکولی شي.‏د تيزابونو پاتی شونو ته د هماغه تيزاب مزدوجه القلي او د القليو پاتی شونو ته د هماغه القلي مزدوجتيزاب ويل کي‎8‎ي.‏که چيرې تيزابونه اويا القل‎3‎ په بشپ‎7‎ه تو-ه جلا شي،‏ غ+تلي او که په بشپ‎7‎ه تو-ه په ايونونو جلا نه شيضعيف نومول کي‎8‎ي.‏ د هايدروجن ايون ) په اوبلن محيط ک‎3‎ د هايدورنيم ايون ) H په ب‎2‎ه ليکي.‏ د مقطرو اويا خالصو اوبو د جلا کيدو ثابتد pH هايدروجن د ايونونو د غلظت د منفی لو-ارتم يا ] log[ pH ‏'خه عبارت دی،‏ داسی چ‎3‎‏:‏> 7 وي،‏٩٨a(3O++−−14] ][ [ دی.‏K w= H ⋅ OH= − H+c= 1.0⋅10

HAsOd−2 4 NH − c−−3 BrO − b C H O − a27 5 24. په لاندې درک‎7‎ شوو هرې يوې معادل‎3‎ ک‎3‎ د برونس"ي‎6‎‏–‏ لوري تيزابونه او القلي په کين لور ک‎3‎ او همدارن/همزدوج تيزابونه او مزدوج‎3‎ القلي ي‎3‎ په ‏*ي لور ک‎3‎ و!اکئ:‏a −b −c −+−NH ( aq)+ CN ( aq)⎯→HCN( aq)+ NH ( aq)43+( CH ) N(aq)+ H O⎯→(CH ) NH ( aq)+ OH3 323 33−−2HCHO ( aq)+ PO ( aq)⎯→CHO( aq)+ HPO242−−4( aq)( aq)5. رو*انه ي‎3‎ ک‎7‎ئ چ‎3‎ د خالصو اوبو بري+نا تيرونه ول‎3‎ ضعيفه ده؟6. د يو القلي محلول قلوي توب ‏'ه معنا لري؟7. د لاندې هريومحلول د Hتيزابی،‏ القلي اويا خنثی محلول دي؟] ‏]غلظت محاسبه ک‎7‎ئ او ووايئ چ‎3‎ ددې دريو محلولونو ‏'خه کوم يو ي‎3‎+] نسبت ډير+[ H ‏$لي د ‏]سل OH ] − c[ ]− − −9OH = 3 ,2×10 M − b−OH ] = 0,00005M ‏]؛− aدی.‏] ‏]د A په محلول ک‎3‎ د B د محلول په نسبت‎200‎‏$له ډير وي،‏ د دې دوو محلولونو pH+8. که چ‎5‎رې Hبه يو له بل ‏'خه ‏'ومره توپير ولري؟9. لاندې جدول په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ بشپ‎7‎ک‎7‎ئ او وروسته ووايئ چی آيا اړوند محلولونه تيزابي او ياداچ‎3‎ قلويدي؟pOH تيزاب دی يا قلوي؟pH[ OH ]−[ H ]+7,5×10−105,708,253,6×10−د ايون مولري غلظت د C محلول ک‎3‎ محاسبه ک‎7‎ئ،‏ وروسته د محلولpH هم پيداک‎7‎ئ11. د لاندې القليو او د اوبو د کيميايي تعامل معادل‎3‎ او همدارن/ه د K معادل‎3‎ وليکئ.‏مونو هايدروجن فاسفيت ) HPO12. a - غ+تلی تيزاب ‏'ه ډول يو تيزاب دی؟ − ] ‏]غلظت دHCl په ‎0‎اوبلن محيط ک‎3‎‏'ومره دی؟حل شوی وي.‏13. دهغه محلول pH محاسبه ک‎7‎ئ کوم چ‎3‎ د هغه په 0514. د بنزوييک اسيد ) HC د جلاکيدلو ثابت ⋅ دی،‏ که چيرې د نوموړي تيزاب لوم‎7‎نی غلظتغلظتونه دتعادل په حالت ک‎3‎ محاسبه ک‎7‎ئ.‏215. د برونس"ي‎6‎ – لوري القلي بايد د ‏'ه ډول الکتروني جوړ*ت لرونکي وي؟.−H CO6 5 2−)، ايون بنزوييت C4.500MH + د b−10M0.075M په H NH2 5 2−4.(K = 6.4×10 )bb.10 د OHپروپايل امين − b C H NH3 7 2 − aLi 2O ک‎3‎ ‎2.00gد 6L.−6.3 10( H O7 5 2−+او HC H O7 5 C H O , H O د ‎0.05Mوي،‏7 5 2 3٩٩

د ډاي ميتايل امينa −b −c −d −اړيکه وليکئ.‏ − ab16. د لاندې القليو د اوبلنو محلولونو د ايونايزيشن کيميايي معادله او Kb د کاربونيت ايون ) CO د فارميت ايون.‏17. په لاندی تعاملونه کی د ليويس تيزاب او القلي و!اکئ.‏−−HNO ( aq)+ OH ( aq)⎯→NO( aq)+ H O(l)222−−FeBr ( aq)+ Br ( aq)⎯→FeBr( aq)342+2+Zn ( aq)+ 4NH( aq)⎯→Zn(NH ) ( aq)33 4SO ( g)+ H O(l)⎯→HSO ( aq)222(32−3− ( NH)CH 3) 218. وړاندوينه وک‎7‎ئ چ‎3‎ د لاندې جوړو د اجزاو ‏'خه کوم يو ي‎3‎ زياتره تيزابي اوبلن محلولونه جوړ وي؟23+يا . Ga3+Al.0mL1.0L ک‎3‎ په oC− c3+2+Fe يا Fe2++يا C ؛ − b4Kد هغو لامل رو*انه ک‎7‎ئ.‏١9. د تودوخي په ) 25 ايونونو شمير په ‎1‎خالصو اوبو ک‎3‎ محاسبه ک‎7‎ئ.‏SO حجم لري چ‎3‎ د تودوخي په 25 اوبو ک‎3‎ حل کي‎8‎ي،‏ که چيرې د Lاو اوبو د تعامل ‏'خه مرکب توليدشي،‏ د حا 請 ل شوي محلول pH به ‏'ومره وي؟321. لاندې درک‎7‎ شوې معادله په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ بشپ‎7‎ه او وروسته د تيزابيت د قدرت په پام ک‎3‎ نيولو سره وواياست چ‎3‎د تعامل دسرته رسيدلو لوري به يي ډير ‏*ي خواته وي اويا دا چ‎3‎ کي‎0‎ خواته:‏−HNO2(aq)F ( aq)⎯⎯→+←− aH + (aq ک‎3‎ د oC.20 SO ‏-از 3.92H SO 222. د تودوخي په ‎25‎ک‎3‎ C د يو پيال‎3‎ قهوې 5 12 pH اندازه اوسنجول شوې دي،‏ د هايدروجن د ايونغلظت به ي‎3‎ ‏'وم‎7‎ه وي؟23. د هغو محلولونو pH پيدا ک‎7‎ئ چ‎3‎ په هغو ک‎3‎ د هايدروکسايد د ايون غلظت په لاندې ډول وي:‏ .محلول pH او جلا کيدو سلنه پيدا ک‎7‎ئ،‏ ‏(د نوموړي تيزاب Ka.a −−95,25×10 M b −−38,3×10 M .24c −−123,6×10 M d −−82,1 × 10 M05M د HCN(aq) ک‎3‎ د 25 o.25 په Coله (5 - 3) جدول ‏'خه واخلی).‏له aq) HC H O ( د ‎0.2Mمحلول او‎100mLله ‎0.1Mد NaOH(aq).26 محلول د‎200mL 2 3 2محلول دمخلوطونو ‏'خه جوړ شوی دی ‏،د وروستنی جوړشوي محلول pH محاسبه ک‎7‎ئ.‏pH دی،‏ د لاندې کوموغلظت لري او‎5‎ M K 27. د يو ضعيف تيزاب د جلا کيدو ثابت ورک‎7‎ شوو قيمتونو سره سمون لري؟5؛ -e 10 1⋅H C H O2 2 3 2 -c ؛ NH؛ -b 3=1OH(a) چی 0.1−7× 10−8؛ - d−10−91× 10 - c 1× ؛ 10 -b 1× ؛ 10 − aCH 327. د لاندې مرکبونو ‏'خه کوم مرکب غ+تلی تيزاب دی؟ a-CH4؛ e-3؛ HNO -d28. د لاندې ورک‎7‎شوو مرکبونو د کوم يو اوبلنو محلولونو ‏'خه د آبي لتمس کاغذ رن,‏ په سور رن,‏Al(OH) 3-e ؛ C 2H 5OH-d ؛ H 2تبديلوي؟ NH -a ؛ NaOH-b ؛ S -c3١٠٠

شپ‎8‎م ‏'پرکید تيزابونو او القليو تعاملونهپه پن%م ‏'پرکي ک‎3‎ مو د تيزابونو او القليو په اړه معلومات حا 請 ل ک‎7‎ي او پوه شوئ چ‎3‎ تيزابونه د کوموخوا 請 و لرونکي دي او هم القلي کوم بنس"يز خواص لرې؟ کومو موادو ته کيداي ش‎3‎ تيزاب او کومو موادوته کيداي ش‎3‎ چ‎3‎ القلي ووايو؟ د تيزابونو او القليو په اړه مود علماؤ نظري‎3‎ مطالعه ک‎7‎ې او د هغو پربنسمو تيزابونه او القلي وپيژندل،‏ په دې ‏'پرکي بايد پوه شئ چ‎3‎ تعاملونه ‏'ه شی دي؟ آيا تيزابونه د القليوسره تعامل کوي او يا نه؟ مالگه ‏'رنگه جوړي‎8‎ي؟ تيتريش ‏'ه شي دي؟ ‏'نگه کيداي شي چ‎3‎ د تيزاباو القلي غلظت چ‎3‎ نا معلوم وي,‏ د تيتريش د عملي‎3‎ په واسطه وموندل شي.‏ د دې ‏'پرکي په لوستلو سرهبه پورتنيو ذکر شوو پو*تنو لازم او سم ‏$وابونه وړاندې ک‎7‎ی او د تيزابونو او القليو د فعل او انفعال په اړه بهمعلومات حا 請 ل ک‎7‎ی.‏١٠١

1 - 6 د تيزابونو او القليو تعاملونه او د مالگو جوړيدلپه ژونديو اور-انيزمونو،‏ 請 نعت او کيمياوي لابراتوارونو ک‎3‎ زيات تعاملونه ترسره كي‎8‎ې،‏ کيداي ش‎3‎ چ‎3‎ دليدن‎3‎ او تحليل پربنس په ډلو وويشل شي,‏ دلته د هغوی په هكله لن‎6‎ معلومات وركول کي‎8‎ي.‏1 - 1 - 6 ‏:ترکيبي تعاملونهپه دې ډول تعاملونو ک‎3‎ دوه اويا ‏'و مادې يو له بل سره ترکيب كي‎8‎ي اويوه نوې ماده تشکيلوي,‏ د دې تعاملد معادل‎3‎ عمومي ب‎2‎ه په لاندې ډول دی:‏A + X١٠٢⎯→AXپه پورتن‎9‎ معادله ک‎3‎ X او A کيداي شي يو عنصر اويا مرکب اوسي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏د عنصرونو تعامل د اکسيجن سره:‏ +يو له بل سره د دوو غير فلزونو تعامل:‏ +د غير فلزونو سره د فلزونو تعامل:‏ په دې ډول تعاملونو ک‎3‎ ډير زيات ايوني مرکبونه تشکيلي‎8‎ي؛ دبيلگ‎3‎ په ډول:‏ سوديم د کلورين سره:‏2Fe(s)O ( g)⎯→2FeO(s)22H2(g)O2(g)⎯→2H2O(g)2Na(s)+ Cl ( g)⎯⎯→2NaCl(s)2د اکسايدونو ترکيبي تعامل:‏ د غير فلزونو اکسايدونه د اوبو سره تعامل کوي تيزابونه جوړوي او د فلزونواکسايدونه د اوبو سره تعامل کوي او القلي جوړوي؛ همدارن/ه د فلزونو اکسايدونه د غير فلزونو د اکسايدونوسره تعامل کوي مالگه جوړوي:‏CO( l2 22 3g)+ H O ( l)⎯⎯→HCO()CaO( s)+ H O(l)⎯⎯→Ca(OH)( s)2 2CaO( s)+ SO ( g)⎯⎯→CaSO( s)3 4: 2 -1 - 6 تجزيه يي تعاملونهتجزيه يي تعاملونه د ترکيبي تعاملونو معکوس دي,‏ په دې ډول تعاملونو ک‎3‎ کيمياوي مرکبونه تجزيه کي‎8‎ي ديو مرکب ‏'خه دوه يا ‏'و مرکبونه جوړي‎8‎ي:‏AX ⎯⎯→A+ Xتجزيه يي تعاملونه ان‎6‎وترميک دي چ‎3‎ د تودوخ‎3‎ يا بريِ+نا په واسطه ترسره كي‎8‎ي.‏ د تجزيه يي تعاملونو بيل/‏‎3‎په لاندې ډول دي:‏په دوو مرکبونو باندي ديو مرکب تجزيه:‏په 1774 م کال ک‎3‎ پرستلي HgO ته تودوخه ورک‎7‎ه چ‎3‎ په پايله ک‎3‎ ي‎3‎ سيماب او اکسيجن لاس تهراوړل:‏2HgO ( s)⎯→Δ2Hg(l)+ O ( g)2الکتروليز:‏ د بري+نا په واسطه د مرکبونو تجزيه د الکتروليز په نوم يادي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ که چيرې د بريِ+نابهير د اوبو ‏'خه تير شي نو اوبه د لاندې معادل‎3‎ سره سم هايدروجن او اکسيجن باندې تجزيه کي‎8‎ي:‏22H O(g)⎯⎯→2H( g)+ O ( g)2 2

د تيزابونو تجزيه‏$يني تيزآبي مرکبونه په غير فلزي اکسايدنو او په اوبوتجزيي کي‎8‎ي چ‎3‎ دا ډول تعاملونه دي هايدريشن) په نوم هم يادوي ؛د بيلگ‎3‎ پهډول:‏ کاربونيک اسيد او سلفوريک اسيد بى ثباتهمرکبونه دي چ‎3‎ د کو!‏‎3‎ په تودوخه ک‎3‎ دلاندېمعادل‎3‎ سره سم دي هايدريشن کي‎8‎ي:‏( Dehydration2H CO(aq)⎯⎯→HO(l)+ CO ( g)2 3⎯⎯ 22H SO l)⎯→HO(l)+ SO (←( ⎯ )2 4 ←⎯⎯g23:1 - 3 - 6 ساده تعويضى تعاملونهپه دې ډول تعاملونو ک‎3‎ د مرکبونو د ماليکول يوعنصر د ورته عنصر په واسطه تعويض کي‎8‎ي,‏تعويضي تعاملونه ډير زيات د اوبو په محيطونو ک‎3‎ تر سره كي‎8‎ې:‏پلاتينى الكترودونه(6 ( 1 - شکل د اوبو د برقي تجزيه دستگاه ‏*ييA + BX ⎯→AX + BY + BX ⎯→YX+ BX B,Aپه پورتنيو عمومي تعاملونو ک‎3‎ , او Yعنصرونهدي او AX او BY مرکبونه را ‏*يي.‏د فلزونو سره د تيزابونو تعاملونهډير زيات فعال فلزونه د تيزابو د محلولونو ‏(د بيلگ‎3‎په ډول:‏ کلوريک اسيد او يا سلفوريک اسيد)‏ سرهتعامل کوي چ‎3‎ په پايله ک‎3‎ د هايدروجن گاز او مالگهتشکيل يزي:‏Mg ( s)+ 2HCl(aq)⎯→MgCl ( aq)+ H ( g)2 2(6 – 2 ( شکل د مگنيزيم او هايدرو کلوريک اسيد د تعامل دستگاه ‏*ييپاملرنه:‏ هايدرو کلوريک اسيد په هغو فلزونو چ‎3‎) ولري,‏ اغيزه نه لري چ‎3‎ بيلگ‎3‎ ي‎3‎ کيدايشی سره زر،‏ سپين زر،‏ مس او سيماب وړاندې شي.‏دوه گون‎3‎ تعويضي تعاملونهپه دې ډول تعويضي تعاملونو ک‎3‎ د دوو مرکبو ايونونو يو د بل ‏$اىدمرکب په ماليکولونو تعويض وي او نوي مرکبونه تشکيلوي,‏ دا ډولتعاملونه عموماً‏ په اوبلنو محيطونو ک‎3‎ تر سره كيزي:‏(3- 6) شکل د PbI د ژي‎7‎رنگ د رسوب تشکيل ‏*يي2AX + BY ⎯⎯→BX + AYمثبت پوتنشيال E) o١٠٣

, A,Yپه دې معادل‎3‎ ک‎3‎ X او B ايونونه دي او د AX او BY ايون يا دمرکبونو ماليکول وي.‏ لاندې د دېډول تعاملونو ‏$ين‎3‎ بيل/‏‎3‎ وړاندې شوي دي.‏د رسوبونو تشکيل:‏ که چ‎5‎رې د تعامل کوونکو موادو مثبت آيونونه د نورو تعامل کوونکو موادو د منفيآيونونو سره يو ‏$اى شي,‏ نوي رسوب کوونکي مرکبونه توليد کي‎8‎ې چ‎3‎ د دې ډول تعاملونو بيل/ه کيدايش‎3‎ د سرب نايتريت د مرکب تعامل د پوتاشيم آيودايد سره وړاندې شي:‏Pb ( NO ) ( aq)+ 2KI(aq)⎯⎯→↓ PbI ( s)+ 2KNO(aq)3 223– 6 2: د تيزابونو او القليو د خنثى كولو تعاملونه او د مالگ‎3‎ جوړيدلد دوه گون‎3‎ تعويضي تعاملونو ډير مهم تعامل عبارت له:‏ د القلي په واسطه د تيزابونو د خنثی کولو تعاملونه اودهغوی برعکس تعاملونه دي چ‎3‎ د اوبو او مالگ‎3‎ په تشکيل پاى ته رسي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ ډول:‏د خنثی کيدلو تعاملونه په اوبلن محيط ک‎3‎ تر سرهکي‎8‎ې ؛کله چ‎3‎ تيزابونه او القل‎9‎ په اوبلن محيط ک‎3‎شتون ولري ، په اوبو ک‎3‎ حل او په ايونونو ‏!و!ه کي‎8‎ې؛دبيلگ‎3‎ په ډول:‏HCl ( aq ) + NaOH ( aq ) ⎯⎯→NaCl(aq ) + H2O(l)−+HCl+H O ⎯→Cl + H O23H 2O+NaOHs ( ) + ⎯⎯→ Na ( aq)+ OH−( aq)که چ‎5‎رې پورتنی محلولونه يو دبل سره مخلوط شي،‏لاندې تعامل ترسره کي‎8‎ي:‏(6 – 4 ( شکل د سوديم هايدروکسايد په واسطه د تيزاب د خنثی کول−++−+−Cl + H O + Na ( aq)+ OH ( aq)⎯→Na ( aq)+ Cl ( aq)+ 2HO3 2(6 – 4 ( شکل د پورتني تعامل دستگاه ‏*ييپاملرنه:‏ کله چ‎3‎ تيزابونه؛ لکه سلفوريک اسيدنري ‏(رقيق)‏ کوئ نو هي)کله اوبه په تيزابو بانديسمدلاسه ورزيات‎3‎ نه ک‎7‎ئ،‏ د لاندې شکل سره سمعمل وک‎7‎ئ:‏د خنثی کولو په تعامل ک‎3‎ د هايدرونيم آيونونه اوهايدروکسايد آيونونه سره تعامل کوي چ‎3‎ د اوبوماليکولونه تشکيل کي‎8‎ي:‏H SO + 2 KOH⎯→K SO + 2HO2 42 422 − +SO + H O ⎯→SO + H OH 22 42324(6 ( 5 - شکل:‏ په تيزابونو باندې د اوبو زياتولو سمه لاره١٠٤

22 ++ −KOH + H 2O⎯→2K+ OH+ 2−−H3O+ SO + 2K+ 2OH⎯→K SO 2HO4 2 42که چيری دلاس ته راغلي محلول اوبه ب‎7‎اس شي،‏ د پوتاشيم او سلفيت آيونونه يو له بل سره تعامل کوي چ‎3‎د مال/‏‎3‎ کرستلونه جوړ وي.‏فعاليتشيرين‎9‎ جوړول د تيزابو او القليو تعامل دیخوږه ‏$و*ا او د بيکينک پوډر د تيزاب او القلي د خنثي کولو د تعامل په پايله ک‎3‎ من%ته را$ي چ‎3‎ د هغوى‏'خه نرمه شيريني په لاس را$ی،‏ دا بدلونونه ‏'رنگه ترسره کي‎8‎ي؟دشرينی د جوړولو مواد خوږه ‏$و*ه او سوديم هايدروکاربوني ( NaHCO) دي چ‎3‎ د هغوی اوبلن3محلول د القليو خا 請 يت لري ‏،کله چ‎3‎ دا مواد د شيرينى د خميرې تومن‎3‎ سره چ‎3‎ تيزابي ترکيب لري دگ"‏‎3‎ اخيستن‎3‎ لاندې ونيول شي،‏ د تيزاب-‏ قلوي تعامل ترسره او د کارب‎0‎ ډاى اکسايد گاز آزادي‎8‎ي.‏ د شرينيد تومن‎3‎ تيزابي ترکيب کيداي شي چ‎3‎ له موادو؛ لکه ماسته ، تروې غوري،‏ د ليمو اوبه،‏ کروميم تارتاريتيا سرکه وې په نوموړې تومن‎3‎ ک‎3‎ د کاربن ډاى اکسايد گاز تشکيل او د خميرې په من#‏ ک‎3‎ بند شوی دیچ‎3‎ د پخيدو په وخت ک‎3‎ دخميرې د پ‎7‎سيدو لامل کي‎8‎ي.‏که چيرې د شيريني تومنه تيزابي مرکبونه و نه لري او يا ډيرى نرمى شيريني ته اړتيا وې،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎ دبيکنيک د پوډرو ‏'خه گ"ه اخستل کي‎8‎ي،‏ بيکنيک پوډر د شريني د ‏$و*‏‎3‎ او ديو جامد او وچ تيزاب لکه:‏کروميم تارتاريت،‏ تارتاريک تيزاب او نشايست‎3‎ مخلوط دي ‏،که چيرې د بيکنيک وچ پوډر د تومنی په اوبهلرونک‎3‎ شيرې باندې ور زيات‎3‎ شي،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎ به د تيزابو – القلي تعامل ترسره ش‎3‎‏.‏‏$يني وختونه د بيکنيک پوډرو ‏'خه په دوه منظورو گ"ه اخيستل کي‎8‎ي.‏الف:‏ د شيرين‎9‎ د ‏$و*‏‎3‎ سره د تارتاريت تيزابو تعامل او په تومنه ک‎3‎ د کارب‎0‎ ډاى اکسايد د پوکا‎1‎يوجوړيدل.‏ب:‏ سوديم المونيم سلفي ‏(که چ‎5‎رې تومنه په منقل ک‎3‎ وي)‏ د خوږې ‏$و*‏‎3‎ سره تعامل کوي چ‎3‎ داتعامل د نرم‎3‎ شيريني او چاکلي"ونود جوړيدو لامل گر$ي.‏_ 1 که چيرې د شيريني په جوړولو ک‎3‎ د خوږې ‏$و*‏‎3‎ اندازه ل‎8‎ه او يادا چ‎3‎ ډيره وي ‏'ه به واقع شي؟_ 2 د پورتني تعامل معادله وليکئ.‏– 6 2 – 1: د القليو سره د عضوي تيزابونو تعاملونهکاربوکسليک اسيدونه عضوي تيزابى مرکبونه دي چ‎3‎ القلي خنثی کوي.‏R − COOH + NaOH ⎯→R − COONa+H O2د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ اسيتيک اسيد د سوديم هايدروکسايد سره تعامل کوي چ‎3‎ سوديم اسيتات او اوبه جوړوي:‏CH − COOH + NaOH ⎯→CH − COONa + H O3 32اسيتيک اسيد د امونيا سره تعامل کوي ‏،امونيم اسيتات توليدوي چ‎3‎ محيط خنثی کي‎8‎ي:‏١٠٥

CH − COOH+NH ⎯⎯⎯→CH− CONH + H O3 332 2که چيرې عضوي تيزابونو ته د امونيا سره په لوړه تودوخه ک‎3‎ تعامل ورک‎7‎ل شي.‏ يو ماليکول اوبه جلاکي‎8‎ي:‏CH − COOH+NH ⎯⎯⎯→CH− CONH + H O3 332 2تودوخهامينونه چ‎3‎ عضوي القلي دي،‏ د عضوي تيزابونو سره تعامل کوي،‏ اوبه او امايد جوړوې :CHOO////C − OH + NH − ⎯⎯⎯→CH− C − NH − CH + H O2333 2O//د−CH3O2وظيفه يي گروپ پيپتايدي گروپ په نوم يادي‎8‎ي چ‎3‎ ډيرزيات مصنوعي پولي ميرونه؛ دبيلگ‎3‎ په ډول:‏ نيلون او طبيعي پولي ميرونه دهمدې وظيفه يي گروپ لرونک‎3‎ دي.‏ايسترونه هغه مرکبونه دي چ‎3‎ د تيزابونو او د عضوي الکولونو د خنثی کيدلو د تعامل ‏'خه لاس ته را$ي:‏OO////CH − C − OH + C H − OH ⎯⎯→CH− C − O − CH − CH + H32 532 3− C − NH −ايستر الکول اسيتيك اسيد1: - 2 - 6 خنثي کول او د تعامل تودوخهتيزابونه او القلي مرکبونه يو له بل سر تعامل کوي،‏ مالگه او اوبه توليدوي چ‎3‎ يوه اندازه تودوخه او ‏-رمي هممن#‏ ته را$ي،‏ دا تعاملونه دخنثی کولو د تعاملونو په نوم هم ياد ي‎8‎ي ، د قوي تيزابونو او قوي القليود خنثيکيدو تودوخه له ‎13‎سره سمون لري؛ دبيلگ‎3‎ په ډول:‏.7KCalory/ molHCl ( aq)+ NaOH(aq)⎯→NaCl(aq)+ H O(l)+ 13.7kcalory/2molد خنثی کيدن‎3‎ تعاملونه په اوبلن محيط ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ې ‏،کله چ‎3‎ تيزاب او القلي په اوبلن محيط ک‎3‎ شتونولري،‏ په آيونونو ‏!و!ه کي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏−+HCl+H O ⎯→Cl + H O23H 2O+NaOH( s)+ ⎯⎯→ Na ( aq)+ OH−( aq)تودوخهکله چ‎3‎ دا دوه مخلوطونه يود بل سره يو$ای شي،‏ لاندې تعامل ترسره کي‎8‎ې:‏−++−+−Cl + H O + Na aq)+ OH ( aq)⎯→Na ( aq)+ Cl ( aq)+ 2HO 13.7kcalory/mol( +3 2:3 - 6 تيتريشن يا عيارونه Titration) (د ‏'ا'کو،‏ ‏'ا'کو په اندازه د تيزابو ورزياتونه په القليو باندې او برعکس يي عبارت له تيتريشن عملي‎3‎ ‏'خهده چ‎3‎ دحجم دموندلو او يا د تيزابونو او القليو غلظت دموندلو په غرض ترسره کي‎8‎ي.‏تيتريشن يا عيارونه هغه عمليᄁ ده چ‎3‎ د هغ‎3‎ په وسيله کيداي شي د يو محلول د ‏!اکل‎3‎ ‏$ان/‏‎7‎تيا ‏'خه په گ"‏‎3‎اخيستن‎3‎ سره د بل محلول ‏$ان/‏‎7‎ تيا او خواص چ‎3‎ رو*انه نه وي،‏ وموندل ش‎3‎‏.‏ په کيميا ک‎3‎ د تيزاب-‏القليو د محلولونو د حجم،‏ غلظت او pH د موندلو لپاره ډير زيات د تيتريشن د عملي‎3‎ ‏'خه گ"ه اخستلکي‎8‎ي.‏ د تيتريشن په عملي‎3‎ ک‎3‎ له دوو لاري ‏'خه کار اخيستل ک‎85‎ي چ‎3‎ لوم‎7‎ي طريقه يي عبارت د pHمتر ‏'خه گ"ه اخيستنه ده،‏ په دې طريقی ک‎3‎ د pH متر الکترود په هغه ايرلن ماير ک‎3‎ اي+ودل کي‎8‎ې کومچ‎3‎ په هغه ک‎3‎ آزماي+ت‎3‎ محلول شته او د pH اندازه ي‎3‎ موندل کي‎8‎ي او د تيتريشن عملي‎3‎ ته تر هغه وختهدوام ورکول کي‎8‎ې چ‎3‎ pH د ‎7‎سره مساوي شي.‏١٠٦

دويمه طريقه د ‏$ان/‏‎7‎و ‏*ودونکو (Indicator) ‏'خه د گ"ی اخيستن‎3‎ لاره ده کوم چ‎3‎ په تيزابي او القليمحلولونو ک‎3‎ په کاروړل کي‎8‎ي،‏ ددې ‏*ودونکو رنگ په ‏!اکلي pH ک‎3‎ بدلون مومي ، کله چ‎3‎ د ‏*ودونکيرن,‏ د تيتريشن په پايله ک‎3‎ بدلون وموند ، نو دبيوريت چوړۍ(شيردهن ‏)وت‎7‎ئ چ‎3‎ دلته به تيترانت د ‏!اکليحجم،‏ غلظت او pH سره ولرئ،‏ د لاندې فورمول پربنس کيداي شي چ‎3‎ د اړونده تيزابو او القليودمحلول غلظت اويا حجم په لاس راوړل ش‎3‎‏:‏C =V C V1 1 2 2د تيزاب حجم،‏ Cد القلي غلظت او Vد القلي حجم را*يي.‏22V 1په دې فورمول ک‎3‎ C د تيزاب غلظت،‏1لاندې شکلونه د تيتريشن د عملي‎3‎ دستگاه او دهغی دوه طريقي را*يي:‏‏(‏‎6-6‎‏)د PH متر دستگاه او د بيوريت شکل ‏،د تيتريشن دوه دستگا وينوټ:‏ د بيوريت او يا بل درجه لرونکی سامانونو د درجو دلوستلو په وخت ک‎3‎ دسترگو اودرجه لرونک‎3‎بيورت ترمن#‏ فرضي خط بايد بشپ‎7‎ په يوې افقي سطح‎3‎ ک‎3‎ وي.‏د تيتريشن له عمليی په واسطه د تيزابو او ياد القليو د حجم او غلظت ‏!اکنهد تيتريشن د عملي‎3‎ وروسته د لاندې فورمول په واسطه کيداي شي چ‎3‎ د تيزابو او يا القلي حجم او غلظتمحاسبه ک‎7‎ل شي:‏C =V C V1 1 2 2Vد 2 تيزابو حجم،‏ Cد القلي غلظت او Vد القلي حجم افاده کوي21په دې فارمول ک‎3‎ Cد تيزابو غلظت او1پورتني شکلونه د تيتريشن دعملي‎3‎ دستگاه او دهغ‎3‎ دوه طريق‎3‎ ‏*يي.‏محلول د خنثی کولولوم‎7‎ۍ بيل/ه : که چيرې دتيتريشن په عملي‎3‎ ک‎3‎ 20لپاره دHCl د محلول ‎30‎په اندازه ل/+ت موندلی وي،‏ دHCl د محلول غلظت به ‏'ومره وي؟حل:‏C = 0.3molarV = 20mL1V = 30mL2C12= ?0 .3molar، دNaOH mLC V = V V1 1 2 2C V1 1C =2V20.3molar⋅20mLC =230mLC = 0.2molar2mL١٠٧

دويمه بيلکه:‏ که چيرې د تيتريشن په عملي‎3‎ ک‎3‎ د ‎20mLمحلول دNaOH چ‎3‎ ‎0‎غلظتمحلول په واسطه خنثی شي د H 2SO د محلول غلظت به ‏'ومره وي؟4په اندازه د H4لري،‏ د‎30mLحل:‏.3molar2 NaOH + H HO ⎯⎯⎯→NaSO + H O2 42 4 2C = 0.3molarV = 20mL1V = 30mL2C12= ?C V = V V1 1 2 2C V1 1C =2V20.3molar20mLC =22 30mLC = 0.1molar22SOفعاليتد چرگ‎3‎ د هگ‎9‎ پوستکی او تيتريشن ي‎3‎په امريکا ک‎3‎ د - 1960 1970 کالونو پورې دDDT ‏'خه د حشره وژونک‎3‎ مادې په تو-ه ډيره گ"ه اخيستل کيده،‏له بده مرغه دا ماده د سيندونو اوبو ته وردننه کيده او له دې لارې ‏'خه د اوبو مرغانوته دننه کيده چ‎3‎ د هغوی د هگيو پهپوستکو باندې ي‎3‎ ډيره منفي اغيزه واچوله چ‎3‎ د هغوى د هگيو پوستيکي ماتيدونکي او کمزوزي کيدل،‏ چ‎3‎ د بچيو دزي‎8‎يدلو ‏'خه وړاندې به ماتيدل،‏ نو له دې کبله دDDT ‏'خه په دې هکله گ"ه اخيستنه ودرول شوه اود هغه ‏'خه وروستهپه امريکاک‎3‎ د عقاب دمرغه د زي‎8‎يدلو بهير دوه وارې زيات والی حا 請 ل ک‎7‎‏.‏په هغو هگيو ک‎3‎ د کلسيم کاربوني د سليني مقدار د!اکلو لاره چ‎3‎ د چرگ‎3‎ د هگيو د پوستکي د زيات کلکوالي لاملگر$ي،‏ د تيتريشن په طريقه لاس ته راوړل کي‎8‎ي.‏ک‎7‎نلاره‏-‏‎150‎ملي 1 ليتره فلاسک وچ ک‎7‎ئ او په هغه باندي ليبل ووهئ،‏ د هغه وزن اندازه او په يو جدول ک‎3‎ ي‎3‎ وليکئ.‏- 2 د يوې چرگ‎3‎ دهگى ‏!ول پوستکی چ‎3‎ د نورو موادو ‏'خه پاک وي،‏ په نوموړي فلاسک ک‎3‎ واچوئ او هغه هم وچ ک‎7‎ئ.‏- 3 يو بيوريت د تيتريشن د عملي‎3‎ په غرض برابر ک‎7‎ئ،‏ د هغه په من#‏ ک‎3‎ داسNaOH3‎ ‏$اى په ‏$اى ک‎7‎ئ چ‎3‎ پههغه ک‎3‎ پوکا‎31‎ ونه ليدل شي او تر 請 فر درج‎3‎ پورې ډک شي.‏mL يو بل فلاسک وچ او برابر ک‎7‎ئ او په هغه ک‎3‎ د ‎25‎د مالگ‎3‎ تيزاب ورزيات ک‎7‎ئ کوم چ‎3‎ غلظتmLmL250 - 4يي 0.1molar وي او په هغه باندې د ‎50‎په اندازه مقطرې اوبه او 20 ‏'خه تر 25 ‏'ا'کو پورې د فينول فتالينمحلول هم ورزيات ک‎7‎ئ.‏- 5 په ډير احتياط سره په فلاسک ک‎3‎ دNaOH محلول تر هغه وخته پوري ورزيات ک‎7‎ئ کوم چ‎3‎ ارغواني کم رنگهرنگ وليدل شي،‏ نو د مصرف شويNaOH مقدار يادداشت ک‎7‎ئ.‏- 6 دNaOH مولاري"ي محاسبه ک‎7‎ئ.‏- 7 د چرگ‎3‎ دهگ‎9‎ وچ شوی پوستکى د دويم وار لپاره وزن ک‎7‎ئ او په پوډرو ي‎3‎ تبديل ک‎7‎ي.‏0.2g- 8د چرگ‎3‎ د هگ‎9‎ وچ شوی پوستکى په يو فلاسک ک‎3‎ واچوئ په هغ‎3‎ باندې‎50‎ ملي ليتره د مالگ‎3‎ تيزابورزيات ک‎7‎ئ او هغه د ‏'و دقيقو لپاره ول‎7‎ئ.‏- 9 لاس ته راغلی مخلوط دNaOH په واسطه تيتريشن ک‎7‎ئ.‏- 10 د د مولونو شمير چ‎3‎ د محلول ‏'خه وتلی دی ، محاسبه ک‎7‎ئ.‏- 11 د کلسيم کاربوني د مولونو موجود شمير د چرگ‎3‎ په ه/‏‎9‎ ک‎3‎ محاسبه ک‎7‎ئ.‏تعاملونه:‏2HCl+ CaCOHCl + NaOH3⎯→⎯→CaClH O + NaCl22+ H O + CO22١٠٨

د تيتريشن ‏*ودونکی:‏د تيزابو-‏ القليو ډير زيات ‏*ودونکي عضوي مرکبونه دي چ‎3‎ د تيزاب يا القلي په تو-ه عمل کوي اود دېد غلظت په مقابل ک‎3‎ حساس دی،‏ په تيزاب او قلوي محيطونو ک‎3‎+‏*ودونکو رنگ د pH ياد محيط د Hرنگ بدلون مومي.‏ دا ‏*ودونکی تر'ي‎7‎ني لاندې نيسو.‏ په عمومي ډول ‏*ودونکي په درې ډوله دي چ‎3‎ هريو لاندې مطالعه کوو.‏pH=لوم‎7‎ى ډله:‏ هغه ‏*ودونکي دي چ‎3‎ د 7 په شاوخوا ک‎3‎ يي رنگ بدلون مومي،‏ د هغوى بيل/هکيداي شي چ‎3‎ لتمس وړاندې ک‎7‎ي شي،‏ ددې ‏*ودونکي رنگ پهپه شاوخواک‎3‎ بدلي‎8‎ي،‏ برومو تيمول هم د دې ډول ‏*ودونکو ‏'خه دي چ‎3‎ د 6 ‏'خه تر6 ترمن#‏ خپل رنگ بدلوي،‏ د دې ‏*ودونکی بلورونه په تيزابي محيط ک‎3‎ ژي‎7‎ رنگ او په قلويمحيط ک‎3‎ آبى رنگ او په خنثی محيط ک‎3‎ شين رنگ لري،‏ د دې ‏*ودونکي ‏'خه د قوي تيزاب او قويالقلي په تعاملونو ک‎3‎ گ"ه اخستل کي‎8‎ي.‏دويمه ډله:‏ هغه ‏*ودونکي دي چ‎3‎ < 7 PH ک‎3‎ ي‎3‎ رنگ بدلون مومي،‏ بيل/ه ي‎3‎ کيداي شي ميتايل ارنجوړاندې شي.‏ د دې ‏*ودونکي ‏'خه دقوي تيزاب او ضعيف‎3‎ القلي د خنثی کولوپه تعامل ک‎3‎ گ"ه اخ‎5‎ستلکي‎8‎ي.‏دريمه ډله:‏ هغه ‏*ودونکي دي چ‎3‎ رنگ ي‎3‎ د‎7‎ > PH ک‎3‎ بدلون مومي،‏ فينول فتالين د دې ډول‏*ودونکو ‏'خه دي چ‎3‎ د هغه فورمول په لاندې ډول دی:‏pH تر = 8 ‏'خه pH = 5. 5pH =pH= 7.د دې ‏*ودونکو ‏'خه په هغو تعاملونو گ"ه اخيستل کي‎8‎ي کوم چ‎3‎ د ضعيفو تيزابو او قوي القليو د خنثیکولو لپاره تر سره کي‎8‎ې،‏ په دې ډول تعامل ک‎3‎ هغه مالگه توليدي‎8‎ي چ‎3‎ د اوبلن محلول محيط pH ي‎3‎ د‎7‎‏'خه لوړوي.‏١٠٩

د شپ‎8‎م ‏'پرکي لن‎6‎يزترکيبي تعاملونه:‏ په دې ډول تعاملونو ک‎3‎ دوه اويا ‏'و مادې يو له بل سره ترکيب كي‎8‎ي اويوه مادهتشکيلوي.‏تجزيه يي تعاملونه:‏ تجزيه يي تعاملونه د ترکيبي تعاملونو معکوس دي,‏ په دې ډول تعاملونو ک‎3‎کيمياوي مرکبونه تجزيه کي‎8‎ي،‏ د يو مرکب ‏'خه دوه يا ‏'و مرکبونه جوړي‎8‎ي.‏ساده تعويضي تعاملونه:‏ په دې ډول تعاملونو ک‎3‎ د مرکبونو د ماليکول يو عنصر د ورته عنصر پهواسطه تعويض کي‎8‎ي,‏ تعويضي تعاملونه ډپر زپات د اوبو په محيطونو ک‎3‎ تر سره كي‎8‎يد دوه گونو تعويضي تعاملونو ډير مهم تعامل عبارت د القلي په واسطه تيزابونو له خنثی کولو او دهغویبرعکس تعاملونه دي چ‎3‎ د اوبو او مالگ‎3‎ په تشکيل پاى ته رسي‎8‎ي؛د خنثي کيدلو تعاملونه په اوبلن محيط ک‎3‎ تر سره کي‎8‎ې؛ کله چ‎3‎ تيزابونه او القلي په اوبلن محيط ک‎3‎شتون ولري ، په اوبو ک‎3‎ حل او په ايونونو ‏!و!ه کي‎8‎ې.‏د قوي تيزابونو او قوي القليود خنثی کپدو تودوخه له ‎13‎سره سمون لريد ‏'ا'کو،‏ ‏'ا'کو په اندازه د تيزابو ور زياتونه په القلي او د هغه برعکس ي‎3‎ له تيتريشن عملي‎3‎ ‏'خهعبارت ده چ‎3‎ دحجم دموندلو او يا د تيزابونو او القليو غلظت دموندلو په غرض ترسره کي‎8‎ې .تيتريشن يا عيارونه هغه عمليᄁ ده چ‎3‎ د هغ‎3‎ په وسيله کيداي شي د يو محلول د ‏!اکل‎3‎ ‏$ان/‏‎7‎ تياو'خهپه گ"‏‎3‎ اخيستن‎3‎ سره د بل محلول ‏$ان/‏‎7‎ تيا او خواص چ‎3‎ رو*انه نه وي،‏ وموندل ش‎3‎‏.‏د تيتريشن له عملي‎3‎ وروسته د لاندې فارمول په واسطه کيداي شي چ‎3‎ د تيزابو او يا القلي حجم اوغلظت محاسبه ک‎7‎ل شي:‏.7KCalory / molC =V C V1 1 2 2د تيزاب-‏ القلي ډير زيات ‏*ودونکي عضوي مرکبونه دي چ‎3‎ د تيزاب يا القلي په تو-ه عمل کوي اود دې+‏*ودونکو رنگ د pH ياد محيط د H د غلظت په مقابل ک‎3‎ حساس دی ، په تيزابي او قلوي محيطونو ک‎3‎ي‎3‎ رنگ بدلون مومي.‏١١٠

د شپ‎8‎م ‏'پرکي پو*تن‎3‎تعامل د .......... تعامل ډول دي.‏الف-‏ جمعي ب-‏ تجزيه يي ج-‏ ترکيبي د-‏ تعويضي2 AlO+ 6HCl⎯→2AlCl+ 3H- 1 د O2 33 2s) CaO تعامل --- تعامل دی .+ 2HO(l)⎯→Ca(OH)- 2 د ) (( s2 2الف-‏ جمعي ب-‏ هايدريشن ج-‏ اوبه ورکول د-‏ ‏!ول ‏$وابونه سم دي.‏- 3 د القليو په واسطه د تيزابو خنثی کيدلو تعامل د.........‏ تعامل ډول دی.‏الف-‏ خنثى کيدل ب-‏ جمعي ج-‏ تعويضي د-‏ تجزيه يي4 ‏–په القلي د'ا'کو،‏ ‏'ا'کو په اندازه د تيزابو ور زياتونه او د هغه برعکس ي‎3‎ عبارت د تيتريشن لهعملي‎3‎ ده چ‎3‎ ---- دموندلو په غرض ترسره کي‎8‎ي .الف-‏ حجم ب-‏ غلظت ج-‏ الف او ب دواړه د-‏ هي&‏ يو- 5 د لاندى فورمولونو ‏'خه د كوم يو په واسطه کيدای شي د القليو يا تيزابونو غلظت اويا حجم دتيتريشن د عملي‎3‎ په پايله ک‎3‎ محاسبه ک‎7‎ل شي؟ب-‏ C V = C V1 1 2 2g C V1 1 2 2الف-‏ = CC Vد-‏ ب او ج دواړه6 ‏-*ودونک‎3‎ ډير زيات ................. دي.‏الف-‏ ضعيف تيزابونه ب-‏ قوي تيزاب ج-‏ ضعيفه القلي د-‏ قوي القلي- 7 تيزاب ‏*ودونکي د لاندې فارمولونود کوم يو پواسطه پيدا کولای شي؟[ HIn][ In ]−2 2ج-‏ = C1V1−pH = pKa − log ب-‏ [ In ]pH = pKa+الف-‏ logHIn[ ]ج-‏ الف او ب د-‏ هي&‏ يو- 8 د تيزابونو او قوي القليو د خنثی کيدو په تعاملونو ک‎3‎ ازاده شو انرژۍ عبارت ‏---ده.‏الف-‏ 1 .7Kcalory/ mol ب-‏ 13 .7Kjoul/ molج-‏ 13 .7Kcalory/ mol د-‏mol 13.7Calory/- 9 د تيزاب-‏ القلي ‏*ودونکي عضوي مرکبونه دي چ‎3‎ د ...... په تو-ه عمل کوي.‏الف-‏ تيزاب او يا القلي ب-‏ اوبه ج-‏ مالگه او اوبه د-‏ هي&‏ يو- 10 د خنثی کولوپه عمليه ک‎3‎ تيزاب د القلي په واسطه او د هغه برعکس ................. تشکيل‎8‎ي.‏الف-‏ مالگه ب-‏ اوبه ج-‏ مالگه او اوبه د-‏ تيزابى القلي١١١

تشريحي پو*تن‎3‎- 1 د الکتروليز تعاملونه ‏'ه ډول تعامل دي؟ په دې اړه معلومات وړاندې ک‎7‎ئ.‏- 2 د خنثی کولو عمليه ‏'رن/ه تعامل دى؟ يو مثال سره ي‎3‎ رو*انه ک‎7‎ئ.‏- 3 د‎200mLمولره د KOH محلول د‎2SO4‎ H د‎100‎ملي ليتره محلول په واسطه خنثی کي‎8‎ي،‏ دغلظت پيدا ک‎7‎ئ.‏- 4 د تيزاب-‏ القلي د ‏*ودونکو د تفکيک معادل‎3‎ په لاندې ډول دي:‏(1)(2)+ −H O + HIn⎯→H O + In23−In + H O ⎯⎯→HIn+OH2←⎯⎯−د هغو د تفکيک ثابت پيدا ک‎7‎ئ.‏- 5 د لاندې تعاملونو معادل‎3‎ بشپ‎7‎ او د هغه د تعامل ډول وليکي.‏(1) Hg O ⎯→Δ(2) H O ⎯→2AgNo ( aq)+ NaCl(aq)3⎯→په‎10mL H COOHC 56- 6 د خنثی کولو په يو تعامل ک‎3‎ د بنزوييک اسيدmL ورزيات شوی دی چ‎3‎ غلظت ي‎3‎ 0C 56H دی،‏ دCOOH .4molar25محلول باندې د KOH د محلولد محلول غلظت پيدا ک‎7‎ئ.‏- 7 ساده تعويضي تعامل د يو مثال سره وليکئ.‏- 8 د عضوي تيزابونو او عضوي امينونو د تعامل ‏'خه کوم مواد جوړي‎8‎ي؟ د هغوى عمومي معادله وليکئ.‏‎10‎ملى ليتره محلول د خنثى کولو لپاره د کلسيم- 9 د تيتريشن په يو تعامل ک‎3‎ د هايدروکلوريک د مولره په مصرف رسي‎8‎ي،‏ د هايدروکلوريک اسيد د محلول5هايدروکسايد د محلول مولاري"ي په لاس راوړي.‏- 10 د لاندې تعامل ميخانيکيت وليکئ:‏mLمحلول‎0.2molar mLHCl ( aq)+ NaOH ( aq)⎯→NaCl(aq)+ H2O(l)١١٢

اووم ‏'پرکيدکيميايي تعاملونو ‏'خه د بري+نا ترلاسه کول‏'رنگه چ‎3‎ ‏*کاره ده،‏ ماده د اتومونو ‏'خه جوړه شويده او هر اتوم الکترونونه لرې،‏ دا چ‎3‎ الکتريکيانرژي د الکترونونو د بهير'خه لاس ته را$ي،‏ نو کيدای شي چ‎3‎ کيميايي انرژي په بري+نا يي انرژي اوبرعکس بري+نايي په کيميايي باندې بدلون ومومي.‏په دې ‏'پرک‎3‎ به ولولوچ‎3‎ مواد د بري+نايي تيرونی له کبله په ‏'و ډولو ويشل شوي دي؟ کوم مواددبري+نا تيرونکي اوکوم ي‎3‎ نه دي؟ تيروونکي هادى مواد په ‏'و ډلو ويشل شويدي؟کوم محلولونه د بري+نا تيرونکى دي؟ پيلونه ‏'ه شي ده او د کوم ډول موادو ‏'خه جوړ شويدي؟ پهپيلونو ک‎3‎ کوم تعاملونه ترسره کي‎8‎ي؟ د گلوانيک پيل ‏'ه ډول پيل دي؟١١٣

