Göğüs Ön ve Yan Duvarlarının Anatomisi - jcam.com.tr

42 

Journal of Clinical and Analytical Medicine · 

Thorax (<strong>Göğüs</strong> ) <strong>Ön</strong> <strong>ve</strong> <strong>Yan</strong> <strong>Duvarlarının</strong> <strong>Anatomisi</strong> 

Thorax duvarı önden arkaya basık şekilde olup, içinde kalp 

<strong>ve</strong> kalbe giren çıkan damarlar, akciğerler yer alır, solunumda 

çok önemlidir. Ayrıca diaphragma altında büyük damarlar 

özofagus ,dalak <strong>ve</strong> karaciğer koruma altına alınmıştır. 

Arka kısımda ayrıca böbreklerin üst kısmı bu duvar içinde 

kalır [1-5]. 

Thorax’ın Açıklıkları 

Apertura thoracica superior: <strong>Göğüs</strong> boşluğu , apertura thoracica 

superior’la boyun köküne birleşir. Buraya torasik inlet 

adı <strong>ve</strong>rilir.Apertura thoracica superior arakada 1. torakal 

<strong>ve</strong>rtebra’nın üst kenarı, anterolateralde 1.kostaların medial 

kenarları <strong>ve</strong> onların kostal kıkırdakları , önde manubrium 

sterni’nin üst kenarı (juguler çentik) (incisura jugularis) 

ile sınırlanır [1,3-13]]. Bu açıklığın anteroposterior çapı, manubrium 

sterni’den T1 omuruna yaklaşık 5 cm , genişliği kaburgadan 

kaburgaya 10 cm dir [14]. Bu açıklığın , iki lateral 

(sağ-sol) bölgesinde akciğerlerin apeksleri <strong>ve</strong> üst ekstremitenin 

nörovasküler yapıları, orta bölgesinde bazı orta hat organları 

<strong>ve</strong> baş-boyun damarları yer almaktadır [14]. 

Apertura thoracica inferior: Bu açıklık , göğüs boşluğunu karın 

boşluğu ile birleştirir; torasik autlet olarak adalandırılır. 

Bu yapı, canlıda diaphragma ile örtülü olup, mediastinum 

<strong>ve</strong> karın boşluğu arasından geçen yapılarla delinir; apertura 

thoracica superior’dan daha geniştir; arkadan 12. torakal 

<strong>ve</strong>rtebra <strong>ve</strong> anterolateralde 12. çift kostalar <strong>ve</strong> kenarları <strong>ve</strong> 

önde ksifosternal eklem ile sınırlanır, genel olarak geniş <strong>ve</strong> 

düzensiz bir yapıdadır [1,3-9,14-15]. 

<strong>Göğüs</strong> duvarının daha iyi anlaşılması bakımından bölgeler 

halinde gözden geçirilmesi tercih edilir [14]. 

Thorax (<strong>Göğüs</strong> ) ön <strong>ve</strong> yan duvarları aşağıdaki bölgeleri kapsar: 

1. <strong>Göğüs</strong> kemiği (sternum) bölgesi (Regio sternalis), 2-Pektoral 

bölge (Regio pectoralis <strong>ve</strong>ya regio thoracis anterior) 

A) İnfraklavikular bölge (Regio infraclavicularis) B) Meme 

bölgesi (Regio mammaria) C) Memealtı bölgesi (Regio inframammaria), 

3-<strong>Göğüs</strong> dış yan bölgesi (Regio thoracis lateralis) 

[1-3,14,16-17]. 

Pektoral bölge <strong>ve</strong> göğüs dış yan bölgesi, göğüs arka bölgesi 

(Regio thoracis posterior) ile birlikte kaburgalar bölgesi (Regio 

costalis) olarak da adlandırılır. 

1-<strong>Göğüs</strong> Kemiği (Sternum) Bölgesi 

Bu bölge, sternum’un bulunduğu yer ile temsil edilir. Yüze- 

Journal of Clinical and Analytical Medicine 

<strong>Göğüs</strong> <strong>Ön</strong> <strong>ve</strong> <strong>Yan</strong> <strong>Duvarlarının</strong> <strong>Anatomisi</strong> 

Sorumlu Yazar: Cem Kopuz, Ondokuz Mayıs Üni<strong>ve</strong>rsitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, Samsun, Türkiye. GSM: +905425810799 E-Mail:drkopuz@gmail.<strong>com</strong> 

Cem Kopuz 

yel olarak üstte manumbrium sterni ortasındaki incisura jugularis 

ile yanlarındaki incisura clavicularis, aşağıda processus 

xiphoideus tabanı, yanlarda kıkıdak kaburgaların eklem 

yerleri olan sternum yan kenarındaki kaburga çentikleri (incisura 

costalis’ler) ile sınırlıdır; derinde plevra’ya kadar uzanmaktadır 

[1-4,16-19]. 

Bu bölgenin topografik katmanları :a) Deri ,b) Derialtı 

dokusu,c) Yüzeyel aponevroz, d) Yüzeyel kas tabakası, e) Kemik 

tabakası, f) Derin kas tabakası 

a) Deri: Bu bölgede deri kalın olup, kadınlarda kılsız, bazı erkeklerde 

fazla olmak üzere kıllıdır; ayrıca yağ bezlerinden 

zengindir. 

b) Derialtı dokusu: Az yağ dokusu içeren ince bir tabakadır. 

Bu tabaka bazen m. sternocleidomastoideus <strong>ve</strong> m. rectus 

abdominis arasında olacak şekilde dikine kas lifleri içermektedir 

[1-2,5,9,10,16]. 

c) Fasya tabakası: Bu katman, m. pectoralis major’un aponevrozundan 

(fascia pectoralis) oluşmakta olup ortada sternum 

üzerine sıkıca yapışıktır. 

d) Yüzeyel kas tabakası (subfasyal tabaka): Yüzeyel aponevroz 

altında sternum’a insersiyo yapan üç kasa ait lifler bulunur 

[ 1-2,4-5,20]. 

