MÜHENDİS MAKİN - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi ...

MAKALE Teknik
gun ışyen ortamı sağlamak, çalışanla çalıştıran arasında
işbirliğinin kolaylaştırılması olarak belirtilmektidir.
Diğer yandan ülkemizdeki işyerlerinin büyük çoğunluğunu
oluşturan ve 50'den az işçi çalıştıran işyerleri
ile sanayiden sayılmayan işyerleri ve îş Kanunu kapsamında
olan 50'den az işçi çalıştıran işyerlerinde işyeri
Ortak Sağlık Birimleri oluşturulması isteğe bağlıdır ve
yönetmelikle belirtildiği şekilde uygulaması yoktur.
Ülkemizde olduğu gibi diğer ülkelerde de çalışanların
sağlık ve güvenliklerini koruma hizmetlerindeki
önemli sorun küçük işyerleri, sabit olmayan işyerleri,
tarım işyerleri ile kendi hesabına çalışanların işyerlerinde
görülmektedir. Bu işyerleri organize değildir, ekonomik
olarak güçsüzlerdir, çok az mesleki sağlık güvenlik
aktivıtesi vardır, işyeri sayısı ve çeşidi çok fazladır,
çok değişik problemleri vardır, konu hakkında bilgilen
yetersizdir.
Teknoloji sürekli gelişmekte ve değişmekte, buna
bağlı olarak ta sağlık ve güvenlik alanındaki çalışmalar,
gereksinimlere ve çıkan sorunlara göre değişim ve gelişim
göstermektedir. Konu pek çok ülkenin gündeminde
olup çalışanları ve sağlık güvenliklerini korumak
için sürekli olarak ulusal ve uluslararası çalışmalar,
araştırmalar, yeni yasal düzenlemeler yapılmaktadır.
1979 yılından bu yana Dünya Sağlık Örgütünce
(WHO), çalışanların sağlığı da genel sağlık prensipleri
içinde ele alınarak bu konuda program hazırlanmış ve
uygulamaya konulmuştur.
Çalışanların sağlık sorunları konusundaki program;
Koruma, çalışanların toplam sağlığı, birinci basamak
sağlık hizmetleri ile ilişkilendirilmesi, tüm sağlık
stratejileriyle uyum içinde olması konularında yoğunlaştırılmıştır.
Dünya Sağlık Teşkilatı Yerel Ofislerince 1983 yılından
1985 yılma kadar 32 Avrupa ülkesinde yapılan
araştırmalar mesleki sağlık servislerinin,- ülkelere göre,
yapıları, işlevleri yönetim ve denetim tarzları açısından
değişiklik gösterdiğini belirlemiştir.
Bu araştırma ile;
' Avrupa 1
daki mesleki sağlık servislerinin gelişmeleri
hakkında bilgi toplamak,
* Bu gelişmelere paralel olarak ana prensipleri ve yasal
düzenlemeleri elde etmek,
* Servislerin amaçlarını analiz etmek,
* Servislerin organizasyon yapıların tanımlamak,
* Kapsamlarını araştırmak,
" Sağlık servislerinin personelini ve bunlar için yapılan
eğitim programlarını analiz etmek,
* Bu servislerle ilgili probemleri araştırmak,
* Benzerlikleri ve ortak noktalarını belirlemek amaçlanmıştır.
Araştırma sonucu göstermiştir ki;
Servislerin faaliyet alanı değişik olup, farklı işlevleri
üstlenebilmektedirler. Değişik meslekten kimseleri
barındırmaktadırlar. Genel sağlık servislerinden farklı
olarak, işyeri hekimlerini, hemşireleri, fizyoterapistleri,
sanayi hııyenistlerini sağlık uzmanlarını, fizyologla-
rı, mühendisleri içermektedir. Bu da onları genel sağlık
servislerinden ayıran en önemli faktördür. Servisler, sorunlu
veya gönüllü olabilmektedirler.
Ülkelerin çoğunda servislerin yönetimi için mesleki
sağlık konusunda uzmanlaşmış personelden oluşan
üniteler vardır. Servisler hemen hemen tüm sektörler
ile Çalışma, Sağlık, Sanayi, Tarım Bakanlıkları ile işçi
ve işverenlerin kuruluşlarını içermektedir.
Bazı ülkelerde (Danimarka, Finlandiya, İtalya, Hol
landa, İsveç, İngiltere gibi) bu servislere danışmanlık
yapan birimler vardır. Bunlar yetkililerin sorumluluğu
altında oluşturulmuş değişik alanlardaki uzmanlardan
ve taraflardan oluşturulmuştur.
Organizasyon ve yönetim alanındaki kontrol cok
değişiklik göstermektedir.
Pek çok ülkede bu servislerin denetimi ulusal oton
te (Çal. Bak, Sağlık Bakanlığı vb. ) tarafından sıkı bir şekilde
yapılırken, bazı ülkelerde (italya, ÎSviçre, Yugoslavya
gibi) denetim yetkisi işyeri organizasyonları veya
yerel yönetimlere bırakılmıştır.
Yasal düzenlemeler servislerin oluşturulması görevini
işverenlere vermiştir. Ancak uygulama ülkelere
bazen de ülke içinde bölgelere göre değişiklik göstermektedir.
Bazı ülkelerde büyük işyerlerinin kendi ortak sağlık
ve güvenlik birimi vardır ve işyerindeki uygulamalara
bunlar karar verir. (Finlandiya, Hollanda, Norveç gibi)
Küçük işyerleri için ise yerel sağlık ve güvenlik birimleri
vardır. Bu servislerin bir kısmı personelini kendi seçerken,
diğerlerinde personel ulusal otorite tarafından
atanır. Bu da personele işverenlerden bağımsız hareket
etme olanağı sağlamaktadır.
Bazı ülkelerde yasal düzenlemelerle, genel çerçeve
belirlenirken, bazılarında asgari şartlar bazılarında ise
detaylar belirlenmiştir.
Her ne kadar ülkelere göre değişiklik gösteriyorsa da
büyük işyerlerindeki servislerin yönetimi için tam süreli
ve değişik mesleklerden oluşan ekiplerin yer aldığı
servisler oluşturabilmekte, işverenler, çalışanlar ve
sendikalar bunun gelişimine destek sağlamaktadırlar.
Tüm bu ülkelerdeki servislerin organizasyonları ele
alındığında genel olarak ortaya çıkan modeller olumlu
ve olumsuz yanları ile aşağıda özetlenmiştir.
ORGANIZASYON MODELLERI
Büyük Endüstri Modeli (Big Industiy Model) : Büyük
işyerleri için işletme içi birimler kurulmakta, tam
zamanlı personel çalıştırılmaktadır, işletme içi servisler
düzenlenirken bazı ülkelerde o işletmede çalışanların
sayısı, bazı işyeılerinde risk faktörü, bazı ülkelerde
her ikisi birden esas alınmıştır. Sayısal değerleri esas
alan ülkelerde de bu sayılar değişiklik göstermektedir.
Bu tür örgütlenmelerde işletme içi hizmet iyi olmakla
beraber diğer gruplarla ilişkiler zayıftır.
Grup Servisleri (Group Service Model) : Küçük ve
orta ölçekli olup ta kendi servisini oluşturmayan işyerleri
için ortak servisler düzenlenmesi modelidir. Bu servislerin
idaresi hizmet verdiği işyerleri işveren ve işçileri
tarafından yürütülmektedir. Bu servisler hizmet
Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 451 • 17