: 1 - 7 دبري+نا تيروونکي او نه تيروونکيمواد د بري+نا د بهير په لحاظ په دوه ډلو ويشل شوي چ‎3‎ د بري+نا تيروونکي او د بري+نا نه تيروونکيدي.‏الف-‏ د بري+نا نه تيروونکي ‏(عايق):‏ د هغه موادو ‏'خه عبارت دي چ‎3‎ د هغوى ‏'خه د بري+نا بهيرنه شي تيريداى،‏ بيل/ي ي‎3‎ رب‎7‎‏،‏ وچ لرگى،‏ تيل او داس‎3‎ نور وړاندې کولاى شو.‏ب-‏ دبري+نا تيروونکي جسمونههغه جسمونه چ‎3‎ د هغوې ‏'خه د بري+نا بهيرتيري‎8‎ي ، د بري+نا تيروونکوجسمونو په نوم يادي‎8‎ي چ‎3‎ پهدوه ډوله دي:‏- 1 لوم‎7‎ني ډول تيروونکي:‏ هغه ډول تيروونکي دي چ‎3‎ ازاد الکترونونه لري او د هغو ‏'خه د بري+نا بهيرنرم او يو شان تيري‎8‎ي،‏ د هغوى بيلگه کيداي شي د فلزونو سيمونه وړاندې شي.‏- 2 دويم ډول تيروونکي:‏ د تيروونکو هغه ډله ده چ‎3‎ د بري+نا بهير د ويلی کيدو په حالت او يا د آيونيمحلول په ډول د ‏$ان ‏'خه تيروي،‏ دا ډول تيروونکي چ‎3‎ د بري+نا بهير ته د محلول په شکل د خپل ‏$ان‏'خه د تيريدو اجازه ورکوي،‏ د الکتروليت په نوم يادي‎8‎ي،‏ د دوى مثال کيداي شي د مالگو محلولونه،‏ تيزابونهاودالقليو محلولونه وړاندې ک‎7‎ي شي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ که د خوړو د مالگ‎3‎ د اوبلن محلول ‏'خه د بري+نابهيرتير ک‎7‎اي شي،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎ د سوديم آيونونه د کتود لوري ته اود کلورايد منفي آيونونه دا نود لورتهخو$ي او په هغه ‏$اى ک‎3‎ ‏!ولي‎8‎ي،‏ دا ډول محلولونه د الکتروليت او دا عمليه د الکتروليز په نوم يادي‎8‎ي.‏ډير پوه شئ.‏بري+نا تيريدل دلاندې عواملو پوري اړه لري:‏- 1 د فلزونو جنسيت- 2 د محلولونو په غلظت : هر ‏'ومره چ‎3‎ محلولونه رقيق وې،‏ په هماغه اندازه د هغوى بري+نايي تيرونهزياته ده.‏- 3 تودوخه هم د جسمونود بري+نايي تيرون‎3‎ د زياتوالي لامل کي‎8‎ي.‏- 4 د هست‎3‎ د مثبتو چارجونو زياتوال‎9‎ د تيروونکو په بري+نايي تيروني ک‎3‎ منفى رول لوبوي،‏ هر ‏'ومرهچ‎3‎ د هستي مثبت چارج زيات وي،په هماغه اندازه الکترونونه خپل ‏$انته کشوي او په بري+نايي سرکيک‎3‎ د هغوى د بهير خن‎6‎ ‏-ر$ي.‏همدارن/ه د الکتروليتونو بري+نايي تيرونه د الکتروليتو د ايونونو د حرکت چ"کتيا سره هم اړيکه لري کومچ‎3‎ د انود او کتود په لوري خو$ي.‏١١٤

فعاليت- 1 په الکترودونو ک‎3‎ د ايونونو حرکت د کوم عامل پوري اړه لري؟- 2 لوم‎7‎ني ډول تيروونکي جسمونه ‏'ه ډول مواد دي؟- 3 دوهم ډول تيروونکي کوم ډول ‏$ان/‏‎7‎ تياوي لري؟- 4 عايق جسمونه،‏ لوم‎7‎ني اودويم ډول تيروونک‎3‎ چ‎3‎ په خپل شاوخوا ک‎3‎ وينیء،‏ لست ي‎3‎ ک‎7‎ئ.‏د الکتروشيمي د مبحث ډيره پراخه برخه د اکسيديشن ريدکشن د بهيراو د دې ډول تعاملونو د مطالع‎3‎ پورې اړه لرِي چ‎3‎د بري+نايي انرژي اړيکه او کيمياوي بدلونونه ‏!اکي.‏اکسايدکوونکي مادهارجاع شوي ماده2: - 7 کيميايی تعاملونه چ‎3‎ د بري+نا درامن#‏ ته کيدو لامل ‏-ر$يداکسيديشن - ريدکشن تعاملونهد کيميايی ډيرو مهمو تعاملونو ‏'خه يو د اکسيديشن–‏ ريدکشن تعامل دی،‏ په عمومي ډول د اکسيديشنتعاملونه هغه کيمياوي تعاملونو دي چ‎3‎ د تعامل کوونکو موادو ماليکولونه الکترونونه د لاسه ورکوي اودهغوى مثبت چارج زياتي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏+Na ⎯→Na + 1Cl 2e−−−−+ 2OH⎯→ClO + H O + e2−−په پورتني مثال ک‎3‎ د Na اتومونو او د Clآيونونو الکترون د لاسه ورک‎7‎ی چ‎3‎ اکسيدي شوي دي.‏په يو کيمياوي تعامل ک‎3‎ د ارجاع يا ريدکشن عمليه دهايدروجن نصبول دي ؛خوپه عمومى ډول د مثبتچارج ‏*کته کيدل او د منفى چارج لوړيدلو ته ارجاع يا ريدکشن ‏(‏Reduction‏)وايي:‏2+Ca + 2e⎯→CaH O + 2e⎯→2OH22−ReductionReductionکتيون او H2+الکترون له لاسه ورک‎7‎يدی،‏ د هغوى مثبتپه پورتني ليکل شوي مثال ک‎3‎ د 2 Caچارج ‏!ي او په پايله ک‎3‎ ارجاع يا (Reduction) شوي دي.‏مثال:‏ په لاندې تعامل ک‎3‎ د تعامل کوم جز ارجاع او کوم يي اکسيديشن شوی دی؟2Ca + O ⎯→2CaO22Oحل:‏ کله چ‎3‎ کلسيم د اکسيجن سره تعامل کوي د کلسيم Caکلسيم الکترونونه له لاسه ورکوی:‏−2+ايونونه تشکيلي‎8‎ي؛ په دې 請 ورت ک‎3‎22Ca⎯→2Ca++ 4eنو کلسيم اکسيدي شوي او د ارجاع عامل دي.‏اکسيجن په دې تعامل ک‎3‎ الکترونونه اخيست‎3‎ او ارجاع شوي دی چ‎3‎ د اکسيديشن عامل دې:‏O−+ e ⎯→224 O2−−+ ne ⎯⎯→١١٥

فعاليتکلسيم د کلورين سره تعامل کوي اوکلسيم کلورايد تشکيلوي،‏ د تعامل معادله ي‎3‎ وليکئ او اکسيدي کوونکي او ارجاعکوونکي و!اکئ.‏: 3 - 7 کيميايي بري+نايي پيلکيميايی بري+نايي پيل هغه وسيله ده چ‎3‎ په هغ‎3‎ ک‎3‎ کيميايی انرژي په بري+نايي انرژي او بري+نايي انرژيپه کيميايی انرژي بدلون مومي.‏ پيلونه په عمومي تو-ه په دوه ډوله دي چ‎3‎ دگالواني او الکتروليز ‏'خه عبارتدي:‏1: - 3 - 7 گالواني پيل:‏ د پيل هغه ډول دي چ‎3‎ کيميايي انرژي په بري+نايي انرژي بدلوي او هغه پيلچ‎3‎ بري+نايي انرژي په کيميايی انرژي بدلوي،‏ د الکتروليز دلو*ي د پيل په نوم يادي‎8‎ي.‏د ريدوکس ساده تعامل په نظر ک‎3‎ ونيسئ:‏بري+نايي انرژي( aq)‏-لواني پيلد الكتروليز لو*ى( aq)⎯→Cu(s)کيميايي انرژيZn(s)+ Cuمحلول4) فلزي2++Zn2+پورتنی ليکل شوی تعامل هغه وخت په خپل سر تر سره کي‎8‎ي چ‎3‎ په يو لو*ي ک‎3‎ د CuSOاچول شوي وي او په هغه ک‎3‎ د جستو (Zn) يوه فلزي ميله کي+ودل شوي وي،‏ کله چ‎3‎ د جستو (Znميله په CuSOک‎3‎ کي+ودل شي،‏ د جستو دميلي له پاسه اسفنجي شکله ذري ليدل کي‎8‎ي چ‎3‎ د CuSO4+د محلول ابى رنگ له من%ه ‏$ي،‏ ‏(د ايون بى رنگه کي‎8‎ي)‏ په پورتني تعامل ک‎3‎ د جستو (Zn2+اکسيدي شوی او په مقابل ک‎3‎ د Cu آيون ارجاع کي‎8‎ي:‏4) فلز02+−Zn ( s)⎯→ + Zn ( aq)+ 2e2+Cu ( aq)+ 2e⎯→Cu(s)02+2+0Zn ( s)+ Cu ( aq)⎯→Zn ( aq)+ Cu ( s)2+لورته دZn2ΔG0= −212kjoul/molΔGoد دمقدار زيات والی او منفي علامه يي د الکترونونو اعظمي تمايل د Zn ‏'خه د Cuهغه په يو مولره رقيق محلول ک‎3‎ را*يي.‏د انرژي بدلونونه په ‏!اکلو شرايطو ک‎3‎ د لوم‎7‎نيو موادو او د تعامل د محصولاتو په ماهيت او حالت پوريت‎7‎لي دي او د تعامل د ميخانيکيت ‏'خه جلا دي.‏ که چ‎5‎رې ازماي+تي دستگاه د پورتني ليکل شوې معادليسره سم چ‎3‎ په دې مبحث ک‎3‎ شتون لري،‏ جوړه ک‎7‎و،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎ گالواني پيل او يا د ولتا پيل لاسته را$ي.‏ د ولتا هر پيل له دوو نيمو پيلونو ‏'خه تشکيل شوی دی چ‎3‎ د تخلخل لرونک‎3‎ يوې غشا او يا ديو مالگين پله په واسطه يو له بل ‏'خه جلا شوي دي او جستي ميلى د الکترود په حيث په هغه ک‎3‎ شتونلري ؛ که چ‎5‎ري مسي او جستي فلزي ميل‎3‎ د باندني مدار په واسطه يو د بل سره وت‎7‎و،‏ د Zn اتومونه د دوو١١٦

Zn2+الکترونونو له لاسه ورکولو ‏'خه وروسته په ايون بدلون مومي او محلول ته دننه کي‎8‎ي،‏ لاس ته راغليالکترونونه د باندني دورې ‏'خه مسي الکترود ته تيري‎8‎ي او د الکترود په واسطه د محلول د ايون سرهيو$ای او هغه په عنصري مس تبديلي‎8‎ي چ‎3‎ د مسي الکترود د پاسه رسوب کوي،‏ په مسي الکترود ک‎3‎ دارجاع عمليه ترسره کي‎8‎ي چ‎3‎ دا ميله د کتود په نوم يادي‎8‎ي؛ ‏$که دا ميله زيات الکترونونه لرې چ‎3‎ دجستود م‎5‎ل‎3‎ ‏'خه هغ‎3‎ ته ل‎85‎دول شوي دي؛ نو د جستو په ميله ک‎3‎ د اکسيديشن عمليه تر سره شوی ؛ ‏$که داميله الکترونى خلا لري او الکترونونه د محلول د ايونو نو ‏'خه اخلي:‏2په انود ک‎3‎ د اکسيديشن نيمه تعامل:‏Cu2++Zn o ( s)⎯→Zn ( aq)+ 2Cu2( aq)+ 2e−e⎯→Cu(s)−+په کتود ک‎3‎ ارجاعي نيمه تعامل:‏که چيرې يو ولت متر ) V) په باندنيدوره ک‎3‎ وت‎7‎ل شي،‏ د پوتنشيال توپير يا ولتاژد ولت په حساب کيداي شي چ‎3‎ اندازهشي،‏ د تعامل دپوتنشيال توپير د الکترونونوبهير د انود ‏'خه کتود خواته را ‏*يي.‏که چيرې وغواړو يو گالواني پيل په لن‎6‎ډول و*ايو،‏ د هغه د بنس"ي فکتورونو ‏'خهپه لاندې ډول گ"ه اخلو:‏Zn( s) | ZnSO ( aq) || CuSO ( aq) | Cu(s)2 4(7 1) - شکل د گالواني دوه ډوله پيلونه ‏(الف)‏ د تخلخل لرونکی پردې ب:‏ د مال/ين پل سرهد مالگ‎3‎ د پل لرونکی پيلد-لواني پيل په پورتني ليکل شوو پارامترونو ک‎3‎‏،‏ انود کي‎0‎ لوري ته او کتود ‏*ي لور ته ‏*ودل شوي دي او هرنيم پيل د يو نيم/‏‎7‎ې تعامل پوري اړه لري،‏ په هر نيم پيل ک‎3‎ يو الکترود او الکتروليت محلول شتون لري؛ کهچ‎5‎ري دا اجزايی د بيلابيلو فازونو'خه وي د عمودى ليک ‏(|)يو د بل ‏'خه جلا شويدي.‏ مالگين پل په دووعمودى خطونو(||)په واسطه چ‎3‎ يوه بلي ته موازي دې،‏ ‏!اکل شوی دی،‏ د گالواني پيل د دانيل دپيل په نوم هم يادي‎8‎ي.‏ الکترودونه کيداي شي فلزونه د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ Zn او Cuاويا گازي وې.‏ د هايدروجنZn − Cuالکترود چ‎3‎ د ستندرد الکترود په حيث په کار وړل کي‎8‎ي،په (7 - ‎2‎‏)شکل ک‎3‎ ‏*ودل شوي دی.‏ د ولت مترپهواسطه کيداي شي چ‎3‎ ددوو الکترودونو د پوتنشيال توپير اندازه شي.‏ تل د الکتروشيمي د مسايلو د ‏'ي‎7‎ن‎3‎لپاره لازمه ده چ‎3‎ د هر الکترود پوتنشيال په جلا جلا ډول اندازه شي؛ خو ‏'رنگه چ‎3‎ تراوسه ليدل شويدي،‏ د دې په خاطر چ‎3‎ د مادې بدلونونه او تحولات و'ي‎7‎ل شي،‏ لازمه نه ده چ‎3‎ د هر الکترود پوتنشيال پهمطلق ډول اندازه ک‎7‎و،‏ نو دلته کيداي شي چ‎3‎ ستندرد الکترود و!اکل شي او د نورو الکترودونو پوتنشيال دهغه پر بنس لاس ته راوړل شي.‏ د ن‎7‎يوالو ت‎7‎ونونو سره سم د ستندرد الکترود په حيث د هايدروجن الکترودپه کاروړل کي‎8‎ي چ‎3‎ د هغه په اړه په (7 - 5) مبحث ک‎3‎ په پوره ډول معلومات وړاندې کي‎8‎ي.‏4 - 7 د پيل محرکه قوه force) (Electro motiveپه يوه بري+نايي ساحي ک‎3‎ د بري+نا دچارج انتقا ل دکار د سرته رسولو سره مل دی،‏ د يوې نقط‎3‎ ‏'خه ‏(د١١٧

يو الکترود ‏'خه)‏ بل‎3‎ نقط‎3‎ ‏(بل الکترود ته)‏ د بري+نايي چارج (q) د نقلولو لپاره دکار اندازه د هغوی د دوونقطو ترمن#‏ د پوتنشيال د توپير سره نيغً‏ تناسب لري ‏.که چيرې د پوتنشيال توپير په V او دکار اندازه په Wسره ‏*ودل کي‎8‎ي؛ نو:‏( د پوتنشيال توپير ضرب پر چارج = بري+نا کارد کار ن‎7‎يوال سيستم واحد عبارت دی له:‏ ولت . کولن = Joulتل فارادي (Faraday) د بري+نا د مقدار د واحد په تو-ه په کار وړل کي‎8‎ي،‏ د فارادي عدد د بري+نا هغه مقداردی چ‎3‎ د يومول الکترون د چارج سره سمون لري او 96500 کي‎8‎ي،‏ ‏'رنگه چ‎3‎ د الکترون يومول23شمير الکترونونه لري؛ نو:‏١١٨F = NA⋅eF = 6.02⋅1023⋅6.02⋅10−19CbCb = 96500Cbw = q.v )6.02⋅10په پورتنی معادل‎3‎ ک‎3‎ د چارج واحد په کولمب عبارت له:‏ د بري+نا د بهيرشدت په امپير او وخت (t) په ثاني‎3‎ک‎3‎ دي؛ يعن‎3‎‏:‏q = I ⋅t.0231023په دې فورمول ک‎3‎ qد بري+نا مقدار،‏ I د بهيرشدت او t وخت را*ييله دې ‏$ايه دي د بري+نا د بهير شدت امپيردی چ‎3‎ په A ‏*ودل شويدی او کولمب پرثانيه ‏'هدی.‏امپير د بري+نا د بهير شدت دی چ‎3‎ د AgNOد محلول ‏'خه تيري‎8‎ي او د يوې ثاني‎3‎ په وختپه اندازه سپينو زرو ته د الکترود دپاسه رسوب ورکوي.‏داچ‎3‎ د يومول الکترون چارج ) × 6(7 2) - شکل هايدروجني الکترود ‏*ييcb کولمب او يوفارادي منل شوی دی؛ نو کيداي ش‎3‎ چ‎3‎‏،د مول الکتروناکسيدي کوونکي)‏شمير د نيمه تعامل د معادلو )د الکترون د مول شمير ) (nf او د تعامل کوونک‎3‎ مادې د کتل‎3‎ ترمن#‏ د اړيکوپه پام ک‎3‎ نيولو سره لاس تهراوړل شي.‏د يوالکترود ‏'خه بل الکترود ته د يو فارادي چارج د نقلولو لپاره سرته رسيدلی کار د فارادي د عدد اود دغودوو الکترودونو ترمن#‏ د پوتنشيال توپير د ضرب حا 請 ل سره مساوي دی:‏W = F ⋅ ΔVne⎯⎯→ reductionqI =tک‎3‎ 1.118mgالکترون)‏ 964851⋅tmolElectron=96485په يو پيل ک‎3‎ د دوو الکترودونو ترمن#‏ د پوتنشيال مگزيمم توپير د پيل د محرک‎3‎ قوې ) emf‏)په نوم يادي‎8‎يE 0 علام‎3‎ ‏*ودل کي‎8‎ي او د هغه مقدار ي‎3‎ د پوتنسيو متر ‏(ولت متر)‏ په واسطه اندازه کي‎8‎ي.‏ دچ‎3‎ د پيل پهپيل يوه محرکه قوه د کتود او انود د پوتنشيال د الجبري مجموع‎3‎ ‏'خه عبارت ده ‏('رنگه چ‎3‎ په جدول ک‎3‎

د ورک‎7‎ شوي پوتنشيال کميت د ارجاع‎3‎ معادل‎3‎ لپاره منفي دی؛ پر دې بنس په انود ک‎3‎ د ارجاع په کاروړلعلامه برعکس يعني منفى په پام ک‎3‎ نيول شوی ده):‏انود + E0 کتود E0 ‏=پيل E0: 5 - 7 د ستندرد الکترود پوتنشيال‏'رنگه چ‎3‎ د يو نيم پيل پوتنشيال په نيغه تو-ه نه شي اندازه کيداي؛ نو يو الکترود په اختياري ډول د سرچين‎3‎په تو-ه ‏!اکل کي‎8‎ي او 請 فر اختياري ولتاژ د هغ‎3‎ لپاره په پام ک‎3‎ نيسو چ‎3‎ وروسته د نورو الکترودونوپوتنشيال د هغه پر بنس اندازه کولی شو.‏ هغه الکترود د ستندرد الکترود په نامه يادي‎8‎ي کوم چ‎3‎ د هغه دنيمه پيل ‏!ول‎3‎ اجزاوې ستندرد او ‏!اکل‎3‎ وي،‏ د ستندرد الکترود لپاره حالت داس‎3‎ ‏!اکي چ‎3‎ د محلول آيون25 o ک‎3‎ يو وي ‏(يا په بل عبارت داو فلز ي‎3‎ يو ډول وي او د آيون مولي غلظت ي‎3‎ د ايديال محلول لپاره په Cمحلول ايوني فعاليت ي‎3‎ د يو سره مساوي دی)‏ د هايدروجن ستندرد الکترود عبارت له هايدروجن د ايون يوoمولره محلول او د هايدروجن د گاز سره په يو اتموسفير فشار ک‎3‎ د پلاتين د فلز په شاوخوا د تودوخ‎3‎ 25 Cدی چ‎3‎ په لاندې ډول ‏*ودل کي‎8‎ي:‏Pt |H + ( 1molar) | H ( g,1atm) | Pt(کتود (s2+( s) | H ( g,1atm)انود ) يو مولر)‏ H2E0H2=يوازې د ن‎7‎يوال ت‎7‎ون پر بنس د 請 فر اخيتاري ولتاژ يا پوتنشيال د دې الکترود لپاره په پام ک‎3‎ نيولی شوی دي‏(په انود او کتود دواړو ک‎3‎ په پام ک‎3‎ نيول شوی دی)‏ د پيل ستندرد ولتاژ په E 0 ‏*ودل شوی دی د دې ن‎7‎يوالت‎7‎ون په اساس‎0‎ د پيل ستندرد ولتاژ د انود او کتود د ستندرد ولتاژ د الجبري مجموع‎3‎ ‏'خهعبارت دی .انود + E 0 کتود = E 0 پيل E 0مثال:‏ يو پيل له مس ستندرد الکترودمس-‏ مس ايون او يا د هايدروجن دستندرد الکترود ‏'خه په لاسراوړو چ‎3‎ د پيل ولتاژ د تودوخ‎3‎ په 25 C ک‎3‎ مساوي په‎34‎ ‎0‎ولت دي،‏ الکترونونه د هايدروجن دالکترود له بانديني دوريي ‏'خه و$ي،‏ د مس ايون ‏!اکلی پوتنشيال و!اکئ.‏حل:‏+ 2+0Pt(s) | H ( g) | H || Cu | Cu ( s)2+ −0H ( g)⎯→2 H + 2eانود = 0 E22+−0Cu ( aq)+ 2e⎯→Cu(s)E = ?2++H ( g)+ Cu ( aq)⎯→2 H + Cu(s).oکتودکي‎8‎ي؛ نو:‏EE020 00E = E cathode+داچanode3‎ E00= E cathode+E anode=0.34V− 00 0 0= E + E H = 0.34V− 0 = 0. V34Cu 2١١٩

‏'رنگه چ‎3‎ د اکسيديشن تعامل په انود ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ي،‏ په انود ک‎3‎ پيدا شوی پوتنشيال د اکسيديشن ديوتنشيال په نوم يادوي په دې ترتيب په کتود ک‎3‎ پيدا شوی پوتنشيال د ريدکشن د پوتنشيال په نوم يادوي کلهچ‎3‎ ديو الکترود پوتنشيال و!اکل شو،‏ په دې بنس له هغه ‏$خه د!اکلی پوتنشيال په حيث گ"ه اخيستل کي‎8‎يپه دې بنس د نورو الکترودونو ستندرد پوتنشيال په لاس راوړي اود دې جمع شوو ‏!اکلو پوتنشيالونو مجموعهپه جدول ک‎3‎ ليکل شوې ده.‏(7 1) - جدول د ارجاعي ‏!اکلی پوتنشيال د نيمه تعاملونو شمير په 25 درجو ک‎3‎و لتتعامل كتودكتود+Li |LiLi++←⎯⎯1e⎯⎯⎯→LiV /- 3.04°E+K |KK++←⎯⎯1e⎯⎯⎯→K-2.922+Ca | CaCa2 ++←⎯⎯2e⎯⎯⎯→Ca-2. 76+Na | NaNa++←⎯⎯1e⎯⎯⎯→Na-2. 712Mg | MgMg2 ++←⎯⎯2e⎯⎯⎯→Mg-2. 383+Al |AlAl3+−+ 3e⎯⎯⎯→Al←⎯⎯-1 .66Zn | ZnZn2 +−+ 2e⎯⎯⎯→Zn←⎯⎯-0.763+Cr | CrCr3+2 + -o. 74−+ 3e⎯⎯⎯→Cr←⎯⎯2+Fe | FeFe2+−+ 2e⎯⎯⎯→Fe←⎯⎯-0 . 442+Cd |CdCd2+−+ 2e⎯⎯⎯→Cd←⎯⎯-0. 402+Ni |NiNi2+−+ 2e⎯⎯⎯→Ni←⎯⎯-0. 232+Sn | SnSn2+−+ 2e⎯⎯⎯→Sn←⎯⎯-0.142+Pb | PbPb2+−+ 2e⎯⎯⎯→Pb←⎯⎯-0. 13١٢٠

3+Fe | FeFe3+−+ 3e⎯⎯⎯→Fe←⎯⎯-0. 040. 002 H + | H+2Pt2H+ 1e⎯⎯⎯→H←⎯⎯24+Sn | Sn4+Sn + 4e⎯⎯⎯→Sn0.15←⎯⎯2+Cu |Cu+2+Cu 1e+ ⎯⎯⎯→Cu←⎯⎯+0. 16− −ClO , ClO , −3OH | Pt−Cl 4| AgCl | Ag2+Cu | Cu− − −ClO 3, ClO 2, OH | Pt− − −IO , I , OH | PtClO 4−−− −3+ H2O+ 2e⎯⎯⎯→ClO+ OH←⎯⎯3AgCl ( s)⎯ )⎯→ ⎯ Ag(s +← ⎯⎯AgCl ( s)⎯ )⎯→ ⎯ Ag(s +← ⎯⎯ClClClO 2−−− −3+ H2O+ 2e⎯⎯⎯→ClO+ OH←⎯⎯2IO 2−−−−+ H2O+ 2e⎯⎯⎯→I+ OH←⎯⎯−−0.170.220.340.350.492+Cu | CuCu2+−+ 1e⎯⎯⎯→Cu←⎯⎯0.52−I I | Pt|2− − −ClO 2, ClO , OH | PtI s)22 (−−+ 2e⎯⎯⎯→ I←⎯⎯ClO 2−−− −2+ H2O+ 2e⎯⎯⎯→ClO+ OH←⎯⎯0,540.593 + 2+Fe , Fe | PtFe3++−2+1e⎯⎯⎯→Fe←⎯⎯0.772+Hg | HgHg2++←⎯⎯2e⎯⎯⎯→Hg0. 80+Ag |AgAg+−+ 1e⎯⎯⎯→Ag←⎯⎯0. 80+Hg | HgHg+−+ 1e⎯⎯⎯→Hg←⎯⎯0.85− − −ClO , Cl , OH | Pt+ 2+2Hg ,2Hg| PtClO 2−−−−+ H2O+ 2e⎯⎯⎯→Cl+ OH←⎯⎯+ −2+2Hg+ 2e⎯⎯⎯→Hg←⎯⎯20 . 900. 90١٢١

− +NO H | NO | Pt3 ,Br2(l)| 2BrO | H | Pt22 − 3 +Cr O , Cr , H | Pt27+−− + −NO34 H + 3e⎯⎯⎯→|NO + 2H2O+←⎯⎯Br l)22(−−+ 2e⎯⎯⎯→ Br←⎯⎯−O2 4H+ 2e⎯⎯⎯→2H2O+←⎯⎯2 − + −3+Cr2O7+ 14 H + 6e⎯⎯⎯→2Cr+ 7H2O←⎯⎯0 . 961, 071, 231, 33−Cl |, Cl2| Pt4 + 3+Ce , Ce | Pt− 2++MnO , Mn , H | Pt4+H O H | Pt22 ,+ 2Co , Co | Pt3 ++H O , O | Pt,3 2−F F | Pt|2Cl 2Ce24+−−+ 2e⎯ ⎯⎯ → Cl←⎯⎯+−3+1e⎯ ⎯⎯ →Ce←⎯⎯− + −2+MnO4+8 H + 5e⎯⎯⎯→Mn+ 4H2O←⎯⎯+ −H2O2H + 2e⎯⎯⎯→2H2O+←⎯⎯+ −H2O2H + 2e⎯⎯⎯→2H2O+←⎯⎯+−2 H O3 + 2e⎯⎯⎯→,O2+ H2O+←⎯⎯F 2−−2+ 2e⎯⎯⎯→ F←⎯⎯1. 361.441.511.781.822.072.87مثال:‏ يو گالواني پيل چ‎3‎ د جستو د ‏!اکلي الکترود،‏ دجستو د ايون او هايدروجن د ‏!اکلي الکترود ‏'خه2جوړ شوی دی،‏ په V 25 ولتاژ لري،‏ که دکتود ‏!اکلی الکترودهايدروجن وي،‏ د ‏!اکلیپوتنشيال محاسبه ک‎7‎ې.‏حل :په انود ک‎3‎‏:‏په کتودک‎3‎ e+په پيل ک‎3‎‏:‏Zn+− Zn2+−0Zn ( s)⎯→Zn + 2eE Ox = ?− +02 + H ⎯→H E = 02+2+Zn s)2H( aq)⎯→Zn ( aq)+ H00 0E = E − E ( H ) = 0.76V− 0 = 0. 76VOx(Zn)2E( Zn)−0.76V(2( g)o د 0.76C76 کميت د Zn داکسيدي شوي ‏!اکلي پوتنشيال پورې اړه لري چ‎3‎ = دې.‏د ن‎7‎يوالو ت‎7‎ونونو سره سم د اړونده بيلابيلو نيم/‏‎7‎و تعاملونو د ارجاع کيدونکو ‏!اکلی پوتنشيال په جدولونو ک‎3‎ليکل شوی دی چ‎3‎ په(‏‎1‎‏)‏ جدول ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي.‏که چيرې نيمه تعامل د اکسيدي کيدونکي په ب‎2‎ه په کاروړل شوی وي ؛نو د هغی د قيمت علامه د ارجاعکيدونکي د علام‎3‎ برعکس ده؛ مثال:‏2+−0Fe + 2e⎯→Fe(s)E = −0.44Vد .0١٢٢

−2+−0Fe(s)+ 2e⎯→Fe + 2eE Ox = + 0. 44Vپه (7 - 1) جدول ک‎3‎ د ليکل شووکميتونو ‏'خه کيدای شي چ‎3‎ په لاندې مواردو ک‎3‎ گ"ه واخ‎5‎ستل شي:‏الف - د پيل د ‏!اکلي پوتنشيال د محاسب‎3‎ لپاره.‏ب-‏ په پيل ک‎3‎ په خپل سر تعاملونو په اړه وړاندوينه ک‎3‎‏.‏ج-‏ دفلزونو او مرکبونو د اکسيديشن (Oxidation) د نسبي قدرت پرتله کوم چ‎3‎ د هغوی د اکسيديشننيم/‏‎7‎ي تعاملونه په لوم‎7‎ي جدول ک‎3‎ ليکل شوي دي.‏د-‏ دفلزونو او مرکبونو د ارجاعي ) Re ( قدرت پرتله کوم چ‎3‎ د هغوى نيمه ارجاعي تعاملونه په(7 1) - جدول ک‎3‎ ليکل شوي دي.‏مثال:‏ د (7 - 1) جدول ‏'خه په گ"ه اخيستلوسره ، د لاندې جوړ*ت لرونکي پيل ‏!اکلی ولتاژ محاسبهک‎7‎ئ:‏{ 2 + +Fe | Fe3}22++ 3 −2 Fe ⎯→Fe + 1e= −0.77{ } Vductionحل:‏( ‏!اکلي پوتنشيالونه ‏!اکل شويپه (7 - ‎1‎‏)جدول ک‎3‎ نيم/‏‎7‎ي ارجاعي تعاملونه او د ارجاع )دي ؛ که چيرې د اکسيديشن نيم/‏‎7‎ي تعاملونه غو*تنه وي،‏ د ولتاژ د کيمت اړوند علامه معکوسه په پامک‎3‎ نيول کي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏په پيل ك‎3‎Re duction−02e + Cl ( g)⎯⎯→2ClE Ox = 1. 36V+2 ←⎯⎯2+3+−2Fe( aq)+ Cl ( g)⎯⎯→2Fe( aq)2Cl( aq)2←⎯⎯o o0E = E −Ecatode 1.33V0.77V0. 59V( anode)( ) = − =د يادون‎3‎ وړده دا چ‎3‎ په انود ک‎3‎ د اکسيديشن نيم/‏‎7‎ی تعامل په دوو ضرب شوی؛ خو د هغهOxidationيا Oxidationد پاره اړوندهپوتنشيال په دوو نه ضريب کي‎8‎ي؛ ‏$که د يوې مستقلي مادې دولتاژ د همد ې مادې مقدار دی.‏يادونه:‏ هغه ولتاژ چ‎3‎ يو پيل ي‎3‎ من%ته راوړي ، په پيل ک‎3‎ د لوم‎7‎نيو موادو اودتعامل د محصولو د مقدار‏(ستيکيو مترى)‏ ‏'خه مستقل دي؛ ‏$که د پيل ولتاژ يوازي د لوم‎7‎نيو موادو او دتعامل د محصول په ماهيتاو حالت پوري ت‎7‎لى دی.‏: 6 - 7 وچ او لانده پيلونه ‏(تجارتى بترى)‏د گالوانيک د پيلونو ‏'خه هره ورځ د بري+نا د توليد او د بري+نايي انرژي د سرچين‎3‎ په تو-ه د گ"‏‎3‎ اخيستن‎3‎لاندې نيول کي‎8‎ي،‏ ‏$ين‎3‎ د هغوى ‏'خه په لاندې ډول د ‏'ي‎7‎ن‎3‎ لاندې نيول کي‎8‎ي:‏وچي ب"ریReduction.5Vوچ‎3‎ بتری ‏(معمولى بترى د ‎1‎لوي‎3‎‏،‏ وړې او متوسط‎3‎ اندازې)‏ د گالوانيک د ب"ری ‏*ه بيل/ه ده.‏ د وچ‎3‎بترى استوانه ي‎3‎ شکل د جستو ‏'خه جوړ شوي دي چ‎3‎ د پيل انود ي‎3‎ تشکيل ک‎7‎ی دی،‏ د بترى ‏'خه دبري+نا د نيغ بهير په وخت ک‎3‎ جست اکسيدي کي‎8‎ي چ‎3‎ الکترونونه ازاد ي‎8‎ي:‏دکاربن(گرافيت)‏ ميله د کتود په حيث د بترى په من#‏ ک‎3‎ ‏$اى لري او د هغى شاوخواZn(s2ZnCl2 +−) ⎯← ⎯→⎯⎯Zn ( aq)انود:‏ + e, NH Cl,MnO2 42١٢٣

دموادو خميري په واسطه پو*ل شوې ده،‏ دکتود او جستي استوان‎3‎ ترمن#‏ يوه د تيريدو نيم ‏-‏‎7‎ې غشا شتون لري.‏په احتمالي تو-ه په دې ډول ب"ريو ک‎3‎ لاندې تعاملونه ترسره کي‎8‎ې(د ب"رۍ په من#‏ ک‎3‎ د تعاملونو'رن/والیبشپ‎7‎ پيژندل شوی نه دی):‏+په کتود ک‎3‎‏:‏[ M nO ( s)+ NH + e ⎯→MnO(OH)(s + ]2 NHZn + 2M nO+ NH2 4)32+( s)+ 2NH+ e ⎯→Zn + 2MnO(OH)22 43+په بطری ک‎3‎د جستو کتيونونه د تيريدو نيمگ‎7‎ې غشا ‏'خه ت‎5‎ري‎8‎ي چ‎3‎ په کتود ک‎3‎ د حا 請 ل شوې امونيا سره تعاملکوي.‏سربي ب"ريد انرژۍ دزيرمو لپاره د ډيرو مهمو وسايلو ‏'خه يوه سربي ب"رۍ دهچ‎3‎ د هغ‎3‎ ان%ور په (7 - 4) شکل ک‎3‎ ‏*ودل شوي دي او په لاندېډول وړاندې کي‎8‎ي:‏+−Pb( s) | PbSO ( s) | H || HSO PbO ( s) | Pb(s)4 4 22 −42د سربي ب"رۍ انود بشپ‎7‎ چارج شوی او له يوې سفنجي سطح‎3‎لرونک‎3‎ سربي لوح‎3‎ ‏'خه جوړ شوی دی،‏ کله چPb3‎ اکسيدي+کي‎8‎ي،‏ په Pb بدلون مومي او د SO د آيون سره تعامل کوي چ‎3‎مرکب تشکيل او دا مرکب د انود د سفنجي سطح‎3‎ برس‎5‎ره رسوب کوي:‏4(7 3) - شکل وچى بترى2−Pb( s)+ SO ( aq)⎯→PbSO ( s)4 4( په2PbSOد دې پيل کتود هم د يوې سربى لوح‎3‎ ‏'خه جوړ شوی دی چ‎3‎ د هغه سطح د سرب د اکسايد ) PbOواسطه پو*ل شوې ده،‏ په کتود ک‎3‎ تعامل په لاندې ډول دی:‏په کتود ک‎3‎‏:‏−+−Pb( s)+ 2e+ 3H+ HSO ⎯→2PbSO( s)+ H O4 42−+−Pb( s)+ PbO 2e+ 2H+ 2HSO⎯→2PbSO( s)+ 2HO2 442په دواړوالکترودونو ک‎3‎ تشکيل شوی او د سربي لوحو له پاسه ي‎3‎ رسوب ک‎7‎ی دی چ‎3‎ د4ايونونه په مصرف رسيدلي دي.‏کله چ‎3‎ ب"ري چارجي‎8‎ي معکوس تعامل په انود او کتود ک‎3‎ ترسره او په پايله ک‎3‎ PbSOپه PbO او په فلزي Pb24−PbSO ( s)+ H O ⎯→PbO(s)+ 2H+ HSO +2 s4 224جامد PbSO2 −او HSO+محلول 4 H+Pb()تبديلي‎8‎ي:‏H 2SOVپه ب"ريوک‎3‎ بنس"ی رول لري چ‎3‎ غلظت ي‎3‎ بايد پرله پسی اندازه شي،‏ د دې ډول بترۍ ‏'خه حا 請 ل4شوی ولتاژ ‎2Vوي،‏ که چ‎5‎رې د هغ‎3‎ شپ‎8‎ عدده په پرله پسيډول يو د بل سره وت‎7‎ل شي،‏ ‎12‎ب"رۍ د مو!رونو د پاره ترلاسه کي‎8‎ي:‏(7 4) - شکل سربى ب"ري ‏*يي١٢٤

د نيکل ‏-کدميم ب"ريد نيکل او کدميم د ب"ري ‏'خه په ساعتونو او د حساب په ماشينونو ک‎3‎ گ"ه اخيستل ک‎85‎ي چ‎3‎ ‏$ين‎3‎ د هغوىدبيا چارج کيدو وړ هم دي ، دا ب"رۍ د سربي ب"ريو ‏'خه سپک‎3‎ دي او په لاندې ډول ‏*ودل کي‎8‎ي:‏ددې ب"ريو د گ"ه اخيستلو په وخت ک‎3‎ لاندې تعاملونه ترسره کي‎8‎ي:‏په انود ک‎3‎ :−−(2Cd s) | Cd(OH)( s) | O H || Ni(OH)( s) | NiO ( s)2 2−−Cd( s)+ 2O H ⎯→Cd(OH)( s)+ 2e2−2e + NiO(s)+ 2HO ⎯→Ni(OH))( s)+ 2OH222Cd ( s)NiO(s)+ 2HO ⎯→Cd(OH)( s)+ Ni(OH)( s2 222)په کتودک‎3‎ :په پيل ک‎3‎‏:‏ +ددې ډول ب"ريو د مهمو ‏$ان/‏‎7‎تياوو'خه يوه دا ده چ‎3‎ د هغ‎3‎ ولتاژ تل ثابت کار ترسرکوي تر ‏'و ‏'ه نا'هپه مکمل ډول خالي شي؛ ‏$که د پيل په دننه ک‎3‎ د آيونونو غلظت د گ"ى اخيستني په وخت ک‎3‎ بدلون نهمومي.‏( Cell)د سو$يدو پيل Fuelهغه پيل چ‎3‎ لوم‎7‎ني مواد په دوامداره ډول پيل ته ور دننه اودبري+نايي انرژي د توليد لامل گر$ي،‏ د سو$يدو د پيل پهنوم يادي‎8‎ي چ‎3‎ د هغ‎3‎ نمونه په (7 - 5) شکل ک‎3‎ ليدلکي‎8‎ي،‏ په دې ډول پيلونو ک‎3‎ د هايدروجن او اکسيجن گازپه مصرف رسي‎8‎ي او اوبه توليدي‎8‎ي.‏ د دوی الکترودونه دمتخلخل کاربن او د پلاتين يا سپينو زرو او يا د$ينو نوروانتقالي فلزونو کتليزاتورنو سره يو ‏$ای جوړ شوي دي چ‎3‎ دهغ‎3‎ په الکترودونو ک‎3‎ لاندې تعاملونه ترسره کي‎8‎ي:‏(7 5) - شکل د سو$يدو پيلانود:‏کتود:‏−2H ( g)+ 2O H ⎯→2HO(l)+ 2e22 −−2e + O ( g)+ 2HO ⎯→4OH222 ( g)+ O ( g)⎯→پيل:‏ H OH 22 22−7: - 7 د پيل په ولتاژ باندې د غلظت اغيزيله يو ولتا پيل ‏'خه لاس ته راغلی ولتاژ د لوم‎7‎نيو او د محصولو موادو د غلظت سره نيغ پر نيغه اړيکه لري،‏دد دې دوه کميتونو ترمن#‏ اړيکه کيداي شي د يوې معادل‎3‎ په واسطه و*ودل شي،‏ د ستندرد پيل په پام ک‎3‎ نيسو:‏+دانيل پيل )محلول غلظت د يو ‏'خه ‏!ي+2 Zn دې؛ خوکه چيرې د 1 V ک‎3‎ د دې پيل ولتاژ Cوي،د پيل ولتاژ به ‏'ومره وي؟د آيونونو د غلظت2+Znتعامل ک‎3‎ د پيل محرکه قوه د ) 1 يوازې د دی هغه حالت پورې اړه لري کوم چ‎3‎ د هر آيون غلظتسره اړيکه لري؛ نوله دې کبله دا ولتاژ يو واحد وي.‏Cu − Zn2+او Cu2+ او CuZn(s) | Zn.102|| Cu2+| Cu(sپه 25 o2+ 2+Zn ( s)+ Cu ⎯→Zn + Cu(په s.1V١٢٥

د اووم ‏'پرکي لن‎6‎يز* الکتروشيمي د کيميايي انرژي د تبديل مطالعه په بري+نايي انرژي ‏(د گالوانيک پيل)‏ او دهغه برعکس د بري+ناييانرژي تبديل په کيميايي انرژي ‏(الکتروليز)‏ ده.‏* د بري+نا نه تيروونکي ‏(عايق):‏ د هغه موادو ‏'خه عبارت دي چ‎3‎ د هغوى ‏'خه د بري+نا بهير نه شي تيريداي؛بيلگه ي‎3‎ کيداي شي رب‎7‎‏،‏ وچ لرگى،‏ تيل او نور وويلی شئ.‏* هغه جسمونه چ‎3‎ د هغوی ‏'خه د بري+نا بهيرتيري‎8‎ي ، د بري+نا تيروونکوجسمونو په نوم يادي‎8‎ي.‏* د تيروونکو هغه ډول چ‎3‎ د بري+نا بهير د ويلي کيدو په حالت او يا د ايوني محلول په ډول د ‏$ان ‏'خه تيروي،‏دا ډول تيرونکي چ‎3‎ د بري+نا بهير ته د محلول په شکل د خپل ‏$ان ‏'خه د تيريدو اجازه ورکوي،‏ د الکتروليت پهنوم يادي‎8‎ي چ‎3‎ ب‎5‎ل/‏‎3‎ ي‎3‎ ک‎5‎داى شي د مال/و،‏ ت‎5‎زابونو او القليو محلولونه وويل شي.‏* د اکسيديشن تعاملونه هغه کيميايي تعاملونو دي چ‎3‎ د تعامل کوونکو موادو ماليکولونه الکترونونه د لاسهورکوي اود هغوى مثبت چارج زياتي‎8‎يپه يو کيمياوي تعامل ک‎3‎ د ارجاع يا ريدکشن عمليه دهايدروجن نصبول دي ؛خو په عمومي ډول د مثبت چارج‏*کته کيدل او د منفي چارج لوړيدلو ته ارجاع يا ريدکشن (Reduction* کيمياوي بري+نايي پيل cell) (Electrochemistry هغه وسيله ده چ‎3‎ په هغ‎3‎ ک‎3‎ کيميايي انرژي پهبري+نايي انرژي او بري+نايي انرژي په کيميايی انرژي بدلون مومي.‏* په يوه بري+نايي ساحه ک‎3‎ د بري+نا دچارج انتقا ل دکار د سرته رسولو سره مل دی،‏ د يوې نقط‎3‎ ‏'خه ‏(د يوالکترود ‏'خه)‏ بل‎3‎ نقط‎3‎ ‏(بل الکترودنه)‏ ته د بري+نايي چارج (q) د نقلولو لپاره دکار اندازه د هغوی د دوو نقطو ترمن#‏د پوتنشيال د توپير سره نيغ تناسب لري .) د بري+نا د مقدار د واحد په تو-ه په کار وړل کي‎8‎ ي،‏ د فارادي عدد د بري+نا هغه مقداردی چ‎3‎ د يومول الکترون د چارج سره سمون لري او 96500 Cb کي‎8‎ي.‏* هغه الکترود د ستندرد الکترود په نامه يادي‎8‎ي کوم چ‎3‎ د هغه د نيمه پيل ‏!ول‎3‎ اجزاوي ستندرد او ‏!اکل‎3‎ وي.‏د يوه پيل محرکه قوه د کتود او انود د پوتنشيال د الجبري مجموع‎3‎ ‏'خه عبارت ده ‏('رنگه چ‎3‎ په جدول ک‎3‎د ورک‎7‎ شوي پوتنشيال کميت د ارجاعي معادل‎3‎ لپاره منفي دی؛ پردې بنس په انود ک‎3‎ د ارجاع په کاروړل علامهبرعکس يعن‎3‎ منفي په پام ک‎3‎ نيول شوی ده):‏0= پيل E0+ کتود E) وايي.‏0انود E* تل فارادي (Faradayد هايدروجن ستندرد الکترود عبارت د هايدروجن له ايون ‏'خه په يو مولره محلول او د هايدروجن د گاز سره په‎25‎ک‎3‎ o دی .يو اتموسفير فشار ک‎3‎ د پلاتين د فلز په شاوخوا د تودوخ‎3‎ په Cهغه ولتاژ چ‎3‎ يو پيل ي‎3‎ من%ته راوړي ، په پيل ک‎3‎ د لوم‎7‎نيو موادو اودتعامل د محصولو د مقدار ‏'خه مستقل‏(ستيکيو مترى)‏ دي؛ ‏$که د پيل ولتاژ يوازې د لوم‎7‎نيو موادو او دتعامل د محصول په ماهيت او حالت پورې ت‎7‎لىدید اووم ‏'پرکي پو*تن‎3‎- 1 هغه مواد چ‎3‎ د بري+نا بهير ور'خه نه شي تبريداي د .............. په نوم يادي‎8‎ي.‏١٢٦

الف-تيروونکي ب-نيم/‏‎7‎ي تيروونکي ج-‏ عايق د-‏ هي&‏ يو- 2 لوم‎7‎ى ډول تيرونکي:‏ د تيروونکو هغه ډول دی چ‎3‎‏:‏الف-‏ د ازادو الکترونونو لرونکي دي ب-‏ د بري+نا بهير يو شان او ملايم تيرويج-‏ الف او ب دواړه د-‏ هي&‏ يو- 3 هر ‏'ومره چ‎3‎ محلول رقيق وي په هماغه اندازه د هغه بري+نايي تيرونه ....... ده.‏الف-‏ ډيره ب-‏ ل‎8‎ه ج-‏ متوسطه د-‏ غلظت تيرونی سره اړيکه نه لري.‏- 4 کيميايي بري+نايي پيل هغه وسيله ده چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ .............. بدلون مومي.‏الف-‏ کيميايي انرژي په بري+نايي ب-‏ بري+نايي انرژي په کيمياويج-‏ الف او ب دواړه د-‏ هي&‏ يو) د نقلولو لپاره دکار اندازه يوې نقط‎3‎ ‏'خه ‏(د يو الکترود ‏'خه)‏ بل‎3‎ نقط‎3‎ ته ‏(بل الکترودته)‏د کوم فارمول په واسطه محاسبه کي‎8‎ي؟- 5 د بري+نايي چارج q)الف-‏ W = q ⋅Vب-‏ د پوتنشيال ضرب پر چارج=‏ بري+نايي کارج-‏ الف او ب دواړه د-‏ هي&‏ يو- 6 په انود ک‎3‎ کوم يو د لاندې تعاملونو ‏'خه ترسره کي‎8‎ي؟الف-‏ اکسيديشن ب-‏ ارجاع ج-‏ ريدکشن د-‏ ب او ج دواړه- 7 يو د ډيرو مهمو وسايلو ‏'خه چ‎3‎ د انرژي د زيرمه کولو لپاره په کاروړل کي‎8‎ي....ده.‏الف-‏ د کدميم-‏ نيکل بتري ب-‏ سربى ب"رى ج-‏ نيکلي د-‏ هي&‏ يو- 8 د هايدروجن ‏!اکلی الکترود ولتاژ ....... منل شوی دی.‏الف-‏ 1 ب-‏ 2 ج-‏ 4 د - 請 فر- 9 هغه پيل چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ لوم‎7‎ني مواد په پرله پسی ډول په پيل ک‎3‎ دننه شوي او د بري+نايي انرژي د من%ته راتلولامل گر$يدلي دي..............‏ په نوم يادي‎8‎ي.‏الف-‏ د سو$يدلو پيل ب-‏ سربى پيل ج-‏ وچ پيل د-‏ غلظتي پيل- 10 د يو پيل محرکه قوه عبارت له ....... دپوتنشيال الجبري مجموعی ‏'خه ده .الف-‏ انود ب-‏ کتود ج-‏ محرکه قوه د-‏ الف او ب دواړه سم دي- 11 هغه ولتاژ چ‎3‎ يو پيل ي‎3‎ من%ته راوړي د .................. مقدار د(ستخيو متري)‏ ‏'خه مستقل دی کوم چ‎3‎په پيل ک‎3‎ دی.‏الف-‏ تعامل کوونکي لوم‎7‎ني مواد ب-‏ د تعامل محصولج-‏ الف او ب دواړه د-‏ هي&‏ يوتشريحي پو*تن‎3‎- 1 په لاندې پيلونو ک‎3‎ د انود او کتود د اکسيديشن-‏ ريدکشن د تعاملونو نيمه معادل‎3‎ وليکئ.‏2 +3+Fe | Fe ( aq) || Fe ( aq)| Fe2+Ni s) | Ni ( aq) || HCl(aq)| H(2Agi(s) | Agi1+( aq) || Cl−( g) | Pt(s)( aq)| AgCl(s) | Ag(s)پر I−+اکسيدي ک‎7‎ي؛ خو Ag په Ag نه شي اکسيدي کولای،‏ دپه عوض Ag کولاي شي 2 Iريدکشن د پوتنشيال اندازه سره محاسبه ک‎7‎ئ.‏لپاره دا لاندې خواص ‏!اکل شوي دي:‏2 −- 2 د PdCl42−PdCl4A B.C.D- 3 د ‏'لور فلزو .١٢٧