Bu kaslar: m. sternocleidomastoideus, m. rectus abdominis 

<strong>ve</strong> m. pectoralis major. 

M. sternocleidomastoideus, sternal <strong>ve</strong> klavikular iki baştan 

oluşmaktadır. Sternal başı ( caput sternale) manubrium 

sterni’nin ön yüzünün üst bölümünden başlayıp, başta linea 

nuchalis superior’un lateral yarısına ;klavikular başı, klavikulanın 

medial 1/3 ünün üst yüzünden başlayıp, processus 

mastoideus’un dışyan yüzüne yapışmaktadır [1-7,9-13,16- 

17,20-23]. Bu kasın tek taraflı çalışması durumunda başı 

,aynı taraf omuza eğer, yüzü karşı tarafa baktırır. İki taraflı 

kasılması başı öne doğru büker. Bu kas n. accessorius <strong>ve</strong> C2- 

C3 spinal sinirlerince inner<strong>ve</strong> edilir [1-7,9-13,16-18,20-23]. 

M. rectus abdominis ’in lifleri processus xiphoideus’a yapışır. 

M. pectoralis major’ un başlangıç noktalarından birisi iç demetlerinin 

başladığı sternum’dur [1-4,6-7,16-17,20-23]. 

e) Kemik tabakası 

Kemik tabakasında sternum ile sternum’un parçaları arasındaki 

eklemler <strong>ve</strong> ayrıca bu kemiğin klavikula <strong>ve</strong> kaburgalar 

ile yapmış olduğu eklemler bulunur. 

Sternum: Sternum’un uzunluğu erkeklerde yaklaşık 17 

cm olup, kadınlarda daha azdır [24]. Sternum, manumbrium 

sterni, corpus sterni <strong>ve</strong> processus xiphoideus isimli 

üç parçadan oluşan yassı bir kemiktir [1-3,14,16-17,20- 

23,25]. Manubrium’un üst sınırını oluşturan çentik incisura 

Journal of Clinical and Analytical Medicine | 1


jugularis’dir [1-3,16-17,20-23]. Üst yan kısımlarında klavikula ile 

eklem yapan incisura clavicularis isimli çentikler bulunur. Bunların 

biraz altında <strong>ve</strong> yanlarda birinci kaburga kıkırdağının eklem 

yaptığı birinci kaburga çentiği (incisura costalis I) bulunur. Manubrium 

<strong>ve</strong> korpusun birleştiği yan köşelerde ikinci kaburga çentiği 

bulunur (Resim 3) [1-3,114,16-17,20-23,25-26]. 

Corpus sterni, aşağı doğru genişler; yanlarında yukarıdan aşağıya 

doğru sırası ile III-VII . kostal kıkırdaklar için birer kaburga 

çentiği bulunur. Erişkinlerde sternum’un gövde uzunluğu 

manubrium’un yaklaşık iki katıdır. Dört segmentten oluşur; T8- 

T9 omurları arasındaki disk düzeyinde sonlanır [1-4,8,14,16- 

17,25-26]. 

Processus xiphoideus, cismin alt ucu ile eklemleşir. Bu çıkıntının 

alt ucu 10 <strong>ve</strong>ya 11. göğüs omuru seviyesindedir; şekil, kalınlık 

<strong>ve</strong> boyutu değişkendir [1-4,6-8,14,16-17,20-23] ( Resim:3-4). 

Manubrium <strong>ve</strong> cismin uzunlukları, cinsiyet farklılığı gösterdiği 

halde ırk farlılığı gözlenmez [27-28]. Sternum’un depresyon ( 

pectus excavatum <strong>ve</strong>ya huni göğüs), protrüzyon (pectus carinatum 

<strong>ve</strong>ya gü<strong>ve</strong>rcin göğüs), karma bozukluklar, yokluk deformiteleri, 

birleşme <strong>ve</strong>ya birleşememe bozuklukları gibi anomalilerine 

rastlanabilir [14]. Sadler [29] pectus excavatum <strong>ve</strong> pectus carinatum 

gibi anormalliklere kaburgaların oluşum <strong>ve</strong> büyümelerindeki 

anormalliklerin neden olabileceğini belirtmiştir. 

Sternum, manubrim’da klavikular çentikler arasında kalın olan 

kompakt tabaka tarafından sarılmış yoğun kanlanan trabeküler 

kemik içerir. Medulla kırmızı kemik iliği içerir [30]. 

Art. manubriosternalis: Sternum’un manubrium’u <strong>ve</strong> cismi arasında 

olup, simfizis <strong>ve</strong>ya sinkondroz tipindedir [1-4,6-8,16- 

17,20-23]; eklem yüzleri arasında fibrokartilaginöz bir disk bulunur. 

Bu bölgede sternum’un manubrium parçası ile cismi arasında 

açıklığı arkaya bakan Louis açısı (angulus sterni) belirgin 

olarak yer alır. Bu açı , sağ <strong>ve</strong> sol ikinci kaburgaların birleşim 

yeri seviyesinde, T4-T5 omurları arasındaki disk <strong>ve</strong>ya T5 omuru 

düzeyine denk gelir. Bu eklemin menteşe benzeri olması solunum 

sırasında eklemin hareketine olanak sağlar (Resim:4) [1- 

3,14,16-17,20-23,25-26] . 

Bu bölgede angulus sterni palpasyonla tesbit edilerek kaburgaların 

sayılması mümkündür. Bu açı <strong>ve</strong> bahsedilen omurlar arasındaki 

düzlem, mediastinum’u alt <strong>ve</strong> üst bölümlere ayırdığı gibi, 

aorta ascendens’in bitiş <strong>ve</strong> arcus aortae’nin başlangıç; arcus 

aortae’nin bitiş, aorta descendens’in başlangıcına karşılık gelir 

[1,14]. Yine bu nokta, pulmoner arterin sağ <strong>ve</strong> sol dallarına ay- 

Resim 3. Toraks duvarında interkostal kasların <strong>ve</strong> interkostal sinirlerin dallarının 

görünüşü. 

