MÜHENDİS MAKİN - TMMOB Makina Mühendisleri Odası Arşivi ...

MAKALE Teknik
verdikleri sektörlere göre (inşaat sektörü, tarım, resmi
işyerleri gibi) oluşturulduğu gibi, yerleşim merkezleri
(organize sanayi bölgeleri, sanayi siteleri gibi) esas alarak
ta oluşturulabilir. Veya her ikisi birden olabilir.
Çok çeşitli bilgi birikimi sağlanmasına karşı, işyerleri
ile yeterli iletişimi kuramama gibi dezavantajları
olabilir.
İlk Basamak Sağlık Merkezleri (Private Centre Model)
: İşyerlerinden bağımsız kurulmuş işyerlerinin hizmeti
satın aldıkları modeldir. Uzmanlaşmış kadroya sahip
olmaları avantajdır. Maddi çıkarm aktiviteleri etkilemesi
riski ve işyerlerinin yönetime katılamaması da
olumsuz yanları olabilir.
Yerel Sağlık Merkezi (Community Health Centre
Model) : Resmi sağlık kurumlarınca yerel olarak oluşturulan
sağlık birimlerinde mesleki sağlık hizmeti verilmesi
esasma dayanır.
Tüm ülkeyi içermesi ve sağlık servisleri ile doğrudan
bağlantılı olması avantajına karşılık mesleki sağlık
konusunda yeterli bilgi olmaması, ağırlıkla sağlık personelini
içermesi ve işyerlerinin tanımaması da dezavantajdır.
Ulusal Sağlık Servisleri (National Health Service
Model)Mesleki sağlık servislerinin işyerlerinde kurulduğu,
ancak çalışan personelin atamasının resmi sağlık
organınca yapıldığı modeldir.
Sağlık servisleri ile doğrudan bağlantılı olması, geniş
kesimi kapsaması avantaj olup, tedavi hizmetlerinin koruyucu
hizmetlerin önüne geçmesi riski yüksektir.
Sosyal Güvenlik Enstitüleri (Social Security İnstituion
Model) : Sosyal güvenlik enstitüsü tarafmdan
oluşturulan ve finanse edilen modeldir. Bu model, grup
servis modeline benzer.
Yeni Model Önerileri
Büyük işyerlerinin servislerinin etrafındaki işyerlerine
de hizmet sağladığı model, gezici işyerleri için gezici
modeller gibi.
Örnek olması bakımından birkaç Avrupa ülkelerindeki
bu konudaki yasal düzenlemelere ve mesleki sağlık
ve güvenlik konusundaki örgütlenmeler, hangi işyerlerinde
bu servislerin zorunlu olduğu, hangi işletmelerde
isteğe bağlı olduğu, bu servislerin devlerinin ne
olduğu konusundaki bilgilere toplu olarak baktığımızda
aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır (Tablo-1).
Tablodan da anlaşılacağı gibi mesleki sağlık ve güvenlik
servislerinin hangi işletmelerde işletme içinde
kurulacağı, hangi işletmelerde ortak birimler oluşturulacağı,
veya ulusal hükümet tarafından veya yerel yönetimler
veya sendikalar tarafından birimler kurulacağı
ülkelere göre değişiklik göstermektedir.
Ayrıca kurulacak olan bu birimlerin işlevleri, büyük
işyerleri tanımlan da değişiklik göstermektedir. Her ülke
kendi sanayi yapışma ve şartlarına göre bunları belirlemiştir.
Ayrıca bu birimler kurulup öylece kalan birimler
olarak da düşünülmemelidir. Ülkeler, sanayideki
gelişmelere uygulamadaki gereksinimlere göre ve
problemlerine göre bu birimlerin gerek organizasyonlarında
gerekse işlevlerinde de değişiklik yapaktadırlar.
Son yıllarda bu birimler sağlık ve güvenlik ortak birimlerine
dönüştürülmektedir.
18 • Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 451
işyerlerinin bir kısmında birimler, sadece koruma
ve geliştirmeyi amaçlarken bir kısmı bazı şartlarda (ilk
yardım, acil müdahale, iş kazası, meslek hastalığı tedavileri
gibi), tedaviyi de kapsamakta, Doğu Avrupa ülkelerinde
ise mesleki sağlık problemleri genel sağlık içinde
ele alınmakta ve resmi örgütlenmeler olarak hizmet
vermektedir.
Dünya Sağlık Örgütünün yanısıra, Avrupa Birliği direktifleriyle,
Uluslararası Çalışma Örgütü de sözleşme
ve tavsiye kararlarıyla bu konuya ilişkin çalışmalar
yapmaktadırlar.
Uluslararası Çalışma Örgütünce bu konuda 161 sayılı
sözleşme ile 171 sayılı tavsiye kararı düzenlenmiştir.
161 sayılı İş Sağlığı Hizmetleri hakkında ILO sözleşmesinde
amaç;
Koruyucu fonksiyonlar üstlenecek, taraflara danışmanlık
yapacak mesleki sağlık servisleri oluşturulması
olarak belirtilmektedir.
Sözleşmede Mesleki Sağlık Servislerinin fonksiyonları;
* Sağlık zararlılarının tanımlanması,
* Sağlığı etkileyen faktörlerin denetimi,
* işin organizasyonu ve planlanmasında danışmanlık;
- işyerinin dizaynı,
- Makinaların seçimi ve yerleşimi,
- Kullanılan maddelerin seçimi,
* Koşulların iyileştirilmesi ve geliştirilmesi programlarına
katkı,
* Mesleki sağlık, güvenlik, hijyenik, ergonomi ile kişisel
ve toplu korunma araçları ile danışmanlık,
* Sağlık kontrolü,
* işin çalışana uyarlanmasına katılım,
* Mesleki rehabilitasyona katılım,
* Sağlık, hijyen ve ergonomi eğitimine katılım,
* ilk yardım ve güvenlik organizasyonu,
* İş kazası ve mesleki hastalık analizlerine katılım
olarak belirtilmekte, bunun için ulusal şartlar ve tarafların
görüşü dikkate alınarak ve öncelikler belirlenerek,
tüm çalışma alanlarını ve çalışanları kapsayan,
özel riskleri dikkate alan mesleki sağlık servisleri
oluşturulması için Ulusal Politika belirlenmesi
istenmektedir.
Servislerin organizasyonunun yasal düzenlemelerle,
toplu sözleşmelerle, tarafların anlaştığı bir şekilde, işyerlerine
özel veya ortak servisler şeklinde veya ülkeye
göre belirleneceği, farklı meslek gruplarından personelin
servislerde çalışması, diğer servislerle işbirliği yapması
ve sağlık sorunları ve riskler hakkında bilgilendirilmesi,
tüm taraflardan bağımsız olması, yeterliliklerinin
yetkili otorite tarafından belirlenmesi gerekliliği de
sözleşmede ve tavsiye kararlarında yer almaktadır.
ILO, AB Mevzuatları, Ülke mevzuat ve uygulamaları,
bu konudaki standartlar ile ülkemizdeki şartlar ve
sorunlar gözönüne alınarak Türkiye için de bu tür servislerin
uygulamaya geçirilmesi için genel hatlarıyla
aşağıdaki model önerilebilir.
Türkiye tçin Öneri
Mesleki sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi,
ilk yardım, acil müdahale ve tıbbi balkımın