د يو مولره کلوريک اسيد سره تعامل ک‎7‎ي او H ي‎3‎ ازاد ک‎7‎ی دی .2الف-‏ A او Cب-‏ کله چ‎3‎ Cد فلزونو ايوني محلولونو ک‎3‎ زيات ک‎7‎ی شي . تشکيلي‎8‎ي.‏n++ايون ارجاع او د B فلز،‏ D توليدوي.‏ د پورتنيو اطلاعاتو په پام ک‎3‎ نيولو سره سم د ‏'لور فلزونهد ارجاعي قدرت په زياتوالي ترتيب ک‎7‎ی.‏- 4 لاندې اکسيدي کوونکي موادشتون لري:‏B A.Dnج-‏ D د B1−H2O2,F2( g),Cl2,O2( g)MnO4( aq)33الف-‏ د پورتنيو اکسيدي کوونکو موادو ‏'خه کوم يو د اکسيديشن قدرت د pH پورې ت‎7‎لي دی او کوم يو ددیايونونو د اکسيديشن قدرت دpH پورې ت‎7‎لی نه دی؟ب-‏ پورتنی اکسيد کوونکي په کوم محيط د ‏(تيزابي او يا قلوي)‏ د اکسيدي کولو لوړه وړتيا لري؟ هر يو ي‎3‎ توضيحک‎7‎ئ.‏- 5 د ارجاعي موادو د ‏!اکلی پوتنشيال د جدول په پام ک‎3‎ نيولو سره،‏ د نيم/‏‎7‎يو تعاملونو لپاره رو*انه ک‎7‎ئ چ‎3‎‏:‏ارجاع کولی نه شي ، دا کوم دي؟2+ارجاع کوي؛ خو Fe پهFe+الف-‏ هغه مواد چ‎3‎ Fe پهFeارجاع کولی نه شي کوم دي؟++ب-‏ هغه مواد چ‎3‎ Fe ارجاع کوي؛ خو Fe پهFeج-‏ ايا ) Zn کولای شي چ‎3‎ Alد-‏ ايا ) O کولاي شي چ‎3‎ په تيزابي محلول ک‎3‎ + Mn تبديل ک‎7‎ي؟2- 6 د لاندې پيلونو ولتاژ محاسبه ک‎7‎ئ.‏2MnO په ( aq)3+تعويض ک‎7‎ي؟2 3+په Fe(s(2g2+2+−3Zn|الف-‏ molar) Zn (1molar) || Fe (1⋅ 10−Cu s) | CuCl (1,2 molar) || Cl (2,4molar)Cl (1atm)Pt(ب-‏ )- 7 د لاندې ‏$ان/‏‎7‎تيا لرونک‎3‎ پيلpH به ‏'ومره وې ؟ که چ‎5‎ري ولتاژ ي‎3‎ ‎0‎وي.38V( s2 22+Fe s) | Fe (0,67molar) || H | H (1,4 atm)| Pt(2+به ‏'ومره وي؟ کوم چ‎3‎ د هغه K او مرکبo_ 9 د لاندې ‏$ان/‏‎7‎تيايی لرونکي گالوانيک پيل Esp= 1.4⋅10−5++Ag( s) | Ag ( Ag SO ) || Ag (0,125molar) | Ag(s)2 4 ( SolutionAgSO وې:‏4- 10 زده کوونکي په اوبو ک‎3‎ د PbSO د حل کولو د پايلو له لاسته راوړلو لپاره،‏ پيل د لاندې ‏$ان/‏‎7‎تياو په لرلو4سره جوړوي کوم چ‎3‎ د تودوخ‎3‎ په ‎25‎ك‎3‎ C د هغه ولتاژ o, 546 دي:‏o2−−Pb(s) | PbSO ( s) | SO (0,05molar) || Cl (1molar) | AgCl(s) | Ag(s)4 4- 11 يو پيل د هايدروجن دوه الکتروده لری چ‎3‎ د هايدروجن د ايونونو غلظت H025 مولره دی،‏ د پيل پوتنشيال لاس ته راوړئ.‏10 − +) ( په انود ک‎3‎کتود .0مولره او په8١٢٨

اتم ‏'پرکىالکتروليزد بري+نا په واسطه د يو مرکب د ‏!و!ه کيدلو عمليه د الکتروليز په نوم يادي‎8‎ي،‏ په دى عملي‎3‎ ک‎3‎ کيمياي‎3‎ انرژيپه بري+نايي انرژي بدلون مومي.‏ په دى هکله پو*تنه کي‎8‎ي چ‎3‎ کوم وسايط کولاى شي پورتن‎9‎ عمليه ترسرهک‎7‎ي؟ الکتروليتيکي پيلونه ‏'ه شى دي؟د الکتروليز تعاملونه کوم ډول تعاملونه دي؟ په کومو برخو ک‎3‎ کيداي شي چ‎3‎ د الکتروليز تعاملونو ‏'خه‏-"ه واخستل شي؟ د الکتروليز مقداري قانون کوم مطلبونه را زده کوي؟ د دې ‏'پرکي په مطالع‎3‎ به وکولايشئ چ‎3‎ پورتنيو پو*تنو او هغوې ته ورته پو*تنو ته ‏$واب ورک‎7‎ئ.‏١٢٩

:1 - 8 الکتروليتيکي پيلونههغه پيل چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ بري+نايي انرژي په کيميايي انرژي بدلي‎8‎ي،‏ د الکتروليزو لو ‏*ي پيل په نوم يادي‎8‎ي.‏ دبري+نا د بهير په واسطه د يو مرکب د ‏!و!ه کيدو عمليه د الکتروليز په نوم يادي‎8‎ي،‏ په دې عملي‎3‎ ک‎3‎ کيمياييانرژۍ په بري+نايي انرژۍ بدلي‎8‎ي.‏که چيرې د آيوني مرکب دويلي شوي حالت ‏'خه او يا د يو الکتروليت محلول ‏'خه د بري+نا بهيرتير ک‎7‎اىشي،‏ يو کيميايي بدلون ليدل کي‎8‎ي چ‎3‎ د الکتروليز په نوم يادي‎8‎ي.‏ د الکتروليزو ډول دستگاه شتونلري چ‎3‎ د حجرې د الکتروليز د پيلونو ) ‏'خه عبارت دي،‏ په دي پيلونو ک‎3‎د باندينيو سرچينو ‏'خه د بري+نايي انرژي د برابرولو په واسطه،‏ کيميايي تعامل تر سره کي‎8‎ي؛ ‏ِد بيلگ‎3‎ پهډول:‏ د دانيل پيل په پام ک‎3‎ نيسو:‏Zn(s) | Zn2+|| Cu2+| Cu(s)( ElectrolyticCellپه ‏!اکلي حالت ک‎3‎ ددې پيلونو ولتاژ ‎1‎دی چ‎3‎ الکترونونه د باندني مدار له لارې ‏(باندني ترکيب‏'خه)‏ جستي الکترود ‏(انود)‏ ‏'خه مسي الکترود(‏ کتود)‏ ته بهير لري.‏ په پايله ک‎3‎ په خپل سر تعامل تر سرهکي‎8‎ي:‏Zn(s)+ Cu2+( aq)⎯⎯→Cu(s)+ Zn←⎯⎯2+( aq).10Vکه چيرې دبري+نا بهير په ‎1‎ولتاژ سره په باندن‎9‎ لارې د دانيل د پيل په دوره ک‎3‎ په مخالف لوري واردک‎7‎ل شي؛ نو'رنگه چ‎3‎ د پيل ولتاژ ‎1‎دى اود مخالف جريان ‏'خه ډير زيات دى،‏ په خپل سر تعاملتر سره کي‎8‎ي اوالکترونونه به د جست د الکترود ‏'خه د مس الکترود ته بهير ومومي؛ که دباندني مؤلد ولتاژوې،‏ نو د الکترودونو تعادل به برابر وي او په عمومي ډول په دواړو لورو به تعاملونه يو شان ترسره شيچ‎3‎ دا ميخانيکيت د پوتنسيو مترۍ د عمل د ولتاژ اندازه کولو لپاره دی:‏.10V2+−Zn(s)⎯← ⎯→⎯⎯Zn ( aq)+ 2e2 −Cu + 2e⎯←⎯→⎯⎯Cu(s)2+2+Zn ( s)+ Cu ( aq)⎯⎯→Zn( aq)+ Cu(s).09V1.10Vد جست په الکترود ک‎3‎ تعامل:‏په پيل ک‎3‎+د مس په الکترود ک‎3‎ تعامل :←⎯⎯که چ‎5‎رې د باندني مؤلد ولتاژ په مخالف لوري ک‎3‎ د 1 V ‏'خه ‏(د بيلگ‎3‎ په ډول ‎1‎ته)‏ لوړ ک‎7‎و،‏الکترونونه د جست د الکترود د لور'خه بهير مومي ، دا الکترود د کتود په شکل ‏$ان ‏*کاره او په عينوخت ک‎3‎ الکترونونه د مسي الکترود ‏'خه ‏$ي او دا لکترود د انود ب‎2‎ه ‏$انته غوره کوي،‏ دا ډول پيل دالکتروليز حجرې د پيل په نوم يادي‎8‎ي چ‎3‎ تر سره شوې تعاملونه د الکتروليز د حجرې په پيل ک‎3‎ په لاندېډول دي:‏په پيل ک‎3‎‏:‏کتود:‏.2V2+←⎯→⎯⎯Zn ( aq)+.1Zn(s)⎯2eCu2+−+ 2e⎯←⎯→⎯⎯Cu(s)انود :2+2+Zn ( s)+ Cu ( aq)⎯⎯→Zn( aq)+ Cu(s)←⎯⎯−١٣٠

په عملي تو-ه کيداى شي چ‎3‎ دپورتنيو توضيحاتو سره سم،‏ هرگالواني پيل دالکتروليز حجرې په پيل بدلونومومي.‏ د تعاملونو د رو*انتيا لپاره په گالوانيکاو الکتروليز حجرو پيل ک‎3‎ کيداي شي لوم‎7‎نيمواد او دهغه محصول د اوبو دوو سرچينو نيمډک لو*ى د(‏‎8‎ - 1) شکل سره سم په پام کىونيول شي ؛ داسى چ‎3‎ ددې لو*و'خه يو ي‎3‎ پهلوړه سطحه يو له بل ‏'خه شتون ولري چ‎3‎ دلتهد اوبو سيفون من%ته راغلى او اوبه به په خپل سرد A له لوړي سرچين‎3‎ ‏'خه د B ‏!ي"‏‎3‎ سرچين‎3‎ته بهيرو مومي ؛که چ‎5‎رې وغوارو چ‎3‎ اوبه دB د سرچين‎3‎ ‏'خه د A سرچين‎3‎ ته بيرته بهيرومومي،‏ اړتياده چ‎3‎ د يو پمپ ‏'خه گ"ه واخلو؛oCخو که دپمپ ک‎7‎نه ودري‎8‎ې،‏ اوبه به بيرته د A سرچين‎3‎ ‏'خه د B سرچين‎3‎ ته بهير ومومي:‏د الکتروليز د عمل پر بنس عنصرونه او کيميايي مواد لاس ته راوړل کي‎8‎ي.‏2: - 8 د ويل‎3‎ شوی خوړو د مالگى الکتروليزتودوخه ک‎3‎ د خوړو د مالگى بلوري شبکه په ويل‎3‎ کيدوپيل کوي او ددې عملي‎3‎ تر پايه پورېتودوخه ثابته پات‎3‎ کي‎8‎ي.‏ ويل‎3‎ شوى سوديم کلورايد د بري+نا بهير ته په ‏*ه تو-ه د تيريدو اجازت ورکوي اوکه چيري په يو فلزي لو*ي ک‎3‎ کاربني الکترود دانود په تو-ه ‏$اى په ‏$اى شي اود لو*ي د فلز ‏'خه دکتود په تو-ه کار واخ‎5‎ستل شي ؛که د هغوې په من#‏ ک‎3‎ ويل‎3‎ شوې مالگه ‏$اى پر ‏$اى شي،‏ انود او کتودد بري+نا د بهيرپه سرچين‎3‎ پورې وت‎7‎ل+( Na( Cl−په 800شي،‏ د سوديم ايون ) کتود ته اود کلورايد آيون ) انود ته ‏$ي،‏ دسوديم آيونونه د لو*ي فلزي ديوال کتود‏'خه الکترون تر لاسه اود سوديم پهاتومونو بدلون مومي چ‎3‎ په جرقه ي‎3‎ ب‎2‎هپه زي‎7‎و وړان/و ليدل کي‎8‎ي اودا وړان/‏‎3‎د سوديم او اکسيجن له تعامل ‏'خهمن#‏ ته را$ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ د ويل‎3‎شوی خوړو د مالگ‎3‎ د الکتروليز ‏'خهo C‏'ه نا'ه 800 تودوخه ‏،د کلورينگاز اود سوديم فلز د لاندې معادل‎3‎ سرهسم لاسته را$ي:‏په انود ک‎3‎ تعامل:‏ ⎯2Cl ⎯→ Cl ( g)+ 2e( Oxidation )2١٣١(8 ‎1‎‏)شکل - د گالوانيک او الکتروليز د حجرې پيل د عمل سببه د اوبو ددوولو*و سره دارتفاع اختلاف له لرلو(8 2) - شکل د ويل‎3‎ شوی خوړو د مالگ‎3‎ د الکتروليز حجره ‏*يي

١٣٢−2Na+ 2e⎯→2Na(l)Reductionپه کتود ک‎3‎ تعامل : +تعامل د الکتروليز په حجره ک‎3‎‏:‏ ⎯2 - 8 شکل د مالگ‎3‎ الکتروليز را*ي‎3‎‏.‏3: - 8 په اوبلن محيط ک‎3‎ د الکتروليز تعاملونه:‏د الکتروليز عمليه له اوبو ‏'خه پرته محيط او په اوبلن محيط ک‎3‎ توپير لري؛ ‏$که د اوبو د Hايونونو شتون کيداى شي په کتود او انود ک‎3‎ لاندې تعاملونه ترسره ک‎7‎ي:‏تيزابي محيط ک‎3‎ : Hقلوي يا خنثی محيط ک‎3‎‏:‏ Hکه چيرې د فلز ايونونه ) ارجاع شي:‏− +او OH2+ ne2 ( )800 0 CNaCl s ⎯→2Na(l)+ Cl ( g )2+ −02 + 2e⎯→H ( g)E = 02−−0O + 2e⎯→H ( g)+ 2OHE = 0.82772 2n+( M⎯→Mn(s)دM n +−دفلزي آيونونو پوتنشيال په تيزابي محيط ک‎3‎ د 請 فر ‏'خه ډير لوړ دی او په قلوي يا خنثي محيط ک‎3‎‏'خه ډيره لوړه وي؛ نو دلته مناسب عمل هغه دى چ‎3‎ اوبه بايد د دوو لاندې تعاملونو سره سم‏!و!ه ش‎3‎ ‏(په انود ک‎3‎‏):‏+تيزابي محيط:‏−په القلی يا خنثی محيط ک‎3‎‏:‏که چ‎5‎رې انيون− ‏'خه ‏!ي وي؛ نواوپه قلوي يا خنثى محيط ک‎3‎ له د هغه پوتنشيال په تيزابي محيط ک‎3‎ V د هغوى پر$ای اوبه تجزيه کي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ که چيرې د پوتاشيم نايتريت محلول الکتروليز شي،‏ دهايدروليز محصول ي‎3‎ هايدروجن او اکسيجن دي؛ ‏'رنگه چ‎3‎ په لاندې معادل‎3‎ ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي،‏ اوبه پهکتود ک‎3‎ ارجاع او په انود ک‎3‎ اکسيدي کي‎8‎ي:‏Hپه کتود ک‎3‎ 2242−H O ⎯→O + 4H+ 4eE = 1. 23V2 Ox−OH ⎯→2HO + O + 4eE = 0. 4V2 Ox( X n − ⎯→X + ne)−n اکسيدي شي:‏( X )0.4V−1.32222O(l)→2H( g)+ 4OH( aq)− 0.83Vپه انود ک‎3‎ اوبه اکسيدي کي‎8‎ي:‏که چيرې د تيزاب-‏ قلوي ‏*ودونکو'خهدانود او کتود په شاوخوا ک‎3‎ گ"ه واخيستلشي،‏ د رنگ بدلونونه را*يي چ‎3‎ د انودپه شاوخوا محلول تيزابي اود کتود پهشاوخوا ک‎3‎ محلول قلوي دى:‏په يو ‏!اکلي وخت ک‎3‎ مصرف شويالکترونونه د توليد شوو الکترونونو سرهمساوي کي‎8‎ي؛ نو په دې 請 ورت ک‎3‎ دارجاعي تعامل ترسره کي‎8‎ي چ‎3‎ په کتودک‎3‎ د اکسيديشن تعامل ترسره او دوه+2H O(l)⎯→O ( g)+ 4H( aq)+ 422e−(8 3) - شکل د اوبو الکتروليز ‏*يي

−‏$لي د انود د تعامل ‏'خه ډير دي:‏په کتود ک‎3‎ +په انود2د اوبو د الکتروليز د دوو نيمو تعاملونو ‏!ولنيزه معادله په لاندې ډول ده:‏−−4HO(l)4e⎯→2H( g)+ OH ( aq)2 2+2H O(l)⎯→O ( g)+ 4H( aq)+ 42e{ H O}+−6H O(l)⎯→2H( g)+ O ( g)+ 4H( aq)+ 4OH( aq)42 222‏'رنگه چ‎3‎ ليدل کي‎8‎ي،‏ د هايدروجن د پروتونونو او د هايدروکسايد د انيونونو شمير مساوي دی چ‎3‎ يو له بلسره يو ‏$اى او اوبه جوړوي،‏ د اوبو د هايدروليز عمومي معادله په لاندې ډول ده:‏22H O(l)⎯→2H( g)+ O ( g)2 2− +دلته به پو*تنه من#‏ ته راشي چ‎3‎ د پوتاشيم نايتريت ون‎6‎ه په دې تعامل ک‎3‎ ‏'ه ده؟ ‏$که چ‎3‎ د K په او NOآيونونو ک‎3‎ کوم بدلون نه ليدل کي‎8‎ي.‏ د يادولو وړ ده دا چ‎3‎ د اوبو په جوړ*ت ک‎3‎ د اکسيجن او هايدروجنتعامل يو په خپل سر بهير او اکزوترميک تعامل دی،‏ نو له دې کبله د سو$يدو په حجره ک‎3‎ د بري+نا د توليدلپاره د هغه ‏'خه گ"‏ᄁ اخستل کي‎8‎ي؛ خو د هغه رجعي تعامل په خپل سر نه ترسره کي‎8‎ي چ‎3‎ د الکتروليز پهواسطه ترسره کيدی شي:‏3−−04H O(l)+ 4e⎯→2H( g)+ OH ( aq)ε = 0. 83V−2 2+− 0O(l)⎯→O ( g)+ 4H( aq)+ 4e− ε = −2 22H 1. 23V02H O(l)⎯→2H( g)+ O ( g)ε = 2. 06V−2 2210 −پام وک‎7‎ئپورتن‎9‎ پوتنشيالونه په دې فرضي‎3‎ لاس ته راغلي چ‎3‎ انود په تيزابي يو مولره او کتودپه القلي يو مولره محلول7ک‎3‎ شتون لري(‏ په خالصو اوبو ک‎3‎ ] [ ] ‏]دي)‏ د حجرې د پوتنشيال وروستی محصولدی.‏په عمل ک‎3‎‏،‏ که چيرې د دې حجرې پلاتيني الکترودونه د ‎6Vب"رۍ سره وت‎7‎ل شي،‏ بيا هم هي&‏ تعامل نهترسره کي‎8‎ي ؛$که خالص‎3‎ اوبه ډيرى ل‎8‎ې په ايونونو ‏!و!ه کي‎8‎ي او نه شي کولاى چ‎3‎ د بري+نا بهير له ‏$انه‏'خه تير ک‎7‎ي چ‎3‎ د اوبو ارجاع،‏ اکسيديشن ته کافي وي؛ د دې ‏'خه پايله اخيستل کي‎8‎ي چ‎3‎ د پوتاشيمنايتريت مالگ‎3‎ په دې الکتروليز ك‎3‎ هم اړونده رول او ‏!اکلی دنده په غاړه لري.‏پوتاشيم نايتريت مالگه ‏(او يا کوم بل الکتروليت)‏ د الکترودونو په شاوخوا محلول د چارجونو د خنثى ساتلودنده په غاړه لري.‏ که چيرِې فرض ک‎7‎و که KNO شتون نه لري؛ خو الکتروليز سرته رسي‎8‎ي ؛نو د انود په3+شاوخوا له H او د کتود شاوخوا د OH ‏'خه ډکه ده،‏ نور آيونونه د انوداو کتود په شاوخوا ک‎3‎ شتون نه لريچ‎3‎ د اوبو الکتروليزنه ترسره کي‎8‎ي.‏+کله چ‎3‎ KNO په اوبو ک‎3‎ حل شي؛ نو د K آيونونه د کتود په لور حرکت کوي او هلته د اوبو د الکتروليز3‏'خه حا 請 ل شو د OHآيونونو سره مخلوط کي‎8‎ي.‏ د NO آيونونه هم د انود په لورحرکت کوي اوداوبو د+الکتروليز ‏'خه د حا 請 ل شوي H آيونونو سره مخلوط کي‎8‎ي،‏ نو پر دی بنس په هرې شيبه او دمحلول هرهسيمه ک‎3‎ دمثبت او منفي چارجونو مساوی کميتونه شتون لري.‏ په اوبلن محلولونو ک‎3‎ د الکتروليز د تعاملونوH+ = OH−=−3−−− 2.67V١٣٣انودجمعکتود

د پايلو وړاندوينه ستونزمنه ده؛ ‏$که هغه تعاملونه چ‎3‎ د الکترودونو په سطحی ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ي پيچلي دي،‏ په‏$ان/‏‎7‎ي تو-ه د هايدروجن او آ کسيجن په من#‏ ته راتلوک‎3‎ زيات‎3‎ پيچلتيا لرونک‎3‎ دي چ‎3‎ د خوړو د مالگ‎3‎د محلول دالکتروليز د ‏'ي‎7‎ن‎3‎ په مبحث ک‎3‎ به په دې هکله معلومات وړاندی ش‎3‎‏:‏: 4 - 8 د خوړو د مالگ‎3‎ الکتروليزد خوړو د مالگ‎3‎ دالکتروليز په بهير ک‎3‎ په انود ک‎3‎ دوو لاندې اکسيديشني تعاملونو امکان شته:‏+2H O(l)⎯→4H( aq)+ O ( g)+ 422−−2Cl ( aq)⎯→Cl ( g)+ 2e2e−−دا چ‎3‎ د اوبو د اکسيديشني تعامل د ترمو ديناميک لهنظره د Clپه نسبت په اسان‎9‎ سره ترسره کي‎8‎ي چ‎3‎بايد اکسيجن توليد شي،‏ خو ددي پر خلاف دکلورينماليکولونه توليد او ازادي‎8‎ي؛ ‏$که دالکترودونو تعاملونهډير زيات پيچلي دي:‏−2Cl( aq)2HO2( l )⎯→⎯→Cl2( g )+4 H+ 2e( aq)−+ Ooxidation2 ( g )−+ 4eReduction(8 4) - د خوړو د مالگ‎3‎ د الکتروليز پيلفعاليتCu(NOدا 3 لکتروليز تعامل د محصول)2د پوتاشيم نايتريت او خوړو د مالگ‎3‎ د الکتروليز د پايلو په استفاده سره دوړاندوينه وک‎7‎ئ او د حجرې تعامل ي‎3‎ وليکئ.‏5-8: د سلفوريک اسيد د محلول الکتروليزد الکتروليز دستگاه د لاندې شکل سره سمه برابره ک‎7‎ئ،‏ د سلفوريک اسيد دمحلول په کومک د محلولpH د يو سره مساوي ک‎7‎ئ،‏ په دې محلول ک‎3‎ دوه پلاتيني الکترودونه ور دننه او د بري+نا سرچيني اوV ب"رۍ سره وت‎7‎ئ،‏ په دې 請 ورت ک‎3‎ به د انود او کتود په شاوخوا د گازونو پوکا‎31‎ وو$ي؛ کله چ‎3‎په کافى اندازه گازونه را!ول شي؛ نو د پوتاشيم نايتريتاو خوړو د مالگ‎3‎ د الکتروليز د پايلو په استفاده سرهد ا لکتروليز تعامل د محصول وړاندوينه وک‎7‎ئ او دحجرې تعامل ي‎3‎ وليکئ.‏و به ليدل شي چ‎3‎ په کتود ک‎3‎ د انود په نسبت دوه چندهگاز را!ول شوى دې،‏ که چيرې د اورل/يت نيم/‏‎7‎یسو$يدلى لر-ی د کتود لورې ته ورنژدې ک‎7‎و،‏ بيرتهبه رو*انه شي؛ پر دي بنس په کتود ک‎3‎ ‏!ول شوی گازهايدروجن او په انود ک‎3‎ ‏!ول شوی گاز اکسيجن دی.‏ (8 - 5) شکل د سلفوريک اسيد د اوبلن محلول د الکتروليز دستگاه ‏*يييا 6١٣٤

په دستگاه ک‎3‎ سرته رسيدلي تعاملونه په لاندې ډول دي:‏د سلفوريک اسيد ‏!و!ه کيدل:‏−H SO + H O ⎯→HSO + H O2 4 23−+HSO + H O ⎯→SO + H O4242−43+د هايدروجن د گاز د ‏!وليدلو لامل د هايدرونيم د ايون د ارجاع پورې ت‎7‎لى دی.‏په کتود ک‎3‎ تعامل:‏+2H H O + H ( 1−O + 2e⎯→2322په پورتني تعامل ک‎3‎ الکترونونه د بري+نا د مؤلد په واسطه برابري‎8‎ي.‏په انود ک‎3‎ د اوبو هر ماليکول دوه الکترونونه له لاسه ورکوي او تجزيه کي‎8‎ي:‏12+ −3H O ⎯→O + 2HO + 2e(22 23په هره ثانيه ک‎3‎ په انود ک‎3‎ د توليد شوو الکترونونو شمير د مصرف شوو الکترونونو د شمير سره مساوي دى‏(دا الکترونونه د سرکيت په وسيله پيل ته ورننوتلي دي او هلته رجعي تعامل سرته رسيدلی دی).‏د (1) او (2) تعاملونو د الجبري جمعي حا 請 ل په لاندې ډول دى:‏1H2O⎯ ⎯→ O2( g)↑ + H2(g)↑22−پورتنى تعامل ان‎6‎وترميک دى چ‎3‎ د تعامل د اړتيا وړ انرژي د بري+نا دمؤلد په واسطه برابري‎8‎ي . په دې محلول ک‎3‎ د اوبو،‏ اواو آيونونه هم توليدي‎8‎ي:‏هايدرونيم د آيون سربيره دالف-‏ ارجاع کيدونکي چ‎3‎ کولاي شي په تيزابي محيط ک‎3‎ ارجاع شي:‏2په تيزابي محيط ک‎3‎ د اوبو او اکسيجن جوړه : =د سلفي او باى سلفي د ايونونو جوړه:‏ب-‏ اکسيدي شوي چ‎3‎ کولاي شي په کتود ک‎3‎ ارجاع شي:‏د سلفرډاى اکسايد اود سلفي د ايون جوړه:‏د هايدروجن او هايدرونيم د ايون جوړه:‏دکيمياوي تعاملونو په واسطه ممکن د سلفي آيونونه په سلفر ډاى اکسايد بدلون ومومي؛ خودا تعامل د سلفوريک اسيد پهاوبلن محلول او د الکتروليز په حجره ک‎3‎ تر سره کيدای نه شي او په عمل ک‎3‎ د امکان وړ نه دي؛ پر دې بنس په کتودک‎3‎يوازي د هايدرونيم آيون ارجاع کيدل ترسره کي‎8‎ي .د انودو تعاملونو په اړه د جوړو پوتنشيالونو د هغوى د لوړو قيمتونو سره سم په لاندي تو-ه ليکو او سره ي‎3‎ پرتله کوو:‏S O2 82−2−← SO 2.01V4← H O 1.23V2S2O 8OE 1. 23VH O2 2−S O2 8E = 2. 01V−SO42−SO4 = 0,171VSO2+H O3E = 0, 01VH2HSO , SO42− 2−4د ا کسيدې امکان شتهO2H O+3F→ H 0.01V2د پورتنيو کميتونو ‏'خه پايله لاس ته را$ي چ‎3‎ اوبه د ‎1‎پوتنشيال لرلو سره د SO د ايونونو په نسبت چ"ک اکسيديکي‎8‎ي او عملاً‏ هم ليدل کي‎8‎ي چ‎3‎ په انود ک‎3‎ 請 عودکوي؛ پر دې بنس ويلى شو چ‎3‎ په انود ک‎3‎ هغه مواد اکسيدي کي‎8‎ي کومچ‎3‎ پوتنشيال ي‎3‎ ‏!ي وي.‏2 −4.23Vارجاع کيدونکی١٣٥

)لوم‎7‎ي فعاليتد آيونونو د ‏-ر$يدني ازماي+ت:‏ د دې لپاره چ‎3‎ د ايونونو حرکت د الکتروليز په عملي‎3‎ ک‎3‎ وليدلى شو،‏ بايد د رنگهايونونو'خه گ"ه واخلو.‏الف-‏ پوتاشيم پر منگناټ KMnOد لاندې شکل سره سم سامان او لوازم برابر ک‎7‎ئ.‏(4)د پنس په واسطه پوتاشيم پرمنگناټ ‏'و بلوره د فلتر د لوند كاغذ په من#‏ ك‎3‎ کي‎8‎دئ او د بري+نا بهير د ‎20‎دقيقوپورې د هغه ‏'خه تير ک‎7‎ئ.(د پوتاشيم آيونونه ب‎3‎ رنگه اود پرمنگناټ ايونونه ارغواني دي)‏کوم بدلونونه به د کاغذ په مخ وليدلى شئ؟ اود منگان ايونونه به د کوم الکترود په لور لاړ شي؟‏'ه فکر کوئ!؟ د منگنات آيونونه د منفي چارج لرونکي دي او يا دا چ‎3‎ د مثبت چارج لرونکي به وي؟ولي؟ب - مس کرومايت د CuCrد لاندې شکل سره سمه دستگاه تياره ک‎7‎ئ،‏ د دستگاه ‏'خه د بري+نا بهير تير ک‎7‎ئ چ‎3‎ تر ‏'و تاسی وکولی شئ د( O 2 4د چاڼ لوند کاغذ د ‏*ي+‏‎3‎ پرمخ باندېابي رنگ اود کرومات ايونونه ژي‎7‎ رنگ لري.‏الکترودونو نژدې خواو ک‎3‎ رنگونه وگورئ.‏ ‏(د مس آيونونه- 1 په انود ک‎3‎ به کوم رنگ ووينئ؟- 2 په کتود ک‎3‎ په کوم رنگ و گورئ؟- 3 کوم آيونونه به کتود ک‎3‎ جذب کي‎8‎ي؟١٣٦

دويم فعاليتسرکيت دلاندې شکل سره سم جوړک‎7‎ئ،‏ داتجربه دې زده کوونکي په خپله سرته ورسوي.‏- 1 د الکترودونو په شاوخوا ک‎3‎ کوم مواد را!ولي‎8‎ي؟- 2 دکتود له لاري آزاد شوى گاز د لوند لتمس کاغذ په واسطه ازماي+ت ک‎7‎ئ.‏د پيژندن‎3‎ وروسته د بري+نا بهير ودروئ.‏- د لتمس په کاغذ ک‎3‎ به ‏'ه پي(‏ شي؟- کوم گاز به ازاد شي؟دالکتروليز د لو*ي منفي الکترود و باسئ او د دې الکترود سطح‎3‎ ته و-ورئ،‏ د دې سطح‎3‎ درنگ د بدلونلامل ‏'ه شى دی؟كاربنى الكترودد مس II كلورايد محلولد ل"مس كاغذ6: - 8 ملمع کول اود ‏$مک‎3‎ لاندې د فلزي کتودونو ساتلد ولتا د پيل د استعمال د$ايونو ‏'خه يو هم د نفتو او گازو د لولو اود نوروفلزي ز‎4‎رمو ساتل دي چ‎3‎ د اوسپن‎3‎او فولادو ‏'خه جوړ ې شوي دي.‏د هوا د اکسيجن ماليکولونه د لنده بل په مرسته د اوسپن‎3‎ د اکسيديشن او د زنگ وهلولامل ‏-ر$ي چ‎3‎دتعامل معادل‎3‎ ي‎3‎ دادي:‏−−O ( g)+ 2HO(l)+ 4e⎯→4HO( aq)2 22+−Fe(s)⎯→Fe ( aq)+ 2e4Fe ( OH)+ O ( g)⎯→FeO ⋅ H O(s)+ 2HO(l2 22 3 22)د پورتنيو معادلو ‏'خه پايله اخيستل کي‎8‎ي چ‎3‎ اوسپنه اکسيدي شوې او د هغ‎3‎ الکترونونه د ارجاعي تعامللامل گر$يدلي دي.‏د ‏$مک‎3‎ لاندې نلونو اونورو فلزی اجسامو د زنگ وهلو د مخنيوي لپاره له هعو فلزو ‏'خه چ‎3‎ د ارجاعکولو خا 請 يت ي‎3‎ د اوسپن‎3‎ ‏'خه ډير زيات وي ‏(د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ )، Mg گ"ه اخيستل کي‎8‎ي او د ولتا يو پيلچ‎3‎ په هغه ک‎3‎ د مگنيزيم ميله د انود او د اوسپن‎3‎ لوله د کتود دنده ترسره کوي،‏ په دې پيل ک‎3‎ لندي خاورېد الکتروليت رول يا د مالگ‎3‎ د پُل رول لوبوي چ‎3‎ د لاندې تعامل سره سم،‏ مگنيزيم د اوسپن‎3‎ په عوض١٣٧

اکسيدي او د اوسپن‎3‎ د فلزي نلونو له زنگ وهلو ‏'خه مخنيوي کي‎8‎ي.‏په انود ک‎3‎ تعامل 2په کتود ک‎3‎ تعامل +د وخت په تيريدو سره د مگنيزيم فلزي ميله په مصرفرسي‎8‎ي چ‎3‎ بايد د مگنيزيم بله ميله د هغ‎3‎ ‏$اى ونيسي،‏ دفلزونو د ساتلو بله لاره د نوروفلزونو په واسطه د فلزونو ملمعکول دی،‏ په دې طريقه هغه فلز چ‎3‎ ملمع کي‎8‎ي د کتودپهحيث په کاروړل کي‎8‎ي او د انود په حيث له بل فلز ‏'خهکار اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي چ‎3‎ الکتروليت محلول مالگه ک‎3‎ همدهمدې فلز دمال/‏‎3‎ ‏'خه گ"ه اخستل کي‎8‎ي .Mg(s)2−−O ( g)2HO(l)+ 4e⎯→4HO( aq)2 2+−+ ⎯→Mg ( aq)+ e: 7 - 8 د الکتروليز مقدارې قانون ياد فارادي قانونپه دې مبحث ک‎3‎ غواړو الکتروليتي تعاملونه د ستيکيو متريله نظره و'ي‎7‎وِ‏ ؛يعن‎3‎ غواړو پوه شو چ‎3‎ ‏'ه اندازه کيمياييبدلونونه د بري+نا بهير اغيز په ‏!اکل‎3‎ موده ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي؛په پام ک‎3‎ نيسو چ‎3‎ د CuSOد محلول د الکتروليز لپاره42+بايد Cu ته دوه الکترونه ورکول شي تر ‏'و چ‎3‎ د مسوعنصر حا 請 ل او په کتود ک‎3‎ رسوب وک‎7‎ي.‏ دلته دپام وړمساله د واحد قانون رامن%ته کول دي کوم چ‎3‎ هغه ضروريد کتيون ‏!اکلى مقدار او نور2+بري+نا و!اکلى شي چ‎3‎ د Cuالکتروليتونه الکتروليز ک‎7‎ ي:‏= 2 t1Q = i ⋅δt∫tQ iδ t Q = i (.t 2− t )1د لتهQ کولمب دی چ‎3‎ = کي‎8‎ي.‏په يو الکترود ک‎3‎ په لاندې ب‎2‎ه تعامل ‏*ودل کي‎8‎ې:‏Oxidation + ne−⎯→Re ductionColomb Am.Secپورتن‎9‎ تعامل چ‎3‎ د يو مول د(يو آيون)‏ اکسيدانت مادې د تبديليدلو لپاره په يو مول ‏(آيون)‏ ارجاع کيدونکیمادې ته neالکترونونه ضرورت دي،‏ که چيرې د بري+نا يوه توليدونک‎3‎ دستگاه په کتود ک‎3‎ neالکترونونهيو آيون او يو مول اکسيدانت ته ورک‎7‎ي،‏ يو آيون او يا يو مول ارجاع شوې ماده تشکيلي‎8‎ي؛ پردې بنس دالکترونونو لازم شمير د يو مول اکسيدانت مادې د تبديلولو لاره د nNسره مساوي ده؛ نو د الکترونونو شمير−−(8 6) - شکل د ‏$مک‎3‎ لاندې د يو اوسپنيز ‏!ابک کتودي حفاظت ‏*ييوروسته د ملمعه مخک‎3‎ د ملمعه١٣٨

23⋅6.02⋅10 n دى.‏Cbe دی؛ نو د بري+نا اندازه په لاندې ډول په لاس را$ي:‏23−19Q = n NA⋅e= n ⋅6,02⋅10⋅1,602⋅10Cb = n ⋅96500Cb1.602⋅10‏'رنگه چ‎3‎ =−19د يو مول (mol) ارجاع شوې مادې د تشکيليدو لپارهnFبري+نا ته اړتيا ده،‏ نو د P گرام لپاره ‏'ومره بري+ناضروري ده؟1moI−P −nFQnF.PQ =mol8-8: خالص کول ، استخراج او د فلزونو توليدد کاني تي‎8‎و ‏'خه د فلزونو استخراجول يو ارجاعي تعامل دى،‏ فلزونه په طبيعت ک‎3‎ د آ کسيجن سره ميللري چ‎3‎ تر وروستی اندارې پورې دخپل اکسيديشن نمبر لوړ او اکسيدي شي،‏ د فلزونو د ارجاع لپاره کيدايشي چ‎3‎ د الکتروليز دروش ‏'خه گ"ه واخ‎5‎ستل شي.‏د الکترو کيميايي تخليص ‏(خالص جوړونه)‏ ‏'خه غو*تنه د هغو عنصرونو ايستل دي چ‎3‎ دنا خالصوموادو پهنامه په فلزونو ک‎3‎ شتون لري،‏ نا خالص موادچ‎3‎ فلز هم په هغوی ک‎3‎ شته،‏ په انود ک‎3‎ اي+ودل کي‎8‎ي،‏ د الکتروليزد عملي‎3‎ په سرته رسولو نا خالص مواد د کوچنيو ذرو يا د آيونونو په ب‎2‎ه په الکتروليت محلول ک‎3‎ وردننه کي‎8‎ياو هغه فلز چ‎3‎ دهغه خالصيت ي‎3‎ غو*تنه ده،‏ د هغه کتود د پاسه رسوب کوي او ن+لي چ‎3‎ دغو*تونکي فلزسره يوشان دی،‏ په ننن‎9‎ پي‎7‎ۍک‎3‎ ډير فلزونه؛لکه مس،‏ قلعي،‏ سرب،‏ نيکل،‏ المونيم اونور په دې لاره خالص کي‎8‎ي؛د بيلگ‎3‎ پهډول:‏ د مس د لاس ته راوړلو لپاره د دې کانيناخالصی ‏!و!‏‎3‎ دانود په ب‎2‎ه په کار وړي او کتودله خالص مس ‏'خه جوړ وي،‏ همدارن/هد الکتروليت په حيث دکاپرسلفي تيزابيمحلول ‏'خه کاراخ‎5‎ستل کي‎8‎ي:‏(8 8) - شکل د مسو فلز د خالصولو د الکتروليز د حجرې ب‎2‎ه ‏*ييد محلول ‏'خه د مناسب ولتاژ د بري+ناد بهير2+د تيريدن‎3‎ په بهير ک‎3‎‏،‏ مسي انود د Cu پهايونونو اکسيدي او له بل‎3‎ خوا د Cu2+ايونونه په کتود ک‎3‎ په فلزي مس ارجاع کي‎8‎ي.‏2+−Cu(s)⎯→Cu ( aq)+ 2e2+−Cu ( aq)+ 2e⎯→Cu(s)Cu( s)⎯→Cu(s )انودكتود‏!ولنيز تعامل‏(كتود)‏انود١٣٩

پر دې بنس نا خالصونه د مسي انود ‏'خه پرله پس‎3‎ کم‎85‎ي او د فلزونو ‏'خه ‏$يني ؛ لکه:‏ سپين زر،‏سره زر،‏ پلاتين له انود ‏'خه جلا او رسوب کوي،‏ دا تعامل په انود او کتود ک‎3‎ ادامه پيدا کوي،‏ په کتود ک‎3‎د خالصو مسو اندازه ډيروي.‏QQiδtد اتم ‏'پرکي لن‎6‎يز* د بري+نا د جريان په واسطه د يو مرکب د تجزي‎3‎ عمليه د الکتروليز په نوم يادي‎8‎ي .* هغه پيل چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ بري+نايي انرژي په کيميايي انرژي بدلي‎8‎ي،‏ د الکتروليزلو*ى د پيل په نوم يادي‎8‎ي.‏* دالکتروليز يو ډول دستگاه شتون لري چ‎3‎ د حجرې د الکتروليز د پيلونو(‏cell ( Electrolytic ‏'خهعبارت ده،‏ په دې پيلونو ک‎3‎ د باندنيو سرچينو ‏'خه د بري+نايي انرژي د برابرولو په واسطه ‏،کيميايي تعاملتر سره کي‎8‎ي.‏* که چيرې I د بري+نا د جريان شدت د Tپه وخت ک‎3‎ وي،‏ د بري+نا مصرف شوی مقدار د Tپه وخت ک‎3‎مساوي په = دی.‏* د يو مول Mole) ( ارجاع شوې مادې د جوړيدو لپارهnFمقدار بري+نا ضروري ده،‏ د P گرام مادې د لاسته راوړلو لپاره به = بري+نا ضروروي.‏* د هوا د اکسيجن ماليکول د نم په مرسته اوسپنه اکسيد يشن کوي چ‎3‎ د تعامل معادله ي‎3‎ په لاندي ډولده:‏O (g)2Fe(s)−+ 2H O(l) + 4e →22+−Fe (aq) + 2e→→−4OH (aq)4Fe(OH) + O (g) Fe O ⋅ H O(s) + 2H O(l)2 22 3 2 2nF.Pmol* د ولتا د پيل د -"3 اخ‎5‎ستلو ‏$ايونو ‏'خه يو د نفتو،‏ د گازو د لولو او نور فلزي مخزنونو ملمع کاري ده چ‎3‎د اوسپن‎3‎ او فولادو ‏'خه جوړي‎8‎ي.‏* د کاني تي‎8‎و ‏'خه د فلزونو استخراجول يو ارجاعي تعامل دى،‏ فلزونه په طبيعت ک‎3‎ د آ کسيجن سره ميللري چ‎3‎ تر وروستى اندارې پورې د خپل اکسيديشن نمبر لوړ او اکسيدي شي،‏ د فلزونو د ارجاع لپاره کيداىشي چ‎3‎ د الکتروليز دروش ‏'خه گ"ه واخ‎5‎ستل شي.‏د اتم ‏'پرکي پو*تن‎3‎‏:‏‏'لور ‏$وابه پو*تن‎3‎- 1 هغه پيل چ‎3‎ بري+نا انرژي په کيميايي انرژي تبديلوي د .................. په نوم يادي‎8‎ي.‏الف-‏ د الکتروليز د لو*ي پيل ب-‏ گالواني پيلج-‏ د کدميم پيل د-‏ هي&‏ يو- 2 د بري+نا د بهير په واسطه د يو مرکب د تجزيه ي‎3‎ عمليه د .................. په نوم يادي‎8‎ي.‏الف-‏ هايدروليز ب-‏ الکتروليز ج-‏ د بري+نا ظرفيت د-‏ الف او ب دواړه سم دي.‏١٤٠

- 3 د الکتروليز په عمليه ک‎3‎ کيمياوي انرژي په .................. انرژي بدلون مومي.‏الف-‏ بري+نايي ب-‏ ر‎1‎ايي ج-‏ تودوخي د-‏ 請 وتيتعامل ک‎3‎ کلورين..................‏ شوى دى.‏الف-‏ ارجاع ب-‏ ريدکشن ` ج-‏Oxidation د-‏ الف او ب دواړه- 5 په انود ک‎3‎ هغه مواد اکسيدي کي‎8‎ي چ‎3‎ د .................. پوتنشيال لرونکي وي.‏الف-‏ ډير زيات ب-‏ ډير کم ج-‏ مساوي د-‏ هم ل‎8‎ هم ډير- 6 په هره ثانيه ک‎3‎ د هغو الکترونونوشمير چ‎3‎ په انود ک‎3‎ من#‏ ته را$ي،‏ د هغه الکترونونو د شمير سرهمساوي دى کوم چ‎3‎ په انود ک‎3‎ .................. دي.‏الف-‏ مصرف شوي ب-‏ ل‎8‎ شوي ج-‏ پروتون مصرف شوى د-‏ هي&‏ يو- 7 د فلزونو استخراج د هغوى د کاني تي‎8‎و ‏'خه يو .......... تعامل دى.‏الف-‏ ارجاعي ب-‏ اکسيديشني ج-‏ الف او ب دواړه د-‏ خنثى- 8 د ولتا پيل د کارولو د ‏$ايونو ‏'خه يو د ........ او نور فلزي مخازن دي.‏الف-‏ ملمع کول ب-‏ د نفت او گاز دلولو ساتنهج-الف او ب دواړه د-‏ هي&‏ يو- 9 که چيرې I د بري+نا د جريان شدت د t په وخت ک‎3‎ وي ‏،د بري+نا مصرف شوې اندازه د په وختک‎3‎ مساوي ده په:‏د-‏ الف او ب سم دي.‏تشريحي پو*تن‎3‎‏:‏- 1 په يوه الکترول‎5‎تيکي حجره ک‎3‎‏:‏الف-‏ کوم ډول آيونونه انود او کتود ته ‏$ي؟ب-‏ کوم ډول نيمه تعاملونه په انوداو کتود ک‎3‎ تر سره کي‎8‎ي.‏ج-‏ د الکترونونو ننوتل او وتل په انود او کتود ک‎3‎ په ‏'ه ډول دى؟θtج-‏ i δ−−2Cl ⎯→Cl ( g)- 4 په + 2e2iالف-‏ θ = i ⋅δt ب-‏ = θδtد ويل‎3‎ شوې مالگ‎3‎ او د MgCl2 اوبلن محلول الکتروليز په پام ک‎3‎ ونيسئ او توضيح ک‎7‎ئ2- 2 د MgClچ‎3‎‏:‏الف-‏ په انود او کتود ک‎3‎ نيم/‏‎7‎ي تعاملونه په ‏'ه ډول دي؟ب-‏ د دې سيستمونو هر يو ‏'ه ډول محصولات توليدوي؟(NO 3 د اوبلن محلول د الکتروليز ‏'خه کوم محصولات په انود او کتود ک‎3‎)2حا 請 لي‎8‎ي.‏- 4 لاندې شکل ته پام وک‎7‎ئ،‏ بيا ووايئ چ‎3‎ په حجرې ک‎3‎ کوم تعاملونه ترسره کي‎8‎ي؟- 3 دKBr او Cu- 5 لاندې شکل ته پام وک‎7‎ئ او ووايئ چ‎3‎ ولي ‏'ه وخت چ‎3‎ الكترودونه د سرب برومايد په جامده مالگه١٤١

ک‎3‎ وردننه ک‎7‎ای شي،‏ د بري+نا بهير نه ليدلکي‎8‎ي او گروپ نه رو*انه کي‎8‎ي.‏- 6 ولي د سوديم کلورايد د اوبلن محلولد الکتروليز ‏'خه د سوديم فلز په لاس نهراوړل کي‎8‎ي؟ کوم تعامل په کتود او کومتعامل په انود ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ي ؟ ‏'رنگهکيداي ش‎9‎ چ‎3‎ سوديم د الکتروليز په طريقهپه لاس راوړل شي؟- 7 هغه محلول چ‎3‎ د−آيونونه دپلاتيني انود او کتود ترمن#‏ الکتروليز کي‎8‎ي،‏د بري+نا بهير په تيريدو سره کوم تعاملونه دلتهترسره کي‎8‎ي؟- 8 يو مولره اوبلن محلول چ‎3‎ د Iلري،‏ د الکتروليز په وخت ک‎3‎ کوم محصولاتتشکيلوي ؟- 9 د لاندې موادو کوم مقدار به د الکترودونو د پاسه رسوب وک‎7‎ي،‏ کوم چ‎3‎ د ‎15‎بري+نا بهيرپه يو ساعتک‎3‎ د هغوی داړوند محلولونو ‏'خه تير شي؟+I 2 دKI د اوبلن محلول ‏'خه د-‏Crد CrOد اوبلنالف-‏ Coد Co د اوبلن محلول ‏'خه ب-‏محلول ‏'خه2سطح‎3‎ د 請 فح‎3‎ د ملمع کولو لپاره چ‎3‎ پي‎7‎والی ي‎3‎ 0 شدت بري+ناد محلول ‏'خه تيرشي،‏ د مسو کثافت به ‏'ومره وي؟ته ضرورت لري چ‎3‎ په 4 752 −4A50mA دی،‏ د .1mmآيونونه−. 3 ساعتونو د CuSONa , Sn , Cl , SO+ 2+− 242- 10 د 50Cm١٤٢