MS: Manubrium sterni, CS: Corpus sterni , PX: Processus xiphoideus, MIi: membrana intercostalis externa’nın 

derininde m. intercostalis interna, MPm: M. pectoralis minor ( dışyana doğru kaldırılmış), A.V.N.: A.v.n.(arteria, <strong>ve</strong>na, 

nervus) intercostalis, Rcl: Ramus cutaneus lateralis pectoralis (n. intercostalis), Rca: Ramus cutaneus anterior 

pectoralis (n. intercostalis), MIe: M. intercostalis externa 

2 

| Journal of Clinical and Analytical Medicine 


Resim 4. Bir kadavradan kesilerek çıkarılmış toraks ön-dışyan duvarının arka <strong>ve</strong>ya 

iç yüzden görünüşü. 

K: Kaburga (Costa), MI: Musculus intercostalis interna, NI: Nervus intercostalis ,ATI: Arteria thoracica interna, VTI: 

Vena thoracica interna, AS: Angulus sterni, CS: Corpus sterni, MS: Manubrium sterni,PX: Processus xiphoideus, AS: 

A. epigastrica superior, MC: M. sternocostalis (m. trans<strong>ve</strong>rsus thoracis). 

rıldığı bifurkasyo noktasına denk gelir. Angulus sterni’nin seviyesine 

denk gelen diğer önemli anatomik oluşumlar şunlardır: 

Bu seviyenin hemen altında sağ <strong>ve</strong> sol plevralar, birbirleri ile 

doğrudan temas halindedir; sağ <strong>ve</strong> sol brakiosefalik <strong>ve</strong>nler birleşerek 

v. cava superior’u oluşturur <strong>ve</strong> hemen altında v. azygos, 

v. cava superior’a katılır. Ayrıca trakeal bifurkasyon <strong>ve</strong> ductus 

thoracicus’un <strong>ve</strong>rtebral kolonun önünü çaprazladığı yer bu açı 

seviyesinde yer alır. Bütün bu anatomik oluşumlara klavuzluk etmesi 

bakımından angulus sterni önemli bir anatomik landmark 

olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu eklem, ileri yaşlarda kemikleşir. 

Solunum esnasında elastikiyet sağlar[1-6,8,13-14,16,19,25]. 

Articulatio xiphosternalis: Sternum cismi ile ksifoid çıkıntı arasında 

(synchondrosis) tipi eklemdir. Corpus sterni ile processus 

xiphoideus’un tabanı arasında T9-T10 arasındaki diskus seviyesinde 

bir çukurluk (fo<strong>ve</strong>a xiphoidea) bulunur [1,2,4,9,11,20]. 

Art. sternoclavicularis :Sternum’un incisura clavicularis’i ile klavikulanın 

facies articularis sternalis’i <strong>ve</strong> birinci kaburga arasında 

oluşur. Eklem yüzleri fibröz kıkırdak ile kaplı olup yüzler arasında 

diskus bulunur. Klavikulanın içe doğru kaymasını önlemekte 

olan disk aşağıda birinci kaburga kıkırdağına yukarıda klavikulaya 

tutunur. Disk,eklem boşluğunu iç <strong>ve</strong> dış iki boşluğa ayırır; 

üst ekestremiteden gelen darbelere karşı yastık görevi görür 

[1,4,10-11,18-19]. 

Eklem, fonksiyonel bakımdan sellar tiptedir. Eklem kapsülü ön 

taraftan lig.sternoclaviculare anterius, arkadan lig.sternoclaviculare 

posterius , üstten incisura suprasternalis’i çaprazlayan 

lig. interclaviculare ile desteklenmiştir. Kapsül, yukarıda <strong>ve</strong> altta 

incedir. Alt tarafta dışyanda lig. costoclaviculare ile desteklenmiştir. 

Bu eklem, üst ekstremiteyi gövdeye bağlar [1,4,10-11,18-19]. 

Artt. chondrosternales: 2-7. Kaburgaların kıkırdakları sternum’a 

doğrudan oynar eklemlerle bağlanmışlardır [1-2,14,26]. Bu eklemler 

dış taraftan lig. sternocostale radiatum isimli bağlarla 

desteklenmiş olup, bağların lifleri içyan tarafta bir taraftan sternum 

ön <strong>ve</strong> arka yüzüne , dışyan tarafta kıkırdakların yüzeyine tutunurlar. 

Bu bağların lifleri m. pectoralis major <strong>ve</strong> m. trans<strong>ve</strong>rsus 

thoracis’in kirişlerinin de karışmasıyla sternum’u torba şeklinde 

sararak membrana sterni denilen fibröz bir zar oluşturur. 

Bu bağlar, bol miktarda elastik lif içerirler . Eklemlerin ayrıca iç 

bağları (ligg. intraarticulare) bulunmaktadır [ 1,4,11,18]. 

f) Derin kas tabakası (Sternum iç yüzündeki anatomik yapılar): 

Journal of Clinical and Analytical Medicine 43


Sternum’un arka yüzünde orta çizginin yanlarında sternum’a tutunan 

m. trans<strong>ve</strong>rsus thoracis <strong>ve</strong>ya m. sternocostalis’ler bulunur. 

Bunlar 2-6. kaburgaların kıkırdaklarına yapışır. Toraksın alt bölümünü 

aşağı çekerler. Solunumda ekspiratör olarak görev yaparlar. 

Bu kas tabakasının iç yüzünde fascia endothoracica <strong>ve</strong> bu 

fasyanın da iç yüzünde parietal plevra yer alır [ 1,4-5,10-11,18- 

19,25-26] (Resim:4-5). 

