Üsküdar'da Baz› Yer Adlar› Üzerine ‹ncelemeler (I)

460
Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I
yer adlar› co¤rafya sistemati¤ine uygun bir flekilde s›n›fland›r›lm›fl, her birinin
kökeni ve anlam› konusunda aç›klay›c› nitelikte bilgiler verilmifltir. Kuflkusuz
baz› isimlerin kökeninin ve anlam›n›n aç›k bir izah› yoktur ve baz› bilgilerin de
do¤ruluk derecelerini kesin olarak anlamak mümkün de¤ildir. Bu da çal›fl›lan
konunun bir özelli¤idir.
Topografya Adlar›
Üsküdar flehri, ilk bak›flta, sade görünümlü bir topografya üzerinde geliflti¤i izlenimini
verir. Fakat flehrin topografyas› yak›ndan incelendi¤inde, çeflitli topografik
üniteler ay›rt edilir. Keza Üsküdar’›n s›n›rlar› da zaman içinde flehrin geliflimine
ve idari bölümlemeye ba¤l› olarak farkl›l›klar arz eder. Nitekim Çeçen’e
göre, bugün Üsküdar diye tarif edilen bölge ile eskisi aras›nda fark vard›r. Eski
tan›mlamaya göre, Nuhkuyusu Caddesi, Sultan Tepe’nin alt›ndan geçen yoldan
itibaren denizle aradaki bölge ve Selimiye K›fllas›’n›n etraf› Üsküdar bölgesidir. 1
Günümüzde ise flehir, özellikle 1950’den sonra yaflanan h›zl› geliflmeyle birlikte,
Büyük ve Küçük Çaml›ca tepelerini de içine alacak flekilde do¤uya do¤ru genifllemifltir.
fiehrin yatay yönde genifllemesi, flüphesiz topografik çeflitlili¤i de art›rm›flt›r.
Evliya Çelebi, “fiimdi merhum Dördüncü Murat Han zaman›n›n kay›tlar›na
göre, Üsküdar, yedi da¤›n dere ve tepesi üzerine kurulmufl dokuz bin kadar
ba¤l›, bahçeli, yal›l› evler di¤er imaretlerle süslü büyük bir flehirdir” 2 ifadeleriyle
daha XVII. yüzy›lda bu çeflitlili¤e dikkati çekmifltir. Yahya Kemal ise flehrin
“…ta sahilden bafllayarak, tepe tepe yükselerek, ta Büyük ve Küçük Çaml›ca’ya
kadar…” 3 ç›kt›¤›n› ifade etmifltir. Burada aç›klanmaya çal›fl›lan bu topografik
çeflitlilik ayn› zamanda yer adlar› bak›m›ndan da çeflitlili¤e imkân sa¤lam›fl,
flehre büyük bir zenginlik katm›flt›r.
Üsküdar topografyas›nda ilk dikkati çeken unsurlar›n bafl›nda tepeler gelir. Nitekim
Evliya Çelebi de Seyahatname’de Üsküdar’›n yedi tepesinden bahseder ve
Toygar Tepe, Piyale Pafla Tepesi (Sultan Tepe), Yass› Tepe ve Çaml›ca Tepesi’nin
ad›n› verir. 4 Konyal›, Küçük Çaml›ca Tepesi, Do¤anc›lar Tepesi, Selimiye
Tepesi ve Nakkafl Tepe’yi ekleyerek tepelerin say›s›n› sekize ç›kar›r. 5 fiüphesiz
Üsküdar’›n yerleflme alan›ndaki tepelerin say›s›nda flehrin yatay yönde geliflimine
paralel bir flekilde art›fl olmufltur. Afla¤›da bu tepelerden baz›lar›n›n isimleri
ve özellikleri hakk›nda özlü bilgiler verilmifltir.
Çaml›ca Tepesi: Üsküdar’›n yan› s›ra ‹stanbul kültüründe ve turizminde önemli
bir yere sahip olan Çaml›ca tepeleri, Bo¤az k›y›lar›ndan 3-4 km kadar do¤uda,
Üsküdar ve Ümraniye flehirlerinin geliflmifl oldu¤u plato sahas›n›n üzerinde belirgin
topografik yükseltiler olarak dikkati çeker. Tepelerden kuzeyde ve daha
yükse¤ine Büyük Çaml›ca (263 m), güneyde ve daha küçük olana ise Küçük Çaml›ca
(228 m) tepesi ad› verilir. Bu iki tepe, K›s›kl› (180 m) ile birbirinden ayr›l›r.
Kayabo¤az›, Çaml›ca tepelerinin topografik görünümünü uzaktan bak›ld›¤›nda,
“iki heybeye” benzetmifl ve ayr›ca “bu tepeler çevrenin plato flekillerine göre ko-