نهم ‏'پرک‎3‎فلزونهپه عمومی ډول عنصرونه په فلزونو،‏ غيرفلزونو اوشبه فلزونو ويشل شوي دي . هغه عنصرونه چ‎3‎ د بري+نااو تودوخ‎3‎ ‏*ه تيروونکي دي،‏ دفلزونو په نامه يادشوي د ي،‏ د اتم ‏!ولگي د ک‎5‎مياپه دويم ‏'پرکي ک‎3‎ دفلزونو په اړه لن‎6‎ توضحات وړاندې شوي دي چ‎3‎ ممکن د هغه ‏'خه مو$ين‎3‎ مطلبونه د فلزونو په اړه زدهک‎7‎ي وي،‏ ديوولسم ‏!ولگي د ک‎5‎ميا په مضمون ک‎3‎ د لوم‎7‎ي،‏ دويم او دريم ا 請 لي گروپ فلزونو،‏ خواص،‏ دکارولو ‏$ايونه او د هغوی د استحصال په هکله ي‎3‎ معلومات ترلاسه کولاى شئ.‏ په دې ‏'پرکي ک‎3‎ د انتقاليفلزونو په اړه هم معلومات وړاندي شوي دي او د دوی د خوا 請 و د بدلونونو ‏$انگ‎7‎تياوې به هم زده ک‎7‎ئ،‏ داچ‎3‎ فلزونه په لابراتوارونو او 請 نعت ک‎3‎ ‏'ه ډول برابري‎8‎ي؟ د هغوی رول په تخنيک،‏ 請 نعت او د انسانانوپه ژوند ک‎3‎ ‏'ه ډول دی؟ کوم کانونه دفلزونو لرونکي دي؟ او د هغوی کانونه په کوم ‏$ای ک‎3‎ دي؟ دې اودې ته ورته نورو پو*تنو ته به د دې ‏'پرکي د لوستلو ‏'خه وروسته ‏$وابونه وړاندې ک‎7‎اى شئ.‏١٤٣

) ‏)پهFe) ‏)برابرول3O 4– 9 1: د فلزونو د لاس ته راوړلو لارېفلزونه فلزي ‏$لا لري د هغوی زياتره جامد او کرستلي دي،‏ د پا‎31‎ ک‎5‎دلو اوسيم جوړولو وړتيا لري،‏ داس‎3‎چ‎3‎ د سروزرو ‏'خه دومره نازک‎3‎ پا‎31‎ جوړيدای شي چ‎3‎ د لمر وړانگ‎3‎ د هغوی ‏'خه تيري‎8‎ي او د پلاتيند يو ک‎5‎لو گرام ‏'خه د استوا د کر*‏‎3‎ داوږدوالي په اندازه سيم جوړيدای شي.‏د وين‎3‎ مهمه برخه » هيموگلوبين»‏ اوسپنه لري او د انسان د بدن د ‎150‎حياتي مرکبونو په ترک‎5‎ب ک‎3‎جست برخه لري.‏زياتره فلزونه په ن‎7‎ۍک‎3‎ په ترکيبي ب‎2‎ه پيدا ک‎85‎ي.‏ د هغوی د خالصولو او لاس ته راوړلو لاري ته متالوروجي(Metallurgy) وايي ، متالورجي په درې پ‎7‎اووک‎3‎ بشپ‎7‎ي‎8‎ي:‏- 1 د فلز د كاني تي‎8‎و را ايستل يا لاس ته راوړل – 2 د فلز لاس ته راوړل – 3 د فلز تصفيه1– د کانی تي‎8‎و oreد کاني تي‎8‎و د برابرولو لپاره لوم‎7‎نی کار له پرديو توکو ‏'خه د هغوی جلا کول ) معمولاً‏ له خاورې اوسليکاتي منرالونو ‏'خه)‏ دي چ‎3‎ د نا خالصونو په نوم يادي‎8‎ي.‏ ساده لاره عبارت د لامبو ورکولو لاره ده چ‎3‎په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ کاني تي‎8‎ه ميده کوي او په اوبو ک‎3‎ ي‎3‎ اچوي،‏ وروسته تيل اومين%ونکي Detergentsهغوی ک‎3‎ ورزيات او مخلوطوي چ‎3‎ په دې 請 ورت ک‎3‎ د کاني تي‎8‎و شاوخواوی تيل راچاپيراو د اوبو پرمخلامبو وهي او د هغوی نا خالصونه ‏*کته ک+ينی.‏ کاني تي‎8‎ې چ‎3‎ دشيدو د پيروي په شان د اوبو په پورتن‎9‎سطح ک‎3‎ ‏!ولي‎8‎ي،‏ جلا او اوسپنه د هغوی ‏'خه بيلي‎8‎ي.‏بله فزيکي لاره چ‎3‎ فلزونه له نا خالصونو ‏'خه جلا کي‎8‎ي د مقناطيس په واسطه د جلا کولو لاره ده؛‏'رنگه چ‎3‎ د اوسپن‎3‎ کاني تي‎8‎ي ) ‏)او د کوبالت فيرومگنيتيک مرکبونه دي،‏ د نا خالصونو ‏'خه دم/نيت په واسطه جلا ک‎85‎ي.‏د ملغم‎3‎ جوړيدل د نا خالصونو ‏'خه د کاني ډبرو دجلا کولو بله لاره ده چ‎3‎ په دې لارې فلزونه د سيمابوسره مخلوط وي اوپه پايله ک‎3‎ دا مخلوط سپين زر او سره زر$ان سره حلوي او ملغمه ک‎85‎ي چ‎3‎ د تقطير پهواسطه سره زر او سپين زر د سيمابو ‏'خه جلا ک‎85‎ي .– 2 د فلزونو برابرولفلزونه تل په خپلو مرکبونو ک‎3‎ د اکسيديشن مثبت نمبر لرې او د خالصو فلزونو برابرول د ارجاع د بهيرپه واسطه تر سره ک‎85‎ي،‏ په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ منرالي توکي ore) ‏)؛ دبيل/‏‎3‎ په تو-ه:‏ کاربو ني"ونو او سلفايدونو تهتودوخه ورکوي او وروسته ي‎3‎ ارجاع کوي:‏ΔCaCO ( s)⎯→CaO(s)+ CO ( g)32Δ2PbS(s)+ 3O( g)⎯→2PbO(s)+ 2SO22( g)په پورتن‎9‎ لارې حا 請 ل شوي اکسا‎4‎دونه د ک‎5‎مياوي اويا بري+نايي لارو په وسيله ارجاع ک‎85‎ي.‏الف – په ک‎5‎مياوي لاره د فلزونو د اکسايدونو ارجاعپه دې لاره ک‎3‎ د ضعيفو الکتروپوزتيفو فلزونو اکسايدونه په لوړه تودوخه د غ+تلو الکتروپوزتيفو فلزونو پهواسطه ارجاع ک‎85‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏١٤٤

V O ( s)+ 5Ca(l)⎯→2V( l)+ 5CaO(s)2 5TiCl ( g)+ 2Mg(l)⎯→Ti(s)+ 2MgCl( l)42Cr O ( s)+ 2Al(s)⎯→2Cr(l)+ Al O ( s)2 32 33Mn O ( s)+ 8Al(s)⎯→9Mn(l)+ 4AlO ( s)34د تنگستن فلز چ‎3‎ د بري+نا په گروپونو ک‎3‎ کارول ک‎85‎ي،‏ داس‎3‎ ي‎3‎ په لاس راوړي چ‎3‎ د هغه شپ‎8‎ ولانسهWO ( s)+ 3H( g)⎯→W( s)+ 3HO(g)3 22) 3 ‏)د ماليکولي هايدروجن په واسطه ارجاع کوي:‏23اکسايد 1) V ‏)اکسايد WOب – د بري+نا په واسطه د فلزونو د مرکبونو ارجاعد هغوی اکسايدونه يا, د ډيرو الکتروپوزتيفو فلزونو د لاسته راوړلو لپاره؛ د بيلگی په ډول:‏ هلايدونه ويل‎3‎ کوي او د هغوی ويلي شوي حالت ‏'خه د بري+نا بهير تيروي چ‎3‎ په دې 請 ورت ک‎3‎ نوموړيفلزونه په کتود ک‎3‎ ‏!ولي‎8‎ي:‏Na Mg,Al22MeO ( l)⎯ ⎯→ 2Me↓ ( cathod)+ O ( g)(anode2MeCl(l)⎯→2Me(cathode)+ Cl ↑ ( anode)2په دي معادلو ک‎3‎ Me فلزونه ‏*يي ‏.د اوسپني اکسايدونه د کاربن په واسطه ارجاع ک‎85‎ي .) 9 – 1 ( جدول مهم کاني منرالونه او د هغوي جيولوژيکي نومونهدمنرال جنسخالص فلزونهدمنرالونوبيل/يPt , Pd,Cu,Bi,Au,AgBaCO ‏(ويدرايت)،‏ CaCO ‏(مگنيسايت)،‏33‏(دولومايت)،‏ PbCO ‏(سيروسايت)،‏ ZnCO ‏(سمتسونايت).‏33CaCO ⋅ MgCO3 3Na AlF ‏(کريولايت).‏3 6CaF ‏(فلورايت)،‏ NaCl ‏(هالايت)،‏KCl ‏(سلوايت)‏2کاربوني"ونههالايدونهاکسايد ونه‏(کلسايت يا د چون‎3‎ تي‎8‎ه )، MgCO3Fe 3O 4) بو کسا يت ( 2O ) Fe هيما تا يت ( ،3Al O ⋅ 2HO ‏(کورندم)،‏ Al2 3 22O3Cu O ‏(کوپريت)،‏ MnO ‏(پايرولوزيت)‏ SnO ‏(کاسيتيرايت)،‏222TiO ‏(روتايل)،‏ ZnO ‏(زنسايت).‏2فاسفي"ونهسليکاتونه‏(مگنيتايت)،‏‏(هايدروکسي اپاتيت).‏) ا لبا يت (Ca ( PO ) تي‎8‎ي)،‏OH ‏(فاسفيتي Ca (PO )5 4 33 4 2NaAlSi 3O 8) Be Al Si O بيير يل ( ، ZrSiO ‏(زرکون)،‏43 2 6 18OH) Mg ( Si O )( ‏(تالک).‏3 4 102سلفايد ونهS Ag 2 ‏(ارجنتايت)،‏ CdS‏(گرينوکايت)،‏ PbS ‏(گالينا)،‏ ZnS ‏(سفاليرايت)‏BaSO ( ا نگليسا يت ) PbSO ‏(انهايدرايت)،‏ CaSO ‏(بارايت)،‏ BaSO4444MgSO ⋅ 7H‏(سليستايت)،‏ O4 2سلفي"ونه‏(ايپسومايت)‏١٤٥

– 3 د فلزونو 請 افولد ريدکشن د عملي‎3‎ په واسطه فلزونه په بشپ‎7‎ ډول تصفيه ک‎5‎دلای نه شي،‏ د فلزونو د بشپ‎7‎ تصفي‎3‎ لپارهلاندې درې لارې ډيرې مناسبی لارى دي:‏او Zn دالف-‏ تقطير(‏Distilation‏):‏ هغه فلزونه چ‎3‎ د ايشيدو ‏!ي"ه درجه لري؛ لکه:‏پرله پس‎3‎ تقطير په واسطه جلا ک‎85‎ی.‏ يوه پيژندل شوې لاره د موند ) .L ‏)لاره ده چ‎3‎ Ni د جلاکول) په واسطه ده چ‎3‎ د جلا کولو د بهير په نوم هم يادي‎8‎ي،‏ ډيره کار ول شوې ده ‏،د دې لارې د کاربهير داس‎3‎ دې چ‎3‎ د کاربن مونو اکسايد (CO ک‎3‎ دNi لرونکو نا خالصو موادو سره يو‏$ای کوي،‏ دNi نا خالصونه د نيکل تتراکاربونيل ) چ‎3‎ ډير زهري مرکب دی ( دجوړيدو سره جلا ک‎85‎ي.‏نيکل تترا کاربونيل مرکب په 200 تودوخ‎3‎ په ورکولو ) تدريجی تقطير شوي ( دکاربن مونواکسايد گازد نيکلNi ‏'خه جلا او بيرته د تصفيه کولو بهير ته رجعت ورکول ک‎85‎ي:‏Mg ,HgMondNi(s)+ 4CO(g)⎯→Ni(CO)( g)4Ni(CO)( g)⎯→Ni(s)+ 4CO(g)470°) گاز په CFe° Cد (COب - بر‎4‎‏+نايي تجزيه :Electroluysis د فلزونو د خالصولو بله لاره الکتروليز ده،‏ مس د نورو فلزونود مخلوط ‏'خه ؛ د بيلگ‎3‎ په ډول : لهZn ، او Au د مخلوط ‏'خه د دې لارې په واسطه پهلاندې ډول په لاس راوړي:‏نا خالص مس د انود په تو-ه ‏،خالص مس د کتود په تو-ه او د الکتروليت توک‎3‎ په تو-ه د مس د4لاس ته راوړن‎3‎ په لو*ي ) د الکتروليز په لو*ي ( ک‎3‎ کار ول ک‎85‎ي،‏ د بري+نا د بهير په اغيزه هغه فعاله فلزونهچ‎3‎ د مس سره مخلوط دي،‏ په انود ک‎3‎ اکسيدايزک‎85‎ي؛دبيل/‏‎3‎ په ډول:‏ Zn،Cu اوFe اکسيدايزک‎85‎ياوکتود ته لي‎8‎ل ک‎85‎ي چ‎3‎ مس په هغه ‏$ای ک‎3‎ ارجاع ک‎85‎ي؛ خوپه محلول ک‎3‎ضعيف الکتروپوزتيف خا 請 يت په لرلوسره نه ارجاع ک‎85‎ي.‏ Ag اوAuپه انود ک‎3‎ نه اکسيدايزک‎85‎ي او پهلو*ی ک‎3‎ ‏*كته ک‎5‎ني،‏ په دې لارې 99.5% خالص مس لاس ته را$ي.‏ په انود او کتود ک‎3‎ دتعاملونو معادليپه لاندې ډول دي:‏په انود ک‎3‎ ‏(اکسيديشن)‏) په کتود ک‎3‎ ‏(ريدکشن)‏2+ايونونه د2+Fe او ZnH 2SOAg ,2+Cu(s)⎯→Cu( aq)+ 2Cu2+( aq)+ 2e−e⎯→Cu(s−(9 – 1 ( شکل د الکتروليز په واسطه د مسو تصفيه١٤٦

1KRbCs.99Frج–‏ ساحوي تصفيه:‏ د فلزونو د تصفيي لپاره د ساحوي تصفي‎3‎ د ک‎7‎نی ‏'خه ډيره گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي،‏‏-رم كويلپه دې ک‎7‎ن‎3‎ ک‎3‎ د فلزونو دنا خالصونو ميله د بري+ناي‎3‎ فلزى رادمارپيچ سيم ک‎3‎ ‏(لکه ‏!‏‎7‎لي بن/‏‎7‎ي)‏ وردننه کوي،‏ د دېمارپيچه سيم تودوخه ډيره ده او فلز ويل‎3‎ کوي.‏(9– 2 ( شکل د نا خالص فلز راد ) ميله ( د ‏*ي لوري‏'خه ک‎05‎ لوري ته خو$وي چ‎3‎ په دې 請 ورت ک‎3‎ پهويل‎3‎ شوي فلز ک‎3‎ نا خالصه توکي هم حل ک‎85‎ي.‏ د ويل‎3‎شوو توکو په س‎7‎يدو سره ‏،د فلز کرستلونه د ويلو شووتوکودشا ساحی ک‎3‎ تشک‎5‎لي‎8‎ي.‏ که چيرې دا عمليه ‏'و وارې– 9 2 شکل د فلزونو د خالصولو لپاره د ساحوي تصفی دلاري دست/اهتکرار شي،%‏ 99 خالص فلز لاس ته را$ي.‏– 9 2 : د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ فلزونهد لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ فلزونه د القلي عنصرونو په نوم هم يا دوي؛ ‏$که د هغوی د اکسايدونو د هايدريشن‏'خه ډيرې غ+تل‎3‎ قلوي(‏Bases‏)‏ تشک‎5‎لي‎8‎ي،‏ د دوی د باندني قشر الکتروني جوړ*ت ns دی چ‎3‎ پههغه ک‎3‎ n دهغوی د پريود نمبر ‏!اکي،‏ دا عنصرونه د دويم پريود ‏'خه د ليتيم په عنصر باندې پيل او په اوومپيريود باندې ختم ک‎85‎ي ، د هغوی ‏$ان/‏‎7‎تياوي او فزيک‎3‎ خواص په لاندې جدول ک‎3‎ ‏*ودل شوي دي:‏– 9 2 جدول د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ د عنصرونو فزيک‎3‎ خواصLi108.5C1340C16.92 11S2s0.533Na97.8C 8920.922.91Ne 3s0.91164.7160139.11Ar 4s0.861938.96880.885.371Kr ⋅5s1.533728.7690185.471Xe 6s1.95527-12231Rn 7s-87عناصرفزيكى مشخصاتدويل‎3‎ ک‎5‎دو درجهدايشيدو درجهالکترونيگاتيويتىاتومي کتلهالکترون‎3‎ جوړ*تکثافتاتومي نمبر‏'رنگه چ‎3‎ په پورتني جدول ک‎3‎ ليدل ک‎85‎ې،‏ د لوم‎7‎ی ا 請 لي گروپ د عنصرونو ک‎5‎مياوي او فزيکي خواصد هغوی د الکترونونود ورکولو ميل پورې اړه لري،‏ د دې گروپ عنصرونه په خپل باندني قشرک‎3‎ يو الکترونلري او د هغوی ولانس يو دی؛ نو پردې بنس د دوی هي#‏ يو په ن‎7‎ۍک‎3‎ په خالصه تو-ه نه موندل ک‎85‎ي اوک‎5‎دای شي چ‎3‎ د غ+تلي ارجاع کوونکي په واسطه د نورو توکو'خه جلا ک‎7‎شي . د دغه گروپ خالص فلزک‎5‎دای شي چ‎3‎ د دوی د اړوند مالگو د الکتروليز د عملي‎3‎ په واسطه لاس ته راوړل شي . پوتاشيم ک‎5‎دای١٤٧

شي د سوديم د ب‎7‎اسونو اوKCl د تعامل په واسطه د لاندی معادلي سره سم لاس ته راوړل شي:‏KCl (l) + Na() s → NaCl(s) + K(g)() gسره د دې چ‎3‎ K د Na په نسبت اکسيدي کوونک‎3‎ دی او بايد تعامل له *3 لور ‏'خه ک‎05‎ لوري ته بهيردرلودلی وی؛ نو داچ‎3‎ K د Na په نسبت ت+تيدونک‎3‎ دی،‏ له دی کبله تعامل له ک‎5‎ن خوا ‏'خه *3 خوا تهبهير لري.‏د دي گروپ ‏!ول عنصرونه نرم دي،‏ سره د دي چ‎3‎ ليتيم د دی گروپ ډير کلک عنصر دی؛ خودسرب پهنسبت ډير نرم دی،‏ د دغو عنصرونو د اتومي نمبرو په زياتوالي د ايونايزيشن انرژي ، د ايشيدو درجه،‏ د هغوید کنگل ک‎5‎دو او ويلی ک‎5‎دو درجه پرله پسی تو-ه ‏!ي"ي‎8‎ي،‏ د Na او د K ‏$ين‎3‎ الياژونه د مايع حالت لري؛ ‏$کهد دوی اتومونه متراکمي شبک‎3‎ نه شي تشک‎5‎لولای،‏ دا ډول الياژونه د س‎7‎وونک‎3‎ مادې په تو-ه د اتومي ب"يوپهد ستگاووک‎3‎ کار ول ک‎85‎ي؛ ‏$که د دوی د تودوخ‎3‎ تيرونه ډيره لوړه ده او د راديواکتيفو نودوړانگو د لگيدلوپه پايله ک‎3‎ نه تجزيه کي‎8‎ي او ثابت پات‎3‎ ک‎85‎ي.‏ تر‎1450‎م کال پورې د ليتيم ‏'خه کار نه اخ‎5‎ستل ک‎5‎ده؛ خو پهدې ن‎8‎دې کلونو ک‎3‎ د هايدروجن د اتومي بم په جوړولو ک‎3‎ ور'خه گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي.‏ ‏'رنگه چ‎3‎ د دېعنصرونو د ايونايزيشن ک‎5‎دو اندازه ‏!ي"ه ده؛ نو له دې امله په ماليکولونو ک‎3‎ د ايونونو په حالت شتون لري.‏-1: 2 - 9 له اوبوسره د لوم‎7‎ی ا 請 لي گروپ د عنصرونو تعاملد لوم‎7‎ي ا 請 لی گروپ عنصرونه د اوبو سره تعامل کوي چ‎3‎ هايدروجن ازاد او القلي تشک‎5‎لوي:‏+2Me (s) →2 H O(l)2⎯⎯⎯→2Me OH(aq) +↑H2د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ د عنصرونو د تعاملچ"کتيا په ‏-روپ ک‎3‎ له پورتن‎9‎ خوا ‏'خه ‏*کتهخواته زياتي‎8‎ي،‏ دCsاو Rb تعامل د اوبو سرهچاوديدونک‎3‎ دی،‏ د سوديم تعامل نسبت پوتاشيماود ليتيم نسبت سوديم ته سست دی.‏(9– 3) شکل د اوبو سره د سوديم تعامل او د↑H2هايدروجن )( توليد را*يي:‏(9– 3 ( شکل په اوبو باندی د سوديم اغيزه9 د غير فلزي عنصرونو سره د لوم‎7‎ي گروپ د عنصرونو تعامل‏!ول القلي فلزونه د ډيرو غير فلزي عنصرونو سره تعامل کوي او مرکبونه تشک‎5‎لوي؛ خونايتروجن يوازې دليتيم سره تعامل کوي او د نورو القلي فلزونو سره تعامل نه کوي:‏6Li ⎯→3()+ Ns ( g )⎯ 2LiN2 () s: 2 - 2 -اکسيجن هم د القلي فلزونو سره تعامل کوي اود هغوی اړوند اکسايدونه تشک‎5‎لوي؛ خو د القلي فلزونوترک‎5‎بي ميل د اکسيجن سره توپير لري چ‎3‎ د دوي په اتومي او ايوني شعاعو پورې اړه لري.‏ ددغه ‏-روپ هغهعنصرونه چ‎3‎ کوچن‎9‎ ايوني شعاع لري،‏ د اکسيجن سره په ‏*ه تو-ه تعامل کوي؛ خو هغه عنصرونه چ‎3‎ د١٤٨

لوي‎3‎ ايوني شعاع لرونکي دي ، د اکسيجن سره د ل‎8‎ ترک‎5‎بي ميل لرونکي دي او زياتره د پر اکسايدونو د توليدلامل ‏-ر$ي :4Li ⎯→2( )+ O () g ⎯ 2LiOS 2 ( S )2Li + O g ⎯→Li O2( )()S 22 ( S )( O 2 22 Na() s + O ( S)→ Na O ( S)22 2K ( S) + O ()→ g KO22ليتيم اکسايد ) سپين رنگ لري او ليتيم پر اکسايد ) Li د ژي‎7‎ رنگ لرونکی دی.‏( Li O 2په ن‎7‎ۍ ک‎3‎ د پوتاشيم توليد شوې زياته برخه په همدې موخه په مصرف رسيدل‎3‎ ده.‏ سوديم پر اکسايد همهمدغه تعامل ترسره کولي شي ؛خو ل‎8‎ اکسيجن توليد وي:‏NaO2( )+ 2 CO( )⎯→2NaCOSg( S )+ O2 22 3 ( g )ليتيم پراکسايد هم پورتني تعامل ته ورته تعامل ترسره کوي او ‏'رنگه چ‎3‎ د هغه اتومي کتله ډيره2کوچن‎9‎ ده؛نو آکسيجن په ډيره ‏*ه تو-ه له ‏$ان ‏'خه جلاکوي؛ نوله دې کبله له هغه ‏'خه په فضايي سفينوک‎3‎د اکسيجن د توليد او COد جذب په غرض ترې گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي.‏2د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ د عنصرونو اکسايدونه په نيغه تو-ه په لاس نه راوړي،‏ خود هغوي د کاربوني"ونو ‏'خهاړونده اکسايدونه په لاس راوړل ک‎85‎ي ؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏() s ⎯⎯ ⎯⎯ →KO CO () gK CO+2 322Li2Oد فلزونو اکسايدونه د اوبو سره تعامل کوي،‏ هايدروکسايد توليد وي.‏ د ليتيم مرکبونه د هغه د کتيون د کوچينواليله کبله د القلي عنصرونو له نورو مرکبونو ‏'خه توپير لري او د Mg مرکبونو ته ورته دي چ‎3‎ د هغه سره ديياگونال په حالت ک‎3‎ شتون لري ، داچ‎3‎ د ليتيم د اتوم حجم کوچني دی،‏ نو د هغه مرکبونه قطبي ‏$ان/‏‎7‎تياويلرې او د کوولانت اړيک‎3‎ د جوړيدو ميل د نورو توکوسره لري،‏ له همدې کبله د ليتيم مالگه زياته هايدريشنک‎85‎ي ، په وروستيو کلونو ک‎3‎ د ليتيم د کارولو اندازه ډيره شويده ‏$که له هغه ‏'خه د بفرونو،‏ د سراميک پهتوليد ، د ميخانيکي وسايلو په هدايت ورکوونکو توکوک‎3‎ او همدارن/ه په طبابت ک‎3‎ د کاربوني"ونو په ب‎2‎ه په(Manic دy ل‎8‎ه اندازه د رواني ناروغيو د درملن‎3‎ لپاره ؛ لکه روحي خفگان تداوۍ لپاره په کار ول ک‎85‎ي .د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ د عنصرونو کلورايدونهد غير عضوي توکو د لگ+ت د اندازې گرافونه را*يي چ‎3‎ د سوديم کلورايد NaCl د لگ+ت اندازه دdepressive sndrom)4 ‏'خه هم ډيره شوې ده،‏ دا مرکب د کانونو ‏'خه را ايستل ک‎85‎ي اويا ي‎3‎ د اوبو ‏'خه په لاسراوړي.‏دلته بايد پوه شو چ‎3‎ سوديم کلورايد ول‎3‎ د سيندونو په اوبو ک‎3‎ وي؟ د سوديم د آيونونو(‏Na‏$لي د + K ‏'خه ډير دي،‏ په داس‎3‎ حال ک‎3‎ چ‎3‎ په طبعيت ک‎3‎ دواړه يو شان سلنه لري.‏++ دNa زيات والی له K ايون ‏'خه ‏*يي چ‎3‎ عبارت دي له:‏ لوم‎7‎ي داچ‎3‎ دپه اوبو ک‎3‎ دري مهم عاملونه+د ايونونو ‏'خه زيات حجم لري ‏،د هغوي لوی حجم په اوبو ک‎3‎ د هغوي د مالگ‎3‎ د ل‎8‎حل ک‎5‎دلو لامل شوي دي.‏‏)غلظت 30+H SO2+Na ايونونه د K١٤٩

١٥٠+++دويم داچ‎3‎ د سوديم د ايونونوNa اړيکه په خپلو مرکبونو ک‎3‎ ضعيفه ده؛ له همدې امله ده چ‎3‎ Na د خپلواړوندو مرکبونو ‏'خه په اسان‎9‎ جلا او په اوبو ک‎3‎ حل ک‎85‎ي .دريم دا چ‎3‎ د$مک‎3‎ په قشرک‎3‎ د هغوي په ثبات پورې اړهلري.‏ پوتاشيم د نباتاتو د ودېا 請 لي عنصر دی چ‎3‎ نباتاتپه بيلابيلو ب‎2‎و هغه جذب وي؛خو دNa ايون چ‎3‎ په اوبو ک‎3‎ډير حل دی،‏ د نبات ري+ه هغهنه جذبوي.‏ د القلي عنصرونو د (9 - 4) شکل د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ د ‏$ينو فلزونو د وړان/و رنگونهحالتونو فزيکي خوا 請 و ‏'خهيو د هغو د سپکتر خپريدل دي.‏ کله چ‎3‎ د دوی ل‎8‎ ‏'ه مالگه د گازي ‏'راغونو په لمب‎3‎ باندې ک‎85‎دو،‏ ليتيممالگه ياقوت‎3‎ قرمزې رنگ،‏ د سوديم مالگه زي‎7‎ رنگ او د پوتاشيم مالگه بنفش رنگ را من%ته کوي:‏سوديم Sodiumد سوديم عنصر په لوم‎7‎ي گروپ او دريم پيريود ک‎3‎ شتون لري،‏ دا عنصر په خپل گروپ ک‎3‎ دريمه درجهک‎5‎مياوي فعاله فلزي عنصر دی،‏ نوپه ن‎7‎ۍک‎3‎ په ازاده ب‎2‎ه نه موندل ک‎85‎ي.‏سوديم مرکبونه عبارت له خوړو مالگه NaCl) ( ‏'خه ده چ‎3‎ د سمندرونو په اوبو او د مالگينو تي‎8‎و په ب‎2‎هد ‏$مک‎3‎ په قشر ک‎3‎ شته.‏ د دي مال/ي نورې مهم‎3‎ سرچنيي د چيلي ‏*وره ) NaNO( ، داش سوډا3NaSO ‏)ده.‏⋅10Hاو گلاوبر مالگه (O2 42( NaHCO) د ډوډۍ سوداي ،( Na )32CO (SodaAsh)3OH) Na[ B O ( او] ⋅8Hيا O4 54 2 Na B O ⋅10HO بورکس ،( Na AlF )2 4 723 6NaAlSi3O ‏)دي.‏)8د هغو مهم منرالونه کريولايتالبايتد سوديم ک‎5‎مياوي خواص- 1 سوديم د هوا د اکسيجن سره تعامل کوي او خپله فلزي ‏$لا له لاسه ورکوي:‏سوديم پر اکسايد +په داس‎3‎ حال ک‎3‎ چ‎3‎ Li د هوا د اکسيجن سره او پوتاشيم ، سوپر اکسايد KO– 2 سوديم د تودوخ‎3‎ په شتون ک‎3‎ د هايدروجن سره تعامل کوي،‏ سوديم هايدرايد جوړوي:‏2 جوړوي2Na(s)+ H ( g)⎯→2NaH(s)2Na( s)O ( g)⎯→Na O ( s)2 2 2Li 2O– 3 سوديم د هلو جنونو سره تعامل کوي د القلي هلايدونه ‏(د القلي فلزونو مالگ‎3‎‏)‏ جوړوي:‏– 4 سوديم د تيزابونو سره تعامل کوي،‏ مالگ‎3‎ جوړي او د هايدروجن گاز ازادوي:‏2Na(s)+ Cl ( g)⎯→2NaCl(s)22Na ( s)+ 2HCl(aq)⎯→2NaCl(aq)+ H ( g)2– 5 سوديم د اوبو سره تعامل کوي القلي جوړوي او دهايدروجن گاز ازاد وي:‏22Na ( s)+ 2HO(l)⎯→2NaOH(aq)+ H ( g)2

– 6 سوديم او د دغه گروپ نور فلزونه د القليو سره تعامل نه کوي:‏Me( s)+ OH ( aq)⎯→No Re actionفعاليتله اوبو سره د سوديم تعاملسامان او د اړتيا وړ مواد : د اوبو ‏'خه ډک تشت،‏ فلزي سوديم چاقو او پنس.‏ک‎7‎نلاره:‏ د سوديم له فلز ‏'خه دوه يا درې وړې ‏!و!‏‎3‎ د چاقو په واسطه پرې ک‎7‎ئ او د پنس په واسطه ي‎3‎ د اوبو ‏'خه پهډک تشت ک‎3‎ وردننه ک‎7‎ئ،‏ دسوديم اور اخ‎5‎ستل او د تعامل چ"کتيا ي‎3‎ وگورئ او بيا ي‎3‎ په اړه ‏'ر-ندونه وک‎7‎ئ.‏١٥١د سوديم لاس ته راوړنهالقلي فلزونه اود هغوي له ډلي ‏'خه سوديم،‏ د هغوي د ويلي شوو هايدروکسايدونو او هلايدونو د الکتروليز‏'خه لاس ته راوړل ک‎85‎ي.‏سوديم د لوم‎7‎ي ‏$ل لپاره د ديويNaOH دالکتروليز ‏'خه لاس ته راوړ،‏دا طريقه د ‏!ي"دو د بهيرو د ميتودو په نوم) يا ‏!ي"‏‎3‎(Sir Humphry Davy)( Down's Processmethod( Down's Cellحجرې ) يادي‎8‎ي.‏ پهاوسنيو وختونوک‎3‎ دNaOH په ‏$اي لهکاراخ‎5‎ستل ک‎85‎ي،‏NaCl ‏'خه NaClپه 800 o C ک‎3‎ ويلي ک‎85‎ي،‏ د هغه دويل‎3‎ک‎5‎دود درجه د ‏*کته راوړلو لپاره،‏ له ديالقلي سره درې ‏$له د CaCl3 ورزياته وي چ‎3‎ د ويل‎3‎ ک‎5‎دودرجه‏'خه هم ‏*کته راوړي.‏مال/ه21:600 oي‎3‎ C(9 ( 5 - شکل د اوبو سره د سوديم تعاملپه نوم عالم په‎1807‎م کال ک‎3‎ د ويل‎3‎ شوي(9 –6 ( شکل د ‏!ي بهير لاره

دلته انود د گرافيت ‏'خه او کتود د اوسپن‎3‎ ‏'خه جوړشوي دي،‏ د دې د پاسن‎9‎ خولي ‏'خه مايع مالگه )( NaCl ورزيات‎85‎ې،‏ کلورين گاز د گرافيت انود له لارې ازاد او فلزې سوديم د اوسپن‎3‎ په کتود ک‎3‎ را ‏!ولي‎8‎ي.‏دويل‎3‎ شوي سوديم کلورايد دالکتروليز تعامل په لاندې ډول دی:‏NaCl ( l)⎯→Na++Cl−oCNa++ e−⎯→Na−−Cl ⎯→Cl + 2e.522800oپه کتودپه انودپه دې طريقه % 99 د سوديم خالص عنصر لاس ته را$ي،‏ لوم‎7‎ني ) توکNaCl3‎ ‏)ډير ارزانه او محصولمواد په ‏$ان/‏‎7‎ې تو-ه ډير ارز*ت لري.‏د سوديم مرکبونه– ١ سوديم کلورايدسوديم کلورايد د معمولي مالگ‎3‎ ‏(دخوړو مالگه)‏په نوم هم يا دوي،‏ د دي مال/ي کرستلونه پهC ک‎3‎ ويل‎3‎ ک‎85‎ي اوپه 1465 ک‎3‎ پهايشيدو را$ي.‏ د سمندرونو په اوبو ک‎3‎ شتون% په خالصوال‎3‎ د سمندر د اوبو ‏'خهداسي ډول په لاس راوړي کوم چی په لوم‎7‎يسرک‎3‎ د سمندرونو اوبه په يو ډن‎6‎ ک‎3‎ ‏$ای پر‏$اي کوي تر ‏'و خاورې او د هغوی زيات‎3‎ توکي‏*کته ک‎5‎ني،‏ وروسته دا اوبه بل ډن‎6‎ ته لي‎8‎لک‎85‎ي چ‎3‎ د دي ډن‎6‎ لاندې برخه کانکري وي،‏تر ‏'و د هغه اوبه په اسان‎9‎ سره ب‎7‎اس شي اويا (9– 7) شکل : له سمندر د اوبو ‏'خه دسوديم کلورايد لاس ته راوړنهداچ‎3‎ د هوا د بهيرپه واسطه وچ‎3‎ شي.‏د سوديم کلورايد مالگين‎3‎ بله سرچينه د کانو ډبرې دي چ‎3‎ د هغوی کانونه سلگونه متره پن‎6‎والی لري،‏ دلري.‏ 96خالصولو لپاره داډبرې په اوبو ک‎3‎ حل کوي،‏ تر'و زياتي توکي ي‎3‎ جلا شي.‏دNaCl کلنى لگ+ت د‎150‎ميليون ‏!نو په شاوخوا ک‎3‎ ‏!اکل شوی دی.‏ د هغو له ډل‎3‎ ‏'خه د هغو 50اوNaOH لاس ته راوړلو لپاره ، % 17 ي‎3‎ د لويو لارو او سرکونو دواورو او يخونو د ويل‎3‎2% ي‎3‎ په قطيوک‎3‎ د غذايي مواد د پروسس لپاره ، د اوبو د تصفيه کولو د رنگونو او غوړيو او درب‎7‎ جوړون‎3‎ او کاغذ جوړون‎3‎ په 請 نعت ک‎3‎‏،‏ منسوجاتو ک‎3‎ 10 ،ژويو د تغذې لپاره،%‏ 3 ي‎3‎ په خوړوک‎3‎ او 4% ي‎3‎ د نورو ک‎5‎مياوي محصولاتو لپاره کارول ک‎85‎ي.‏د NaCl د حل کولو بهير په اوبو ک‎3‎ د Na د ايونونو په شاوخوا ک‎3‎ د اوبو دوه قطب لرونکيماليکولونه را!ولي‎8‎ي؛ له دې کبله د دي مال/‏‎3‎ محلول او ويلی شوی حالت د بري+نا ‏*ه تيروونکی دی:‏% د2 3 % ي‎3‎ د Na CO د برابرولو لپاره ، % 4 دH 2O+NaCl( aq)⎯⎯→ Na ( aq)+ Cl+Na ( H( aq)O)+ ( H O)2 6 2 6− +او ClClH ، Cl , Na2کولو لپاره ، 12١٥٢

– 9 3 : د 請 II لي گروپ عنصرونه ‏(د ‏$مکني القليو عنصرونه)‏د II ا 請 لي گروپ ‏!ول عنصرونه فلزونه او ک‎5‎مياوي فعال عنصرونه دي،‏ له دي کبله په ن‎7‎ۍک‎3‎ په خالص ډولنه موندل ک‎85‎ي.په لاندي جدول ک‎3‎ د دی عنصرونو ‏$ين‎3‎ فزيکي ‏$ان/‏‎7‎تياوې ‏*ودل شوي دي:‏) 9 – 3 ( جدول د II گروپ د عنصرونو ‏$ان/‏‎7‎تياوې‏$ان/‏‎7‎تياوېالکتروني جوړ*تاتومي کتلهاتومي شعاع په pmآيوني شعاع په pmدآيونايزيشن انرژۍ پهكثافتCaMgBeعناصرRa[ Rn]7s226.03-1485099792Ba[ Xe]6s137.332221355029582Sr[ Kr]5s87.6221511354810582[ Ar]4s40.081979959011452[ Ne]3s24.311606573814502[ He]2s9.011123189917571.52kJ/ molبري+نايي منفيت0.95.50.93.51.02.61.01.551.21.741.863g / cmدويل‎3‎ ک‎5‎دو درجه په7007147708386501280oCoدايشيدو درجه په C1527 1640 1383) 2 Al 2 O 3 6 SiO ‏)بلورونوCaCO3⋅M g CO 32 O.MgCl 2 .KCl( )H ( )1484+( Cr11072770د بريليم ډيرې مشهورې کاني ډبرې د Beryl) ‏)په نوم دي چ‎3‎ د ⋅ 3BeO,‏'خه جوړې شوي دي،‏ ‏$ين‎3‎ دا بلورونه د ‏'و ‏!نو په اندازه کتله لري،‏ زمرد د بريل د ډولونو له جملي ‏'خهدې چ‎3‎ د هغه شين رنگ د هغه د نا خالصونو ) شتون پورې اړه لري.‏مگنيزيم د سيندونو په کاني ډبرو ک‎3‎ د دولوميت ) Dolomete ‏)په نوم شتون لري اوهمدارنگه د مضاعفو کلورايدونو په ب‎2‎ه د پوتاشيم سره د کارناليت Cornaliteپه نوم هم شتون لري.‏ کلسيم او مگنيزيم د ‏$مک‎3‎ بانديني قشر جوړک‎7‎ي دي.‏) او کاربوني"ونه په بيلا بيلو ب‎2‎و د کلسيم ‏'خه جوړشوي دي،د دوي بيلگهک‎5‎داي شي مرمر او ليمستون ‏(‏Limston‏)وړاندي شي.‏ کلسيم اومگنيزيم د ايونونو په ب‎2‎ه د سيندونو په اوبوک‎3‎ موندل ک‎85‎ي.‏ بيولوژيکي توکي هم شتون لري چي د هغوي بنس"يزجزء Mg اويا Caدی.‏ د باريم او) سلفا!ونه او هم د هغوي کاربوني"ونه په طبيعت ک‎3‎ شتون لري.‏ راديوم Ra) ( په نا خالصه ب‎2‎هد يورانيم په کاني ډبرو د پيتچبلند(‏ ( Pitchblend په نامه شتون لري . راديوم د يورانيم په شان راديو اکتيفدي،‏ د هغه د نيم عمر د اوږدوالي‎1622‎ کاله دي.‏ مگنيزيم او بريليم په عنصري حالت د خالص فلز پهب‎2‎ه ساتل ک‎85‎ي،‏ د دي گروپ نور پاتي عنصرونه فعاله دي او په خالصه ب‎2‎ه نه موندل ک‎85‎ي،‏ د بريليم ‏'خهراک"ونه او سفين‎3‎ جوړي‎8‎ي او د هغه له هستی ‏'خه په هستوي راديو اکتيف تعاملونو ک‎3‎ گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي.‏( CaSO4گچ (Gypsom)سترانشيم (Sr١٥٣

که چيري بريليم کلورايد الکتروليز شي،‏ په پايله ک‎3‎ خالص بريليم لاس ته را$ي چ‎3‎ هغه د مسو سره پهډيره ل‎8‎ه اندازه مخلوط کوي او ډير کلک الياژ ي‎3‎ لاس ته را$ي چ‎3‎ د هغه ‏'خه په بري+نايي د ستگاوو ک‎3‎گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي.‏مگنيزيم سپينو زرو ته ورته سپين رن/ه فلزي رن,‏ لري،‏ د هوا له اکسيجن ‏'خه اغيزمن ک‎85‎ي چ‎3‎ اکسايدتوليد ي‎8‎ي.‏ د مگنيزيم کثافت ډير ل‎8‎ دي؛ نو له دی امله د طيارو په جوړلو ک‎3‎ کار ول ک‎85‎ي.‏دلاندي معادل‎3‎ سره سم م/نيزيم په لاس راوړل ک‎85‎ي:‏11 mol( ) ( ) ( ) ( ) [] 3aq + OH aq → Mg OH S K 1,1.10+Mg2=SPLد مگنيزيم هايدروکسايد لاس ته راغلی رسوب پاک او تصفيه کوي او وروسته هغه په هايدرو کلوريک اسيدک‎3‎ حلوي:‏( OH) ( S) + 2HCl ( aq) → MgCl ( aq) 2H OMg2+22د MgClله وچولو ‏'خه وروسته ، دا مال/ه په ويلی شوي ب‎2‎ه الکتروليز ک‎85‎ي:‏2MgCl () l ⎯⎯⎯⎯⎯→Mg() l + Cl () g22کلسيم،‏ سترانشيم او فلزي باريم هم د هغوی دويل‎3‎ شوو مالگو د الکتروليز په طريقه اويا دا چ‎3‎ دالمونيم پهواسطه د هغوی د اکسايدونود ارجاع کولو له امله لاس ته راوړي:‏()→ l Al O 3 Ba()l3BaO(s) A1+2 3‏$مکني القلي عنصرونه په خپل باندني قشر ک‎3‎ دوه الکترونه ns د S په اوربيتال ک‎3‎ لري او د هغوي2+د دواړو الکترونونو د ايونايزيشن انرژي ل‎8‎ه ده ؛ له دي کبله دا عنصرونه په خپله بلوري شبکه ک‎3‎ Meکتيونونو په ب‎2‎ه شتون لري . د دې عنصرونو د اکسايدونو د هايدريشن ‏'خه القلي تر لاسه ک‎85‎ي او د دې گروپعنصرونه اوبه ارجاع کوي چ‎3‎ القلي توليد او هايدروجن ازاد وي:‏() s + 2H O()→ l Ca(OH) H (g) ↑Ca +2222خوکه چيرې بريليم ته د قرمزي رنگ ‏*کاره ک‎5‎دلو پورې هم تودوخه ورک‎7‎و،‏ اوبه نه ش‎3‎ ارجاع کولاي.‏– 9 3 – 1 : کلسيم (Calcium) (Ca)کلسيم د دوره يي جدول په دويم گروپ او ‏'لورم پيريود ک‎3‎ ‏$ای لري،‏ د ‏$مک‎3‎ په قشر ک‎3‎ د کتل‎3‎ له% شتون لري.‏ کلسيم د CaCOپه ب‎2‎ه د چون‎3‎ د ډبرو،‏ کلسايتو،‏ تباشيرو او د مرمرو دولومايت3) او په فلورايدو ک‎3‎ ) CaF د نورو عنصرونو سرهيو$ای موندل ک‎85‎ي.‏ هغه دسليکاتي،‏ سلفي"ي او فاسفي"ي مالگو په ب‎2‎ه د ‏$مک‎3‎ په قشر ک‎3‎ شتون لري.‏کلسيم د س‎7‎و اوبو سره تعامل کوي،‏ کلسيم هايدروکسايد او هايدروجن توليدوي چ‎3‎ د اوبو سره د هغه تعاملد القلي فلزونو د اوبو سره د تعامل پر نسبت له ل‎8‎ ‏$ن‎6‎ سره تر سره ک‎85‎ې:‏(2Ca ( s)+ 2HO(l)⎯→Ca(OH)( aq)+ H ( g)2 22مخ‎3‎ − 4 3CaSO ⋅ 2H جيپسوم ،( CaCO ⋅ MgCO)3 3( O4 2کلسيم د کلورين گاز سره تعامل کوي اوکلسيم کلورايد تشک‎5‎لوي :الکتروليزCa( s)+ Cl ( g)⎯→CaCl ( s)2 2١٥٤

همدارنگه کلسيم د تيزابونو سره تعامل کوي او د هايدروجن گاز ازادوي:‏Ca(s)+ 2HCl(aq)⎯→CaCl ( s)+ H ( g)22Ca(s)+ H SO ( aq)⎯→CaSO ( s)+ H ( g)2442د کلسيم لاس ته راوړنهد مخلوط د ويل‎3‎ شوي الکتروليز ‏'خه ) د هغ‎3‎ د ويل‎3‎ ک‎5‎دو درجه د فلزيکلسيم د 2 CaClکلسيم Caد ويل‎3‎ ک‎5‎دو درج‎3‎ ) ‏'خه ‏!ي"هراوړل شوې ده ( لاس ته راوړي.‏( 840oCاو CaF2(9 –8) شکل سره سم Caپه او سپنيز کتود ک‎3‎ او کلورينگاز په گرافيتي انود ک‎3‎ را ‏!و لي‎8‎ي چ‎3‎ يو قيمتي گاز دی.‏د کلسيم د لاس ته راوړلو بله طريقه د المونيم د فلز پهواسطه د هغه د اکسايد ارجاع ده:‏22 31200 CAl(s)+ 4CaO(s)⎯⎯⎯o→CaO⋅Al O ( s)+ 3Ca(s)د کلسيم د فلز ‏'خه د ‏$ينو الياژونو په جوړولو ک‎3‎ کاراخستل ک‎85‎ې.‏د کلسيم مرکبونه)کلسيم اکسايد يا ژوندۍ چونه (CaOچونه د سمن"و په جوړولو ک‎3‎ کار ول ک‎85‎ي او دا مرکب د چون‎3‎ ډبرې ته د تودوخ‎3‎ ورکولو په پايله ک‎3‎ لاسته را$ي:‏900 CCaCO( s)⎯ ⎯⎯ o→CaO(s)+ CO ( g)3 2oCچونه د 900 ‏'خه لوړه تودوخه ک‎3‎ د شگو سره ترک‎5‎ب ک‎85‎ي،‏ کلسيم سليک‎5‎ت چ‎3‎ په ډبروک‎3‎ شتونلري،جوړږي:‏CaO(3900 Cs)+ SiO ⎯⎯ o⎯⎯ →CaSiO( l)2CaOسپينه او بي ب‎2‎ي (amorphous) ماده ده.‏ چونه د اوبوسره تعامل کوي او دچون‎3‎ اوبه ‏(م‎7‎ه چونه)‏توليدوي:‏CaO s)+ H O(l)⎯→Ca(OH)( s)896. 8kJ( +2 2) مخلوط د سودالايم ) Soda په نوم يا دي‎8‎ي.‏د ژوندۍ چونى ) (CaO د استعمال ‏$ايونه- 1 د سختو اوبو د نرمولو لپاره.‏- 2 د بليچنگ پوډرو د جوړولو لپاره.‏3 ‏-چونه د بورې د ‏$و*‏‎3‎ د سپينولو لپاره کار ول ک‎85‎ي.‏4 ‏-د اوبو دجذبوونک‎3‎ په ‏!و-ه په گازونو او الکولونوک‎3‎ کارول ک‎85‎ي.‏- 5 چونه د سمن"و ، ‏*ي+‏‎3‎ او CaClپه توليد ک‎3‎ کارول ک‎85‎ي،‏ د شگو ‏،چوني او د اوبو مخلوط د2کلک‎3‎ چون‎3‎ دلندبل ضد او نه تيروونکي ‏(عايق)‏ په نوم يادوي.‏ که چيرې سمن د چون‎3‎ سره يو ‏$اي مخلوطشي،‏ هغه توکي حا 請 لي‎8‎ي چ‎3‎ وات‎7‎ پروف ‏(د اوبو عايق)‏ دي.‏( limeCaO ( s)+ NaOH(د sبلند تر ازيخي اوبهجامد كلسيم– 9 8 شکل د فلزي کلسيم د برابرولو د ستگاه١٥٥