Damarlar: Bölgenin arteryel kanlanmasını a. thoracica interna 

sağlar: Bu arter, a. subclavia’nın birinci parçasının alt yüzünden 

klavikulanın sternal parçasının hemen üzerinde bir yerde ayrılır; 

sternum’un dış kenarının 1 cm dışyanında , ilk 6 kaburganın kıkırdak 

bölümleri arkasında dikey olarak uzanır; ilk iki interkostal 

aralıkta plevra’dan endotorasik fasyanın retrosternal parçasıyla, 

daha aşağıda m. trans<strong>ve</strong>rsus thoracis ile ayrılır ; 

6. interkostal aralıkta a. epigastrica superior <strong>ve</strong> a. musculophrenica 

dallarına ayrılır [1-2,4,14,19] (Resim:4-6). Bu arterin üç 

dala ayrıldığı (trifurkasyon) vakalar tesbit edilmiştir ; bu dal ksifoid 

dal olarak adlandırılır <strong>ve</strong> bulunma insidansı % 61,3 olup, 

sternum’un alt kısımlarını besler [31]. Bu damarların (sağ-sol) 

uzunluklarının ırklar arasında önemli farklılık göstermemesine 

rağmen, çaplarının farklı oldukları tesbit edilmiştir [ 32]. 

Bu arter, subklavian arterin üçüncü parçasından da ayrılabilir 

[33]. Sternum kanlanmasının geçici olarak bozulması <strong>ve</strong> enfeksiyonuna 

rağmen a. thoracica interna’nın aortokoroner bypasss’ta 

safen <strong>ve</strong>n yerine kullanılması bazı araştırıcılar tarafından 

önerilmişdir [34-35]. A. thoracica interna’nın ayrıca ön interkostal 

<strong>ve</strong> sternal dalları bölgenin kanlanmasında rol oynarlar 

[1,14]. A. thoracica interna’nın perforan dalları, interkostal sinirlerin 

dallarına karşılık gelen ön kutaneal dalları ile üst beş <strong>ve</strong>ya 

altı interkostal aralıktan geçerler. Bu damarlar pektoral kas içine 

girip, kası <strong>ve</strong> deriyi beslerler. Kadınlarda 2-4. dallar, memeyi 

beslerler; bunlar laktasyon esnasında genişleme gösterirler 

[1,9-10,14,36] (Resim:6). 

Venöz kan aynı isimli v. thoracica interna ile taşınmaktadır..Bölgenin 

lenfatik drenajı, derin boyun lenf nodları <strong>ve</strong> aksiller lenf 

nodlarına olmaktadır. [1-2,4,19]. 

Sinirler:Bölgenin sinirleri plexus cervicalis <strong>ve</strong> plexus brachialis <strong>ve</strong> 

interkostal sinirlerden gelir [1-2,4,19]. 

2- Pektoral Bölge (Regio pectoralis) 

Bu bölge yukarıda klavikula, aşağıda ğöğüs-karın çizgisi, dışyanda 

sulcus deltoidopectoralis <strong>ve</strong> linea axillaris , içyanda linea 

sternalis ile sınırlanır. Bu bölge üç alt bölgeyi içerir. Bunlar: 

A)İnfraklavikular bölge (Regio infraclavicularis),B) Meme bölgesi 

(Regio mammaria) 

C)Memealtı bölgesi (Regio inframammaria) 

A)İnfraklavikular bölge: Bu bölge, yukarıda klavikulanın alt kenarı, 

içyanda linea sternalis , aşağıda 2. kaburga seviyesinden geçen 

horizontal çizgi, dış yanda sulcus deltoidopectoralis ile sınırlanmıştır 

(Resim 1). Fossa infraclavicularis, bölgenin 1/3 dışyanında 

yer alır <strong>ve</strong> deltoidopektoral olukla devam eder. 

Deri: İnce <strong>ve</strong> hareketlidir. 

Derialtı tabakası: Gevşek bağ <strong>ve</strong> yağ dokusundan oluşmuştur. 

Bu dokuda supraklavikuler sinirler (nn. supraclaviculares) <strong>ve</strong> interkostal 

sinirlerin (nn. intercostales) r. cutaneus anterior’larının 

dalları ile m. platysma’nın lifleri bulunur [1]. 

Fasya tabakası: Fascia süperficialis’in lamina süperficialis <strong>ve</strong> lamina 

profunda’sından oluşmuştur [14]. 

Subfasyal tabaka: Yüzeyel fasyanın iki laminasının sardığı m. 

pectoralis major yer alır. Yüzeyel laminanın derininde kasın klavikulaya 

yapışan lifleri bulunur.Subfasyal tabakanın derinin- 

44 



Resim1. Toraks ön <strong>ve</strong> dış yan duvarının sol yarısının dıştan görünüşü. (Deri <strong>ve</strong> deri 

altı dokusu çıkarılmış) 

F: Fascia pectoralis, MP: M.(musculus) pectoralis major, pars sternocostalis, MPc: M. pectoralis major, pars 

clavicularis, C: Clavicula, S: Sternum, SD: Sulcus deltoidopectoralis, VC: V. cephalica sinistra, MD: M. deltoideus, 

MPa: M. pectoralis major, pars abdominalis, AVT: A. v. (arteria <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>na) thoracica lateralis, MS: M. serratus anterior 

Resim 6. A. thoracica interna <strong>ve</strong> dallarının (a. intercostalis anterior’lar) şematik 

olarak görünüşü. 

AS: A. subclavia, AP: A. pericardiophrenica, AIA: A. intercostalis anterior’lar, AF: A. musculophrenica, AE: A. 

epigastrica superior, ATI: A. thoracica interna, rp: ramus perforans’lar, S: Sternum 

de fascia clavipectoralis ile sarılı olan trigonum clavipectorale 

isimli bir üçgen yer alır. Bu üçgen linea sternalis, klavikula alt 

kenarı <strong>ve</strong> m. pectoralis minor’un iç kenarı ile sınırlanmıştır[1,14]. 