- 6 سپينه چونه په لابراتوار ک‎3‎ د COد تشخيص کوونک‎3‎ مادې په حيث کارول ک‎85‎ي.‏2CaO s)+ H O(l)⎯→Ca(OH)896. 8kJ( +2 2کلسيم هايدروکسايد يا م‎7‎ه چونه (OH) 2 Caچونه د اوبو سره تعامل کوي چ‎3‎ م‎7‎ه چونه لاس ته را$ي:‏molهمدارن/ه د CaCl2‎اوNaOH د تعامل ‏'خه هم کلسيم هايدروکسايد تشک‎5‎لي‎8‎ي :CaCl ( s)+ 2NaOH(aq)⎯→Ca(OH)( s)+ 2NaCl(aq)2 2Ca ( OH)( s)+ 2HCl(aq)⎯→CaCl ( s)+ 2HO(l)2 22کلسيم هايدروکسايد د تيزابو سره تعامل کوي،‏ اوبه او مالگه توليدوي:‏کلسيم هايدروکسايد د تيزابي اکسايدونو سره تعامل کوي،‏ مالگه او اوبه تشک‎5‎لوي:‏Ca ( OH)( aq)+ SO ( g)⎯→CaSO(aq)+ H O(l)2 342کلسيم هايدروکسايد په سوړمحيط ک‎3‎ د کلورين د گاز سره تعامل کوي:‏22Ca ( OH)( s)+ 2Cl( aq)⎯→Ca(ClO)( aq)+ CaCl ( s)+ 2HO(l)2 222،( CaCO 3 او دولومايت) ،( 請 دفونه )) ،( مرمر CaCO3کلسيم کاربوني CaCOکلسيم کاربوني د چون‎3‎ د ډبرې CaCO3CaCO 3 ‏)په ب‎2‎ه موندل ک‎85‎ي.‏⋅ MgCO 3)3فعاليتد م‎7‎ې چون‎3‎ او COسامان او د اړتيا وړ توکي:‏ ، اوبه ، بيکر ، ‏*ي+ه يي تيوب.‏2کرنلاره:‏ په يو گيلاس ک‎3‎ د ل‎8‎ اندازه په مقطرو اوبو باندې ورزيات ک‎7‎ئ،‏ تر'و حل شي،‏ لاس ته راغلي2محلول ته هوا وړک‎7‎ئ،‏ په دي 請 ورت ک‎3‎ به کلسيم کاربوني رسوب وک‎7‎ي ‏.'رنگه چ‎3‎ په پيل ک‎3‎ شيدو ته ورته محلولحا 請 لي‎8‎ي او وروسته رسوب کوي:‏‏'خه د CaCO23 ‏)لاسته راوړنه)CO ، Ca (OH)2Ca ( OH)( aq)+ CO ( g)⎯→CaCO(s)+ H O(l)2 232Ca(OH)د CaClاو سوديم کاربوني د تعامل ‏'خه کلسيم کاربوني حا 請 لي‎8‎ي:‏2CaCl ( aq)+ Na CO ( aq)⎯→CaCO ( s)+ 2NaCl(aq)2 2 33تيزابونه،‏ د چون‎3‎ ډبره حل کوي:‏CaCO s)+ 2HCl⎯→CaCl ( aq)+ H O()( l3 22د باران اوبه د اتموسفير د اضافي COسره تعامل کوي،‏د کاربن د تيزاب (( د جوړيدو لامل ک‎85‎ي،‏ داتيزاب د ‏$مک‎3‎ په واسطه جذبي‎8‎ي،‏ د CaCOډبرې د نه حلشوو مالگو په ب‎2‎و توليدوي چ‎3‎ د ‏$مک‎3‎ په من#‏ ک‎3‎ د شفشاهنگ) ‏)او گل فهشنگ Stalagmite) ‏)په نومونوجوړ*تونه جوړوي:‏(9-9) شکل شفشاهنگ او گل فهشنگ23( H CO2 3( aqStalactite١٥٦

15 دقيقو( CaSO ⋅ 2HO4 2کلسيم سلفي ډاي هايدريت ) گچ ( )اوبه نه لرونک‎3‎ کلسيم سلفي ) Anhydrite د سو$يدلي م‎7‎ پلستر په نوم هم يادي‎8‎ي چ‎3‎ د اوبود جذبيدلو وړتيا نه لري،‏ که چيري د پاريس پلستر د اوبو سره د کتلوي 1 نسبت مخلوط شي،‏ د − 53په موده ک‎3‎ په گچ تبديل او کلک‎85‎ي.‏ که چيرې ل‎8‎ ‏'ه د خوړو مالگه هم ور زياته شي د کلک‎5‎دلو چ"کتيا به ي‎3‎هم زياته او که ل‎8‎ ‏'ه بورکس ورزيات شي نو د کلک‎5‎دلو چ"کتيا به ي‎3‎ ل‎8‎ وي.‏ د گچو بدلول د پاريس پلستراو م‎7‎ه پلستر باندي له لاندني تعامل سره سم ترسره ک‎85‎ي:‏(4CaSO ( )⎡o117 C1 ⎤ 3⎢CaSO ⋅ 2HO ⎯⎯ →CaSO⋅ H O + H O4 24 22⎣2 ⎥⎦ 2GypsumPlaster of ParisCaSO ⋅0.5HO ⎯⎯→CaSO( anhydrite)+ 0.5HO4242Dead burnt Plasterد پاريس پلستر د انسانانو د بدن د ماتو ه‎6‎وکو په قالب بندۍ ک‎3‎‏،‏ د غا*ونو په طبابت،‏ په قالب بندي او غا*ونوپه جوړولو ک‎3‎ کار ول ک‎85‎ي.‏د پاريس پلستر فارمول د ⋅ ‎2‎په ب‎2‎ه هم ک‎5‎داي شي چ‎3‎ وليکل شي.‏– 9 4 : د دريم ا 請 لي گروپ عنصرونهولانسي قشر الکتروني جوړ*ت لري او بورون د دې گروپ لوم‎7‎نيد III ا 請 لي گروپ عنصرونه د‎1‎عنصر دی چ‎3‎ غير فلزي خواص ‏$انته غوره کوي او د هغه هايدروکسايد تيزابي خا 請 يت لري چي دهايدروجن سره دوه عنصري بيلابيل مرکبونه جوړوي.‏لاندې جدول د دې گروپ د عنصرونو فزيکي ‏$ان/‏‎7‎تياوې را*يي:‏(4-9) جدول د دريم گروپ د عنصرونو فزيکي ‏$ان/‏‎7‎تياوېCaSO H O4 22ns npالمونيم Alumenium) (المونيم د در‎4‎م گروپ دويم عنصر دي،‏ ‏!اکلي فزيکي ‏$ان/‏‎7‎تياوې لري چ‎3‎ غير فلزي ‏$ان/‏‎7‎تياوې ي‎3‎ ډيرېليدل ک‎85‎ي،‏ يوازي د غ+تلو تيزابونو او غ+تلوالقليو په مقابل ک‎3‎ امفوتريک ‏$ان/‏‎7‎تياوې ‏*يي،‏ له دي امله دشبه فلزونو سره ‏-‏‎6‎ه اړيکه لري:‏+3+2Al + 6 H O (aq) → 2 Al+( s)32 ( l)( aq) + 6 H O 3H ( g)2المونيم د ‏$مک‎3‎ د قشر په ترک‎5‎ب ک‎3‎ په زياته کچه شتون لري ؛ خوسره له دې هم په کاني ډبروک‎3‎ دهغه غلظت ل‎8‎ دي.‏ المونيم د ‏$مک‎3‎ د قشر په ترک‎5‎ب ک‎3‎ د کتل‎3‎ له امله % 7 شتون لري ‏.په مرکبونو ک‎3‎د المونيم اکسيديشن نمبر 3 ‏+دی چ‎3‎ په دې حالت ک‎3‎ المونيم د نيون د (Ne) د نجيب گاز الکترونيجوړ*ت ‏$انته غوره ک‎7‎ي دی.‏.5١٥٧

3+المونيم کامپلکسونه جوړوي چ‎3‎ په هغو ک‎3‎ دالمونيم د کواردينيشن نمبر 4 دی ؛ ‏$که د Al د ايون پهب‎2‎ه ک‎3‎ ‏'لور تش اوربيتالونه لري:‏↑↓3S↑3P−−3e⎯⎯⎯→3+Alد المونيم د پيدا ي+ت مهم‎3‎ سر چين‎3‎ د بوکسيت Bauxite) ‏)ډبرې دي چ‎3‎ په 請 نعت ک‎3‎ المونيم ددوی ‏'خه لاس ته راوړي ، دا ډبرې اوبه لرونک‎3‎ نا خالصه ډبري دي چ‎3‎ له هغو ‏'خهته راوړل ک‎85‎ي او وروسته دا اکسايد په ويل‎3‎ شوي کريوليت ) ک‎3‎ حلوي او په ويلی شويب‎2‎ه الکتروليز ک‎85‎ي.‏ المونيم په طبيعت ک‎3‎ په خالص فلزي ب‎2‎ه شتون نه لري،‏ د هغه مهمه ډبره بوکسايت) ‏)او نور منرالونه ي‎3‎ ارتو کلاز KAlSiAl2O3 لاس) Si ( Al کريولايت( Na Al3F 6بيريل Be O3 2 6 18،( )3O 6Al O ⋅ 2HO2 3 2) ‏)او کورندم Al) 2 ‏)دي.‏O 3Na 3AlF 6که چيرې ل‎8‎ ‏'ه کروميم د کورندم په کرستلیجوړ*ت ک‎3‎ مخلوط وي،‏ کرستل په سوررنک ليدل ک‎85‎ي او د لعل په نوم يادي‎8‎ي،‏ دکورندم ‏$ين‎3‎ کرستلونه د کوبالت د عنصرسره هم مخلوط دي چی هغوی ته اوبه رن/هياقوت وايي:‏د يو امپير بري+نا په شتون اود‎80‎ساعتونوپه موده ک‎3‎ د المونيم د ارجاع ک‎5‎دلو( g)3+ )Al + 3e→ Al ‏)'خه يومول 27سور ياقوتشين ياقوت(9 ( 10 - شکل لعل او ياقوتالمونيم توليدي‎8‎ي.‏ دکوکا کولا او يا فانتا يوهقط‎9‎ په همدې کميت کتله لري چ‎3‎ د شربت د ‏'کلو وروسته دا قطي بيا را!ول او د المونيم د لاس ته راوړلوپه غرض ي‎3‎ بيرته ويل‎3‎ کوي.‏المونيم د تودوخ‎3‎ او بري+نا ‏*ه تيروونکی هم دی،‏ د المونيم پوتنسيال = 1.66V دی چ‎3‎ دقاعدی لهمخی بايد په اسان‎9‎ سره په کتيون بدلون ومومي ؛ خو دا چ‎3‎ په اسان‎9‎ سره د هغه سطح اکسايد نيسي؛ نو هغهپه کتيون ل‎8‎ بدلي‎8‎ي ‏.المونيم يو سپک فلز دی چ‎3‎ مقاومت يي ډير دی.‏ په طبعيت ک‎3‎ ډير موندل ک‎85‎ ي؛ لهدي کبله په 請 نعت ک‎3‎ د هغه ‏'خه په زياته کچه گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي.‏ د المونيم د الياژونو له ډولونه ‏'خه چ‎3‎د فلزونو؛ لکه مس،‏ سيلنيم او نورو سره ي‎3‎ جوړک‎7‎ي،‏ دودانيو په کارونو او له يوي ساح‎3‎ ‏'خه بل‎3‎ ساح‎3‎ته د بري+نا په لي‎8‎لو ک‎3‎ گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي.‏ د المونيم بله ‏$ان/‏‎7‎تيا د نورو فلزونو ارجاع کول دي؛ د بيلگي پهډول:‏ اوسپنه د المونيم په واسطه ارجاع ک‎85‎ي چ‎3‎ د انرژی د ازاديدلو سره يو ‏$اي داارجاع ترسره ک‎85‎ي؛دفلزونو د اکسايدونو له ارجاع ‏'خه خالص فلزونه لاس ته را$ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول : د المونيم په واسطه داوسپنی د اکسايد له ارجاع ک‎5‎دو ‏'خه ، خالصه اوسپنه حا 請 لي‎8‎ي چ‎3‎ له دې اوسپن‎3‎ ‏'خه په ول‎6‎ينگ کارۍاو د اوسپن‎3‎ د لويو بلولونو په و 請 ل کولو ک‎3‎ گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي:‏Ξ0F O + 2Al(s) ⎯⎯⎯→2Fe(l)2 3+−Al O (s)2 3١٥٨

Al2O 3د المونيم اکسايدونهالمونيم اکسايد ) ‏)چ‎3‎ د الومين په نوم هم يا دي‎8‎ي د باير Bayer) ‏)په طريقه له بوکسيت ‏'خه پهلاس را$ي،‏ داس‎3‎ چ‎3‎ نا خالص بوکسيت د سوديم هايدروکسايد په محلول ک‎3‎ حلوي،‏ په پايله ک‎3‎ الوميناو سليکان د امفوتريک خا 請 يت لرونکي توکي نوموړي محلول ک‎3‎ حل او نور نا خالصه توکي؛ د بيلگ‎3‎ پهډول:‏ د اوسپني مالگه د قرمزي رنگه خ"‏‎3‎ په ب‎2‎ه رسوب کوي او وروسته بيا دا مال/ه د COپه واسطه تيزابيکوي چ‎3‎ تر ‏'ود غلظت کم شي ، په دې 請 ورت ک‎3‎ د الومينات ايونونه تجزيه ک‎85‎ي ، خو سليکاتونهد منحل توکي په ب‎2‎ه محلول ک‎3‎ پات‎3‎ ک‎85‎ي:‏−Al(OH) (aq) ⎯⎯⎯→↓40 C2Al(OH)3−(s) + OH (aq)−OHکله چ‎3‎ خنثی المونيم هايدروکسايد رسوب وک‎7‎ي،‏ له وچولو او 請 افولو وروسته د تودوخ‎3‎ په ‎1200‎ک‎3‎په خالص المونيم تبديلي‎8‎ي.‏ المونيم په خالص او جامد ب‎2‎ه بيلابيل‎3‎ بلوري الوتروپي لري،‏ د αالوتروپي کلکهاوتياره بنفش رنگه توکه ده،د المونيم د γالوتروپي کثافت ل‎8‎ او ک‎5‎مياوي فعاليت ي‎3‎ ډير دی چ‎3‎ داوبو دجذب‏$ان/‏‎7‎ تيا هم لري ، له دې الوتروپ‎9‎ ‏'خه په کروماتو گراف‎9‎ ک‎3‎ هم گ"ه اخ‎5‎ستل گي‎8‎ي.‏ د الومين نا خالص+ مال/ه وي؛ نو دډولونه د قيمتي تي‎8‎و په توگه په جواهراتو ک‎3‎ په کار وړل ک‎85‎ي،‏ که چيرې په الومين ک‎3‎ د+سره ياقوت په نوم يا دي‎8‎ي ، همدارن/ه که د مال/ي دالومين سره مخلوط وي،‏ دسره لاجورديمال/ه د الومين سره مخلوط وي،‏ د ژي‎7‎ ياقوت په نوم شهرت لري.‏+ياقوت په نامه او که يوازي3Cr3+T او Fe413Feالوميناتونه ) الونونه (H SO د Al2 4 2O3سره تعامل وک‎7‎ي ، المونيم سلفي حا 請 لي‎8‎ي،‏ المونيم سلفي يا الون د کاغذکله چ‎3‎جوړولو په 請 نعت ک‎3‎ د سلولوز د نريو تارونود پرن‎6‎ کولو ‏(لخته ک‎5‎دلو)‏ او د هغوي بدلول په کلکو پا‎1‎و کارولک‎85‎ې.‏ ر*تيان‎9‎الون چ‎3‎ د المونيم نوم د هغه ‏'خه اخ‎5‎ستل شوی دی،‏ د سلفي له ډولونو'خه دي چ‎3‎ک‎5‎داي شی K او+دی.‏ په دې فورمول ک‎3‎ Me+ عمومي فارمول بي د المونيم هغه مرکبونه دي چ‎3‎مرکب د جذب غ+تل‎3‎ ‏$ان/‏‎7‎تيا لري چ‎3‎ داوبو ناد ت‎2‎اکار(پ"کرى)په نوم هم يا دسوي دي.‏ دخالصه توک‎3‎ ‏$انته جذب وي اود اوبو د تصفي‎3‎ اوچا‎1‎ولوپرمخ پاتي ک‎85‎ي.‏د المونيم هلوجن لرونکي مرکبونهالمونيم کلورايد د مهمو کتلستونو له ډلي ‏'خه دي چ‎3‎ په 請 نعت ک‎3‎ هغه د کلورين او المونيم د نيغ تعامل/3+Me (M e )(SO ) ⋅12HO4 2 2(NH )Al(SO ) ⋅ 12H O4 4 2 2KAl(SO ) ⋅12H اوO4 2 2Al(OH ) 3+) NH وي(4او يا د کلورين تعامل د الومين ) سره لاس ته راوړي:‏(Al O2 32Al (s + 3Cl (g) → 2AlCl (g)23Al 2 O 3 + 3C(s) + 3Cl 2 (g) → 2AlCl 3 (g) + 3CO(g)3lAlبلورونه د 192 0 C3کتيون د کلورايد ) C ‏)د شپ‎8‎و ايونونو په+المونيم کلورايد جامد ايوني مرکب دی چ‎3‎ په هغه ک‎3‎ دتودوخ‎3‎ په واسطه تصعيد کوي او ب‎7‎اسونه ي‎3‎ دواسطه راچاپيرشوي دي،‏ د AlClپه ب‎2‎ه ليدل ک‎85‎ي چ‎3‎ د بورون کلورايد ډاى مير(‏ ( Dimer او د بورون برومايد ډاي مير سره يوشاندي،‏ ‏'رنگه چ‎3‎ المونيم برومايد او المونيم ايو دايد ډير قطبي مرکبونه دي؛ نوله دې کبله د جامد اويا مايع پهحالت هم د ډاي مير د ماليکول په ب‎2‎ه ليدل ک‎85‎ي او ثبات لري.‏Al Cl2 6١٥٩

د المونيم کلورايد تعامل د اوبو سره دExothermic تعاملو ‏'خه دی ‏،کله چ‎3‎ دا مرکب په لمدي هوا ک‎3‎شتون ولري،‏ د هايدرو کلوريک ب‎7‎اسونه ور'خه ازاد ي‎8‎ي.‏ په عمومي ډول المونيم کلورايد په خپلو ماليکوليدی او د هغه پيچليبلورونو ک‎3‎ شپ‎8‎ ماليکول بلوري اوبه لري چ‎3‎ د هغه ‏!ولنيز فارمول‏(کامپلکس)‏ فارمول دی،‏ د دي مرکب ‏'خه د بکتريا د وژونکو توکى او د نا مطبوع3ته تودوخه ورک‎7‎ل شي ، په پايلهبوی د ضد توکر په توگه گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي.‏ که چيرېاو HCl ور'خه لاس ته3ک‎3‎ وچ المونيم کلورايد لاس ته نه را$ي؛ خو تجزيه ي‎3‎ تر سره ک‎85‎ي چ‎3‎د اړيک‎3‎ ‏'خه کلکه ده:‏را$ي ؛$که دAlCl ⋅6HO3 2Al O2→AlCl ⋅6HO3 22[Al (H O) ]Cl Al O + 3HCl + 4H O2 6 3 2 32[ Al(H ClO)]2 6Al− اړيکه دCl Al− Oد دوره يي جدول د دريم گروپ فلزونه د ‏$مکنيو فلزونو په نوم يا دوي؛ ‏$که د ‏$مکی د قشر په ترک‎5‎ب ک‎3‎شتون لري،‏ المونيم د قيمتي ډبرو په ترک‎5‎بونو او د بيريل په منرال ک‎3‎ شتون لري.‏ په ن‎7‎ۍ ک‎3‎ د المونيم کلنيلگ+ت تر‎25‎‏!نو پوري رسيدلي دي.‏د المونيم لاس ته راوړنهالمونيم دپه لوم‎7‎ي پ‎7‎اوک‎3‎ د بوکسيتراوړنه له ‏'خه ده.‏ په بوکسيت ک‎3‎ % −50 المونيم اکسايد شتون لري او د هغه نور پات‎3‎ شوني SiO3Ti او V اکسايدونه دي.‏ په لوم‎7‎ي پ‎7‎او ک‎3‎ بوکسيت د باير د روش Bayer Pr پر بنس د کانيډبرو ‏'خه جلا کوي او بيا لاس ته راغلی بوکسيت د ډير فشار او 50 تودوخ‎3‎ لاندې دNaOH دمحلول سره مخلوطوي،‏ تشک‎5‎ل شوي اضافي اکسايدونه د فلتر په واسطه جلا ک‎85‎ي چ‎3‎ دلته المونيم اکسايدپه سوديم المونيت بدلي‎8‎ي:‏2 OAl O 2 3 د بري+نايي تجرب‎3‎ ‏'خه په دوو طريقو لاس ته راوړي چي هره طريقه ي‎3‎ دوه پ‎7‎اوونه لري،‏لاسته راوړنه ده او په دويم پ‎7‎او ک‎3‎ د فلز لاس ته32ocess− 70° CAl ‏)'خه O ⋅ H O )Al 22 3 260Al O s)+ 2NaOH(aq)⎯→2NaAlO(aq)+ H O()( l2 322Al2 O، د Zr,سوديم المونيت په تيزابي محيط ک‎3‎ په غير منحل المونيم هايدروکسايد بدلي‎8‎ي او بيا وروسته مخلوطچا‎1‎وي:‏2NaAlO ( aq)+ H CO ( aq)+ 2HO(l)⎯→2Al(OH ) ( s)+ Na CO2 2 3232 3Al O 2 3 تبديلي‎8‎ي:‏Al ( OH)( s)⎯→ΔAl O ( s)+ 3HO()لاس ته راغلي المونيم هايدروکسايد د تودوخ‎3‎ په پايله ک‎3‎ پهپه دويم پ‎7‎او ک‎3‎ خالص المونيم اکسايد دبري+نا په واسطهتجزيه کوي چ‎3‎ دا طريقه د مارتين هال په نوم يادي‎8‎ي.‏ دمارتين هال د حجرې الکترودونه د کاربن ‏'خه جوړشوي‏)دي چ‎3‎ د المونيمدي او د هغه محلول کريولايت ) 2045 تودوخ‎3‎ ‏'خهاکسايد د ويلی ک‎5‎دو درجه ي‎3‎ له ته را ‏*كته کي‎8‎ي:‏2 l3 2 32AnodeCathodeNa 3AlF 6oC( Oxidation)3[( Reduction)1000oC2−−C(s)+ 2O⎯→O ( g)+ 4e]23+−4[ Al + 3e⎯→Al(l)]2AlO ⎯→4Al(l)+ 3O( g)232(9 11) - د المونيم د لاس ته راوړن‎3‎ دست/اه ‏(مارتين هال)‏١٦٠

د المونيم د لاس ته راوړن‎3‎ دويمه طريقه د لوم‎7‎ۍ طريق‎3‎‏(‏ پورتن‎9‎ طريق‎3‎ ( ‏'خه ي‎3‎ 70% ل/+ت ل‎8‎ دی ؛‏$که په دې طريقه ک‎3‎ اوبه نه لرونکی بوکسيت ته د کاربن په مرسته د کلورين گاز سره تعامل ورکوي او پهAlCl3 ي‎3‎ تبديلوي،‏ لاس ته راغلي المونيم کلورايد ويل‎3‎ او بيا الکتروليز ک‎85‎ي:‏2AlO ( s)+ 3C(s)+ 6Cl( g)⎯→4AlCl2 322AlCl( l)⎯ ⎯⎯ →Al(s)+ 3Cl( g)323( l)+ 3CO2( g)تجزيه بر قید المونيم ک‎5‎مياوي خواص– ١ د اوسپن‎3‎ د اکسايد سره د المونيم تعامل‎3000‎تودوخه توليدوي؛ نوله دې کبله‏)سره تعامل کوي او ) د المونيم پوډر د اوسپن‎3‎ (III) د ترميت د تعامل په نوم يا دي‎8‎ي:‏oC2 l2 32 3Al ( s)+ FeO ( s)⎯→AlO( l)+ 2Fe()اکسايد Fe2O 3له دې تعامل ‏'خه د فولاد او اوسپن‎3‎ په ول‎6‎نگ کولو کي گ"ه اخ‎5‎ستل ک‎85‎ي:‏– 2 د تيزابونو سره دالمونيم تعاملاو د رقيقو تيزابونو سره په عادي شرايطو ک‎3‎ تعامل کوي،‏ هايدروجن ازاد وي او4المونيم دHClغليظو سره ي‎3‎ د تودوخ‎3‎ په شتون ک‎3‎ تعامل کوي،‏ خو هايدروجن نه ازاد وي.‏H 2SOفعاليتد مالگي د رقيقو تيزابو سره د المونيم تعاملسامان او د اړتيا وړ مواد:‏ تست تيوبونه ، تست تيوب دان‎3‎‏،‏ د خالص المونيم سيم او دHClرقيق تيزاب .ک‎7‎نلاره : په يو تست تيوب ک‎3‎ يوه اندازهHCl واچوئ په هغه ک‎3‎ المونيمي سيم داخل ک‎7‎ئ،‏ انتظار وباسئ تر'و من%تهرا غلي بدلونونه ووينئ چي د ليدني ‏'خه ي‎3‎ وروسته په گروپي ډول و'ي‎7‎ئ او ‏'ي‎7‎ني مو په خپلو کتابچو ک‎3‎ ي‎3‎ ياد داشتک‎7‎ئ.‏12 - 9 شکل:‏ د المونيم تعامل د مالگي د تيزاب سره١٦١

– 9 5 : انتقالي فلزونه metals) (Transitionد دوره يي جدول عنصرونه چ‎3‎ د هغوي د d او f فرعي سويو اوربي"الونه يي د الکترونونو په واسطه د ډکک‎5‎دو په بهير ک‎3‎ دي،‏ د II او IIIا 請 لي گروپ ترمن#‏ 68 عنصرونه دي چ‎3‎ 40 عنصرونه ي‎3‎ دجدول پهمن%ني برخي ک‎3‎ شتون لري،‏ د هغوي د d فرعي سويه او 28 نور ي‎3‎ چ‎3‎ د جدول په ک+تن‎9‎ برخ‎3‎ ک‎3‎شتون لري،‏ د هغوي د f فرعي سويي د الکترونونو په واسطه د ډک ک‎5‎دلو په حالت ک‎3‎ دي.‏– 9 5 جدول د ‏'لورم پيريود د انتقالي عنصرونو يو شمير ‏$ان/‏‎7‎تياويخواصعنصرونهZnCu10[ Ar]4s2 3d[ Ar]4s d63.39138-906.41.657.14419.590663.5412872-745.5195835781.908.96108325951 103Ni[ Ar]4s d58.6912460-736.7175133931.918.9145327302 83Co[ Ar]4s d58.931257564758.8164532311.888.9149529002 73Fe[ Ar]4s d55.841267760759.4156129561.837.86153630002 63Mn[ Ar]4s d54.931358066717.5150932501.557.43124521502 53Cr[ Ar]4s d51.991308564652.8159129861.667.19187526651 53v[ Ar]4s d50.941348874650.3141328281.636.1190034503 33Ti[ Ar]4s d47.8814799776581130926501.5451.4166832603 23Sc[ Ar]4sd44.95162− M81m23+2 13+631 I1235 II2389 III1.363015392730الکترونيجوړ*تاتومي کتلهاتومي شعاعپه pmايوني شعاعپه pmايونايزِشنانرژۍپهkJ/ molبري+ناي‎3‎منفيتكثافت3g / cmويلي کيدو‏!کی پهoCدايشيدو ‏!کیoپه C١٦٢

III BSc+3IV BTi+2+3+4VBV+1+2+3+4+5انتقالي عنصرونه د اکسيديشن د نمبرونو بيلابيل ډولونه ‏$انته غوره کوي– 9 6 جدول د انتقالي عنصرونو ممکنه اکسيديشن نمبرونهVI BCr+2+3+6گروپ هاى عناصرانتقالىVII BMn+2+3+4+6Fe+2+3+4+6VIII BCo+1+2+3Ni+2+3IBCu+1+2IIBZn+2yZrNbMoTcRuRhPdAgCd+3+2+3+4+2+3+4+5+2+3+4+5+6+7+8+2+3+4+5+6+7+2+3+4+5+6+7+8+1+2+3+4+5+6+2+3+4+1+2+3+2LaHfTeWReOsIrPtAuHg+3+3+4+2+3+4+5+2+3+4+5+6+3+4+5+6+7+2+3+4+5+6+8+1+2+3+4+5+6+2+3+4+5+6+1+3+1+2(9 ( 13 - شکل د ‏$يني انتقالي عنصرونو ب‎2‎ي١٦٣

:1 - 5 - 9 اوسپنهاوسپنه د ‏!ولو انتقالي فلزونو په نسبت ډيره په کار وړل ک‎85‎ي او د المونيم ‏'خه وروسته د ‏$مک‎3‎ په قشرک‎3‎ ډ‎4‎ر موندل ک‎85‎ي چ‎3‎ 4.7% د ‏$مک‎3‎ قشر يي جوړ ک‎7‎ی دی.‏) د اوسپن‎3‎د اوسپن‎3‎ مشهوره کاني ډبري د هماتيت Feله سلفايد ‏'خه عبارت دي چ‎3‎ د پيريت ډبرې د ليونو سرو زرو په نوم هم يا دوي ؛ ‏$که د ‏$لا او رنگ لهکبله سرو زروته ورته دي ، د پيريت ‏'خه اوسپنه لاس ته نه راوړي؛ خو هماتيت او مگنيت په لوړو کورو ک‎3‎د اهک ډبرو او د ډبرو سکرو سره ي‎3‎ ډک او په ازاده هوا ک‎3‎ ارجاع کوي،‏ په پايله ک‎3‎ د چون‎3‎ د ډبرو'خهکلسيم اکسايد لاس ته راوړي چي د کاني ډبرو نا خالصونه له لاندنيو معادلو سره سم له من%ه وړي:‏١٦٤) ، مگنيت ) Fe او پيريت Fe( S 2 2( O 3 4( O 2 3CaCO ( s)⎯⎯⎯→CaO(s)+ CO3CaO(s)+ SiO ( s)⎯→CaSiO ( s)23CaO + Al O ⎯→Ca(AlO ) ( l)2 32 26CaO+ P O ( s)⎯→2Ca( PO ) ( s)4103422( g)د بيلا بيلو مرکبونو مخلوط دکورې په لوړه درجه تودوخه ک‎3‎ ويل‎3‎ او ‏!ول ي‎3‎ ويلي شوي ب‎2‎ه لرې:‏ داچ‎3‎له اوسپنى ‏'خه سپک دي؛ نو د ويلو شوو اوسپنو ‏'خه په لوړې سطحي ک‎3‎ شتون لري.‏ په – 9 14 شکلک‎3‎ د اوسپن‎3‎ د ويل‎3‎ ک‎5‎دو لوړه کوره او هغه تعاملونه چ‎3‎ په هغ‎3‎ ک‎3‎ ترسره ک‎85‎ي،‏ ‏*ودل شوي دي.‏د کورې په بيلابيلو برخوک‎3‎ د کاربن مونو اکسايد په واسطه د اوسپني ارجاع ک‎5‎دل او د تعامل معادله ي‎3‎ پهلاندې ډول ده:‏د کورې په لوړه برخه ک‎3‎ پهFe 3O 4 تبديلي‎8‎ي :Fe 2O 33Fe ( s)+ 3O2 ( g)+ CO(g)⎯→2Fe3O4( s)+ CO2(g)FeSO4( s)CO(g)⎯→3FeO(s)+ CO2(g)د کورې په ‏!ي"ه برخه ک‎3‎‏:‏ +د تودوخ‎3‎ په ‎1000‎د کورې په من%ن‎9‎ برخ‎3‎ک‎3‎ د اوسپن‎3‎ اکسايد (FeO) په اوسپنه تبديلي‎8‎ي:‏د تودوخ‎3‎ په ‎1000‎د کورې په من%ن‎9‎ برخ‎3‎ک‎3‎ د اوسپن‎3‎ اکسايد (FeO) په اوسپنه تبديلي‎8‎ي:‏0C0CFeO ( s)+ CO(g)⎯→Fe(s)+ CO ( g)2تودوخهد کوري په لاندن‎9‎ برخ‎3‎ ک‎3‎ چدن چ‎3‎ په ک‎3‎کاربن اونوری ناخالصي شتون لري،‏ ‏!ولي‎8‎ي.‏ دفولادودلاس ته راوړلو لوم‎7‎نی پ‎7‎او دچدن تخليصول دي.‏هغه ناخالصي چ‎3‎ په چدن ک‎3‎ شتون لري ‏(له(9 14) - شکل لوړه کوره اوپه هغي ک‎3‎ ترسره شوي تعاملونهکاربن ‏'خه پرته)،کيدای شي چ‎3‎ د سلِيکان،‏فاسفور س او سلفر نوم واخ‎5‎ستل شي.‏د تخليص نوې طريقه چ‎3‎ د بسمر(‏Bessemer‏)‏ دميتود په نامه ياد شوې ده،‏ د يوې بدلوونک‎3‎ دستگاه پهواسطه ترسره کي‎8‎ي،‏ دا بدلون کوونک‎3‎ يو لوی استوا نه يي لو*ی دی چ‎3‎ د خپل محور په چاپيريال تر 180پوري تاوي‎8‎ي،‏ دننه مخ ي‎3‎ په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ له کلکو توکو ‏'خه جوړ او بيا د قلوي خا 請 يت لرونکو توکو پهo

واسطه ؛دبيلگ‎3‎ په ډول:‏ د دلوميت ‏(د کلسيم او مگنيزيم مضاعف کاربونيتونه)‏ په واسطه پو*ل شوی دی،‏ په دیلو*ي ک‎3‎ پن%ه ويشت ‏!نه توکي ‏$ای نيولی شي،‏ دولوميت د تودوخي په واسطه تجزيه او MgO او CaOلاس ته را$ي.‏ دويل‎3‎ شوې اوسپن‎3‎ د مخلوط ‏'خه توده متراکمه هوا تيره وي چ‎3‎ په پايله ک‎3‎ ي‎3‎ داوسپني ناخالصي) سلفر ، فاسفور او سليکان)‏ په لوم‎7‎ي سرک‎3‎ په اکسايد بدلونمومي او بيا له MgO او CaO سره تعامل کوي چ‎3‎مالگي جوړوي،‏ دامالگي د اوسپني ‏'خه سپکي دي چ‎3‎ داوسپن‎3‎ په ويل‎3‎ شوې ب‎2‎ه ک‎3‎ لامبو وهي او دهغ‎3‎ په سطحه ک‎3‎‏$ای نيسي.‏ (9 - 16) شکل د بسمر مدرنه دستگاَه ‏*يي:‏د بسمر د ميتود پر$ای نوی ميتود من#‏ ته راغلي دی چ‎3‎ په ديميتودک‎3‎ خلاص زړه د کورې سيستم furnace) (Open-hearth‏'خه کار اح‎5‎ستل کي‎8‎ي،‏ د دې د بدلون ورکوونکي لاندي برخهاو ديوال ي‎3‎ د نه سو$يدونکو توکو،‏ MgO او CaO په (9–16) د بسمر عصري تبديلوونکي دست/اهواسطه پو*ل شوی دي او د هغه دننن‎9‎ برخه د ناخالصهاوسپن‎3‎ په واسطه چ‎3‎ داوسپني دلوړې کورې ‏'خه وتلي دهاو همدارنگه دآهک په ډبرو CaCO3وي.‏ ډيره توده هوا او تاوده ‏-ازونه ي‎3‎ پرمخ تيروي چ‎3‎ مخلوطشوو توکوته ويل‎3‎ شوی حالت ور کوي،‏ نو په دی 請 ورتک‎3‎ تيزابي اکسايدونه له CaOسره تعامل کوي او د اوسپنيناخالصونه د په واسطه په اړونده اکسايدونو يي بدلون3مومي،‏ همدارنگه هغه کاربن چ‎3‎ په اوسپن‎3‎ ک‎3‎ شتون لري،‏(9–17) شکل خلاص زړه سره داوسپني د تخليص کوره:‏بدلي‎8‎ي او د ‏$ک په ب‎2‎ه دويل‎3‎ شو توکوله سطح‎3‎‏'خه بهر ته و$ي،‏ همدارنگه دکورې دلاندن‎9‎ برخي ‏(دکورېکف)نه سو$يدونکی پوښ داوسپن‎3‎ نورو ناخالصو توکو سره تعامل او د کورې په باندن‎9‎ سطح‎3‎ ک‎3‎ د ويل‎3‎ شووسپکو توکو په ب‎2‎ه جلا او ‏$ای نيسي.‏دا پورتن‎9‎ ميتود،‏ د بسمر له ميتود ‏'خه ډ‎4‎ر وخت ته اړتيا لري،‏ د اتو ‏'خه تر لسو ساعتونو پورې وخت پرې ت‎5‎ر‎84‎ي،‏خو با کيفيته پولاد حا 請 لي‎8‎ي.‏ د پورتن‎9‎ طريقی د عمل سست والی کيدای شي چ‎3‎ د موادو د حجم په زياتوالي پورهک‎7‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ په هر ‏$ل ک‎2003‎‏!نه خالصه اوسپنه حا 請 لي‎8‎ي؛ خو که چيري نور فلزونه؛ لکه کوبالت،‏کروميم،‏ وناديم او تنگستن ور زيات شی،‏ ‏*ه کيفيتلرونکي پولاد حا 請 لي‎8‎ي.‏ د زنگ ضد پولادو د تشکيلکوونکو اجزاو سلنه له ‏%‏‎72‎اوسپنه،‏‎19%‎ کروميم او9% نيکل ‏'خه عبارت دى.‏خالصه فلزي اوسپنه دومره کلکه نه ده،‏ خود هغ‎3‎ الياژ لهکاربن سره هغ‎3‎ ته کلکوالی وربخ+لی دی چ‎3‎ د زن/وهلو‏(فرسايش)‏ په مقابل ک‎3‎ ي‎3‎ مقاومت زيات دي.‏ پولاد – 9 18 په اوسپنه ک‎3‎ د مقناطيسي خا 請 يت را من%ته کول) ډک(3Fe 2OFe 2Oپه CO2١٦٥

فيرومقناطيسی خا 請 يت لري؛ ‏$که په هغه ک‎3‎ الکترونونه يو جهت اوپه يو وخت ک‎3‎ په زياته اندازه د حرکت په حالک‎3‎ دي چ‎3‎ مقناطيسي ساحه من%ته راوړي او د هغو په اوربيتالي قشرونو ک‎3‎ د طاقه الکترونونو شتون ليدل کي‎8‎ي.‏د پولاد جوړولو بهير داس‎3‎ دی چ‎3‎ فلزونه؛ لکه:‏ , په اوسپن‎3‎ باندي د فزيک‎3‎‏،‏ کيمياوي او ميخانيکيالياژ نومي‎8‎ي چ‎3‎ لهخوا 請 و پربنس ور زياتوي،‏ ارز*ت لرونکی پولاد د زنگ ضد پولاد يا١٦٦(StainlessSteel)Ni Mn,Cr20% کروميم (Cr) او‎8‎ − ‏%‏‎12‎پورې نکل ‏(‏Ni‏)لري.‏− 18مس Cupperium) (مس ل‎8‎کيميايي فعاليت لري اود ‏$ينو ډبرو له پاسه په ازاده ب‎2‎ه شتون لري ؛ خو د ‏$مک‎3‎ د کرې دمسو لويه برخهد سلفايدونو په ب‎2‎ه شتون لري چ‎3‎ د هغو کانیډبرې د چلكوپريت ) په نوم يا دي‎8‎ي( CuFeS2او د شگو مين%لو په طريقه ي‎3‎ له ډبرو ‏'خه جلاکوي،‏ داسي چ‎3‎ دمس لرونکي کاني ډبرې ‏!و!ه،‏‏!و!ه او په پوډرو ي‎3‎ تبديلوي،‏ وروسته ي‎3‎ په مايعاتوک‎3‎ دلامبو په حالت گ‎6‎وي،‏ تر'و مس د کانيډبرو ‏'خه جلا شي،‏ په دې مخلوط ک‎3‎ ل‎8‎‏'هغوړي هم ورزياتوي او بيا د دي مخلوط له من#‏‏'خه هوا تيروي،‏ کاني تي‎8‎ې په لامبو وهونک‎3‎ب‎2‎ه په پورتن‎9‎ برخ‎3‎ ک‎3‎‏،‏ درندې تي‎8‎ې او خاوره دلو*ي په لاندين‎9‎ برخ‎3‎ ک‎3‎ ‏*كته کيني او کانیتي‎8‎ي د هوا او غوړيو سره يو$ای د پورتنيو سوريو‏'خه د باندې و$ي.‏ دلته ‏$انگ‎7‎ې خالص شوېتي‎8‎ې لاس ته را$ي،‏ (9 - 19) شکل د مسو د تي‎8‎ود تخليص دستگاه ‏*يي:‏كاني تي‎8‎يسپك‎3‎ ذرىكاني ډيرې او به او غوړىتور!كى د تي‎8‎و ذري دي19 - 9 شکل د نا خالصونو ‏'خه د مس کانی تي‎8‎و جلا کولو د ستگاهurgyمس د خالصوکاني تي‎8‎و ‏'خه په پورتن‎3‎ ډول کيدای شی په دوه ميتودو لاس ته راوړل شي چ‎3‎ يو ي‎3‎ Pyrometallاو بل ي‎3‎ Hydrometallurgyيعن‎3‎ په اوبلن محلول ک‎3‎ حل کيدل دي.‏ په لوم‎7‎ی ميتود کاني ډبرې د هوا سرهمخلوط وي:‏42CuFeS ( s)+ 7O( g)⎯→4CuS(s)+ 4FeO ( s)+ 4SO( g)2 22 3ډير زيات SO حا 請 لي‎8‎ي چ‎3‎ په هوا ک‎3‎ خپري‎8‎ي او د$مک‎3‎ په کرې ک‎3‎ دژوند او داوسيدلو محيط ته له خطرونو2‏'خه ډک‎3‎ پايل‎3‎ من#‏ ته راوړي،‏ نو پردې بنس بايد دا گاز په سلفوريک اسيد بدلون ومومي.‏ لاس ته راغلی د مسO) 2 په واسطه ارجاع او په خالصه عنصريسلفايد ) (CuS د غ+تلي ارجاع کوونکی په واسطه ؛لکه:د اکسيجن )ب‎2‎ه جلا کي‎8‎ي:‏CuS ( s)+ O ( g)⎯→Cu(s)+ SO ( g)2 2د هايدرو ميتالورژی په دويم پ‎7‎اوک‎3‎ ‏،کاني ډبرې د گوگ‎7‎و په تيزابوک‎3‎ حلوي او ورپس‎3‎ هغوی د ارجاع کوونکو‏'خه ‏!ي وي،‏ يو$ای کوي چ‎3‎ په دې 請 ورت ک‎3‎ خالص عنصري مسCu 2+Cuسره چ‎3‎ د هغو پوتنسيال له

په لاس را$ي.‏د الکتروليز په طريقه هم کيدای شی چ‎3‎ مس د مرکبونو ‏'خه ي‎3‎ په لاس راوړل شي.‏ مس د بري+نا ‏*هتيرونکی دی چ‎3‎ له هغه ‏'خه دبري+نا د تيرون‎3‎ مزي جوړوي.‏ د مس او قلعي ‏*ه الياژ د برونز په نوميادي‎8‎ي چ‎3‎ تل په تيزابونو ک‎3‎ په عادي حالت نه حل کي‎8‎ي؛ خو په غليظو غ+تلوتيزابونو ک‎3‎ ي‎3‎ حل کيدلممکن دي:‏+1−2+3 Cu(s)+ 8H O ( aq)+ 2NO( aq)⎯→3Cu( aq)+ 2NO(g)+ 12HO3 32گاز2مس د ‏*وري دغليظ تيزاب سره تعامل کوي او NOجوړوي:‏Cu( s)+ 4HNO(aq)⎯→Cu(NO)( aq)+ 2NO( g)+ 2HO3 3 222د مس باندن‎9‎ سطح اکسيدي کي‎8‎ي او شين رنگ ‏$انته غورهکوي چ‎3‎ نوره دننه پاتی سطح ي‎3‎ د اکسيديشن ‏'خه ساتلکي‎8‎ي.‏کروميمد شپ‎8‎م فرعي گروپ لوم‎7‎نی عنصر کروميم دی،‏ دا عنصر زي‎7‎رو*انه رنگ لري او د تخريبيدلوپه مقابل ک‎3‎ غ+تلتيا ‏*يي،‏ ددې عنصر کاني ډبرې د اوسپن‎3‎ او کروميم مضاعف اکسايدونهدي چ‎3‎ د هغوی ارجاع دکاربن په مرسته په بري+نايي قوس ک‎3‎په لاندی ډول ترسره کي‎8‎ي:‏FeO.Cr O (s) + 4C (s) ⎯⎯→ 2Cr(s) + Fe(s) + 4CO(g)2 3د کروميم لاس ته راوړنه داس‎3‎ ده چ‎3‎ کان‎3‎ ډبرې په القلي محيط د هوا په شتون ک‎3‎ وچوي او پري‎8‎دي:‏FeO ⋅ CrO ( s)+ k CO ⎯→k CrO + FeO ( s)2 32 32 4 2 3دپورتن‎9‎ معادل‎3ِ‎ سره سم لاس ته راغلی پوتاشيم کروميت په اوبو کی ‏*ه حل کي‎8‎ي ، په داس‎3‎ حال ک‎3‎4 په اوبو کی نه حل کي‎8‎ي،‏ پر دې بنس د اوسپن‎3‎ اکسايد د K ‏'خه جلا کي‎8‎ي،‏ نوچی3د کاربن په واسطه د K د ارجاع ‏'خه دلاندې معادل‎3‎ سره سم لاس ته راوړي:‏43CrOFe O2 22CrO Cr 2O2 K CrO(s)+ 2C(s)⎯⎯→ K CO ( s)+ K O + CO(g)+ CrO ( s)2 42 322 3Cr 2OCr O s)+ 2 Al(s)→ Al O ( s)+ 2 Cr()په پای کی د المونيم په واسطه ارجاع او Crحا 請 ل کي‎8‎ي :320 - 9 شکل،‏ دمس تعامل د HNO3( s2 32 3د کروميم فلز د پوډرو په حالت ک‎3‎ د ترموديناميکی په لحاظ ارجاعي ‏$انگ‎7‎ تيا لري او په بشپ‎7‎ ډول په ډيرهچتكتيا د اکسيجن سره تعامل کوي؛ خو په فلزي حالت ک‎3‎ د هغه باندين‎9‎ سطحه اکسايد پو*وي او د هغه دننهبرخه د اکسايد کيدلو ‏'خه ساتي،‏ په دې حالت ک‎3‎ د زن,‏ وهلو(فرسايش)‏ په مقابل ک‎3‎ مقاومت لري.‏3+د کروميم Cr ايونونه د اوبلن محلول په حالت ک‎3‎ هايدراتيي کامپلکس مرکب په لاندې ب‎2‎ه جوړوي چ‎3‎ دهغه تيزابي قوه د اسيتيک اسيد په نسبت ډيره ده:‏3+2++−4[ Cr(H O)] + H O ⎯→[ Cr(H O)OH] + H O , Ka=1,3 ⋅102 622 s3١٦٧تيزاب سرهدغليظ

Ti3+3+−3+3+33+3+په ب‎2‎ه پرتله شي،‏3++ آيون يا د d نورو فلزونو د ايونونو سره د Mکه چيرې د Cr−VCr− Mn− Fe2 −4− Co3Cr+د ايون د کي‎0‎ لور درې کتيونونه د ارجاع کوونکی خا 請 يت لري؛ خو د هغه د ‏*ي لور درې کتيونونهد غ+تلي اکسيدي کوونکی خا 請 يت لري؛ نو ‏$ين‎3‎وختونه کروم د غ+تلي اکسيدي کوونکی ‏$انگ‎7‎تيا او‏$ين‎3‎ وختونه د ارجاع کوونک‎3‎ ‏$انگ‎7‎تيا لري.‏که چيرې د CrOمحلول له تيزابو سره تعامل ورک‎7‎و،‏) Cr Na ته( O2 2 72−) O Cr ‏)جوړي‎8‎ي.‏27دهغه ژي‎7‎رنگ په رو*انه سره رنگ بدلون مومي او ډایکروماتکه چيرې دکرومات مالگ‎3‎له غليظو تيزابو سره تعامل ورک‎7‎ل4شي،دلاندې معادل‎3‎ سره سم 2O لاس ته را$ي:‏3CrH 2SO(9 21) - شکل ‏*ي خواته د سوديم ډای کروميت جوړ*ت اوکي‎0‎ خواته د پوتاشيم ډای کروميت جوړ*ت.‏+1−Na Cr O ( aq)+ 3HSO ( aq)⎯⎯→2N ( aq)H O(aq)HSO ( aq)2 2 72 4←⎯⎯+ + +a 342Cr O ( aq)23+د پورتنيو لاس ته راغلو مالگو محلولونو'خه د لابراتوارونو د لو*و په مين%لو ک‎3‎ کار اخيستل کي‎8‎ي؛ ‏$کهد دوی د اکسيديشن وړتيا ډيره زياته ده چ‎3‎ وازدې او غوړي په ‏$ان ک‎3‎ حلوي.‏مالگه په بيلا بيلو طريقو لاسته راوړل کي‎8‎ي او په غوړو لرونکو رنگونو ک‎3‎ ور'خه گ"ه اخ‎5‎ستلکي‎8‎ي،‏ د دې رنگونو ‏'خه د مو!رو په سرکونو او'لور لارو ک‎3‎ د رو*ناي‎3‎ لپاره په شپه ک‎3‎ گ"ه اخ‎5‎ستل کي‎8‎يچي د مو!ر د تللو کو'‏‎3‎ پري ‏!اکل کي‎8‎ي .د PbCrO4١٦٨

د نهم ‏'پرکي لن‎6‎يزفلزونه،‏ فلزي ‏$لا لري،‏ دوی زياتره جامد او کرستلي حالت لري،‏ د پا‎1‎ی کيدلو او دمزی ‏(سيم)‏ جوړيدلو‏$انگ‎7‎تيا لرونکي دي.‏ د سروزرو ‏'خه داسي نازک‎3‎ پا!ي جوړي‎8‎ي چی در‎1‎ا وړانکي له هغوی ‏'خهتيري‎8‎ي.‏ډيرزيات فلزونه په ترکيبي ډول په طبيعت ک‎3‎ موندل کي‎8‎ي،‏ د هغوی د خالصولو او لاس ته راوړلو طريق‎3‎ته ميتالورژي وايي.‏ ميتالورژي په درې پ‎7‎اوونو ک‎3‎ ترسره کي‎8‎ي چ‎3‎ ‏(‏‎1‎‏)د فلز د کاني ډبرو را ايستل او برابرول(2 ‏)د فلز لاس ته راوړل.‏ (3) دفلز تصفيه ده.‏د فلزونو مهم منرالونه کاربوني"ونه ، هلايدونه،‏ اکسايدونه،‏ فاسفي"ونه ‏،سلفايدونه او سلفي"ونه دي.‏ د فلزونو د تصفي‎3‎ لپاره عمومی لاری،‏ تقطير،‏ بري+نايي تجزيه او د ساح‎3‎ د تصفي‎3‎ لاره ده.‏د I ا 請 لي گروپ عنا 請 رونه د القليو فلزونو په نوم هم يا دي‎8‎ي؛$که د هغوی د اکسايدونو د هايدريشن‏'خه ډيرغ+تلي القلي (Bases) جوړي‎8‎ي.‏oC° Cسوديم کلورايد د معمولي مالگ‎3‎ ‏(د خوړو مالگه)‏ په نوم هم يا دي‎8‎ي،‏ د دې مالگ‎3‎ کرستلونه په 800ک‎3‎ ويل‎3‎ او په 1465 ک‎3‎ په ايشيدو را$ي.‏د سوديم دلاس ته راوړن‎3‎ ډيره ‏*ه طريقه دNaOH اوNaCl د ويل‎3‎ شوي حالت بري+ناي‎3‎ تجزيه ده.‏Soda د ايرو رنگه سودا يا ،(NaOH) سوديم مهم مرکبونه کاستيک سودا د) او د چيلي ‏*وره ده.‏CaCO د چون‎3‎ تي‎8‎ه (CaO) کلسيم مهم مرکبونه چونه د( Na2CO3)Ash( Na CO ⋅10HO2 32دمين%لو سودا) ،( کلسيم هايدروکسايد Ca3CaSO ⋅ 2H او پارس پلستر ) H 2CaSO ⋅ دي.‏)(OH) 2 ) ( گچ( O4 2( O4 2انتقالِي فلزونه هغه عنصرونه دي چ‎3‎ د dاو f دفرعى سويو اوربيتالونه ي‎3‎ د الکترونو په واسطه د ډکيدوپه حالت ک‎3‎ دي.‏اوسپنه په تخنيک ک‎3‎ دملا د تير په توگه دنده ترسره کوي او مس د اوسپن‎3‎ ‏'خه وروسته دويم ‏$ایلري.‏مس ل‎8‎کيميايي فعاليت لري اود ‏$ينو تي‎8‎و له پاسه په ازاده ب‎2‎ه شتون لري ؛ خو د ‏$مک‎3‎ د کرې دمسولويه برخه د سلفايدونو په ب‎2‎ه ليدل ک‎85‎ي.‏د شپ‎8‎م فرعي گروپ لوم‎7‎نی عنصر کروميم دی،‏ دا عنصر زي‎7‎ او رو*انه رنگ لري او د تخريبيدلوپهمقابل کی مقاومت ‏*يي.‏د نهم ‏$پرکي پو*تن‎3‎‏'لور$وابه پو*تن‎3‎1. د فلزونو ميتالورژی ---- پ‎7‎اونه لري؟الف – ،1 ب – 3 ، ج – 4 ، د – 5 .2. کورندم د ------- د اکسايدونو د جملو خخه دی؟الف – المونيم ، ب – کلسيم ، ج – اوسپنه،‏ د – سوديم .١٦٩

3. د لوم‎7‎ی ا 請 لي گروپ عنصرونه د ---- په نوم هم ياد وي؟الف – ‏$مک‎3‎ القلي،‏ ب – القلي ، ج – دکانونو جوړوې ، د – انتقالي.‏‎4‎‏.د سوديم او هايدروجن د تعامل ‏'خه ------- حا 請 لي‎8‎ي.‏الف – کاستيک سودا،‏ ب سوديم هايدرايت،‏ ج – سوديم هايدرايد،‏ د – هي#‏ يو.‏5. دNaCl دويل‎3‎ شوي بري+نا د تجزي‎3‎ په پايله ک‎3‎ Na په ‏----ک‎3‎ او Clالف – کتود،‏ انود،‏ ب – انود او کتود،‏ ج – انود،‏ د – کتود.‏6. - د سوډا فورمول ...... دی.‏--- کی ‏!ولي‎8‎ي؟2الف NaOH- ب - CaCO ج - NaNO د-‏ 2CaSO ⋅ H O4 2337. ددې مرکبونو ‏'خه کوم يو ي‎3‎ د چلي ‏*وری په نوم يا دي‎8‎ي؟NaNO د-‏ ، CaCO3، NH ج –الف - NaOH ، ب 3–2CaSO ⋅ H O.84 2د کومي مادې فارمول دی؟الف گچ،‏ ب – پلستر،‏ ج – د پاريس پلستر،‏ د-‏ د چونی تي‎8‎ه.‏9. المونيم د کوم منرال ‏'خه په لاس راوړي؟.3الف – کورندم ، ب – بوکسايت ، ج - AlCl ، د-‏ المونيم هايدروکسايد .310. د اوسپن‎3‎ مشهوره کاني ډبره عبارت ده له :، ج – د اوسپن‎3‎ سلفايد او پريت FeSد - ‏!ول2(Fe O ) ب–‏ مگنيت ،(Fe O )3 42 3الف – هماتيت‏$وابونه سم دي.‏تشريحي پو*تني1. لاندی معادلی بشپ‎7‎ي ک‎7‎ئ:‏AlO ( s2 32 3s)+ 2NaOHaq( ) ⎯→, Al(s)+ FeO ( ) ⎯→2. دلوړی کورې تعاملونه په لن‎6‎ ډول تشريح ک‎7‎ئ.‏3. د سوديم د کيميايي خواص په اړه لن‎6‎ معلومات وړاندي ک‎7‎ئ.‏4. چونه ‏'ه ډول مرکب دی او د 請 نعت په کومو برخو کی تری گ"ه اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي؟5. د کلسيم د لاس ته راوړن‎3‎ درې طريق‎3‎ د معادل‎3‎ په واسطه توضيح ک‎7‎ئ.‏6. فولاد ‏'ه ډول په لاس راوړي ؟ په دې اړه معلومات وړاندی ک‎7‎ئ.‏7. د مسو د لاس ته راوړلو طريقه او د کارولو ‏$ايونه توضيح ک‎7‎ئ.‏8. کروميم ‏'ه ډول عنصر دی ؟ د هغه د مرکبونو د کارولو ‏$ايونه په لن‎6‎ ډول توضيح ک‎7‎ئ.‏9. د I گروپ عنصرونه ول‎3‎ د القلي په نوم او II گروپ عنصرونه ول‎3‎ د ‏$مکني القلي په نوم يا دوي؟په دې هکله معلومات وړاندی ک‎7‎ئ.‏10. د سوديم او کلسيم خواص او لاس ته راوړن‎3‎ په اړه معلومات وړاندی ک‎7‎ئ.‏١٧٠

لسم ‏'پرک‎3‎غير فلزاتد غير فلزونو عنصرونه په طبيعت ک‎3‎ بنس"يز رول لوبوي چ‎3‎ د نن ور$ي د 請 نعت بيلابيلو برخوکی کارول کي‎8‎ي ، دا عنصرونه د بيلا بيلو مرکبونو د جوړيدو لامل شوي دياو د ژونديو موجوداتو په ژوندک‎3‎ ارز*ت ناکه رول لوبوي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول : کاربن هغهعنصر دی چ‎3‎ د ‏!ولو عضوي مرکبونو په ترکيب ک‎3‎ شتون لري،.‏ د اتم ‏!ول/ي په کيمياک‎3‎ مو د غير فلزونو په اړه لن‎6‎ معلومات تر لاسه ک‎7‎ل،‏ په دې ‏'پرکي ک‎3‎ د غير فلزونوپه اړه زيات معلومات وړاندی کي‎8‎ي ‏،د دې ‏'پرکي په مطالع‎3‎ به زده ک‎7‎ئ چ‎3‎ غير فلزونه‏'ه ډول عنصرونه دي ؟ د عنصرونو د پيريود يک جدول په کوم‎3‎ برخ‎3‎ ک‎3‎ شتون لري؟ د کومو ‏$ان/‏‎7‎و خوا 請 و لرونکي دي؟ ‏'رن/ه کولاي شئ چ‎3‎ غير فلزي عنصرونه پهلاس راوړي؟ د دې عنصر مهم مرکبونه کوم او ‏'رن/ه لاس ته را$ی؟ په ژوند او 請 نعتک‎3‎ د نوموړو عنصرونو د مرکبونو رول په ‏'ه ډول دی؟١٧١

1: - 10 د غير فلزي عنصرونو ‏$انک‎7‎ې ‏$ان/‏‎7‎تياويغير فلزونه هغه عنصرونه دي چ‎3‎ د p باندن‎9‎انرژيکی سويي اوربيتالونه ي‎3‎ د الکترونونو په واسطه د ډک کيدو په حالک‎3‎ دي او د الکترونونو په اخ‎5‎ستلو سره د خپل وروستي انرژيکي سويي په اتو الکترونونو پوره کوي.‏ غير فلزونه ددوره يي جدول په ‏*ي لور ک‎3‎ شتون لري.‏د عنصرونو د دوره يي جدول % 20 برخه د غير فلزونو عنصرونوجوړه ک‎7‎ې ده ،. په دريم ‏-روپ ک‎3‎ بورون،‏ په‏'لورم ‏-روپ ک‎3‎ کاربن،‏ سليکان او جرمانيم ، په پن%م ‏-روپ ک‎3‎ د Bi ‏'خه پرته نور ‏!ول غير فلزونه دي،‏ دعنصرونو د پيريوديک جدول د شپ‎8‎م،‏ اووم او اتم ‏-روپ ‏!ول عنصرونه غير فلزونه دي،‏ هغه عنصرونه چ‎3‎ دوه ‏-ونيخواص لري،‏ د شبه فلزونو په نوم يا دي‎8‎ي.‏ هر غير فلز په خپل اړوند پيريود ک‎3‎ د خپل کي‎0‎ اړخ د عنصرونو ‏'خه زياتهبري+نايي منفيت لري او په کيميايي تعاملولونه ک‎3‎ د هغوی الکترونونه اخلي.‏ د غير فلزونو له ډل‎3‎ ‏'خه هايدروجن دالقلي فلزونو په ‏-روپ ک‎3‎ ‏$اي نيولی دی؛ خوفعاله غير فلز دی،‏ پوهان په پام ک‎3‎ لري چ‎3‎ هايدروجن په اووم ا 請 لي‏-روپ ک‎3‎ ‏$ای ک‎7‎ي،‏ د غير فلزونو اکسايدونه تيزابي خواص لري چ‎3‎ د فلزونو سره د مال/‏‎3‎ په نوم هغه مرکبونهجوړوي کوم چ‎3‎ ايوني اړيک‎3‎ ي‎3‎ جوړه ك‎7‎ي ده.‏ غير فلزونه د ‏-از او يا ماتيدونکي جامد حالت لري چ‎3‎ د هغوید تودوخ‎3‎ او بري+نا هدايت هم ل‎8‎ دی.‏ په لاندې جدول غير فلزي عنصرونه او د هغوی ‏-روپونه مطالعه کوو:‏: 2 - 10 د VIIا 請 لي ‏-روپ عنصرونهد دې ‏-روپ عنصرونه د هلوجنونو (Halogens) د ‏-روپ په نوم هم يا دي‎8‎ي ، هلوجن ‏(د مال/‏‎3‎ د جوړونکي (په معنا دی چ‎3‎ د خوړو مال/ه Salt) (Table د هغوي له بيل/و ‏'خه ده ‏.لاندې جدول د VII ا 請 لي ‏-روپعنصرونه او د هغوی ‏$ين‎3‎ فزيکي خواص ‏*يي.‏) 10 1) - جدول د VII ا 請 لي ‏-روپ د ‏$ينو عنصرونو خواصعنصرونهF917 ClBr53IAt آيودين 5385استاتينبرومينكلورينفلورين‏$ان/‏‎7‎تيا2 521S2S2P2 .-188-219.618.992 5S3Ne 3 P-34.7-101.035.5310Ar 3d4S4P58221779.9510Kr 4d5S5P2989.08449.5126.95xe1051424 f 5d6S6 P-254210الکتروني جوړ*تدايشيدو ‏!کیدويلي کيدو ‏!کیاتومي کتلهgcm1.11--11.56--1,1,3,5,74.791.4+1,4,5-1,6.241.6-1,1,3,5,79٫21.76-کثافتاتومي شعاعAد اکسيديشن نمبرفلورين،‏ کلورين،‏ برومين او ايودين د غير فلزي عنصرونو له ډل‎3‎ ‏'خه دي چ‎3‎ کيميايي فعاليت ي‎3‎ زيات دی؛ نولهدې کبله په ترکيبی ب‎2‎ه پيدا کي‎8‎ي.‏ د دې ‏-روپ عنصرونه ‏'ه نا ‏'ه يوبل سره يوشان فزيکي خواص لري ؛ م/رد هغوی په کيميايي فعاليت او Oxidation او Reduction پوتنسيال ک‎3‎ ل‎8‎ ‏'ه توپير ليدل ک‎85‎ي ،فلورين په ن‎7‎ی ک‎3‎ ډير الکترونيکاتيف عنصر دی چ‎3‎ په مرکبونو ک‎3‎ يوازې 1- اکسيديشن نمبر لري ، په داس‎3‎ حال١٧٢

2ک‎3‎ چ‎3‎ کلورين ، برومين او ايودين هم الکتروني/اتيف دي؛ خوسره د دې هم منفي او مثبت اکسيديشن نمبرونه په کيمياييمرکبونو ک‎3‎ ‏$انته غوره کولاي شي . د دې ‏-روپ ‏!ول عنصرونه اکسيدي کوونکی دي ؛نو د هغوی د اتومی نمبر په زياتيدو سره دهغوی د اکسيديشن خا 請 يت ‏!ي"ي‎8‎ي . هلوجنونه په عنصري حالت ک‎3‎ په ماليکولي شکل پيدا کي‎8‎ي چ‎3‎ فلورين د ‏-از په حالتاو کلورين هم ‏-از دي،‏ برومين په مايع حالت او همدارن/ه ايودين په جامد حالت پيدا کي‎8‎ي ‏.په طبيعت ک‎3‎ د فلورين پراخيدل دنورو هلوجنونو په نسبت ډير دي.‏ فلورين زياتو د Cryolithe په ب‎2‎ه شتون لري.‏( ) AlFCaF( Spath fluor)2HI‏'رن/ه چ‎3‎ فلورين غ+تلی اکسيدي کوونکی دی؛ نو يوازې د KHF ‏'خه د الکتروليز په طريق‎3‎ يا د محلول په ب‎2‎ه د2HF مايع ‏'خه لاس ته را$ى ‏.د هلوجنونو نور مرکبونه د دې کتاب په بيلا بيلو عنوانونوکی مطالعه کي‎8‎ي ، په دې ‏$ايک‎3‎ د هغو اکسايدونه او هلايدونه تر مطالع‎3‎ لاندې نيسو.‏هايدروجن هلايدونه:‏په لاندی جدول ک‎3‎ د هايدروجن هلايدونو فزيکي خواص د هغو د ترموديناميکي ‏$انک‎7‎تياوو سره وړاندی شوي دي:‏(10 – 2 ( جدول د هايدروجن هلايدونو فزيکي خواصF 2 2 7--هلايدHF HCl HBr0− 83.1 C − 83.10C -114.80− 86.9 C019.5 C − 83.10C -84.90− 66.8 Ckj / mol030.3 C 16.117.6+ −−4HF + H2O⎯⎯→ H O + F← 3 K = 7.2 ⋅10−HF )nF+ HF ⎯←⎯→⎯⎯HF 2K = 5⋅OCl 2OBr 2O-O 2 2ClO 2BrO 2--Cl 2O 5BrO 3I 2O-50.735.419.8د ويل‎3‎ ک‎5‎دو!کید ا‎4‎ش‎5‎دو!کید هايدروجن هلايدونو په من#‏ ک‎3‎ HF ضعيف تيزاب دي چ‎3‎ د هغه تفكيك ثابت په لاندي ډول دي.‏ب‎7‎اس ک‎5‎دلد HF د تيزابى خا 請 يت د ضعيف والي لامل د هغى په ماليكول ک‎3‎ د هايدروجني اړيكى د شتون ‏'خه عبارت دي چ‎3‎ماليكولونه ي‎3‎ يو د بل سره ن+لولى دي او د ( پولى مير من%ته راوړي دي،‏ د تعامل د تعادل ثابت،‏ F د ايونونون+ليدل د HF سره په لاندى ډول كولاي شي چ‎3‎ و-وري:‏د نورو هايدروجن هلايدونو قدرت د هغوى د هلوجن د اتومونو د اتومى نمبر په زياتوال‎3‎ زياتي‎8‎ي .د هلايدونو اكسايدونه:‏ د VII ا 請 لى ‏-روپ د عنصرونو پيژندل شوي مهم اكسايدونه په لاندى جدول ك‎3‎ ليكل شويدي:‏(3-10) جدول د VII ا 請 لي ‏-روپ د عنصرونو مهم اکسايدونهد ايودين اکسايدونهد برومين اکسايدونهد کلورين اکسايدونهد فلورين اکسايدونهF 5فزيکي ‏$ان/‏‎7‎تيا١٧٣

د هلوجنونو پورتني اکسايدونه زياتره فعاله او ب‎3‎ ثباته دي چ‎3‎ په بيلابيلو فازونو ك‎3‎ شتون لري،‏ په عادي تودوخهک‎3‎ د ‏-از او يا مايع په حالت دي،‏ خو يوازي I O په جامد حالت پيداکي‎8‎ي.‏ د دې اکسايدونو له ډل‎3‎ ‏'خه ډير2 5دي؛ خو بيا هم په اسان‎9‎ سره ارجاع کي‎8‎ي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏F O H O ⎯⎯→ O 2HF2+22+←OF 2با ثباته Oدl 2 دي چ‎3‎ د کلورين د اغيزې په پايله ک‎3‎ د فلزونو د اکسايدد دې ‏-روپ د عنصرونو ب‎3‎ ثباته اکسايدونه(HgO) په شتون ک‎3‎ د لاندې معادل‎3‎ سره سم لاس ته را$ي:‏مرکب د تودوخ‎3‎ په اغيزه تجزيه کي‎8‎ي او د Cl‏-از سره تعامل وک‎7‎ي ، په پايله ک‎3‎2Cl 2(g)+ 2HgO(s)⎯ ⎯⎯ → HgCl2(s)+ Cl2O(g)←⎯⎯او O2 2ClO21−2−2ClO+ SO ⎯ ⎯⎯ → ClO + SOCl 2O1− د SOايونونه ) ClO (23‏-ازونه توليدوي.‏ که چيرې د کلوريتمرکب حا 請 لي‎8‎ي:‏3 22←⎯⎯24مرکب چاوديدونكى ‏$ان/‏‎7‎تيا لري چ‎3‎ اوزون پرې اغيزه اچوي او په پايله ک‎3‎ Cl مرکب توليدي‎8‎ي:‏22O 62ClO + 2O⎯→Cl O + O2 32 622ClOد برومين د اکسايد فزيکي او کيميايي خواص لا تر اوسه هم پيژندل شوي نه دي؛ خو د هغوي د لاس ته راوړن‎3‎ طريقه ساده ده.‏‏'خه د تودوخی ورکولو په پايله ک‎3‎ د لاندې معادل‎3‎ سره سم لاس ته را$ي:‏د ايودين اکسايد 3 I2 HIO3⎯⎯ → I2O5+ H2O⎯ ←⎯⎯HIO ( له 2O5)د هلوجنونو اکسيجن لرونکي تيزابونه هم شتون لري چ‎3‎ د هغوی ډير ه مهمه بيل/ه هايدرو هلوجنونه دي،‏ داد اوبو د اغيزي له امله لاس ته را$ي:‏−X ( aq)+ H O ⎯⎯⎯→HO + X +222←⎯⎯3+HXOمرکبونه په X2د پورتني تعامل د تعادل ثابت د بيلا بيلو هلوجنونو لپاره په لاندې ډول دی:‏K = 2⋅1013( HOI ),K = 7,2⋅109, K = 4,2 ⋅104( HOBr )( HOCl )لاندی جدول ک‎3‎ د هلوجنونو اکسيجن لرونکي بيلا بيل تيزابونه ليکل شوې دي:‏) 10 – 4 ( جدول د هلوجنونو اکسيجن لرونکی بيلا بيل تيزابونهآيودينHIOبرومينHBrOکلورينHClOHClO 2HClO 3HBrO 2HBrO 3-HIO 3فلوريننه لري--HClO 4-HIO 4هايپو هلو جنايتونه ضعيف تيزابونه دي چ‎3‎ د هغو د جلاکيدو ثابت عبارت له:‏11 ‏'خه دی.‏په دوره يي جدول ک‎3‎ د هلوجنونو کيميايي فعاليت د پورتني لور ‏'خه ‏!ي لورته ‏(د فلورين ‏'خه د ايودينلورته)‏ کمي‎8‎ي،‏ ياپه بل عبارت فلورين کولاي شي نور هلوجنونه د مال/و ‏'خه بی ‏$ايه ک‎7‎ي؛ همدارن/هK = 2⋅10−8HClO, K = 2⋅10− 9HBrO, K = 10−HIO١٧٤

د هلوجنونو هر عنصر خپل لاندني عنصرونه بی ‏$ايه کولاى شي او بر عکس د هلوجن لانديني عنصر نهشي کولای چ‎3‎ د ‏-روپ پورتنی عنصر بی ‏$ايه ک‎7‎ي:‏⎧2Na Cl ⎫⎪ ⎪3F+ ⎨2Na Br⎬⎯→⎪ ⎪⎩2Na I ⎭Cl + 2Na F ⎯→262تعامل نه کوي⎧ Cl2⎫⎪ ⎪Na F + ⎨ Br2⎬⎪ ⎪⎩ I2 ⎭2 - 10 ‏–‏‎1‎‏:كلورينکلورين د کو!‏‎3‎ په تودوخه ک‎3‎ د ‏-از حالت لري او رن,‏ ي‎3‎ شين زي‎7‎بخن دی،‏ د ډير کيميايي فعاليت د لرلولهکبله په خالصه ب‎2‎ه نه پيدا کي‎8‎ي،‏ د هغه مرکبونه په ‏$مک‎3‎ ک‎3‎ ډير دي او مهم‎3‎ مال/‏‎3‎ ي‎3‎ د ) NaCl دCl2 دي چ‎3‎ د ‏$مک‎3‎ په قشر او په طبيعي اوبوکی پيدا کي‎8‎ي.‏کلورين په 1774 کال د سوي‎6‎ني کيميا پوه شيلي په واسطه کشف شوي دي . د دې عنصر اکسيديشن نمبرپه مرکبونو د − 1 ‏'خه تر + 7 پورې بدلون موي.‏– 10 5 جدول د کلورين د عنصر مرکبونه او د اکسيديشن نمبرونهMg او Ca Cl ،2K Clخوړو مال/ه (‏-‏‎2‎هد اکسيديشن نمبرونهمرکبونهکتن‎3‎HClO 46ClO2HClO 3ClO 2HClO , KClO , Cl O ....2 2 2 3-----------------HClO, Cl O,NaClO,....2Cl 2HCl,NaCl,CaCl MgCl) ( ‏'خه دي،‏ د دې عنصر62 ,) ,75.53% ( او 24.47% , Cl 372+7+6+5+4+3+2+10-1د کلورين طبيعي ايزتوپونه عبارت له:‏ 35 Clهم استحصال شوي دي.‏34363839مصنوعي او راديو اکتيف ايزوتوپونه ي‎3‎ Cl, Cl,Cl,Cl123456789١٧٥

د کلورين ماليکول دوه اتومي دی،‏ د هغه د اتومونو د جلا کولو لپاره‏'خه لوړي تودوخي ته اړتيا ده.‏oانرژي او د 1000 C243KjmolN او نجيبه ‏-ازونو'خه پرته2کلورين د اکسيديشن غ+تلی عامل دی چ‎3‎ د فلزونو او غير فلزونو ) د ، O2( سره په فعاله تو-ه تعامل کوي،‏ مغلق مرکبونه په اسان‎9‎ سره اکسيدايز کوي؛ خو فلورين د اکسيجن لرونکومرکبونو په مقابل ک‎3‎ ارجاعي خا 請 يت له ‏$انه ‏*کاره کوي.‏د کلورين کيميايي خواصکلورين د ر‎1‎ا په شتون ک‎3‎ د هايدروجن سره تعامل کوي او د هايدروجن کلورايد (HCl) ‏-از جوړوي:‏H+ Cl⎯⎯→HClhv22(g ) 2( g )( g )که چيرې د انتموني (Sb) پوډر د کلورين په ‏-از باندې واچول شي،‏ په چ"ک‎9‎ سره اور اخلي او د انتيمونيدرې و لانسه او ‏'لور ولانسه کلورايد ) SbCl لاس ته را$ي:‏2SbSbCl+ 3Cl⎯→2( s)2( g )3( , SbCl4 3کلورين د نجيبه فلزونو سره هم تعامل کوي او هغوي اکسيدايز کوي؛ دبيل/‏‎3‎ په ډول:‏ د سرو زرو سره تعاملکوي او درې ولانسه کلورايد جوړوي:‏کلورين د فلزونو او نورو غير فلزونو سره د لاندې معادلو سره سم تعامل کولی شي:‏2Au( s+ 3Cl⎯→2AuCl) 232Na s+ Cl ⎯→2NaCl( ) 2Δ2Fe+3Cl⎯→2FeCl2 3P + 3Cl⎯→2PCl( s)2( g )S + Cl ⎯→SCl23( g )( s)2( g )3( s )د ب‎5‎لاب‎5‎لو مرکبونو سره د کلورين تعاملکلورين د کاربن مونو اکسايد (CO) سره تعامل کوي چ‎3‎ په پايله ک‎3‎ د فوسجين زهري ‏-از جوړوي.‏کلورين د امونيا سره په چ"که تو-ه تعامل کوي او د نايتروجن ‏-از توليد وي:‏CO+ Cl⎯→COCl( g ) 2( g )2( g )Cl + NH ⎯→N +HClكلورين د اوبو سره تعامل كوي هايپوكلورس اسيد او هايدروكلوريك اسيد جوړوي:‏په هايپو کلورس اسيد ک‎3‎ د کلورين د اکسيديشن نمبر (1 +) دی.‏62 32( g )( g )Cl + H O ⎯→HOCl + HCl2(g ) 2 ( l )( aq)( aq)کلورايت د هايدروکسايدونو سره تعامل کوي چ‎9‎ په پايله ک‎3‎ هم ارجاع او هم اکسيديشن کي‎8‎ي؛ د بيل/‏‎3‎ پهډول:‏ د سوديم هايدروکسايد سره تعامل کوي د خوړو مال/ه ، سوديم هايپو کلورايت او اوبه جوړوي:‏١٧٦

0ColdCl 2 + NaOH ⎯⎯→NaCl+ NaClO + H2O+ e reduction+ eoxidationکلورين د عضوي مشبوع مرکبونو سره تعويضي تعاملونه او د غير مشبوع عضوي مرکبونو سره جمعي تعاملونهتر سره کوي:‏CH + Cl( )MethaneC H2⎯→CH Cl HCl3 ( aq)( gMethylchloride+4 g ( g ))4( g )Ethylene+ Cl2 ( g )⎯→C H Cl + HCl242( ag)1,2 − dichloroethaneکلورين د پوتاشيم برومايد سره تعامل کوي چ‎3‎ برومين حا 請 لي‎8‎ي :Cl+ KBr ⎯→2KCl+2 ( aq )( aq )( s )2 Br2(1)د کلورين لاس ته راوړنهد غ+تلي اکسيدانتونو په واسطه؛ لکه:‏ CaOد اکسيدايز ک‎5‎دو ‏'خه کلورين لاس ته راوړي،‏ اکسيدانتونه په دې تعامل ک‎3‎ MnOشوي دي.‏د مال/ى تيزاب3O4او KMnO پيژندل42Pb و , K2 Cr2O7, KMnO4, MnO222فعاليتد مال/‏‎3‎ د تيزاب ‏'خه د کلورين لاس ته راوړنهسامان او د اړتيا وړ مواد:‏ پايه د ‏-يرا ) نيوونکی ( سره،‏ فلاسک،‏ سوري لرونکی رب‎7‎ ي سرپوښ،‏ قيف،‏. MnO2رب‎7‎ي تيوب فلزي جا ل‎9‎‏،‏ د تودوخ‎3‎ سرچينه ، دکلورين د ذيرمه کولو بوتل،‏ اورل/يت،‏ HCl اوک‎7‎نلاره:‏ دوه قا شوغي MnO په فلاسک ک‎3‎ د ) 10 – 1 ( شکل سم واچوئ او د قيف په واسطه په هغه2با ندې HCl ور زيات ک‎7‎ئ د تودوخ‎3‎ سرچينه رو*انه ک‎7‎ئ،‏ وبه ‏-ورئ چ‎3‎ کلورين توليد او توليد شوي کلورينپه بوتل ک‎3‎ د هوا ‏$ای نيسي ، ‏$که کلورين د هوا په نسبت 44.2 ‏$له دروند دي:‏MnO 4 H O + ClΔ2+ HCl ⎯⎯→MnCl2+ 2د کلورين ‏-از د رن,‏ سره او همدارن/ه د شن‎3‎ پا‎31‎ سره امتحان ک‎7‎ئ ، کلورين ‏'ه ډول رن,‏ لري؟ په شنوپا‎1‎و ک‎3‎ کوم بدلون ليدل کي‎8‎ي؟١٧٧

(10 – 1 ( د کلورين لاس ته راوړنه د هايدروکلوريک اسيد ‏'خهفعاليتد مال/‏‎3‎ تيزاب او پوتاشيم کلوريت ‏'خه د کلورين لاس ته راوړنهسامان او د اړتياوړ مواد:‏ پايه د ‏-يرا سره،‏ فلاسک،‏ سوري لرونکی رب‎7‎ي سرپوښ،‏ قيف او رب‎7‎يپيپ،‏ فلزي جالي،‏ دتودوخ‎3‎ سرچينه،‏ د کلورين د ذخيره کولو لپاره بوتل،‏ ‏-و-رد،‏ HCl او KClOک‎7‎نلاره:‏ د (10 - 2) شکل سره سم په فلاسک دوه قاشوغ‎3‎ KClO واچوئ د هغه د پاسه HCl3ور زيات ک‎7‎ئ،‏ د تودوخ‎3‎ سرچينه رو*انه ک‎7‎ئ،‏ د کلورين لاس ته راوړنه د لاندې معادلي سره سم ترسره32KClO + ClΔ+ 6HCl⎯→2KCl+3HO 33 22کي‎8‎ي :د کلورين شتون د ت‎5‎رې تجرب‎3‎ په شان امتحان ک‎7‎ئ.‏فعاليتد خوړو له مال/‏NaCl)3‎‏)‏ ‏'خه د کلورين لاس ته راوړنهسامان او د اړتياوړ مواد:‏ پايه له ‏-يرا سره،‏ فلاسک،‏ سوري لرونکی رب‎7‎ي سرپوښ،‏ رب‎7‎يپيپ،‏ فلزي جال‎9‎‏،‏ د تودوخ‎3‎ سرچينه،‏ د کلورين د ‏!ولولو لپاره بوتل،‏ اورل/يت،‏ د خوړو مال/ه،‏ د‏-وک‎7‎و تيزاب او من/ان ډاي اکسايد.‏ک‎7‎نلاره:‏ د (10 – 2) شکل سره سم کولاي شو چی د خوړو مال/ه د MnO سره مخلوط ک‎7‎و2او د ‏-و-‏‎7‎و تيزاب پرې ورزيات ک‎7‎و،‏ د تودوخي سرچينه رو*انه ک‎7‎ئ.‏ تعامل محصول او د Cl‏-از لاس ته راوړنه امتحان ک‎7‎ئ:‏2 د2NaCl + 2HSO + MnO ⎯→Na SO + MnSO + 2HO + Cl( s )2 4( aq)2( s )2 4( aq)4( ag)2 (`1)2( g )١٧٨

د NaCl او فلورين د تعامل ‏'خه کلورين حا 請 لي‎8‎ي،‏‏$که نو د تعامل په پايله ک‎3‎ فلورين،‏ کلورين تعويض او دکلورين ‏-از ازادي‎8‎ي:‏2NaCl + F + 2NaF⎯→2NaF+ Cl( s)2 ( g )( s)( s)2( g )د خوړو مال/‏‎3‎ بري+نايي تجزيه:‏بريتانوي کيميا پوه اچ.‏ ديوي ) .H ( په ‎1800‎م کال ک‎3‎ په خپله يوه ب"رۍ جوړه اوپه هغ‎3‎ ک‎3‎ ي‎3‎مايع سوديم کلورايد د بري+نا د بهير په واسطه تجزيه ک‎7‎ل.‏ په اوسني عصر ک‎3‎ فلزونه په همدې طريقه برابرويچ‎3‎ دا طريقه په نهم ‏'پرکي ک‎3‎ د سوديم د لاسته راوړن‎3‎ لوست ک‎3‎ مطالعه شو ه.‏د کلورين مهم مرکبونه:‏- ١ هايدروجن کلورايد(‏ ( HCl او هايدروکلوريک اسيد:‏که چيرې د هايدروجن کلورايد ‏-از په اوبلن محلول ک‎3‎ حل ش‎3‎‏،‏ هغه د هايدروکلوريک اسيد په نوم يادي‎8‎ي.‏په عادي شرايطو ک‎3‎ هايدروجن كلورايد بى رن/ه ‏-از دى د ايشيدو!کي ي‎3‎ − او د کن/ل کيدو‏!کي ي‎3‎ − دى،‏ په ډيره ل‎8‎ه کچه په هغه ‏-ازونو ک‎3‎ چ‎3‎ د اورشيندونکو سيمو ک‎3‎ بهير لري،‏پيدا کي‎8‎ي.‏د هايدرو کلوريک اسيد لاس ته راوړنه:‏د هايدروجن او کلورين د تعامل د نيغ پرنيغ‎3‎ اغيزې ‏'خه د هايدروجن کلورايد ‏-از لاس ته را$ي:‏H +84.9o CCl → 2HCl2(g ) 2( g )( g )Davy114.2o Cپام وک‎7‎ئ:‏ دا پورتن‎9‎ تعامل بايد په لازم احيتاط سره ترسره شي او د رو*نايي يا د تودوخي په شتون ک‎3‎دی تر سره نه شي.‏د کلورايدونو د تعامل ‏'خه؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏ د سوديم کلورايد او د ‏-و-‏‎7‎و د غليظو تيزابونو د تعامل په پایک‎3‎ هايدروجن کلورايد لاس ته را$ي:‏NaCl + H SO( s )( s)24( aq)NaCl + NaHSO⎯→4( aq)⎯→NaHSONa SO24( aq)4( aq)+ HCl( g )+ HCl( g )د تعامل معادله کيدای شی چ‎3‎ په يوه پ‎7‎اوک‎3‎ هم وليکل شي:‏) 10 – 2 ( شکل د خوړو مال/‏‎3‎ ‏'خه د کلورينلاسته راوړنه١٧٩

2NaCl + H SO ⎯→Na SO + 2HCl( s ) 2 4( aq)2 4( aq)( g )کله چ‎3‎ د کلورين ‏-از د اوبو د ب‎7‎اسونو ‏'خه تير ک‎7‎ای شي ‏(د اوبو سره مخلوط شي ( په پايله ک‎3‎ د مال/‏‎3‎تيزاب او هايپو کلورس اسيد حا 請 لي‎8‎ي:‏Cl + H O ⎯→HCl + HClO2(g ) 2 (1)( aq)( aq)د اوبو په يو حجم ک‎3‎ دHCl د ‏-از 450 حجم حل کيدای شي چ‎3‎ دا لاس ته راغلی محلول د مال/‏‎3‎د تيزاب په نوم يادي‎8‎ي.‏د هايدروجن کلورايد او هايدروکلوريک اسيد خواصهايدروجن كلورايد بی رن/ه،‏ تخريش کوونکی او د اوبو جذب کوونکی ‏-از دی چ‎3‎ په لمدې هوا ک‎3‎منيار ‏(ل‎7‎ې)‏ او سپين رن/ه وري#‏ جوړوي.‏ د دې تيزابو له حليدو ‏'خه په اوبو ک‎3‎ د مال/‏‎3‎ تيزاب جوړي‎8‎يچ‎3‎ په دې حالت ک‎3‎ په ايونونو جلا کي‎8‎ي:‏2Al ( s)+ 6HCl(aq)⎯→2ACl3+ 3H2( g )په اوبو ک‎3‎ د هايدروجن کلورايد د حل کيدو کچه زياته ده او غ+تلي تيزاب تشکيلوي چ‎3‎ دا تيزاب په0− زياته کچه په 請 نعت طبابت،‏ لابراتوار او نور وک‎3‎ کارول کي‎8‎ي.‏ د معدې عصاره لري،‏ د مال/‏‎3‎ تيزاب ‏$يني فلزونه؛ لکه:‏ مس او المونيم په ‏$ان ک‎3‎ حلوي:‏د مال/‏‎3‎ تيزاب د 1500 ° C‏'خه په لوړه تودوخه ک‎3‎ جلا کي‎8‎ي:‏.4 0.5% پورېHCl2Al + 6HCl⎯→AlCl + 3H( s )( aq)3 2( g )د مال/‏‎3‎ تيزاب د امونيا د ‏-از سره تعامل کوي چ‎3‎ نوشادر ) امونيم کلورايد ( جوړوي:‏2HCl ⎯→H + Cl2( g ) 2( g )2HCl+ NH ⎯→NH Cl( aq)3( g )4 ( g )د مال/‏‎3‎ تيزاب القلي خنثی کوي او په کاربو ني"ونو او سلفايدونو باندي اغيز لري،‏ هغوي جلا کوي:‏HCl+NaOH⎯→NaCl+H O2CaCO + 2HCl⎯→CaCl + CO + H O3(s )( aq)2( aq)2( g ) 2(1)د مالگی تيزابو د کارولو ‏$ايونهد کلورايدونو د لاس ته راوړن‎3‎ لپاره د مال/‏‎3‎ د تيزابو ‏'خه ‏-"ه اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي.‏ دPVC ‏(د پولی و ينايلکلورايد)‏ د توليد لپاره په کار وړ ل کي‎8‎ي ، په تجارت ک‎3‎ په معمولي ډول د هغه 38% غلظت لرونکی محلولبرابروي.‏ د دى تيزاب دري حجمه د ‏*ورى د تيزاب سره د سلطانى تيزاب په نوم يادوي چى نجيبه فلزات پهخپل ‏$ان ك‎3‎ حل كوي.‏4HCl + 3HNO+ Au ⎯→HAuCl + NO + 3HO( aq)3( aq)( s )4( aq)2( g ) 2 ( l )١٨٠

– 10 3 ‏:د دوره يي جدول دVIA‏-روپ عنصرونهد دې ‏-روپ عنصرونه د کاني ډبرو د جوړونکو ) عنصرونوChalcogens ‏)په نوم يادوي.‏د دې ‏-روپ عنصرونه اکسيجن ) O ‏)اوسيلنيم (Se) چ‎3‎ غيرفلزونه،‏ تيلوريم (Te) او پلونيم) چ‎3‎ شبه فلزونه دي.‏سيلنيم تيزابي اکسايد،‏ تيلوريم امفوتر اکسايد او پلونيم ډير ضعيف قلوي اکسايد لري.‏ سيلنيم په زر-ونوزهري مرکبونو لري.‏ د وينو په سرو کروياتو ک‎3‎ حياتي مرکب شتون لري چ‎3‎ د هغه په ماليکول ک‎3‎ دسيلنيمSe ‏'لور اتومونه شته دي.‏په‎1898‎م کال ک‎3‎ ماديم کيوری اوپيري کيوري کله چ‎3‎ راديو اکتيف مواد ي‎3‎ مطالعه کول،‏ د پلونيم دعنصر ذري ي‎3‎ کشف ک‎7‎ې او د راديو اکتيف‎27‎فعاله ايزوتوبونه يي هم لاس ته راوړل؛ نو وړانديز ي‎3‎ وک‎7‎چ‎3‎ د پلونيم (Po) 210 ايزوتوپ د تنباکو د پا‎1‎و په طبيعي کک‎7‎تيا و ک‎3‎ رول لري او په هغو انسانانو ک‎3‎ دسرطان د پيدا کيدو لامل ‏-ر$ي کوم چ‎3‎ س/رټ او تنباکو ‏'کوي . ‏'رن/ه چی په لوستل شوو ‏-روپونوکی وليدل شول،‏ د هر ‏-روپ سپک عنصر د هماغه ‏-روپ د دراندو عنصرونو سره يو شان خواص نه لري،‏د دې عنصرونو د خوا 請 و دا توپير د ا 請 لی ‏-روپ د عنصرونو ترمن#‏ ډير ليدل کي‎8‎ي:‏) 10 ( 6 - جدول د VI ا 請 لي ‏-روپ د عنصرونو ‏$ان/ري خواصاکسيجن O8سلفر S16) ،( سلفر Sسلينيم Se34تلوريم Te52(Poپولونيم Po84عنصرونه‏$ان/‏‎7‎تياوېالکترونيجوړ*ت2 421S2S2P2 4S3Ne 3 P10Ar 3d4S4P24Kr10244d5S5Pxe104144 f 5d6S6P183- دايشيدو درجه444.6685989.08-218.8- د ويلي کيدو درجه119217449.525415.99 اتومي كتله32.0678.9127.62101.14 كثافت2.074.796.249.20.73 اتومي شعاع A1.271.41.61.76داكسيديشندرجه2– و‎6‎ الی 2-1c-2,6,4-2,6,42 و 4١٨١

% کتله( − 2)% ، د ‏$مک‎3‎ 45.5E D( ns2np 4جوړ*ت‏-‏‎2‎ه−1O اوزون ‏)او O 2)−( O − O)= 494kjoul.mol16O 17(0.03%) O او (99.759، 18O8 8 (0.24%)8° C°1د دې ‏-روپ استثنايي خا 請 يت داسی دی چ‎3‎ د خپل ‏-روپ د لوم‎7‎ني عنصر ‏(اکسيجن)‏ سره تعاملکوي او د مثبت اکسيديشن نمبر ‏$انته غوره کوي ، د دې عنصرونو ‏-‏‎6‎ې ‏$ان/‏‎7‎تياوې د هغوی په الکتروني) پورې اړه لري،‏ دا عنصرونه خپل د P سويه په اوربيتالونو ک‎3‎ د وه ولانسه عمل کوي.‏اکسيجن تيپيک يو غير فلز دي چی د اتموسفير % 21 او د انسان د بدن 65‏ٍي‎3‎ جوړه ک‎7‎ې ده.‏ د ‏!ولو فلزونو او غير فلزونو ‏(د هيليوم،‏ نيون او ار-ون ‏'خه پرته ( تعامل کوي او اړوندهاکسايدونه ي‎3‎ جوړوي.‏:3 - 10 اکسيجن (Oxygen)اکسيجن هغه عنصردی چ‎3‎ په طبيعت ک‎3‎ ډير زيات پيدا کي‎8‎ي او د نورو عنصرونو سره د مرکب په ب‎2‎هشتون لري،‏ يوازې د ‏$مک‎3‎ د نادرو عنصرونو سره مرکبونه نه شی جوړولای . د کاربن سره تعامل کوي چ‎3‎په ميليونونو عضوي مرکبونه جوړ وي،‏ اکسيجن د شپ‎8‎م ا 請 لي ‏-روپ ډير مهم عنصر دی چ‎3‎ په ماليکوليب‎2‎ه موندل کي‎8‎ي.‏ اکسيجن د عنصرونو اکسايدونه جوړوي او په اکسايدونو ک‎3‎ ي‎3‎ د اکسيديشن نمبردی او په پراکسايدونو ک‎3‎ ) ‏)غير عادي اکسيديشن نمبر لري.‏ اکسيجن په طبيعت ک‎3‎ د دوو الوتروپيو3 ‏)'خه عبارت دي.‏ د ماليکولي اکسيجن دپه ب‎2‎ه ليدل کي‎8‎ي چ‎3‎ د ماليکولي اکسيجن )1جلا کيدو انرژی ل‎8‎ ‏'ه زياته يعن‎3‎ ده.‏ اکسيجن درې ثابت ايزوتوپونه(% لر ي،‏ د اکسيجن ماليکول پارام/نيتيک دی ؛ يعن‎3‎په مقناطيسي ساحه کی جذبي‎8‎ي او د مقناطيسي ساح‎3‎ ليکي له هغه ‏'خه تيري‎8‎ي.‏اکسيجن په ‎1774‎م کال ک‎3‎ ان/ليسي عالم پرستلي پيژندلی دی او نوم ي‎3‎ فرانسوي عالم لاوزايه په واسطهکي+ودل شوی دی . مايع اکسيجن په − 219 C ک‎3‎ جامد او په ‎183‎‏−ک‎3‎ په ايشيدو را$ي،‏ دلاندېاکسيديشن نمبرونوپه لرلو سره مرکبونه جوړوي:‏(10 – 7 ( جدول د اکسيجن د عنصر دا کسيديشن نمبرونه او مرکبونهاكسيديشن+2مركبونهOF 2ملاحظاتHO , O 2 33KO 2O Na O ,2 2 2 2H O,NO , SO2, BaO22−−OH , CO , CO34, PO2−3,....23−4,01−2-1-2245١٨٢

د اکسيجن کيميايي خواصالف–‏ د فلزونو سره د اکسيجن تعامل:‏ اکسيجن د ‏!ولو فلزونو سره تعامل کوي چ‎3‎ د اړوند فلزونواکسايدونه جوړوي او د القلی فلزونو سره پراکسايدونه هم جوړولی شي:‏4Na2Ca4Fes( s)( s)+ O2( g )+ 3O+ 3O⎯→2( g )2( g )⎯→⎯→2Na O22( s)2CaO( s)2Fe O3فلزي اکسايدونه القلی خا 請 يت او د هغو يو شمير امفوتريک خواص هم لري.‏ب - د اکسيجن تعامل د غير فلزونو سره : اکسيجن د He, Ne او Ar ‏'خه پرته له غير فلزونوسره تعامل کوي چ‎3‎ د اړوندو عنصرونو اکسايدونه جوړوي .د بري+ناي‎3‎ جرق‎3‎ په واسطه آکسيجن د هايدروجن سره تعامل کوي او اوبه جوړوي :2HH OS2(g )+ O2(g )⎯⎯⎯→ 2+ O⎯→SO( s ) 2( g )2 ( g )2SO+ O ⎯→2SO2( g ) 2( g )3( g )2(1)اکسيجن د سلفر سره تعامل کوي،‏ د سلفر بيلا بيل اکسايدونه جوړوي :اکسيجن د فاسفورس او نايتروجن سره تعامل کوي او بيلا بيل اکسايدونه ي‎3‎ جوړوي:‏4P( s)+ 3O2(g )⎯→2P2O 4P3( g )( s)+ 5O2(g )⎯→2P2O5(g )Nد القلي فلزونو سره د اکسيجن تعاملالقلي فلزونه د کو!‏‎3‎ په تودوخه ک‎3‎ د اکسيجن سره تعامل کوي،‏ په داس‎3‎ حال ک‎3‎ چ‎3‎ ا نتقالي فلزونه په4Na2Mg2Cu4Fe+ O22 ( g ) 2( g )( g )( s)( s)( s)( s)+ O+ O+ O2( g )2( g )2( g )+ 3O2( g )⎯→⎯→2NaO⎯→2CuO22MgO( s)( s)( s)⎯⎯⎯→2Fe Oسختی او يا د لنده بل په شتون ک‎3‎ د اکسيجن سره تعامل کوي:‏رطوبتد اکسيجن لاس ته راوړنهاکسيجن د مايع هوا د تدريجي تقطير ‏'خه په لاس راوړي،‏ ‏$که اکسيجن په ک‎3‎ په ايشيدو را$يچ‎3‎ د هوا بنس"يز جز دي،‏ په ک‎3‎ په ايشيدو را$ي.‏ په لابراتوار ک‎3‎ اکسيجن د KClO3⎯→−183oCNO23−33.4oCاو N2له١٨٣