B) Meme bölgesi 

<strong>Göğüs</strong> ön duvarında meme bezinin (gl. mammae) bulunduğu bölge 

meme bölgesi (regio mammaria) olarak adlandırılır. Şekli kişiye, 

yaşa <strong>ve</strong> fizyolojik şartlara göre değişir. Ortalama 150-200 

gr ağırlığındadır.Kadınlarda büyük olması nedeniyle klinik <strong>ve</strong> patolojik 

önemi vardır. Erkeklerde <strong>ve</strong> preadolesan dönemindeki kadınlarda 

rudimenterdir. Kızlarda puperteden sonra yarım küre 

şeklindeki büyümesini sürdürür [1,14,23]. 

Kadınlarda yarım küre şekinde olup, kürenin düz olan yüzü linea 

sternalis <strong>ve</strong> linea axillaris anterior arasında ,T2-T6 kaburgaları 

düzeyinde ğöğüse yapışıktır; göğüs ön duvarının yüzeyel fasyası 

içinde yerleşiktir [5,9,14]; orta yaşlı kadınlarda T7. kaburgaya 

kadar uzanır. Yaşlı menapoz dönemindeki kadınlarda yağ dokusu 

azalması <strong>ve</strong> bez dokusunun atrofiye olmasıyla şekli bozulur 

<strong>ve</strong> küçülür, üzerindeki deride kırışıklıklar oluşur. Memenin üst 

dış parçası yukarı dış tarafda fossa axillaris’e doğru uzanır (processus 

axillaris); bu uzantı (Spence uzantısı), içyan aksiller duvarın 

derin fasyasındaki Langer’in yarığına girer [3,5,9,14,16,31]. 

Memenin tabanının 2/3’ü m. pectoralis major’un önünde, kalan 

kısmı m. serratus anterior’un önünde yer alır [11,19-20] (Resim:1-2). 

Journal of Clinical and Analytical Medicine | 

3


<strong>Göğüs</strong> ile meme arasında memealtı oluğu (sulcus inframammalis) 

bulunur. İki meme arasındaki alan sinus mammarium adını 

alır. 

Meme dört tabaka içermektedir. Bunlar :Deri, derialtı dokusu, 

meme bezi, memealtı gevşek bağ dokusu [1,4,14]. 

Deri: Memenin kon<strong>ve</strong>ks olan dış yüzünün ortasında meme başı 

(papilla mammaria) denilen çıkıntı <strong>ve</strong> onun etrafındaki esmer bir 

alanın (areola mammae) bulunması ile karakterizedir. Areol, etrafındaki 

kan damarlarının açığa vurduğu pembe renkli deriden 

ayırt edilebilir [14,16]. Deri, papilla <strong>ve</strong> areol hizasında çok ince, 

hareketlidir. Meme başı 10-12 mm uzunluğunda 9-10 mm genişliğinde 

bazı kadınlarda iri, uzun, bazılarında küçük, kısa <strong>ve</strong>ya 

çökük olur. Çöküklüğün fazla oluşu meme tümörlerini düşündürür. 

15-20 arasında değişen süt kanalları papilla’nın ucuna küçük 

deliklerle ( pori lactiferi) açılırlar. Papilla ucunda, derialtında düz 

kas liflerinin (m. papillae mammae) bulunması, organın bu kısmını 

fizyolojik durumlarda erektil kılmaktadır [1-2,4-5,9,14]. 

Areola mammae, papilla tabanı çevresinde yer alan , 15-20 mm 

çapında pigmente olmuş bir bölgedir. Derisinde bulunan yağ 

bezleri areola üzerindeki küçük kabartıları ( Morgagni tüberkülleri) 

oluştururlar. Bu alan gebe kadınlarda daha koyu esmer görünümde 

<strong>ve</strong> morgagni tuberkülleri büyümüştür. Ayrıca aeol üzerinde 

<strong>ve</strong> çevresinde deriye yakın meme bezlerinin büyümesinden 

oluşan daha büyük tuberküller (Montgomery tuberkülleri) görünür 

[1,3,14,16,23]. 

Derialtı dokusu(Fascia superficialis’in yüzeyel yaprağı): Memenin 

yağ kapsülünü (capsüla adiposa mammae) oluşturan bu doku 

kesitlerde bezlerin çevresinde yer alır; areol hizasında yoktur; gözeli 

<strong>ve</strong> yağlıdır. Bu doku damardan zengin olup, süt <strong>ve</strong>rme zamanında 

büyürler. Memenin yüzeyini oluşturan bu derialtı dokusu, 

fascia süperficialis’in yüzeyel yaprağıdır [3,5,9,16-17,20-23,31]. 

Meme bezi (gl. mammaria): Donuk sarı renkte, önden arkaya basık 

, çevresi düzensiz değirmi , büyük çapı enine olan bir dokudur 

<strong>ve</strong> koltukaltına doğru bir uzantı <strong>ve</strong>rir (processus axillaris). Bezin 

ön yüzü girintili çıkıntılı ,arka yüzü düzdür; bezler daha çok çevrede 

yer alır; beyazımtırak olan orta kısımda süt kanalları (ductus 

lactiferi) bulunur. Deri ile fascia süperficialis’in derin yaprağı 

arasında düzensiz bir şekilde uzanan güçlü bağ dokusu bantları 

(Cooper’ın suspensor ligamentleri) memenin parakinmal dokusunu 

loblara ayırır [3,14,16,31]. Al<strong>ve</strong>oler olan meme bezleri, 

15-20 adet lobun ( lobi glandulae mammariae) bir araya gelmesinden 

oluşur. Loblar lobuluslara <strong>ve</strong> bunlar da asinuslara ayrılırlar. 

Her bir lob ayrı salgı kanalına sahiptir. Bu kanallarla birlikte 

loblar anatomik bir unit oluştururlar, bu unitler cerrahi değildir. 

Mastitis de bütün loblar enfekte olmaz; enfeksiyon süt kanalları 

delikleri <strong>ve</strong> lenfatiklerle lobdan loba taşınırlar[1,3-4,16,20,23]. 