تجزي‎3‎ ‏'خه د MnO2 په شتون کی لاس ته راوړی.‏ دسيمابو د اکسايد ‏'خه هم آکسيجن لاس ته راوړلک‎5‎دلى شي:‏د سيماب اكسايد د تجزيه ‏'خه هم اكسيجن لاسته راوړى.‏2HgO ⎯→Δ2Hg+ O( s )( l ) 2( g )فعاليتد پوتاشيم کلورايت ‏'خه د اکسيجن لاس ته راوړنهسامان او د اړتياوړ مواد:‏ فلاسک،‏ سوري لرونکی سرپوښ،‏ زن/ون کوږ نل،‏ رب‎7‎ی پايپ،‏ KClO3، د اوبو تشت،‏ تست تيوبونه،‏ تيوب دان‎9‎‏،‏ اوبه،‏ اورل/يت او دتودوخي سرچينه.‏ک‎7‎نلاره:‏ ل‎8‎ ‏'ه KClO له MnO23سره مخلوط ک‎7‎ئ او په فلاسک ک‎3‎ي‎3‎ واچوئ،‏ دست/اه د لاندې شکلسره سمه جوړه او د تودوخي سرچينهرو*انه ک‎7‎ئ،‏ تست تيوب د اوبو ‏'خهډک او هغه داوبو ‏'خه ډک تشت ک‎3‎په نسکوره ب‎2‎ه کي‎8‎دئ او دآکسيجن‏'خه ي‎3‎ ډک ک‎7‎ئ،‏ بيا ي‎3‎ داورل/يتلر-ي سره چ‎3‎ داور لمبه ي‎3‎ م‎7‎هوي،‏ امتحان ک‎7‎ئ او ددويم ‏$ل لپاره(10– 3 ( شکل له پوتا شيم کلورايت ‏'خه د اکسيجن لاس ته راوړنه ‏*ييد اورل/يت اور اخ‎5‎ستنه و-ورئ،‏ ولیم‎7‎شوي اورل/يت بيرته رو*انه کي‎8‎ي.‏د تعامل معادله ي‎3‎ وليکئ.‏١٨٤

له هايدروجن پراکسايد ‏'خه داکسيجن لاس ته راوړنهکه چيرې هايدروجن پراکسايد ته تودوخه ورکول شي،‏ په اکسيجن او اوبو تجزيه کي‎8‎ي:‏2HO2H O2⎯ Δ2(1)2( aq)⎯→ 2HO + O2 (1)+ Ag O ⎯→2Ag2( s)2( g )( s )+ H2O(1)+ O2( g )فعاليتد اوبو بري+نا يي تجزيهسامان او د اړتياوړ مواد:‏ بترۍ،‏ دوه عدده الکترودونه ، دوه عدده تست تيوبونه،‏ د اوبو تشت او اورل/يت.‏ک‎7‎نلاره:‏ الکترودونه په جلاتو-ه په هغو تست تيوبونو کی دننه ک‎7‎ئ کوم چ‎3‎ د اوبو ‏'خه ډک تشت ک‎3‎ په نسکورډول اي+ودل شوي وي،‏ دا الکترودونه د بتريو قطبونو سره و 請 ل ک‎7‎ئ.‏د هايدروجن او اکسيجن شتون د اورل/يت په واسطهامتحان ک‎7‎ي.‏ول‎3‎ د هايدروجن حجم د اکسيجن د حجم دوه برابرهدی؟د تعامل معادله ي‎3‎ وليکئ.‏(10– 4 ( شکل د اوبو بري+نا تجزيه ‏*ييد اکسيجن د کارولو ‏$ايونهد اکسيجن دشتون ‏'خه پرته د حيوا نا تو او نباتاتو ژوند ترسره کول امکان نه لري،‏ په هغه ‏$ايو ک‎3‎ چ‎3‎اکسيجن نه وي،‏ د تنفس لپاره هلته له ‏$انه سره اکسيجن وړي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏ لوړې فضا او دسمندرو نود اوبو لاندي،‏ با لونونه له اکسيجن ‏'خه ډک وي او له هغه ‏'خه دتنفس لپاره ‏-"ه اخيستل کي‎8‎ي،‏ هغهنا رو غان چی د هوا اکسيجن په عادي تو-ه تنفس کولاي نه شي،‏ دوي ته خالص اکسيجن په مصنوعيډول ورکول کي‎8‎ي.‏اکسيجن د اکسي اسيتلين په ‏'راغونو ک‎3‎ د فلزونو د پرې کولو او ول‎6‎ينک کولو لپاره په کار وړل کي‎8‎ي،‏ دالکولو محلول له اکسيجن سره په مصنوعي سپوږ م‎9‎ ک‎3‎ د سون د موادو په تو-ه په فضا ک‎3‎ په کار وړي.‏١٨٥

اوزون Ozoneاوزون رو*انه او بى رن/ه ‏-از دی چ‎3‎ په − ک‎3‎ په ايشيدو را$ي او ډير زهري ‏-از دی،‏ اوزوندرې اتومي ماليکول دآکسيجن دی او د اکسيجن د الوتروپيو يوه ب‎2‎ه ده.‏ د بري+نا د توليد د ماشينونو په نژدې‏$ايونو ک‎3‎ او په هغه ‏$ايونو ک‎3‎ چ‎3‎ تندر ‏(الماسک)‏ ول/ي‎8‎ي ، د اوزون تخريش کوونکی بوی پزې تهرسي‎8‎ي.‏ د اوزون په ماليکول ک‎3‎ د اړيکو اوږدوالی د سوپراکسايدو ) په ماليکول ک‎3‎ د اړيکو د اوږددوالی سره برابر دی او د يوه ‏-ون‎3‎ او دوه ‏-ون‎3‎ اړيک‎3‎ په من#‏ ک‎3‎ من%نی حد دی چ‎3‎ په دې ماليکول ک‎3‎شتون لري،‏ لاندې ريزونانسي جوړ*ت پورتنی مطلب رو*انه کوي:‏( O−2111.3oCاوزون په‎1787‎کال ک‎3‎ د وان موسم VanMasum) ( په واسطه کشف شو . د ‏$مک‎3‎ د سطح‎3‎ ‏'خهپي‎7‎ والي واقع شوی دی او د لمر د ماورای بنفش وړان/و د تصفيي يوهطبقه ي‎3‎ جوړه ک‎7‎ې ده.‏.4KJmol−15 24km په ‎50−100Kmلوړoد ماورای بنفش وړانک‎3‎ ماليکولي اکسيجن په اوزون تبديلوي چ‎3‎ د يو مول په ترکيب ک‎3‎ 163انرژي په مصرف رسي‎8‎ي.‏اوزون ثبات د اکسيجن د ماليکول په نسبت ل‎8‎دی او د هغه په ماليکول ک‎3‎ د اتومونو تر من#‏اړيکو زاويه ‎117‎ده.‏اوزون له فلورين ‏'خه وروسته غ+تلی اکسيدايزکوونکی دی؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏ اوزون د ډيروفلزونو سلفايدونه په سلفي"ونو بدلوي چ‎3‎ د هغو) 8 جلاله ترکيبي سلفرو ‏'خه اته الکترونه − e (کوي:‏4O + PbS ⎯→PbSO + 4O3(g )( s)4( s)2( g )اوزون امونيا په امونيم نايتريت تبديلوي:‏(10 – 5 ( شکل د اوزون په ما ليکول ک‎3‎ د اړيکو اوږ دوا لي2NH + 3O⎯→NH NO + 3O3(g ) 3( g )4 3( aq)2( g )١٨٦

اوزون په اسان‎9‎ سره جلا کي‎8‎ي چ‎3‎ ماليکولي اکسيجن او اتومي اکسيجن ‏(نوى ز‎484‎دلى)‏ توليدوي:‏O ⎯ ⎯ →O+ [ O]3(g )2( g )د اوزون ‏'خه د ‏'کلو ) ‏'+لو ( د اوبو په تصفيه کولو او د روغتونونو د هوا د تصفيي او پاکولو لپاره د سپرېپه تو-ه ‏-"ه اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي.‏ د فاضليو اوبو تصفيه کول،‏ د مومو،‏ تيلو او منسوجاتو د بی رن,‏ کولو لپاره لهاوزون ‏'خه ‏-"ه اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي.‏) O ( د تراکم ‏'خه په2اوزون د ماليکولی اکسيجن د بهير د ډير شدت له امله او د ماليکولی اکسجن) تودوخی ک‎3‎ لاس ته را$ي ‏.اوزون د چاوديدونکو توکو خا 請 يت لري او له خطرسره مل دي . اوزون په اوبلنو محلولونو ک‎3‎ د اکسيدايز کوونکي په تو-ه عمل کوي او د هغه ‏!اکلى پوتنسيال++ 23 ←⎯⎯⎯=2 20−O H + 2e⎯⎯⎯→O+ H O Ξ 2. 07V( −1960C77K‏.‏‎2‎ول"ه 07 دی.‏د اوزون ‏-از د نورو موادو سره په ډيره چ"ک‎9‎ تعاملونه سرته رسوي:‏NO ++2ClO + O2O ⎯⎯→ NO O3 2 2+ 2O⎯⎯→ Cl O 22 32 6− 0⋅89O C او په C°1 ده.‏22د اکسيجن نور مهم مرکبونه د سوپر اکسايدونو ‏'خه عبارت دي چ‎3‎ د هغوى بيل/ه کيدای شي BaOوړاندی ک‎7‎ی شي،‏ دا مرکبونه د رقيقو تيزابونو سره تعامل کوي،‏ هايدروجن او اکسايد جوړوي.‏ک‎3‎ کن/ل150هايدروجن پراکسايد يوه غليظه مايع ده چی د هغی د ايشيدو درجه کي‎8‎ي.‏ د اکسِ‏ جن ) O ( د اکسيديشن درجه په دې مرکبونو ک‎3‎ −– 10 3 – 2 : سلفر ) (Sulfurسلفر په طبيعت کی د فلزونو د سلفايدونو او هم په عنصری ب‎2‎ه شتون لري او په بيلا بيلو الوتروپيو په ب‎2‎و ليدلکي‎8‎ي چ‎3‎ د ‏$ينو الوتروپيو جوړ*ت ي‎3‎ تراوسه ‏!اکل شوی نه دی . د سلفر دوه ډوله معمولي بلورونه اورتورامبيک ) ‏)(مخامخ کنجونه)‏ او مونو کلينيک ) mono ( ‏($ان/‏‎7‎ي ب‎2‎ه)‏ شتون لريچی د S د ماليکولونو ‏'خه جوړشوي دي او دا ماليکول د لاندې شکل سره سم دک‎7‎ يز زن%ير جوړ*ت8لري:‏clynicorthorambicد ماليکول ک‎7‎يززن%يری جوړ*ت810) – (6 شکل د Sسلفر په نيغ ډول د فلزونو سره تعامل کوي او اړونده سلفايدونه جوړوي ، د القلي فلزونو او د ‏$مکينو القليفلزونودعنصرونو سلفايدونه د هغوی د مال/و د خوا 請 و سره سمون لري.‏ فلز د کتيون په تو-ه او سلفر د انيون١٨٧

په تو-ه خپل ‏$ان ‏*کاره کوي چ‎3‎ په اوبوکی منحل دي.‏ د نوموړو مال/و د هايدروليز امکان هم شته دی،‏ کهچيرې د فلزونو په سلفايدونو باندی تيزاب ور زيات شي د هايدورجن سلفايد H 2 ‏-از ازادي‎8‎ي چی زهريدي او د انسانانو د ستومانتيا او قهر لامل ‏-ر$ي.‏د سلفر لاس ته راوړنهسلفر په يوکال ک‎3‎ د 15 ميليون ‏!نو په کچه د فرسچ د ميتود پر بنس را ايستل کي‎8‎ي.‏ په دي ميتود ک‎3‎ دکارکولو لاره داسی ده چ‎3‎ اوبو ته د 160 ° C په انداره تودوخه ورکوي او په عين وخت ک‎3‎ ورباندې د ډ‎4‎رفشار په واسطه هوا وردننه کوي،‏ تر'و د اوبو د ايشيدو ‏'خه مخنيوی وشي،‏ دا اوبه د پايپ په واسطه سلفروته وردننه کوي چ‎3‎ سلفر ويلی کي‎8‎ي،‏په داسي حال ک‎3‎ ويل‎3‎ شوي سلفر دپايپ په واسطه ايستل کي‎8‎ي.‏ چی دازادي هوا سره ‏$انته د ايميوليشن ب‎2‎هغوره کوي.‏ دا چ‎3‎ دسلفر دايميوليشندب‎32‎ کثافت د اوبو په نسبت ل‎8‎دی نوپردې بنس د اوبو پرسطحه ‏$اینيسي او د من%ني پايپ په واسطه ي‎3‎جلا کوي.‏د امريکا په متحده ايالتونو ک‎3‎60% سلفر په عنصري ب‎2‎ه پهپورتني طريق‎3‎ د تکزاس او لوزيانا شكل (10 - 7) د سلفر را ايستل د فرسچ په طريقه( د ايالتونو‏'خه د ‏$مک‎3‎ دلاندنيو برخو ‏'خهرا ايستل کي‎8‎ي او % 40 پاتی سلفر د سون د موادو د فوسيلونو ‏'خه مخکی له دې چ‎3‎ وسو$ول شي،‏په لاس راوړي او هم دسون د موادو د سو$يدو ‏'خه لاس ته راغلی SO په چ"کتيا سره ارجاع ا و سلفر2لاس ته راوړي.‏د سلفر مهم اکسايدونه‏'خه عبارت دي چ‎3‎ SO2 د ‏-از په حالت دی او په ‎10‎تودوخي3د سلفر مهم اکسايدونه د SOک‎3‎ په ايشيدو را$ي.‏ SO دسلفر د سو$يدو ‏'خه د هوا په شتون ک‎3‎ لاس ته را$ي:‏2١٨٨° CjoulS + O ( g)→ SO ( g)+ 296( s)2 2 molSاو SO2Texas andlousian)د پورتني تعامل ترموديناميکی ‏$ان/‏‎7‎تياوې رو*انه کوي چی SO له لوم‎7‎نيو موادو کوم چ‎3‎ هغه ور'خه2ترلاسه شوي دي،‏ با ثباته دي؛خو د هغه تبديليدل په SO هم د اكزوترميک د تعاملونو له ډولونو'خه3

دي او په خپل سر ترسره کي‎8‎دي:‏SO ( g)+12 O ( g)→ SO ( g)23kj{ ΔH= −98.3,}2 molSO او اکسيجن تعامل د SO په جوړيدو ک‎3‎ ډير سست دی؛ نو له دې کبله که چيرې32‏'رن/ه چ‎3‎ دناديم اويا پلاتين د کتلست په تو-ه په کاريوړل شي،‏ تعامل به په چ"کتيا سره ترسره شي.‏وفعاليتد سلفر ډاي اکسايد ماليکول ‏'و اتومه لري او په هغه کی ولانسي الکترونونه ‏'و عددونو ته رسي‎8‎ي؟د سلفر د ډ‎4‎رو زياتو ت‎5‎زابونو لرونکي دي چ‎3‎ بيل/‏‎3‎ ي‎3‎سلفوريک اسيد)‏ او نور دي،‏ د هغه تعامل د اوبو سره،‏ د غليظو مايعو مرکبونوH S O , H SO , H SO ‏(پراکسي2 2 8 2 3 2 4H S او H SO 2 4O2 2 7H مخک‎3‎ د پايرو سلفوريک اسيد7‏(سلفوريک اسيد او ډای سلفوريک اسيد)‏ د جوړيدو لامل ‏-ر$ي،‏SO 2 4 د2S2OH نامه هم ياد شوی دی او د اوبو په واسطه د هغه رقيق کول د ‏)په acidPyro sulphoric )تشکيليدو لامل کي‎8‎ي.‏ د H 2SO تعامل له اوبو سره اكزوترميک Exothermic تعامل دي او خطر ونه4راپي+وي نو بايد د سرته رسولو ک‎3‎ ي‎3‎ احتياط وشي.‏سلفوريک اسيد دنورو مرکبونو اوبه جذبوي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏HCOOH+H SO ⎯⎯ CO(g)H O HSO−←⎯→+ + ( aq)2 43 4سلفوريک اسيد په لوړه تودوخه کی مس حل وي او اړونده مال/ه جوړوي:‏بايد يادونه وشي،‏ داچ‎3‎Cu+⎯⎯ ⎯H SO ⎯⎯ →+←⎯⎯Cu2+ 4 HSO + SO2 44+ 5 ⎯2++ 2HO3Hحالت ک‎3‎ مس (Cu) نه شي اکسيدي کولاي.‏2SO4 په رقيقو محلولونو ک‎3‎ خپل اکسيدي خا 請 يت له لاسته ورکوي،‏ په دې١٨٩

د سلفر کيميايي خواص:‏د سلفر تعامل د فلزونو سره:‏سلفوريک اسيد يا د ‏-و-‏‎7‎و تيزابسلفوريک اسيد ډير غ+تلی تيزاب او دوه بنس"يزه ‏(دوه پرتونه توليدوي)‏ تيزاب دي،‏ سلفوريک اسيدپه کيميايي 請 نعت ک‎3‎ ن‎7‎يوال اهميت لري،‏ په 請 نعت ک‎3‎ هغه په ازاده هوا ک‎3‎ د سلفر دسو$يدو ‏'خهV د وناديم اکسايد SO2لاسته را$ی،‏ د دې تعامل په لوم‎7‎ي پ‎7‎اوک‎3‎ SO تشکيلي‎8‎ي او وروسته2د سطح‎3‎ سره د تماس په 請 ورت ک‎3‎ په SO تبديلي‎8‎ي؛ نو له دې کبله دې طريقي ته د تماس طريقه3په اوبو ک‎3‎ حل او په H SO 2 4 بدلون مومي ‏،په لابراتوارونو ک‎3‎ سلفوريک3غلظت سره تر لاسه کوي:‏اسيد له( O 2 5S( s )SOSO2( g )3( g )١٩٠)+ O2( g )+ O⎯→2( g )+ H O2(1)SO3( g )V 2O5⎯⎯→⎯→HH22SOSO4( aq)4( aq)S+ Fe⎯→FeSΔ( s ) ( s )( s )SO ‏)وايي،‏ Contact Process)1.84(98%) کثافت او 18Mg3mسلفوريک اسيد د ناتيروزيشن په طريقه ‏[دسربی کو!ی يا [(leadchamber) داسی په لاس را$ي چیسلفر ډاي اکسايد ) SO ( د NO په واسطه تر SO پوري اکسيدايز کوي،‏ په پايله کی NO په NO2322تبديلي‎8‎ي او وروسته بير ته د هوا د اکسيجن په واسطه په NO تبديلي‎8‎ي چ‎3‎ ب‎5‎رته په بهير ک‎3‎ شاملي‎8‎ي:‏2SO + NO + H O ⎯→H SO + NO2(g )2( g ) 2 (1)2 4( aq)( g )د امريکا متحده ايالتونه 60% سلفوريک اسيد د تماس په طريقه او 40% د نايتروزيشن په طريقه برابروي.‏سلفر تراي اکسايد په زياته کچه په اوبو کی منحل دي،‏ د هغه د دي خا 請 يت ‏'خه ‏-"ه اخلي چ‎3‎ سلفوريکاسيد د تجارتي موخو لپاره لاس ته راوړي،‏ سلفوريک اسيد په اويو ک‎3‎ په زياته انداره حل وي او په ‏!اکلوغلظتونو سلفوريک اسيد لاس ته راوړي چ‎3‎ داس‎3‎ غليظ محلولونه د اوليوم(‏Oleum‏)په نوم يا دي‎8‎ي . د3 دي؛ دمثال په ډول:که چيري = n وي،‏ په لاندې ډول د ‏-ر-‏‎7‎و دتيزابو دوهماليکولونه لاس ته را$ي:‏HH 2O(1)S O ⎯ +⎯⎯→22 2 7( aq)H2SO4( aq)2اوليوم فورمول H O ⋅ nSO2د سلفوريک اسيد کيميايي خواص:‏سلفوريک اسيد د هغو فلزونو سره چی د هايدروجن ‏'خه د لوړ ولتاژ په پيل کی ‏$اي لري،‏ عمل کوي اود تيزابونو هايدروجن ازادوي:‏Mg + H SO ⎯→MgSO + H( s)2 4( aq)4( aq)2( g )خو غليظ سلفوريک اسيد د پورتنيو ‏$ان/‏‎7‎تياو لرونکو فلزونو سره تعامل کوي،‏ دسلفر ډای اکسايد ‏-از او اوبهداړونده فلزونو سلفي"ونه جوړوي:‏Cu +( s)+ 2H2SO4(aq)⎯→CuSO4(aq)+ SO2(g )2H2O(l)

د ‏-و-‏‎7‎و غليظ تيزاب غير فلزونه اکسيدايز کوي:‏د سلفوريک اسيد کارولCS( s )( s )+ H+ H22SOSO4( aq)4( aq)⎯→⎯→CO3SO2( g )2( g )+ 2SO2( g )+ 2HO2+ 2HO( l )2( l )د سلفوريک اسيد کارول په لاندې ډول خلا 請 ه کي‎8‎ي:‏- 1 سلفوريک اسيد د تيزابي مال/و د جوړولو لپاره په کار وړل کي‎8‎ي،‏ د پترولو او فولادو په 請 نايعو ک‎3‎ دکثافتونو د لرې کولو لپاره کارول کي‎8‎ي.‏2- سلفوريک اسيد په ذخيره يي ب"ريو ک‎3‎ د الکتروليتو توکو په تو-ه کارول کي‎8‎ي.‏- 3 د رب‎7‎ونو،‏ پلاستيکو،‏ مصنوعي وري+مو،‏ منسوجاتو،‏ دوا-ا نو،‏ رن/ونو او چاوديدونکو موادو په 請 نايعوک‎3‎ ور'خه کار اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي.‏- 4 په کيميايي سرو ک‎3‎ ‏(د کلسيم سوپر فاسفي او امونيم فاسفي‏)‏ د سلفوريک اسيد ‏'خه ‏-"ه اخيستلکي‎8‎ي.‏- 5 د اوبه جذبونک‎3‎ مادې په تو-ه په لابراتواري موادو کی ‏(د يترجنت په تو-ه)‏ ور'خه ‏-"ه اخ‎5‎ستلکي‎8‎ي.‏– 10 4 : د دوره يي جدول د VA ‏-روپ عنصرونهد دې ‏-روپ عنصرونه چ‎3‎ نايتروجن N) ،( فاسفورس P) ،( ارسنيک ) As ( ، انيتموني ) Sb ( اوبسموتBi دي،‏ 5 ولانسی الکترونونه لري.‏د کو!‏‎3‎ په تودوخه ک‎3‎ نايتروجن بی رن/ه ‏-از ، فاسفورس د مومو په شان ‏(سپين،‏ سور او تور)‏ ارسنيکجامد خاورين فولا دي،‏ انتيموني جامد د اوبه ډوله سپين رن,‏ او بسموت رو*انه ‏-لابي رن,‏ او فلزي جلالري چی N او P تيپيک غير فلزونه اوBi شبه فلزونه As اوSbفلز دي.‏ د دي ‏-روپ د عنصر د باندينی3قشر الکتروني جوړ*ت دي.‏ په مرکبونو کی‎5‎ + تر − 3 پوري د اکسيديشن نمبرونه ‏$ان ته غورهکولای شي.‏ د درې الکترونونو په اخيستلو د خپل پيريود د نجيبه ‏-از حالت او د‎5‎ الکترونونو په ورکولو دns2npمخکينی پيريود د نجيبه ‏-از حالت ‏$انته غوره کوي،‏ د پن%م ‏-روپ د عنصرونو ‏$ينی فزيکي خواص اوالکتروني جوړ*ت په لاندې جدول ک‎3‎ ليکل شوي دي:‏١٩١

83Bi(10– 8 ( د دوره يي جدول د VA ‏-روپ د عنصر ونو يوشمير ‏$ان/‏‎7‎تياوي.‏51Sb33As15Pعنصر 7NXe10 2 35d6s6 p76Kr10 2 34d5s5p222Ar10 2 33d4s4 p212Ne2 33s3p171He2 32s2 p115الکترونیجوړ*تدعنصر شعاعايوني شعاع په3+3+3−3−( )( )( )( )3−( N )703 834 947 1012pm1590 1797 1903 1402دايونايزيشن انرژۍ 2443 2836 2910 28561610KJmol9.808544.418371.96.697903.718602.05.77810898882.11.823317.1553.53.00.8796377.2پهبري+نايي منفيتكثافتg3mدويلی کيدو ‏!کِ‏ يپه Kدا‎4‎شيدو ‏!کيِ‏:1 - 4 - 10 نايتروجن Nitrogen) (نايتروجن دپن%م ‏-روپ لوم‎7‎نی عنصر دی،‏ د انرژي دوه سويه لري چ‎3‎ په خپل فرعي سوي‎3‎ ک‎3‎ د دريالکترونونو په لرلو سره درې اشتراکي اړيک‎3‎ (N ( N ≡ ت‎7‎ي او کلک ماليکول جوړوي؛ نو د تنبل ‏-از ياAzote په نوم يا دي‎8‎ي.‏ د نايتروجن د اکسيديشن نمبرو ‏'خه په مرکبونو کی د‎5‎ + تر‎3‎ ‏−پوري اوسيدليش‎3‎‏،‏ دا عنصر په طبيعت ک‎3‎ دوه ايزوتوپونه N7د هوا د اتموسفير 78% او د انسان د بدن 35% کتله نايتروجن جوړه ک‎7‎ې ده،‏ نايتروجن ب‎3‎ رن/ه ، ب‎3‎بويه او ب‎3‎ خونده ‏-از دی ، نايتروجن په طبيعت ک‎3‎ په ماليکولي شکل پيدا کي‎8‎ي او د هغه د اړيکو انرژيده چ‎3‎ د CO ‏'خه وروسته ‏$ای لري.‏1517%) (99.635 او (0.365%) N لري.‏72په K942Kj / mol١٩٢

کيميايي خواصد غير فلزونو سره د نايتروجن تعاملنايتروجن د کتلست،‏ تودوخی او ډير فشار په شتون ک‎3‎ د هايدروجن سره تعامل کوي او امونيا جوړوي:‏نايتروجن د اکسيجن سره هم تعامل کوي چ‎3‎ نايترس اکسايد ‏(نايتروجن IIد فلزونو سره د نايتروجن تعاملنايتروجن د Ca او Mg سره تعامل کوي او نايترايدونه جوړوي:‏فعاليت3H+ N ⎯⎯ ⎯⎯⎯→2NH2(g ) 2( g )3( g )N+ O) ( اکسايد)‏ جوړوی:‏⎯→NO22(g ) 2( g )( g )3Mg3Ca( s )( s )+ N+ N2( g )2( g )⎯→⎯→Mg N33Ca N2( s )2( s)د امونيم نايتريت ‏'خه د ناتيروجن لاس ته راوړنهسامان او د اړتياوړ مواد:‏ امونيم نايتريت،‏ د تودوخ‎3‎ سرچينه،‏ ستيندد دوو پايو او ‏-يرا سره،‏ ترمامتر،‏رب‎7‎ې تيوب،‏ زن/ون کوږی نل،‏ د اوبو ډکتشت،‏ دوه عدده تست تيوبونه.‏ک‎7‎نلاره:‏ د ست/اه د لاندې شکل سره سمهبرابره ک‎7‎ئ اوپه يوه بالون ک‎3‎ يوه اندازه امونيمنايترايت واچوئ،‏ د بالون خوله د دوه سوريلرونکي کارکي سرپوښ په واسطه وت‎7‎ئ،‏ د هغهپه يو سوري کي ترمامتر او په بل سوري ک‎3‎ ي‎3‎– 10 8 د امونيم نايترايت ‏'خه د نايتروجن لاس ته راوړنهزن/ون کوږی نل چ‎3‎ د بل زن/ون کوږي نلسره د رب‎7‎ي تيوب په واسطه و 請 ل شوی دی،‏ وت‎7‎ئ او د اوبو ‏'خه ډک تشت ک‎3‎ چ‎3‎ د هغه د پاسه د اوبو‏'خه دوه ډک تيوبونه ک‎5‎‏+ودل شوي دي،‏ د دې تست تيوبونو خولی دننه ک‎7‎ئد بالون د ننه توکو ته تودوخه ورک‎7‎ئ،‏ بيا خپل‎3‎ ليدن‎9‎ د دې فعاليت په سرته رسولو ک‎3‎ وليکئ او هغه ‏-ازونهچی په تست تيوبونو ک‎3‎ ‏!ول شويدي،‏ و!اکي او د تعامل معادله يي وليکئ.‏١٩٣

د نايتروجن مهم مرکبونه په لاندې ډول ديامونياد پن%م ‏-روپ ‏!ول عنصرونه د هايدروجن سره تعامل کوي او مرکبونه جوړوي چی د هغوى مهم مرکب امونياده.‏ د امونيا فورمول NH دی،‏ امونيا د نايتروجن او هايدروجن د نيغ تعامل ‏'خه لاس ته راوړی:‏3N (g)2+3H (g)2⎯⎯⎯→←⎯⎯⎯2NH (g)3NH 3 ‏)ده چ‎3‎ د هغ‎3‎ د جوړوونکيد پن%م ‏-روپ د عنصرونو هايدروجن لرونکی لوم‎7‎ي مرکب امونيا )فشار،‏عنصرونه د نيغ تعامل ‏'خه په پورتني ډول لاس ته را$ي،‏ دا تعامل په100−1000atmتودوخ‎3‎ او دکتلستونو په شتون ک‎3‎؛ لکه د Fe ترسره کيدای شي . په 請 نعت ک‎3‎ امونيا3Cد کلسيم سيانو امايد او داوبو د ب‎7‎اسونو د تعامل ‏'خه د ډير فشار په شتون ک‎3‎ لاس ته را$ي:‏2 OCaNCN +( s)+ 3H2O⎯→CaCO3(s)2NH3( g )400− 550oکه چيرې امونيا اکسيديشن شي په پايله کNO3‎ ‏-از لاس ته را$ي چ‎3‎ دا تعامل د کتلست په شتون ک‎3‎ ترسرهکي‎8‎ي :4 NH (g)34NH (g)3++3O (g)25 O (g)2⎯⎯⎯→←⎯⎯⎯⎯⎯⎯→←⎯⎯⎯2N (g)24NO++6H O26H O2K298K298228= 10168= 10سر بيره پر دې چ‎3‎ د لوم‎7‎ي تعامل د تعادل ثابت له دويم تعامل د تعادل ثابت ‏'خه لوی دی؛ خو د پلاتينکتلست د دويم تعامل لوري دمحصولونو تشکيل ته په ‎100‎تودوخه ک‎3‎ چ"کتيا وربخ+ي:‏2NO(g) + O3 NO2+(g)2H O2Pt⎯⎯→ 2NO2⎯ 2HNO + NO(g)←⎯⎯3⎯⎯ →Kنايترايدونه:‏ نايتروجن د فلزونو سره د نايترايدونو په نوم مرکبونه توليدوي چ‎3‎ ممکن د ايوني او يا کوولانLi 3اړيک‎3‎ پر بنس دا مرکبونه جوړ ک‎7‎ي . د دې مرکبونو بيل/‏‎3‎ کيداي شيالقليو فلزونو نايترايدونه او نور وړاندی شي چ‎3‎ د مرکبونو ‏'خه ي‎3‎ د هايدوليز په پايله ک‎3‎ امونيا جوړي‎8‎ي:‏، Zn N ، N د ‏$مکنيو3 2Li3N(s) + 3HCa N (s)3 2O2+ 6HO2+−⎯⎯→3 Li (aq) + 3OH +NH (aq)32+−⎯⎯→3Ca (aq) + 6OH (aq) +Si N , BN او P N زياتره کوولانسي3 52NH (aq)3د III او V‏-روپونو دعنصرونو نايترايدونه ؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏3اړيک‎3‎ لري.‏IV,١٩٤

N O 2 5°30 c°27 c5+د نايتروجن اکسايدونه:‏په لاندې جدول ک‎3‎ د نايتروجن د اکسايدونو ‏$ين‎3‎ خواص او ‏$ان/‏‎7‎تياوې وړاندې کي‎8‎ي(10 ‎9‎‏)جدول - : د نايتروجن د اکسايدونو فزيکي خواصد اکسايد ډول‏$ان/‏‎7‎تياد ويل‎3‎ کيدو!کید ايشيدو!کیN دد 2اکسيديشن نمبرNO 2--+4N 2O 3-1025Q .4+3NO-163.6-151.8+2N 2O-98.85 .-881په دې اکسايدونو ک‎3‎ د نايتروجن د اکسيديشن نمبر د + 5 پورې دی؛ خو د نايتروجن نوراکسايدونه هم شتون لري چی بسيط فورمول ي‎3‎ NO او فعاله مواد دي،‏ يوازې د سپکتر په واسطه د هغوی3شتون ‏!اکل کيدای شي.‏ د نايتروجن ‏!ول اکسايدونه کيدای شي چ‎3‎ د تودوخ‎3‎ په واسطه دامونيم نايتريت دتجزيي ‏'خه په لاس راوړل شي:‏1 ‏'خه تر +NH NO ⎯ N O(g)2HO(g)4 3←⎯ ⎯→ +2 2oCN 2Oيو بی رن/ه ‏-از دی چ‎3‎ د هغه کيميايي فعاليت ل‎8‎ او زهري توب ي‎3‎ د نايتروجن د نورو اکسايدونو‏'خه ل‎8‎ دې.‏ د دې گاز تجزيه په ‎550‎تودوخه ک‎3‎ ممکنه ده چ‎3‎ په پايله ک‎3‎ ي‎3‎ نايتروجن او اکسيجنلاس ته را$ي،‏ نايتروجن مونو اکسايد د اکسيجن سره په آسان‎9‎ سره تعامل کوي او د NO قهوه يي رن/ه2‏-از توليدوي:‏2NO +O2⎯⎯⎯→←⎯⎯⎯2 NO2NOد پورتني تعامل چ"کتيا نيغ پر نيغ د فشار ،[NO] او ] O [ د غلظت سره تناسب لري ؛ نو له دې کبله د2تعامل ميخانيکيت بايد په لاندې توگه وي :چ"ک تعادل +NO(NO)2O2⎯⎯⎯→←⎯⎯⎯⎯⎯→←⎯⎯⎯(NO) 22 NO 2ورو تعادل +د نايتروجن د هلايدونو مرکبونهنايتروجن ‏'لور ډوله هلايد مرکبونه جوړوي چ‎3‎ عبارت له NFد محلول د الکتروليز په پايله ک‎3‎ حا 請 لي‎8‎ي کوم چ‎3‎ د خالص هايدورفلوريک اسيد سره شتون ولري.‏ د بري+نايي تخلي‎3‎ په وخت ک‎3‎ چ‎3‎ د سميابو ب‎7‎اسونه3, دي.‏ د5NCl N F , N F ،2 4 2 23NH 4F مرکبونه د N F او NF2 2 3NF د N F 2 4١٩٥

شتون ولري ‏،لاس ته را$ي.‏نايتروجن ترای فلورايد يو با ثباته ‏-از دي چ‎3‎ امونيا ته ورته جوړ*ت لري.‏د نايتروجن لاس ته راوړنه:‏نايتروجن د مايع هوا ‏'خه د پرله پسي تقطير د عملي‎3‎ په واسطه لاس ته راوړى،‏ داس‎3‎ چ‎3‎ هوا مايع کوي.‏په ايشيدو را$ي.‏ په لابراتوارک‎3‎ نايتروجن د امونيم نايترايتNH NO ⎯ ⎯→ H O + NN24 2( s )2 ( g ) 2( g )H + O ⎯→N + 2HO2 4(1) 2( g )2( g ) 2 (1)- 183o‎196‎‏−او اکسيجن Coنايتروجن په C‏'خه لاس ته راوړي:‏د هايدرازين او د آکسيجن د تعامل ‏'خه هم نايتروجن لاس ته راوړي:‏د نايتروجن کارولنايتروجن د بيلابيلو کيميايي سرو او چاوديدونکو موادو ‏(ډينام او ( TNT په جوړولو ک‎3‎ کارول کي‎8‎ي، د هغو موادو په ترکيب ک‎3‎ چ‎3‎ د انسانانو په وجود ک‎3‎ انرژی توليدوي،‏ بنس"يزه برخه لري . همدارن/ه دهستوي تيزابونو DNA او RNA ‏(چ‎3‎ د ارثِي خوا 請 و د لي‎8‎لو او په حجروکی د پروتين د جوړولو مسؤوليتلري)‏ په ترکيب ک‎3‎ ‏،پروتينونو او ويتامينونو ک‎3‎ شتون لري.‏د ‏*وري تيزاب يا نايتريک اسيدد نايتريک اسيد فورمول HNO3 دی او يو غير عضوي مهم تيزاب دی چ‎3‎ د 68% په غلظت جوړيدلایدی،‏ نايتريک اسيد مايع حالت لري.د لاندې معادل‎3‎ سره سم تجزيه3شي چ‎3‎ کتلوي کثافت ي‎3‎کي‎8‎ي:‏4HNO ⎯ ⎯→ 4NO+ 2HO + O3(1)2( g ) 2 (1) 2( g )1.42gcmنايتريک اسيد غ+تلی اکسدايز کوونکی خا 請 يت لري،‏ د هايدروجن ‏'خه وړاندې او د هايدروجن ‏'خهوروسته فلزونه ) د فلزونو د ولتاژ سلسله ( او ‏$ين‎3‎ غير فلزونه اکسدايز کوي:‏4ZnH O+ 10HNO⎯→4Zn(NO ) + NH NO + 3( s )3( aq)3 2( aq)4 3( aq)3Cu + 8HNO⎯→3Cu(NO ) + 4HO + 2NO( s )3( aq)3 2( aq)2 ( l )( g )PS4( s )( s )+ 20HNO+ 6HNO3( aq)3( aq)⎯→⎯→4HPO + 20NO+ 4HO3 4 ( aq)2( aq)2H SO + 6NO+ 2HO24 ( aq)2( aq)– 10 4 – 2 : فاسفورس ) Phosphorus (فاسفورس هم په VA ‏-روپ ک‎3‎ ‏$ای لري چی په طبيعت ک‎3‎ د کاني من/ونو په ب‎2‎ه؛ لکه:‏ کلسيم فاسفي) پيدا کي‎8‎ي ‏.عنصري فاسفورس د کلسيم فاسفي ‏'خه2(1)(1)2( Ca ( PO ) F او فلوراپايت ( Ca ( ) )5 4 33PO 4 2(1)١٩٦

د ش/‏‎3‎ ) او کوک ) سکارو ( په شتون ک‎3‎ لاس ته راوړي:‏2Ca ( PO ) + 10C+ 6SiO⎯→6CaSiO+ 10CO+ P3 4 2( s)( s)2( s)3( s)( g ) 4( s)) 4 ‏)ډير فعال( SiO24فاسفورس درې الوتروپ‎3‎ لري چ‎3‎ عبارت له سپين،‏ سره او توره الوتروپي ده،‏ سپين فاسفورس Pدي ، په هوا ک‎3‎ رو*انه کي‎8‎ي،‏ ‏'رن/ه چ‎3‎ په اوبو ک‎3‎ نه حل کي‎8‎ي ؛نو له دې کبله په اوبو ک‎3‎ ساتل کي‎8‎ي،‏تور فاسفورس د سپين او سره فاسفورس ‏'خه په لوړ فشار ک‎3‎ لاس ته را$ي.‏سپين فاسفورس د فلورو اپايت ‏'خه د سکرو او ش/و په شتون کی لاس ته راوړي:‏12CaSiF( PO ) F + 43SiO+ 90C⎯→9P+ 20(3CaO⋅2SiO) + 35 4 3 ( s )2( s)( s)4( s)2P O 4فاسفورس په هوا ک‎3‎ سو$وي چ‎3‎ تر'و تشکيل شي:‏10P+O⎯→P O54(s)2( g )4 10( s)وروسته هغه د اوبو سره يو ‏$ای کوي فاسفوريک اسيد ‏(اورتو فاسفوريک اسيد)‏ جوړوي:‏PO + 6HO ⎯→4HPO4 10( s ) 2 (1)3 4( aq)فاسفورس د نباتاتو د ودی اونمو لپاره ضروري عنصر دی ، نو کيميايي سرې د فاسفي"ونو مرکبونو له ډل‎3‎‏'خه دي؛ سربيره پر دې فاسفورس د دوا ‏-انو او پاک کوونکو موادو په جوړولو ک‎3‎ کارول کي‎8‎ي.‏) جرمنيم Ge) ‏)قلعي Sn) ‏)اوسرب ‏(‏Pb‏)دي.‏) ،( سليکان (Si– 10 5 : د IVA ‏-روپ عنصرونهپه دې ‏-روپ ک‎3‎ شامل عنصرونه کاربن Cکاربن او سليکان غير فلزونه دي،‏ د کاربن مرکبونه د شل ميليونو ‏'خه ډير دي،‏ کاربن او سليکان هم 請 نعتياهميت لري،‏ جرمنيم شبه فلز دي،‏ د هغه کاني ډبري ل‎8‎ پيدا کي‎8‎ي،‏ قلعي او سرب هغه فلزونه دي چ‎3‎ پهمرکبونو ک‎3‎ د + 4 اکسيديشن نمبرونه غوره کوي،‏ د دې ‏-روپ د عنصرونو د بانديني الکتروني2قشر جوړ*ت ‏'خه عبارت دی.‏په لاندې جدول ک‎3‎ دIVA ‏-روپ د عنصرونو يو شمير ‏$ان/‏‎7‎تياوې ليکل شوي دي:‏10 - 10 جدول د IVA ا 請 لي ‏-روپ د عنصرونو ‏$ان/‏‎7‎تياوي2 او +ns2nPعنصرونهفزيکي ‏$ان/‏‎7‎تياوېاتومي کتلهC612Si1428.086Ge3272.59Sn50118.69Pb82207.19الکتروني جوړ*تاتومي شعاع په nmدايشيدو درجه پهدويل‎3‎ کيدو درجه په0C0C3g / cmکثافت2S22P2-8303727.82.26Ne 3S23P20.134268014101.334S24P20.1392830927.45.325S24P20.1582270231.97.306S26P20.17517.25327.97.30د دې ‏-روپ د نماينده په حيث کاربن مطالعه کوو:‏١٩٧

+ 3کاربنCorbon2کاربن د الکتروني جوړ*ت لرونکی دی ‏،د هغه د مرکبونو شمير زيات او ډ‎4‎ر اهميت لريچ‎3‎ عضوي کيميا يوه مهمه برخه ي‎3‎ جوړه ک‎7‎ې ده.‏ په مرکبونو ک‎3‎ د کاربن اتوم د تحريک په حالت کی دی-4او 3 الکتروني جوړ*ت لری.‏ خو په ‏$ينو غيرعضوي مرکبونو ک‎3‎ د C په شکل هم ليدلکي‎8‎ي؛ د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏ C A او نور،‏ کاربن د − 4 تر 4 ‏+اکسيديشن نمبرونه په مرکبونو لري.‏د هغه ‏$ان/‏‎7‎ې ‏$ان/‏‎7‎تياوې دا دي چ‎3‎ اتومونه ي‎3‎ په خپل من#‏ ک‎3‎ هم اړيک‎3‎ ت‎7‎لي دي او عضوي مرکبونهي‎3‎ جوړ ک‎7‎ي دي.‏ د کاربن غير عضوي مرکبونه ، CO, CO د کاربن تيزاب،‏ کاربايدونه او کاربوني"ونه دي2چ‎3‎ د منرالونو په ب‎2‎ه د ‏$مک‎3‎ د قشر په ترکيب ک‎3‎ برخه لري،‏ د عضوي مرکبونو بنس او د انسان د بدن18% د کاربن عنصر جوړ ک‎7‎ى دى،‏ په عمومي تو-ه د کاربن اتومونو کو ولانسي اړيکه جوړه ک‎7‎ې ده چيډير زيات اوږده زن%يرونه ، لويي او وړې ک‎7‎ۍ ي‎3‎ جوړې ک‎7‎ې دي.‏ په دي زن%يرونو او ک‎7‎يو ک‎3‎ د کاربند اتومونو ترمن#‏ يوه ‏-ون‎3‎ ، دوه ‏-ون‎3‎ او يا دري ‏-ون‎3‎ اړيک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي ؛ حتی‎5‎ ‏.‏‎1‎اړيکه هم ليدل شويده چ‎3‎ هغه کيداي شي په بنزين ک‎3‎ د ريزونانس په حالت ک‎3‎ وليدل شي ، سليکان او سلفر هم د کاربنپه ب‎2‎ه اړيک‎3‎ ) جوړولای شي؛ خو ب‎3‎ ثباته دي او د هغوی مرکبونه هم د کاربن د مرکبونو پهپه لاندېنسبت بی ثباته وي.‏ د دې درې عنصرونو د اړيکو انرژي د زن%ير د جوړيدو لپارهسلسل‎3‎ ک‎3‎ ليدل کي‎8‎ي:‏− X − X − X −Σ(C − C) = 360 Kj molΣ(Si −Si) = 176 Kj molΣ(S − S) = 213 Kjl mol−4Be 2، l C432 21S2S2P( −C− C−2 11S2S2Pد کاربن دوه الوتروپي ډير ارز*ت لري چ‎3‎ د ‏-رافيت او الماس ‏'خه عبارت دي،‏ ‏-رافيت د تودوخ‎3‎ او ډيرفشار لاندې په ل‎8‎ وخت ک‎3‎ په مصنوعي الماس تبديلي‎8‎ي.‏) په خپل سر پروسه ( ) ‏-رافيت ( C ) الماس (١٩٨

) د ډير فشار لاندې ( الماس ) C ‏-رافيت (د کاربن د الوتروپی نوی شکل په 1985 کال د ان/ر‎4‎زانو ‏'‏‎75‎ونکو د ډل‎3‎ په واسطه د هنري کروتو دلار*وون‎3‎ لاندې په پخوانيو با ارز*تناکوډبرو ک‎3‎ کشف شوی ده،‏ په هغي ک‎3‎ دكاربن ‎60‎اتومونو يو له بل سره يو$ایماليکول جوړ ک‎7‎ی دی چ‎3‎60دفوټ بال اويا د ساك‎7‎ د توپ ب‎2‎ه لرياو د فوليرنس په نوم ياد شوي ده.‏ دفوليرنس د کشف په اثر ددي ‏-روپشکل د کاربن الوتروپي ‏-ان‎3‎پوهانو د نوبل جايزه په‎1996‎کیواخ‎5‎ستله.‏12 C او دي چی په طيف کی د هغه دخپريدو سليزه په ترتيب سره 98.89% او6د طبيعي کاربن ايزوتوپونه0.11 ده؛ خو په طبيعت ک‎3‎ 14 C ايزوتوپ هم شتون لري چ‎3‎ د اتموسفير په لوړو طبقو ک‎3‎ د لاندې هستوي6تعامل په پايله ک‎3‎ جوړي‎8‎ي:‏14 1 1 14N+n→H+C7 0 1 6د Cد 14 C د عمر د اوږدوالي نيمايي‎5568‎کاله دی اود β د وړان/و په خپرولو په نايتروجن تبديلي‎8‎ي:‏614 14C→N6 7+0e−1Cد ژونديو موجوداتو په مرکبونو ک‎3‎ د 14 C او 12 C ايزوتوپونه د تعادل په حالت ک‎3‎ دي او د هغه د تعادل نسبت6 612 او ثابت دی؛ خو که چيري ژوندې موجودات يعن‎3‎ نباتات او حيوانات دطبيعت سره اړيکهتجزيه او کم+ت من#‏ ته را$ي ، حيوانات او نباتات د14 6پرې ک‎7‎ى،‏ د پورتني تعادل نسبت ‏-‏‎6‎وډ کي‎8‎ي،‏ دمرګ سره مخامخ کي‎8‎ي او د هغه اندازه له من%ه ‏$ي،‏ د کاربن د دې خا 請 يت په استفادې سره د لر-يو توکويا دانسانانو د جسدونو او يا حيواناتو د نيمايي عمر د اوږدوالي د ‏!اکلو لپاره چی د 15 ‏'خه تر اعظمي حد30 زره کاله مخک‎3‎ تر اوسه ژوند ک‎7‎ی وه،‏ په 10% د قت سره کيدای شي ‏-"ه واخ‎5‎ستل شي.‏د کاربن مرکبونه د کاربن د بيلابيلو اکسيديشن نمبرونو سره په طبيعت کی شتون لري؛ خو کاربن په خالص اوعنصري ب‎2‎ه هم پيداکي‎8‎ي ؛نو$که په لابراتوارک‎3‎ دهغه لاس ته راوړن‎3‎ ته اړتيا نه ليد ل کي‎8‎ي.‏ کاربن دفلزونواو غير فلزونو سره تعامل کوي او هم فلزونه د هغو د کاني ډبرو ‏'خه ارجاع او بيلوي.‏146 C −= 10126 C١٩٩

C( s)2CC( s)O( s)2( g )+ Ca+ 2S⎯→( s)CO2( g )⎯⎯⎯→o600 C ⎯⎯ ⎯⎯ →( s)CaCCS2( s)2( s)فشارتودوخهکاربن مونو اکسايد (CO)کاربن مونواکسايد يو بی رن/ه،‏ بی بويه،‏ بی خونده او ډير زهری ‏-از دي،‏ د مو!رونو د انجنونو،‏ کباب پخولومنقلونو ک‎3‎‏،‏ د سکرو تازه کول،‏ په بخاريوک‎3‎ دسکرو د نا مکمل سو$يدلو په پايله ک‎3‎ توليدي‎8‎ي،‏ د وين‎3‎ دهيمو ‏-لوبين سره د کاربوکسي هيمو-لوبين ترکيب جوړوي او د وين‎3‎ په واسطه بدن ته د اکسيجن دانتقالمخنيوی کوي،‏ نو ‏$که د خپه کيدو او مرګ لامل ‏-ر$ي:‏کاربن ډای اکسايد COکاربن ډای اکسايد ب‎3‎ رن/ه،‏ ب‎3‎ بويه او ب‎3‎ خونده ‏-از دی،‏ په هوا ک‎3‎ 0سو$يدو او د چون‎3‎ د جوړولو په بهير ک‎3‎ توليدي‎8‎ي:‏2( g ): ( ) 204%. شتون لري،‏ د عضوي مواد دCHCaCO+ 2O⎯→CO + 24(g ) 2( g )2( g )o1200 C⎯⎯⎯→3( s)CaO( s)+ COH2O( g )په کاربوني"ونو باندې د تيزابو نو د اغيزې له امله هم کاربن ډای اکسايد لاس ته را$ي:‏CaCO + HCl ⎯→CaCl + H O + CO23(s )( aq )2( aq ) 2 (1) 2( g )جامدشوی کاربن ډای اکسايد دوچ يخ (DryIce) په نوم يا دي‎8‎ي.‏ په اوبو ک‎3‎ په ‏*ه ډول حل کي‎8‎ي او دېمحلول ته د اوبو سوډا ويل کي‎8‎ي.‏کاربن ډاي اکسايد تيزابي خا 請 يت لري،‏ د اوبو سره تعامل کوي کاربونيک اسيد جوړوي:‏CO+ HO⎯→HCOکاربن ډاي اکسايد د اوبو سره د فوتو سنتيز په عمليه ک‎3‎ ‏-لوکوز جوړوي:‏CO2(g ) 2 (1)2 3( aq) ر‎1‎ا+ H O ⎯⎯→CH O + 6O2(g ) 2 (1)6 12 6 2٢٠٠

د لسم ‏'پرکي لن‎6‎يزغير فلزونه هغه عنصرونه دي چ‎3‎ د هغو د P باندني انرژيکي اوربيتالونه د الکترونونو په واسطه د ډککيدو په حالت ک‎3‎ دي او د الکترونونو په اخ‎5‎ستلو خپله اخري انرژيکی سويه په اتو الکترونونو پوره کوي.‏د اووم ا 請 لي ‏-روپ عنصرونه د هلوجنونو(‏Halogens‏)‏ په نوم هم يا دي‎8‎ي.‏ هلوجن ‏(د مال/‏‎3‎ جوړونکی)‏Br,Cl, Fsaltپه معنا دی چ‎3‎ د خوړو مال/ه ) Table ‏)يوه د هغوی دب‎5‎ل/و ‏'خه ده او عبارت له ,I اوAtعنصرونه دي.‏د شپ‎8‎م ا 請 لي ‏-روپ عنصرونه دکاني ډبرو د جوړونکو عنصرونو ‏(‏Chalcogens‏)په نوم يا دي‎8‎ي . او داو Po ‏'خه عبارت دي.‏اوزون په‎1787‎کال ک‎3‎ د وان موسم Masum) ( Van په واسطه کشف شو چ‎3‎ د ‏$مک‎3‎ د سطح‎3‎‏'خهKm لوړ او په ‏−‏‎15‎پي‎7‎ والي واقع شوي دی چ‎3‎ د لمر ماوراي بنفش وړان/و پهمقابل ک‎3‎ ي‎3‎ يوه طبقه جوړه ک‎7‎ې ده.‏د پن%م ‏-روپ ‏!ول عنصرونه د هايدروجن سره تعامل کوي،‏ مرکبونه جوړوي چ‎3‎ د هغه مهم مرکبده.‏3او Pb شامل دي.‏په ‏'لورم ‏-روپ ک‎3‎24kmSn, Ge,Si,CTe,Se,S, O50−100امونيا NHد کاربن دوه الوتروپي ډيرې با ارز*ته دي چ‎3‎ د ‏-رافيت او الماس ‏'خه عبارت دي.‏ ‏-رافيت د تودوخ‎3‎او ډير فشار لاندې په ل‎8‎ وخت ک‎3‎ په الماس تبديلي‎8‎ي.‏د لسم ‏'پرکي پو*تن‎3‎‏'لور$وابه پو*تن‎3‎1- د----‏ ‏-روپ د عنصرو د وروستي الکتروني قشر جوړ*ت nsالف – ‏'لورم،‏ ب - شپ‎8‎م،‏ ج – اووم،‏ د – پن%م.‏2- الماس يو د ---- الوتروپيو ‏'خه دی .الف – فاسفورس،‏ ب – المونيم،‏ ج – کاربن،‏ د – اوسپنه.‏3- سپين فاسفورس په لنده هوا ک‎3‎ ----- کي‎8‎ي .الف – متراکم ، ب – چوي ، ج - ‏-از ، د - مايعک‎3‎ د سلفر د اکسيديشن نمبر ----- دي32 np 3.( 6)-4 په H SO24) − ( ، ج - 4 +الف-‏ ) 5 ( ، ب -5- د فوسيجن فورمول ------ دي .+ Cl 2 ( g، COCl ب - CO ، ج -( g )2(g )الف -H O ⋅ nSO2-6) ( ، د - +د هي#‏ يو)د ------- په نوم يا دي‎8‎ي .3الف – اوليوم ، ب - ، ج – اور ، د – الف او ب دواړه سم ديدی.‏٢٠١

- 7 د پن%م ‏-روپ عنصرونه د ----- اکسيديشن لرونکی دي .الف–‏ + 5 ، ب - 3 + ، ج -3– د – ‏!ول .8- سيانايدونه قوي ‏---مواد دي .الف – سمی ، ب – زهري ، ج – الف اوب ، د – هيچ يو.‏9- هلوجنونه دا لاندی معنا لري.‏الف – مال/ه جوړونکی ، ب – مال/ه ، ج غير مال/ه جوړونکی ، د – د کان‎3‎ تي‎8‎و توليدونکی.‏تعامل محصول ‏----مرکب دی.‏3H O ⋅ nSO - 102P 4 د – هي#‏ يو .، H PO ب - PO H ‏،ج -3 4الف -3 3CO + Ca( OH)( g )2( aq)- 11Ca( HCO3) 2 ( aqCaCO3 ( s ج-‏+ H O) 2 (1)H + CO + CaO ب-‏2(g )2( g )( s)الف-‏CaC -12→ تعامل محصول عبارت دی له .د – هي#‏ يو)د ---- په نوم يا دي‎8‎ي .2الف – کلسيم ډاي کاربايد ، ب – کاربايدونه ، ج – کلسيم کاربايد ، د – الف او ب سم دي.‏تشريحي پو*تن‎3‎1- لاندی معادلي بشپ‎7‎ي ک‎7‎ی.‏C + CaO⎯→C + SNHNH43( g )⎯→NO+2⎯→HCl ⎯→( aq)‎2‎‏.د غير فلزونو د خا 請 و ‏$ان/رتياو په اړه معلومات وړاندې ک‎7‎ی؟‎3‎‏.المونيم په لن‎6‎ ډول معرفي او د هغولاس ته راوړنه د يوې معادلی په واسطه وليکئ؟الکتروني جوړ*ت په بشپ‎7‎ ډول وليکئ؟‎5‎‏.د هايدرو کلوريک اسيد خواص د يوې معادل‎3‎ په واسطه توضيح ک‎7‎ئ؟‎6‎‏.د شپ‎8‎م ‏-روپ د عنصرونو استثنايی خا 請 يت د دليلونو په تفصيل سره بيان ک‎7‎ی او د دې ‏-روپ نمايندهاکسيجن معرفي ک‎7‎ئ؟‎7‎‏.د اوزون ماليکولي جوړ*ت وليکئ او د هغه د اړيکو په اړه بحث وک‎7‎ی؟‎8‎‏.د پن%م ‏-روپ د عنصرونو ‏$ان/‏‎7‎ې ‏$ان/‏‎7‎ تيا په لن‎6‎ ډول رو*انه ک‎7‎ی؟‎9‎‏.نايتروجن د کتلست ‏،تودوخ‎3‎ او ډير فشار لاندې د هايدروجن سره کوم مرکب جوړوي؟ د هغه کيمياييمعادله د هغه د شرايطو په نظر کی نيولو سره وليکئ؟10. د کاربن د الوتروپيو د ‏$ان/‏‎7‎تياو په اړه لن‎6‎ معلومات وړاندی ک‎7‎ی.‏14 10 2 5xe4 f 5d6S‎4‎‏.د 6 p٢٠٢

يوولسم ‏'رک‎3‎د شبه فلزونو عنصرونهپه لسم ‏!ول/ي ک‎3‎ مو د کيميايي عنصرونو د ‏$ان/‏‎7‎تيا په اړه معلومات تر لاسه ک‎7‎ي دي اوپوه شوئ چ‎3‎عنصرونه په دوه ډوله فلزونه اوغير فلزونه دي،‏ ددې کتاب په نهم ‏'پرکي ک‎3‎ فلزونه او په لسم ‏'پرکيک‎3‎ غيرفلزونه توضيح شوي دي.‏ ايا داس‎3‎ عنصرونه به هم موجود وي چ‎3‎ د دواړو خواص ‏(دفلزونو او دغيرفلزونو خا 請 يت)‏ ولری؟ که چيرې شتون لري؛ نو کوم دي؟ د کومو ‏$ان/‏‎7‎تياو لرونکي دي؟ ‏'رن/هکيداي شي چ‎3‎ داعنصرونه وپيژنئ؟ داعنصرونه دمندليف د جدول په کوم‎3‎ برخی ک‎3‎ ‏$اى لري؟په ‏!اکل‎3‎ډول داعنصرونه کوم دي؟ او دکوم ‏$ان/رتياو لرونکي دي؟ په دي ‏'پرک‎3‎ د شبه فلزونو په اړه معلوماتوړاندى کي‎8‎ي چ‎3‎ ددى ‏'پرک‎3‎ د ليکل شوو مطلبونو په مطالعه به پورتن‎9‎ پو*تنو ته سم ‏$وابونه وړاندىک‎7‎ئ.‏٢٠٣

1-11: د شبه فلزونو د عنصرونو جوړ*ت او خواص ي‎3‎د کيميا وى عنصرونو ‏$ين‎3‎ د هغوى د$ان/‏‎7‎ې الکتروني جوړ*ت پربنس د شرايطو په پام ک‎3‎ نيولو سرهد دوه ‏-وني (Amphotric) خا 請 يت لرونکى دي؛ داس‎3‎ چى په ‏$ينو حالتونوك‎3‎ فلزي خواص او په‏$ينو نورو حالتونوکى غير فلزي خواص له ‏$ان ‏'خه را*يي.‏ هغه عنصرونه چي د امفوتريک خواصلري،‏ دپريوديک جدول په من%ن‎9‎ برخي ک‎3‎ ‏$اي او د متحول اکسديشن نمبر لرونکي دي.‏ که چيرې ي‎3‎په مرکبونوک‎3‎ دمثبت لوړ اکسيديشن نمبر ‏$انته غوره ک‎7‎ی وي،‏ نو په ر*تيا سره غيرې فلزي خا 請 يت ي‎3‎له ‏$انه ‏'خه ‏*ودلی دی اوارجاع کوونکی دی؛ دبيل/ى په ډول:‏ دکروميم عنصر د شبه فلزونو د عنصرونوله ډوله دی،‏ که چيری دا عنصر په مرکبونو ک‎3‎ د 6 ‏+اکسيديشن نمبر لرونکی وي،‏ غير فلزى خواص د‏$ان ‏'خه ‏*کاره کوي؛ نو کله چ‎3‎ به مرکبونو ک‎3‎ د‎3‎ ‏+اکسيديشن نمبر لرونکی وي،‏ له ‏$انه ‏'خه فلزيخا 請 يت را*يي،‏ دقوي القليو سره ارجاعي او د قوي تيزابونو سره د اکسيدي کوونکي خا 請 يت له ‏$انه‏'خه ‏*کاره کوي.‏د شبه فلزونو عنصرونه ميل لري چ‎3‎ د نورو عنصرونو سره کوولانسي مرکبونه جوړ ک‎7‎ي او کتيونونه) جوړولی نه شى.‏( Men+بورون او سليکان هم د شبه فلزونو د عنصرونو له ډلو ‏'خه دي،‏ په دی ‏'پرکي ک‎3‎ د دوی خواص،‏ جوړ*ت او د نورومشخصاتو په اړه به هم معلومات وړاندى شي.‏2-11: د بورون عنصرد(‏III ( ا 請 لى ‏-روپ د عنصرونو دولانسي قشر د الکتروني جور*تعنصر دى چ‎3‎ د شبه فلزي عنصرونو دخوا 請 و لرونکى دي،‏ د هغو الکتروني جوړ*تدی.‏ لاندى جدول د دې عنصرونو ‏$ين‎3‎ ‏$ان/‏‎7‎تياوې را*يي(1-11) جدول د بورون د عنصر ‏$يني ‏$ان/‏‎7‎تياوېمشخصاتعنصرفعاليتويلي ک‎5‎دلايشيدلاتومي شعاع12 او بورون ددي ‏-روپ لومرنىnp(5B1s22s212P)nsppmايونی شعاعppmلوم‎7‎ی/‏Kjmolدايونيزيشن انرژيدريميKj/molدويميKj/mol) په مرکبونوک‎3‎ + , 6 + , 4 +من/ان (Mn7 او 2+ د اکسيد يشن نمبرونه ‏$ان ته غوره کولاي شى،‏ په کومواکسيديشن نمبرونو ک‎3‎ غير فلز ى خا 請 يت اوپه کومو آکسيديشن نمبر ونوک‎3‎ د شبه فلزى خا 請 يت او د اکسيديشن کوم نمبرپه درلودلوسره ‏$ان ‏'خه فلزي خا 請 يت ‏*کاره کوي؟د پورتنيومطالبو ‏-د رو*انه کولو لپاره يو جدول ترتيب او په هغه ک‎3‎ د مرکبونو بيل/‏‎3‎ ي‎3‎ وليکئ.‏36572422801-802550بورون 2300٢٠٤

د بورون اکسايدونه او هايدروکسايدونه تيزابى خا 請 يت لرونکي دي او د هايدروجن سره دوه عنصري بيلابيلمرکبونه جوړوي.‏ د$مک‎3‎ د قشر % برخه ي‎3‎ جوړه ک‎7‎ې ده،‏ د بورون کاني تي‎8‎ي عبارت دي له:‏ بوراتونه؛لکه:‏ ‏-رانيت) دي.‏ خالص متبلور بورون د هايدروجن په واسطه د BBrد ارجاع ‏'خه په لوړی تودوخه ک‎3‎تن/ستن فلز د مزو له پاسه لاس ته ه راوړی.‏−43.10( Ca B O ⋅ SH O)2 6 11 2،( Na B O ⋅10H کولمانيتO) بورکس Na B H O2 4 722 4⋅ 42مرکب3اووالکسيت ( Ca NaB O ⋅ 4 H O5 9 2( 1500C° )2 BBr3 + 3H( ) 2⎯→2 B()6( )S+ HBrg g( g )هغه بلورونه چی د تن/ستن دسطح‎3‎ له پاسهتشکيلي‎8‎ي.‏ تور رن,‏ او فلزي ‏$لا لري.‏ د بوروندبلورونو دري ډوله الوتروپي جوړ*تونه پيژندل شويدي،‏ خود هغه يوه بله ډله الوتروپي هم کشف شوي دهچ‎3‎ دهغه د بلورونو ‏'خه په هريو کى 12 اتومه بورونشامل دی او په شلو مخو ک‎3‎ ‏(درې بعدي شکلونههريو د متساوي الاضلاع مثلث ‏(د شلو مخونو سره)‏تنظيم شوي دي،‏ لاندى شکل و-وري:‏1-2-11: د بورون مرکبونه.‏بورون په لوړه تودوخه ک‎3‎‏(د 2000(2oCپه شاوخواکى)‏ په ډيرو فلزونوباندى اغيزه کوي او بورونايدونهجوړوي،‏ دا مواد ډير کلک او باثباته دي،‏ د فلزونو د برونايدونوپه ‏$يني کرستلى جوړ*ت ک‎3‎ د بوروناتومونه دشبکوپه دننه ک‎3‎ ‏$اى نيسي؛ م/نيزيم بورونايد ) MgBr د نورو بورونايدونو پر خلاف هايدروليزکي‎8‎ي او د هايدرايدونو بيلابيل مرکبونه جوړوي.د بورون دکان ډبرې د بورکسBorax او کرناليت) په نوم يا دي‎8‎ي چ‎3‎ په دوى ک‎3‎ X کيدای شي‎10‎اويا 7 قيمت ولري.‏دا ډبرې په اور غور$وونکو ‏$ايوک‎3‎ موندل کي‎8‎ي.‏د بورون لاس ته راوړنه داس‎3‎ ده چى د دی عنصر د کانو ډبرې د تيزابونو په مرسته د بورون په آکسايد بدلوياو وروسته بيا بورون اکسايد د م/نيزيم په واسطه ارجاع کوي:‏BS+( 1−11O + Mg ⎯→2B3MgO2 3( )( S )( S )( S )( B XH O2 4 2Na ⋅ ( Kernalite )د بورون د لاس ته راوړلو بله لاره داس‎3‎ ده چ‎3‎ د هغه هلوجن لرونکي مرکبونه د هايدروجن سره دتودو اومقاومت لرونکو سيمونو؛ لکه د تن/ستن سيم ‏'خه په لوړه تودوخه ک‎3‎ تيروي:‏2 BBr + 3H⎯→2 B 62( )2()( g+ HBrg g)( g )بورون ‏'وډوله الوتروپي لري چ‎3‎ ‏$ين‎3‎ الوتروپي ي‎3‎ د ايرو په شان رن,‏ او جامد حالت لري او د ويلیکيدو ‏!کى ي‎3‎ لوړ دی،‏ دبورون ‏$ين‎3‎ الوتروپي تياره قهوه ي‎3‎ رن,‏ لري چ‎3‎ د هغوی بلوري شبک‎3‎ د دولساتومو'خه جوړي شوي دي.‏د پلاستيکو په موادو ک‎3‎ د بورون تارونه ‏$اى پر$اى کوي چ‎3‎ د هغوى مقاومت د فولادو ‏'خه لوړي‎8‎ي٢٠٥) شکل د بورون د الوتروپي بلوري جوړ*ت چي د‎12‎اتومي ان/يزو پر بنس جوړشوی دی

او د المونيم ‏'خه ‏'و ‏$ل‎3‎ سپک دي او ور'خه دطيارو او سفينو دباډۍ ‏-انو په جوړولو ک‎3‎ کار اخستلک‎85‎ي.‏11 د بورون دعنصر اکسايدونه‏'رن/ه چ‎3‎ بورون شبه فلزدی،‏ د هغه اکسايدونه تيزابي خا 請 يت لري،‏ د بورون ‏'خه وروسته المونيم همدبورون په ‏-روپ ک‎3‎ شتون لري چ‎3‎ د هغه اکسايدونه دوه ‏-ون‎9‎خا 請 يت لري.‏ د المونيم اکسايدونه د خاصاهميت ‏'خه برخمن دي،‏ ‏$که د هغوی ‏'خه خالص المونيم لاس ته راوړل کي‎8‎ي.‏بوريک تيزاب ) کيداى شي چ‎3‎ د بورکس د تي‎8‎ي دحل کيدلو له امله د گوگ‎7‎و په تيزاب ک‎3‎٢٠٦( H BO3 31−1−2 −لاس ته راوړل شي.‏ بوريک تيزاب سپين جامد بلوري مرکب دی چ‎3‎ په ‎171‎تودوخه ک‎3‎ ويلي کي‎8‎ي،‏د بوريک تيزاب ماليکول د اوبو د ماليکول د ازادو جوړه الکترونونو په اخ‎5‎ستلو سره د ليويس د3تيزابو په شکل عمل کوي او کامپلکس مرکبونه جوړوي چ‎3‎ د برونس"ي‎6‎ د تيزابونو خا 請 يت لرونکی دی.‏° CH3 3 23− +( OH) B − OH +BO + H O →HB(OH)دبرونس"ي‎6‎تيزاب د ليويس تيزاب+3 1−( aq)24 3aq( OH) B − OH + H O() l ⎯→[B(OH)( aq)+ H O()د بوريک تيزاب په لرگين موادوک‎3‎ با د بيلگ‎3‎ په ډول:‏ په کاغذ ک‎3‎ د اور د پر مخت,‏ خن‎6‎ گر$ي،‏ د اوردسو$يدلو د خطر د ‏*کته راوړلو لپاره د بوريک تيزاب 5% د کاغذ په خمبيره او يا د کورونو د تودوخي پهعايق موادوک‎3‎ کار ول کي‎8‎ې.‏د غيرفلزونو اکسايدونه د اوبو نه لرونک‎3‎ تيزابونو په نوم ) يادي‎8‎ي.‏ که چيري د غيرفلزونو اکسايدونه هايدريشن شي،‏ د هغوی اړونده تيزابونه لاس ته را$ي.‏BO + H O ⎯→22 3 23 H BO( Anhydride acide33:2 - 1 - 2 - 11 د بورون د عنصر مهم مرکبونه- 1 بورکاربايد:‏ که چيري د بورون عنصرته په لوړه تودوخه ک‎3‎ د کاربن عنصرسره تعامل ورکول شي،‏بورون کاربايد ) لاس ته را$ي:‏12B( s)+ 3 C ( S)→ B C (312S)( B C 12 3د بورکاربايد فضايي جوړ*ت د B12 فضايي جوړ*ت ته ورتهدي چ‎3‎ په دی ک‎3‎ د کاربن اتومونه د B داتومونو ترمن#‏ تشهفضانيولی ده .که چيري د بورون عنصرته دامونيا سره تودوخه ورکول شى،‏د بورون نايتريد مرکب (BN) لاس ته را‎3$‎ چ‎3‎ سپين رن/هپوډر دی:‏22B + 2NH⎯→2BN(s)+ 3H( g)3د بورون نايتريد (BN) د مرکب فضايي جوړ*ت ‏-رافيت تهورته دي او شپ‎8‎ مخ لري چ‎3‎ د بورون د دوو اتومو په من#‏( 2 −11 شکل د (Borazon) BN)) فضايي جوړ*ت

کى د نايتروجن يو اتوم ‏$اى لري ‏.د ‏-رافيت په خلاف د BN دسپين رن,‏ لرونکى دي او د بري+نا عايق دي.‏) شکل د BN فضايي جوړ*ت را*يي.‏ بورون نايتريد د ډير فشار په واسطه الماس ته ورته په بلورونوبدلون مومی چ‎3‎ د (Borazon) په نوم يادي‎8‎ي.‏2- د بورون د عنصر هلايدونه:‏ د بور هلايدونه د بورون اوهلوجنونو د نيغ پرنيغ سنتيز تعامل په پايلهک‎3‎ لاس ته را$ي،‏ داس‎3‎ چ‎3‎ د بورون عنصرته د هلوجنونو سره په لوړه تودوخه ک‎3‎ تعامل ورکوي،‏ په پايلهک‎3‎ د هغو هلايدونه حا 請 لي‎8‎ي،‏ د بورون ډير مهم هلايد BF دی چ‎3‎ د کتلست په حيث د هغه ‏'خه گ"ه3اخيستل کي‎8‎ي،‏ دامرکب دلاندې معادلى سره سم په لاس را$ي:‏B O ( S)+ 2CaF( S)+ 3HSO ⎯→2 BF + CaSO + 3HO2 322 4342( 2 −11بورون ترای کلورايد دلاندې معادل‎3‎ سره سم په لاس راوړل کي‎8‎ي:‏B2O3+ C( s)+ 3Cl2(g)⎯→2BCl3(g)+ CO(g)د بورون د هلايدونو ماليکولونه مثلثي ب‎2‎ه لري چ‎3‎ په هغوي ک‎3‎ د 2P تش اوربيتالونه د ماليکول پرسطحباندې عمود دي،‏ دغو تشو اوربيتالونو د ليويس د تيزابونو خا 請 يت دې مرکبونو ته وربخ+لی دی.‏دبورون فلورايد جوړ*تماليکول د نژدې شوي مسطح جوړ*ت لرونکى دی،داس‎3‎ چ‎3‎ دفلورين اتومونه د A په مساوي3فا 請 لو د يو متساوي الاضلاع مثلث په رأس ک‎3‎ ‏$ای لري او د بورون اتوم د هغه په مرکز کى د 120په درلودلو سره د فلورين له درې واړو اتومونو سره دي.‏ په (11 - 3) شکل ک‎3‎ د فلورين د اتومونو وضعيتد بورون د اتوم په نسبت په BF ماليکول کى را*يي :3همدامسطح جوړ*ت د (III) ا 請 لي ‏-روپ دعنصرونو) په نورو مرکبونو ک‎3‎ هم ليدل کي‎8‎ي اوهم داکسيجن لرونکو مرکبونو په ماليکول ک‎3‎ ؛د بيل/‏‎3‎ په ډول:‏) ليدل کي‎8‎ي.‏د مرکبونه په ‏-ازي حالت د ډايمير3) په شکل او ‏$ين‎3‎ د Bشکل ليدل کي‎8‎ي . د هايدروجن يا کلورين او يا فلورين د اتومونوکواردينيشن د بورون د اتوم په شاوخوا غير منظم ‏'لور وجهي1 .29 ° `° زاوي‎3‎د BF( Ti,In,Ga,Al3−2−1−( BO , CO , NO , SO3 3 3 3BF , BCl , BH3 3F , B Cl B H په(Dimer6,2 6 2 6B H 2 6 د ماليکول2BF 3 او 11) - (4 شکل دده.‏ (11 - 3) شکل دجوړ*ت را*يي.‏BF په ماليکول کى د فلورين د311) (3 - شکل داتومونو وضعيت4.11 شکل د B H 2 6 ماليکولي جوړ*ت په ‏-ازي حالت ک‎3‎٢٠٧

د بورون د عنصر هايدرايدونهB مرکب چ‎3‎ د ديکا بورون هايدرايد په12د دايمير د مرکب يعن‎3‎2نوم يادي‎8‎ي،‏ هم شتون لري،‏ دامرکب د آيون په شکل هم موندل کي‎8‎ي چ‎3‎ د BH ‏'خه عبارت دي او دپه شکل موجود دي،‏ دا جامد بلوري مرکب سپين رن,‏ لري چ‎3‎ د NaH او BCl3 د تعامل2‏'خه لاس را$ي:‏−2B‏'خه سربيره،‏ 10H62H(BH3 )NaBH4NaH+ BCl3 → NaBH2+ 4NaCl+ H2↑فعاليتد لاندې تعاملونو کيمياوي معادل‎3‎ وليکئ.‏N دتودوخ‎3‎BBr د H سره دتودوخ‎3‎ په شتون ک‎3‎‏.‏ ج-‏ B او 2سره د تودوخي په شتون ک‎3‎‏.‏ ب-‏ 2 33په شتون ک‎3‎‏،‏ د-‏ Mg Bالف - O Mg, B22 . 2 . 11 د سليکان عنصرد سليکان ‏(‏silican‏)عنصر،‏ د کاربن (Carbon) عنصر سره او د جرمينيم ) (Garmaniam د فرعي ‏-روپعنصرونو قلعي (Tin) او سربLead سره يو$ای په ‏'لورم ا 請 لي ‏-روپ ک‎3‎ ‏$اي لري چ‎3‎ لاندى جدول دهغوي فزيکىخواص او$ان/‏‎7‎تيا وړاندې کوي:‏(11 1) - جدول د ‏'لورم ا 請 لي ‏-روپ د عنصرونو ‏$ان/‏‎7‎تيا ‏*يي14Si عنصر32Ge50Sn82Pb‏$انگ‎7‎ن‎3‎اتومي نمبراتومي کتلهد الكترونجوړ*تد اكسيديشننمبرد تودوخ‎3‎درجهد ويلي ك‎5‎دودرجه دکثافت14o28.086 CNe+ 42 23s3po2680 Co1410 C1.333272.59Ar+ 42 2s 4 p4o3830 Co1410 C5.3250118.691Kr+ 4,210 2 23d4s4 po2270 Co231.9 C7.30207.19Xe+ 4,28214 2 24 f 5d104s4 po1725 Co327.4 C11.4٢٠٨

‏'رن/ه چ‎3‎ مخک‎3‎ وويل شول،‏ د هر ‏-روپ د لوم‎7‎ي عنصر خواص د هماغه ‏-روپ له نوروعنصرونو سرهتوپير لري.‏ کاربن چ‎3‎ د IV ا 請 لي ‏-روپ لوم‎7‎نی عنصر دی،‏ د ده خواص د IV ‏-روپ د نورو عنصرونود خوا 請 و سره توپير لري؛ دبيل/‏‎3‎ په ډول:‏ دکاربن د دوه اتومونو ) = C ترمن#‏ د وه ‏-ون‎3‎ اړيکه شتونلري،‏ په داسي حال ک‎3‎ چ‎3‎ دا ډول اړيکه د Si د اتومونو په من#‏ ک‎3‎ نه ليدل کي‎8‎ي.‏ COيو باثباته ‏-ازدی چ‎3‎2دتنفس په وخت ک‎3‎ ازاد ي‎8‎ي،‏ په داس‎3‎ حال کى SiO اړيک‎3‎ ‏'خه تشکيل شوی دی اوکانيجامده ماده ده چ‎3‎ د ‏$مک‎3‎ قشري‎3‎ جوړک‎7‎ی دی.‏د سليکان الکتروني جوړ*ت په عادي اوتحريک شوي حالت ک‎3‎ په لاندني ډول دی:‏14142Si1s*Si 1s22 62S2 p22S2 p62 23s3p1 33s3p( Cد O − S − O22 23S3Pد دې عنصر باندنى قشر ‏(ولانسي قشر ( الکتروني جوړ*ت لري او د ‏'لور-ونو اړيکو ‏'لورواړهالکترونونه د اړيکو له کبله يوشان ارز*ت لري او د اتومونو سره هم ارز*ته اړيک‎3‎ جوړوي،‏ ددې ‏-روپ دوهلوم‎7‎ني عنصرونه ‏'لور گون‎3‎ اړيک‎3‎ جوړوي،‏ په داسى حال ک‎3‎ چ‎3‎ د دې گروپ نورپات‎3‎ عنصرونه د s داوربيتال الکترونونه ي‎3‎ د اړيکو د جوړيدو ميل نه لري؛ ‏$که چ‎3‎ هست‎3‎ ته نژدې دي.‏ ‏'رنگه چ‎3‎ اتومينمبر د عين گروپ په عنصر ونو ک‎3‎ د پورتن‎9‎برخ‎3‎ ‏'خه ‏*کته خواته زياتي‎8‎ي،‏ خو s او p د اوربيتالونو ترمن#‏ د انرژۍ توپير ليدل کي‎8‎ي،‏ نو د s الکترونونه د اړيک‎3‎ دجوړولو ډير ل‎8‎ميل له ‏$انه را*يي.‏ سليکانشبه فلز عنصر دی چ‎3‎ آب‎3‎ تياره شين رن,‏ لري،‏ دا عنصر په سيارو ک‎3‎ ډير پيدا کي‎8‎ي او په طبيعت ک‎3‎ تل‏)په ب‎2‎ه موندل کي‎8‎ي چ‎3‎ يوه کلکه او ماتيدونک‎3‎ ماده ده ‏،دا اکسايد د ايشيدو لوړ ‏!کى لري،‏2د ‏*ي+‏‎3‎ جوړولو په 請 نعت کى يوه مهمه ماده ده.‏ سليکان د بري+نا نيم/‏‎7‎ی تيرونکی دی،‏ معمول‎3‎ ‏*ي+‏‎3‎‏(دک‎7‎کيو*ي+ي)‏ د سليکان دويل‎3‎ کولو ‏'خه د اوبو نه لرونک‎3‎ چون‎3‎ (CaO) او سوديم کاربوني Naسره لاس ته را$ي،‏ د پايرکس ‏*ي+‏‎3‎ ‏(د اور ضد)‏ داس‎3‎ لاس ته راوړي چى سليکان د بورون اکسي ارسنايدد المونيم اکسايد او سوديم اکسايد سره يو$ای کوي،‏ په پايله کي د پايرکس د ‏*ي+‏‎3‎ الياژ جوړي‎8‎ي.‏ د پايرکس‏*ي+ه دعادي ‏*ي+و په نسبت ډير مقاومت لري.‏سليکان په ترکيبي شکل په ‏$مک‎3‎ ک‎3‎ ډير زيات دی او په ډبرو ک‎3‎ دسليکاتونو په شکل اود ‏$مک‎3‎ پرمخپه شکل موندل کي‎8‎ي.‏ خالص سليکان د کوار تزيت او دانه لرونکى کوارتز د ارجاع کولو ‏'خه2دکاربن په شتون ک‎3‎ لاس ته راوړي:‏( 2CO3)SiO +( s)+ 2 C ( s)→ Si(l)CO2 ( g )د اکسايد ) SiOد SiUخالص محصول د سليکان (Si) دکلورين په واسطه په سليکان تتراکلورايد تبديل وي:‏Si( s)+ 2Cl2(g )→ SiCl4(l)دا لاس ته راغلی محصول له تقطيرولو وروسته ، هايدروجن په واسطهارجاع کوي چ‎3‎ خالص سليکان لاس ته را$ي،‏ د دې عنصر ‏'خهبري+نايي ترانزيستورونو په جوړولو ک‎3‎ گ"ه اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي،‏ همدا رنگهد سليکان ‏'خه د لمريز و حجرو په جوړولو د لمرد انرژۍ د لاس ته٢٠٩

را وړلو په غرض کار اخ‎5‎ستل کي‎8‎ي.‏ هغه سليکان چ‎3‎ په دې منظور په کار وړل کي‎8‎ي ، بايد په هغه ک‎3‎ له1ppm ‏'خه ل‎8‎ه نا خالصي وي.‏2د سليکان اکسايددسليکان اکسايد ) په جامد حالت ک‎3‎ د درې بعدي شبکو سره فوق العاده باثباته دی،‏ د سليکانډای اکسايد په بلوري شبکه ک‎3‎‏،‏ سليکان د کاربند اتومونوحالت ته ورته ب‎2‎ه کوم چ‎3‎ کاربن ي‎3‎ پهالماس ک‎3‎ لري،‏ ‏$انته غوره کوي ‏،په دې توپير چ‎3‎د اکسيجن يو اتوم د سليکان د دوو اتومونو تر من#‏‏$اى لري.‏( SiO2( SiO )2( SiO2oCفعاليتد لاندې تعاملونو د محصولونو ‏'خه يو مجهول دى،‏ هغه پيدا او په اړوند معادله ک‎3‎ ي‎3‎ ورزيات ک‎7‎ئ:‏Na SiF + 4Na⎯→6NaF+ − − − −2 6heatSiO ( s)2C(s)⎯⎯→ 2CO(g)+ − − −20800 CSiCl ( g)+ 2H( g)⎯⎯ →− − − − − + 4HCl(g)420600−700CSiCl + 4Na(s)⎯⎯⎯→Si(s)+ − − − −4SiOد کوارتز بلوري جوړ*ت د ) پيژندل شوىشکل دى،‏ ‏$که په ل‎8‎ توپير د الماس د جوړ*تلرونکى دی:‏6 - 11 شکل دکوارتز بلوري جوړ*ت اود هغه په ماليکولونو کى دد تودوخي په 1983 ک‎3‎ مطلق ويلى2سليکان او اکسيجن داتومونو ‏$اي پر ‏$اي کيدل ‏*يي.‏کي‎8‎ي،‏ د س‎7‎يدو په وخت کى بلورين شکل لري اود *3+5 په شان امورف ‏(بى شکله)‏ دى.‏ په SiOک‎3‎ د اکسيجن اوسليکان د اړيک‎3‎ د ‏!ينگ+ت په نسبت ددې مرکب کيمياوي فعاليت خورا ډير دى چ‎3‎SiO د بري+نايوازې هايدرو کلوريک اسيد او د فلورين ‏-از په لوړه تودوخه ک‎3‎ په هغه باندې اغيزه لري،‏ 2عايق دي،‏ د دغه عنصرد انبساط ضريب ډير!ي دى.‏ د X وړا نگ‎3‎ او دماوراې بنفش وړانک‎3‎ د ده ‏'خه پهآسان‎9‎ سره تيري‎8‎ي.‏سليکان ډاى اکسايد په طبيعت ک‎3‎ په ‏'و شکلونو شتون لري چ‎3‎ د اور بلوونکو تي‎8‎و،‏ عقيق،‏ وړۍ،‏ رنگا رن,‏عقيفونه،‏ شگ‎3‎ او د کوارتز شکلونه لري.‏که ‏'ه هم سليکان ډاى اکسايد تيزابي خا 請 يت لري،‏ خو د دې ‏'خه کوم تيزاب نه دى جوړشوى،‏ دا اکسايد2 اوبهنيغ پر نيغ ډول په اوبو اغيزه نه کوي،‏ خو که چيرې دسليکاتونو د اوبو محلول تيزابي ک‎7‎ل شي نو د SiOلرونکى محلول تشکيلوي.‏کيمياويي خواصسليکان ډاي اکسايد په اوبو او يا تيزابونو ک‎3‎ نه حل کي‎8‎ي.‏ سليکان ډاي اکسايد د هايدروجن فلورايد سره٢١٠

تعامل کوي چ‎3‎ په پايله ک‎3‎ سليکان تترا فلورايد او اوبه توليد وي:‏44HF ( g)+ SiO ( s)⎯→2HO(l)+ SiF ( g)2 2سليکاتونه کيداى شي چ‎3‎ له SiO2 سره د فلزي اکسايدونو او د فلزي کاربو ني"ونو د تعامل په پايله ک‎3‎ دتودوخ‎3‎ په شتون ک‎3‎ لاس ته راوړل شي،‏ ‏$ين‎3‎ سليکاتونو؛ لکه:‏ د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ سليکاتونه پهاوبوکى منحل دي،‏ د سليکاتونود جسمونو بيلابيل ډولونه په طبيعت کى شتون لري چ‎3‎ دهغوي د جوړ*ت−بنس"يزه پايه ي‎3‎ ‏'لورمخي تشکيل ک‎7‎ې ده.‏ د SiO ساده آيون په ‏$ينو کانونو ک‎3‎ ‏(د بيلگ‎3‎ په ډول:‏2−42SiO4زيرکون ( Zr SiO شتون لري.‏4فعاليتلاندې کيميايي معادل‎3‎ بشپ‎7‎ې او په هغوى ک‎3‎ د سليکان ډای اکسايد کيمياوي خواص توضيح ک‎7‎ئ.‏سليکان هايدرايدد سليکان هايدرايد،‏ دسيلان (Silane) په نوم ياد شوي چ‎3‎ هايدرو کاربنونو ته ورته دي:‏Na CO + SiO2 3CaCO + SiOH H| |H − C−C−H ,| |H HH/HH−\Si − Si − H/ \H Hدسيلانونو عمومي فارمول ) دی چ‎3‎ دمشبوع هايدرو کاربنونو د ) si فورمول ته ورتهوالى لري ‏،خو په دې تو پيرچ‎3‎ په مشبوع هايدرو کاربنونوکn3‎ کيداى شي هر قيمت ولري ليکن په سيلاتونو) ‏'خه لوړ قيمت اخ‎5‎ستلى نه شي چ‎3‎ ) Si جوړولاى شي،‏ ‏$که د − Si اړيکهضعيفه ده او لوى مرکبونه جوړولی نشي اوهم د سليکان د اتومونو ترمن#‏ دوه يا درې ‏-ون‎3‎ اړيکه شتون نه لري، دهوا په شتون ک‎3‎ سو$ي‎8‎ي:‏Si( H n 2 n+2Si H − 5 O → SiO + 4HO3 8 2 3 22Cl 2 6 دکتلست( H 6 14( si H n 2 n+2ک‎3‎ n دشپ‎8‎و ( 6سيلانونه د چاودن‎3‎ دتعامل په شکل د هلوجنونو سره تعامل کوي،‏ که چيرې په محيط ک‎3‎ Alپه تو-ه شتون ولري،‏ دهغو تعامل د هايدرو کلوريک اسيد سره دکنترول وړ دی چ‎3‎ دکلوروميتان په شان کلورسيلان،‏ توليدوي.‏HCl32( l2( l )Al2Cl6↑+ SiH ⎯ ⎯⎯ →SiHCl+H432CH 3SiHالکانونه کولاي شي چ‎3‎ د سيلانونو دهايدروجن په اتومونو تعويض او ‏)مرکبونه اونورتوليدوي.‏دا ډول مرکبونه په 請 نعت ک‎3‎ د خاص اهميت ‏'خه برخمن دي؛ ‏$که د دوی له هايدروليز ‏'خه لوىد هايدروليز ‏'خه2ماليکولونه تشکيلي‎8‎ي چ‎3‎ د سليکون په نوم يادي‎8‎ي؛ د بيلگ‎3‎ په ډول:‏اوږده زن%يرونه لاس ته را$ي:‏3 ) 23)( CH SiCl⎯→2CO.........)2( g )⎯→CO + ........2٢١١

د يوولسم ‏'پرکي لن‎6‎يزد کيميا يي عنصرونو ‏$ين‎3‎ د هغوى د$ان/‏‎7‎ي الکتروني جوړ*ت پربنس د شرايطو په پام ک‎3‎ نيو لو سرهد دوه ‏-وني (Amphotric) خا 請 يت لرونکي دي؛ داس‎3‎ چ‎3‎ په ‏$ينو حالتونو ک‎3‎ فلزي خواص او په ‏$ينونورو حالتونوک‎3‎ غير فلزي خواص ‏*يي.‏* هغه عنصرونه چ‎3‎ د امفوتريک خواص لري،‏ دپريوديک جدول په من%ن‎9‎ برخ‎3‎ ک‎3‎ ‏$ای او د متحولاکسديشن نمبر لرونکي دي.‏* بورون د ‏(‏III‏)-روپ لومرنى عنصردى چ‎3‎ د شبه فلزي عنصرونو خواص لري،‏ د هغه الکترونيجوړ*ت* د بورون اکسايدونه او هايدروکسايدونه تيزابي خا 請 يت لري او د هايدروجن سره دوه عنصري بيلابيلمرکبونه جوړوي.‏ د$مک‎3‎ د قشر % برخه ي‎3‎ جوړه ‏-‏‎7‎ې ده،د بورون کاني ډبرې عبارت له:‏ بوراتونه؛2 2 1‎5B‏)دی.‏ 1s2s2P)−43.10‏،کولمانيت O) Ca B O ⋅ SH2 6 11( Na B O ⋅10HO) بورکس ( Na B ⋅ 4Hلکه:‏ کرانيت (O2 4 722 4 2اووالکسيت ) H Ca NaB O ⋅ 4 دی.‏(2( O5 9 2* که چيرې د شبه فلزونو او غير فلزونو اکسايدونه هايدريشن شي د هغو اړونده تيزابونه لاس ته را$ي.‏عنصرپه ‏'لورمIVا 請 لي گروپ ک‎3‎ ‏$اى لري چ‎3‎ دشبه فلزي عنصرونو له) ډل‎3‎ ‏'خه دي.‏* معمولى ‏*ي+‏‎3‎‏(د ک‎7‎کيو*ي+‏‎3‎‏)‏ د سليکان دويل‎3‎ کولو ‏'خه په اوبه نه لرونک‎3‎ چون‎3‎ (CaO) او دک‎3‎ په لاس را$ي.‏سوديم کاربوني ) تودوخه کى ‏!ول ويل‎3‎ کي‎8‎ي.‏ دس‎47‎دو په وخت ک‎3‎ بلوري° ‏*سليکان ډاى اکسايد(‏ SiO شکل نه لري او د*ي+‏‎3‎ په شان امورف دي په SiO2 ک‎3‎ داکسيجن او سليکان داړيک‎3‎ د ‏!ينگ+ت په نسبتد هغه کيميايي فعاليت ډير ل‎8‎دی او يوازې هايدروکلوريک اسيد او د فلورين گاز په لوړه تودوخه ک‎3‎ په خفيفهتوگه باندې اغيزه اچولى شي.‏siدی چ‎3‎ د مشبوع هايدروکاربونو د عمومي فورمول ‏*دسيلانو عمومي فورمول ) سره ورته والى لري.‏‏)مرکبونه او* الکانونه هم کولای شي چ‎3‎ د سيلان د هايدروجن اتومونه تعويض ک‎7‎ئ او داس‎3‎ نور مرکبونه توليد ک‎7‎ي.‏( nH2 n+2)CH 3) 2SiH( په 1983C2( si H n 2 n+2* د سليکان (Silican( Na CO 2 3ديوولسم ‏'پرکى پو*تن‎3‎‏'لور$وابه پو*تن‎3‎1- شبه فلزي عنصرونه ميل لري چ‎3‎ - - - مرکبونه دنورو عنصرونو سره تشکيل ک‎7‎ي.‏الف – ايوني ، ب _ کولانسي،‏ ج _ کوارد‎4‎نيشن،‏ د _ هي#‏ يو2- دبورون الکتروني جوړ*ت ----- دی2 22 12 2 1، B1S د _ ‏!ول2S3d، B . 1S ج _2P ب_‏ ، B 1S2S2Pالف _5 5 53- دلاندې فورمولونو ‏'خه کوم يو د کرناليت (Kernalite) پورې اړه لري؟٢١٢

الف _ SiCl ( CH ) ، ب _ SiCl ( CH ، ج _ (3 2Si H _ ، 6 د 14 Na B ) O . H O2 4 7 23 ) 42SiO ( r)+ 2 C ( s)→ Si(l)4 ‏-د − − − +2SO ( ) _ د ، SO ( ) _ ج ، CO ( g)2الف (g)_ ، CO ب _تعامل دمحصولونو ‏'خه .......... دي3g2g– 5 د لوم‎7‎ي ا 請 لي گروپ دعنصرونو سليکاتونه په اوبو ک‎3‎ - - - دىالف _ غيرمنحل،‏ ب_‏ ل‎8‎منحل،‏ ج ‏_منحل،‏ د _ ا 請 لاً‏ کلک او هي&‏ نه حل کي‎8‎ي.‏ ؛6- معمولي ‏*ي+‏‎3‎ ‏(دک‎7‎کيو*ي+‏‎3‎ ( د-‏ - - ويل‎3‎ کيدو له امله په اوبو نارسيدل‎3‎ چون‎3‎ (CaO) او سوديم) ‏'خه لاس ته را'ي.‏الف _ المونيم اکسايد،‏ ب_‏ سليکان.‏ ج_‏ اوبه،‏ د _ المونيم هايدروکسايد.‏+ تعامل يو محصول ......... ‏'خه عبارت دی.‏( CO 2 3کاربوني NaSi H = 3O⎯→-7 د 3SiO3 8 22H د_‏ ، H O ، ج_‏ 2 O ، ب_‏ 4 H Oالف_‏ 2 22 O 2H 28- که ‏'ه هم سليکان ډاى اکسايد تيزابي خا 請 يت لري؛ خو له هغه ‏'خه هي&‏ ........ نه شىجوړ‎4‎دلای.‏الف_‏ تيزابي،‏ ب_‏ بيلابيل تيزابونه ، ج_‏ القلي ، د_‏ مالگه9- ‏!ول سليکونونه عايق او د اوبو د تيريدو مانع ‏-ر$ي او - - - فعاليت نه لريالف _ فزيکي،‏ ب_‏ کيميايي،‏ ج_‏ حياتي،‏ د_‏ ‏!ول درست دي.‏10- الکانونه هم کولای شي دسليکان دهايدروجن اتومونه تعويض ک‎7‎ي او - - - مرکبونه توليدک‎7‎ي.‏( CH 3) 3ج_‏Si ،( CH ) SiH ب_‏ ،( CH ) SiHالف_‏ 3 23تشريحي پو*تن‎3‎- 1 د B2 H، د_‏ ‏!ول1.22g حجم کتله 94 د mLmL2%. بورون او 77.8.2جوړ*ت و ليکئ او توضيح يي ک‎7‎ئ62- د بوريک اسيد ايونايزيشن د معادل‎3‎ په واسطه وليکئ- 3 دريمه مرکزي اړيکه ‏'ه شى ده؟ده.‏ د ده280فلورين لري،‏ د % 22 4- دبورون يو مرکب ماليکولي فورمول پيداک‎7‎ئ.‏‎25‎حجم په معياري شرايطوک‎3‎81 بورون لري،‏ ددې يوه نمونه چ‎9‎ 5- دبورون دهايدرايد ونو'خه يو % کتله لري،‏ دهغه ماليکولي فارمول پيداک‎7‎ئ.‏- 6 د SiC بلورين جو ړ*ت وليکئ.‏7- دسليکان هايدرايدونه توضيح ک‎7‎ئ.‏– 8 د سليکان کوم خواص دهغه دشبه فلزونود خوا 請 و ‏*ود ونکي دي؟1.22g٢١٣

اخ%ليکونه:‏1- Eksi Bulent Year, Aydin Muhamment, Celik Mecdet. Chemical Reacrins and Compounds.Zambak. Turky, 2006.2- Patli Ugur Hulusi, Nazli Ayhand and others. Metals. Zambak. Turky, 2003.3- Raymond chang. Gerneral Chmistry (third edition) .McGraw Hill Companies,. U.S.A.,2003.4- Zumdahl Steven S. Chemisrty (third edition) U.S.A., 1993.5- King G.Brooks, William E. Caldwell, Max B.Williams. College Chemistry(seventh edition)D. Van Nostrand Company. New York, 1977.6- Akhmetov N. S. General and Inorganic Chemstry(third Edition). Mir Publishers. Moscow, 1987.7- Bown Theodore L., H. Eugene LeMay,Jr. Chemistry, The Central Ccience(eight edition).Printice-Hall. New Jersrey, 2000.8- Oxtoby David W., Wade A. Freeman. Chemistry, Science ofChange(third edition). Emily Barrose. U.S.A., 1998.9- Ebbing Darrel D., Mark S.Wrighton. General Chemistry(fifth edition). Mifflin Company.U.S.A., 1996.10- Kotz John C., Paul Treichel, Jr. Chemistry and chemicalReactivity(fourth edition). Harcourt Barace and Company.U.S.A., 1999.11- William L.Masterton, Gecile N. Hurley. Chemistry(Principles and Reactions) SaundersCollege Publishing. U.S.A., 1989.12- David Goldberg E ., Fundamental of Chemistry. McGraw- Hill Companies. U.S.A .,2001.13- Hill John W., Kolb Dorisk. Chemistry For Changing times(seventh edition). U.S.A., 1979.١٤_ علوم تجربی.‏ محمودامانی،‏ غلام علی محمود زاده،‏ نعمت االله ارشدی و ديگران،‏ سال سوم دورهء راهنمایتحصيلی،‏ تهران،‏ 1386 کال.‏١٥_ کيميای عمومی،‏ مؤلف:‏ پوهندوی ديپلوم انجنير عبدالمحمد عزيز،‏ د کابل پوهنتون،‏ 1387 کال.‏٢١٤