Meme arkası gevşek bağ dokusu (Fascia süperficialis’in derin 

yaprağı): Yağ kapsülünün meme arkasında retroglanduler parçası 

bulunur. Retroglanduler parça ön tabakadan daha incedir. 

Fascia süperficialis’in derin yaprağını oluşturur. Meme bezi 

bu gevşek doku önünde hareket ettirilebilir. Bu fascia yukarıda 

kalınlaşıp, klavikula’nın ön kenarı <strong>ve</strong> fascia pectoralis’e yapışır 

[1,4,14,16].Fascia süperficialis’in derin yaprağı ile m. pectoralis 

major’u saran derin fasya (fascia pectoralis) arasında lenfatiklerce 

zengin bir retromammarial (submammarial)aralık vardır. 

Meme, derin fasya önünde bu doku aracılığı ile kolayca hareket 

ettirilebilir. Retromammarial aralık submammarial infüzyonlar 

için kullanılır [1,4,9,14,16]. 

Derin fasya: M. pectoralis major’u saran derin fasya, aşağıda 

derin abdominal fasya ile devam eder; içyanda sternum <strong>ve</strong> klavikulaya, 

dışyanda yukarıda aksiller fasyaya tutunur. Derin pektoral 

fasyanın ön yaprağı,kasın dış kenarı boyunca m. pectora- 

4 

| Journal of Clinical and Analytical Medicine 


lis minor’un fasyası ile , daha aşağıda m. serratus anterior’un 

fasyası ile birleşir. Derin fasyanın arkaya uzantısı m. latissimus 

dorsi’nin fasyası ile devamlıdır <strong>ve</strong> lig. suspensorium axillae’yi 

oluşturur [5,14,16,20] (Resim:1). 

Damarlar : Memenin dış yan kısmının kanlanmasını a. thoracica 

lateralis <strong>ve</strong> a. thoracica superior, a.thoracoacromialis ; iç yan 

kısmının kanlanmasını a. thoracica interna sağlar. 

II-IV. interkostal arterler aracılığı ile gelen dallar , göğüs duvarını 

delerler <strong>ve</strong> kaslar üzerinde seyrederler [1-2,4,10-12,19,21]. İlk 

iki perforan dalların meme dalları daha geniştir, bazı vakalarda 

1.3. <strong>ve</strong>ya ikinci <strong>ve</strong> 4. dal daha geniştir. Dış yanda aşağı inen bu 

arterler, meme başı seviyesinin yukarısında meme başı-areolar 

kompleksini oluştururlar. Bu nedenle radial insizyonlar,memenin 

üst bölümündeki esas arteriel kanlanmayı trans<strong>ve</strong>rs insizyonlardan 

daha az yaralayacaktır. [1,14,36]. Meme başı seviyesi altındaki 

meme alt bölümü ana damarlardan yoksundur [14,37]. 

Yüzeyel <strong>ve</strong>nler gebelik esnasında genişlerler <strong>ve</strong> areol etrafında 

anastomotik bir halka (Haller’in toplardamarlar halkası) oluştururlar; 

v. thoracica interna <strong>ve</strong> v. thoracica lateralis aracılığı ile 

interkostal <strong>ve</strong>nlere (III-V) (vv. intercostales anteriores) dökülürler. 

[1,14,36]. 

Memenin medial yarısından <strong>ve</strong>nöz drenajın büyük kısmını perforan 

dağıtıcılar v. brachiocephalica’ya katılan v. thoracica 

interna’ya taşır. V. thoracica interna <strong>ve</strong> v. thoracica lateralis ile 

memenin tümörleri akciğerlere taşınabilir. V. cava superior’a dökülen 

v. azygos, , v. hemiazygos, v. hemiazygos accessoria’ya 

drene olan interkostal <strong>ve</strong>nler, arkada <strong>ve</strong>rtebral <strong>ve</strong>nöz sistem 

ile önde internal torasik <strong>ve</strong>nler aracılığı ile brakiosefalik <strong>ve</strong>n ile 

bağlantılıdır. Bu yol ile de meme tümörleri iskelet <strong>ve</strong> santral sinir 

sistemine metastaz yapabilir[1,3-4,14,36]. 

Lenfatikler: Meme kanserlerinin yayılmasında (metastazında) rol 

oynaması bakımından lenf damarları klinik öneme sahiptir [1,38]. 

Bunlar: 1- Memenin üst dış yan kısmından çıkanlar ana yolu oluştururlar 

. Bunlar aksiller lenf nodlarının pektoral grubuna (nodi 

lymphatici pectorales) giderler [1,3,14,16,23,36,38]. 2- Memenin 

iç yan bölümünden çıkanlar (transpektoral grup), bezin derin 

bölümünden çıkıp, m. pectoralis major <strong>ve</strong> fascia clavipectoralis’i 

delerler <strong>ve</strong> aksiller lenf nodlarının nodi lymphatici apicales et 

centrales’ inde sonlanırlar[1,3-4,14,16,20,23,36,38]. 3- Memenin 

derin bölümünden çıkanlar (retropektoral grup) büyük pektoral 

kasın alt kenarı, büyük <strong>ve</strong> küçük pektoral kaslar arasından 

geçerek aksiller lenf nodlarının apikal grubuna giderler. 4- Sternal 

grup: Bezin iç yan bölümünden çıkanlar, inerkostal aralıkları 

geçerek a. thoracica lateralis boyunca sıralanmış sternal lenf 

nodlarında (nodi lymphatici sternales) sonlanırlar. 5- Supraklavikular 

grup: Meme bezinin üst kısımlarından direkt olarak derin 

boyun lenf düğümlerinin jugulo-omohyoid grubuna giderler 

[1,3,11,15,19,25,7]. 

Sinirler: Yüzeyel deri sinirleri plexus cervicalis’in supraklavikuler 

dallarından (nn. supraclaviculares), derin olanlar, 2-6. interkostal 

sinirlerden gelir. İnterkostal sinirler, meme bezinde de dağılırlar 

[1,14,39]. 

C) Memealtı bölgesi : Meme bölgesinin aşağısında yer alan bu 

bölge yukarıda 6. kaburga seviyesinden geçen horizontal çizgi , 

aşağıda diaphragma’nın yapışma çizgisi, içyanda linea sternalis 

, dış yanda linea axillaris anterior ile sınırlıdır [1,14,36]. 

Deri: İnce hareketsiz <strong>ve</strong> kılsızdır. 

Derialtı tabakası: Bu tabakada v. thoracoepigastrica’ya drene 

olan küçük <strong>ve</strong>nler ile , interkostal sinirlerin ön dalları bulunur[1,14]. 

Muskuloaponevrotik tabaka: M. serratus anterior, m. rectus abdominis, 

m. obliqus externus abdominis ,vagina musculi recti 

Journal of Clinical and Analytical Medicine 45


abdominis’in başlangıç bölümleri yer alır [1,3,14,16,23]. 

Kemik <strong>ve</strong> interkostal aralıklar tabakası: Bu tabaka 7-9. kıkırdak 

kaburgalar ile 6-7. <strong>ve</strong> 8-9. interkostal aralıkların içeriklerinden 

oluşmuştur. 

Bu tabakanın iç yüzünde derin planda recessus costdiaphragmaticus 

<strong>ve</strong> pericardium yer alır. Burası, perikardial ponksiyon <strong>ve</strong> perikardial 

cerrahinin gerçekleştirildiği bölgedir[1,3,14,16,23,36]. 

3- <strong>Göğüs</strong> Dışyan Bölgesi (Regio thoracis lateralis) 

Pektoral bölge <strong>ve</strong> göğüs dış yan bölgesi, göğüs arka bölgesi (Regio 

thoracis posterior) ile birlikte kaburgalar bölgesi (Regio costales) 

olarak adlandırılır. 

Regio costales (Kaburgalar bölgesi): 

Sternum <strong>ve</strong> göğüs omurgası arasındaki kavisli yan bölgedir.Yukarıda 

birinci kaburganın iç kenarı ile aşağıda processus 

xiphoideus’dan 12. kaburga ucuna çekilen eğri çizgi ile sınırlanır. 

Bölge, derinde parietal plevra ile sınırlanır [1,4]. 

Bu bölge önde meme, arkada omuzun scapula bölgesi ile kısmen 

örtülü olup örtülü olmayan kon<strong>ve</strong>ks kısımda kaburgalar <strong>ve</strong> kaburgalararası 

aralıkları palpe etmek mümkündür. 

Yüzeyden derine doğru şu katmanlardan oluşur: a)Deri, b) Derialtı 

dokusu c) Yüzeyel aponevroz, d) Yüzeyel kas tabakası e) Kemik 

tabakası <strong>ve</strong> kaburgalararası aralıklar f) Derin kas tabakası 

[1,3-4,14,16,23]. 

a) Deri: Hareketli olup, incedir; altındaki tabakalara çok az yapışıktır. 

b) Derialtı dokusu: Bu yağlı <strong>ve</strong> gözeli doku içinde yüzeyel <strong>ve</strong>nler 

<strong>ve</strong> kutaneal sinirler (rr. cutanei laterales) bulunur. Venler, düzensiz 

bir seyir <strong>ve</strong> şekil göstererek komşu bölgelerdeki <strong>ve</strong>nlerle 

(omuz, boyun, karın yüzeyel <strong>ve</strong>nleri) anastomoz yaparlar [1,3- 

4,14,16,23]. 

V. thoracoepigastrica : <strong>Göğüs</strong>ün ön <strong>ve</strong> yan tarafında <strong>ve</strong> karın ön 

duvarında uzanır;yüzeyel fasyanın iki yaprağı arasında yer alır; v. 

epigastrica süperficialis ile v. thoracica lateralis arasında bağlantı 

sağlar. Bu bağlantı, aynı zamanda bir cava-caval(v.cava 

inferior-v. cava superior) anastomozdur. Ayrıca bu <strong>ve</strong>nler, paraumbilikal 

<strong>ve</strong>nler aracılığı ile portal sisteme (v. portae hepatis) 

de bağlanır. Farklı nedenlerle kaval <strong>ve</strong>ya portal sistemde oluşacak 

bir engel, <strong>ve</strong>nöz kanın geri dönüşünün bu anastomozlar üzerinden 

olması nedeniyle bu anastomozlarda genişlemeye neden 

olur (örneğin: caput medusa ) [1,3-5,25-26]. 

c) Yüzeyel aponevroz: İnce olup, m. pectoralis major, m. serratus 

anterior <strong>ve</strong> m. latissimus dorsi’yi örter. 

d) Yüzeyel kas tabakası: Bu tabakada ön tarafta m. pectoralis 

major , m. pectoralis minor, m. subclavius, m. rectus abdominis’in 

üst parçası ( bu kas, 5-7. kıkırdak kaburgalar üzerine yapışır.), arkada 

m. trapezius, m. latissimus dorsi, romboid kaslar (m. rhomboideus 

major <strong>ve</strong> minor), m. serratus posterior’lar; aşağıda m. 

obliqus externus abdominis (bu kas 8-9. kaburgaların dış yüzlerine 

yapışır); yukarıda skalen kaslar; orta kısımda m. serratus anterior 

bulunur [1-3,16,23,26]. 

Kaburgalar Bölgesinin Ekstrensek Kasları: 

Bunlar, fossa axillaris’in duvar yapısını oluştururlar: M. pectoralis 

major, m. pectoralis minor, m. serratus anterior <strong>ve</strong> m. latissimus 

dorsi. 

M. pectoralis major: Kalın yelpaze şeklindeki bu kas, klavikular, 

sternokostal <strong>ve</strong> abdominal olmak üzere üç parçadan oluşur. Klavikular 

parça, klavikulanın içyan bölümü ön yüzünden; sternokostal 

parça, manubrium sterni <strong>ve</strong> corpus sterni <strong>ve</strong> 1-6. kıkırdak ka- 

46 



burgaların ön yüzünden; abdominal parça vagina musculi recti 

abdominis’in ön duvarından başlar; ortak bir kirişle humerus’da 

crista tuberculi majoris’e yapışırlar. Ayrıca omuz eklemi kapsülü 

<strong>ve</strong> kol fasyasına yapışır, böylece biseps kasının tendonunu yerinde 

tutar [1-7,10-14,16-19,20-23,26,40-41]. 

Kasın klavikular parçası ile m. deltoideus arasında bulunan oluktan 

(sulcus detoidopectoralis) v. cephalica geçer (Resim:1-2) 

[1,4,11]. 

M. pectoralis major’un görevi kola abduksiyon <strong>ve</strong> iç rotasyon 

yaptırmaktır. Klavikular parça kolu yükseltir; sternokostal parça 

kolu <strong>ve</strong> omuzu düşürür. Kolun sabitlenmesi durumunda (barfiks 

<strong>ve</strong>ya tırmanma hareketi ) gövdeyi yukarı kaldırır. Kolların yukarı 

kaldırılması durumunda suni solunuma (inspirasyon) yardım 

eder.Ayrıca itme , disk atma <strong>ve</strong> kürekle atma hareketlerinde de 

yardımcı kasdır [1-4,11,14,22-23,26,41]. 

Kasın innervasyonu plexus brachialis’den ayrılan sinirlerle 

(n. pectoralis lateralis, n. pectoralis medialis) ile sağlanır 

[3,12,14,18,22-23]. Lateral pektoral sinirin (C5-C7) üst dalı klavikula 

alt yüzü yakınından geçerek klavipektoral fasyayı deler <strong>ve</strong> 

kasın klavikuler başına girer. Bu dal ,yaralandığında kasın klavikuler 

bölümü ciddi bir kozmetik deformiteye uğrar [4,6,11,14]. 

Lateral pektoral sinirin alt dalı, aksiller arterin <strong>ve</strong>ntralinde, torakoakromial 

arterin başlangıcının distalinde medial pektoral sinire 

(C8-T1) katılır. Oluşan sinir halkasından çıkan dallar m. pectoralis 

minor’u deldikten sonra büyük pektoral kasın sternal <strong>ve</strong> 

kostal parçalarını inner<strong>ve</strong> ederler [1,4,6,11,14,18]. M. pectoralis 

major bazen kısmen <strong>ve</strong>ya tamamen bulunmayabilir [14]. Klavikular 

<strong>ve</strong> kostal parçaları ayrı uzanabilir; kostal yapışma yerlerinde 

farlılıklar görülebilir. Sağ <strong>ve</strong> soldaki kaslar sternum’da çapraz 

yapabilirler. Yüzeyel bir <strong>ve</strong>rtikal kas uzantısı <strong>ve</strong>ya uzantıları alt 

kıkırdak kostalardan <strong>ve</strong> rektus kılıfından yukarı doğru sternum’a 

<strong>ve</strong>ya kaburgalara uzanabilir (rectus sternalis) [1,14,42-43]. 

M. pectoralis major’u saran derin fasya, fascia pectoralis’dir; 

aşağıda karın derin fasyası ile devam eder; içyanda sternum’a, 

dışyanda <strong>ve</strong> yukarıda klavikula <strong>ve</strong> fascia axillaris’e tutunur. M. 

pectoralis major’un dış kenarı boyunca bu fasyanın ön yaprağı 

m. pectoralis minor’un fasyası <strong>ve</strong> daha aşağıda m. serratus 

anterior’un fasyası ile birleşir. Bu fasyanın arka uzantısı m. latissimus 

dorsi’nin fasyası ile devamlılık göstererek lig. suspensorium 

axillae’yi oluşturur [4,6,11-12,14,26,31,41]. Sternum’un 

dış yanında interkostal damarlar <strong>ve</strong> sinirlerin terminal dalları m. 

pectoralis major’u delerek yüzeyelleşirler [1,14] (Resim:1-3). 

M. pectoralis minor: M. pectoralis major’un arkasında aksiller 

arterin ikinci parçasının önünde yer alan ince, üçgen bir kasdır. 

2-5. kaburgaların dış yüzünden başlar, lifleri bir araya toplanarak 

korakoid çıkıntıya , bir kısım lifleri de korakoakromiyal ligamente 

yapışırlar (Resim 2). Fonksiyonunu canlıda saptamak 

zordur. Olasılıkla omuzun öne aşağı düşürülmesinden sorumlu 

olup, scapula’yı aynı yönde tesbit edebilir; n. pectoralis medialis 

tarafından inner<strong>ve</strong> edilir [5,10-13,19]. Değişik sayı <strong>ve</strong> seviyede 

kas uzantıları ayrılabilir. Nadir vakalarda birisi birinci kaburgadan 

, korakoid çıkıntıya geçer (pectoralis minimus). M. pectoralis 

major’un bulunmadığı durumlarda , bu kas bulunabilir <strong>ve</strong>ya 

bulunmayabilir [ 1,14,44 ] (Resim:2-3). 

Fascia clavipectoralis, klavikula’dan aşağı, aksiller fasyaya 

doğru uzanırken iki yaprağa ayrılıp, m. subclavius <strong>ve</strong> m. pectoralis 

major’u sarar; bu iki kas arasında oluşturduğu bir kalınlaşma 

(membrana costacoracoidea) v. cephalica, a.v. 

thoracoacromialis’ler <strong>ve</strong> n. thoraco<strong>ve</strong>ntralis tarafından delinmiştir. 

Klavipektoral fasyanın, küçük pektoral kasın yan kenarını 

dolaşarak aksillaya ulaşan <strong>ve</strong> aksiller fasyaya karışan parçasına 

lig. suspensorium axillaris (Gerdy’in asıcı bağı) denir [14,31]. 


5

Resim 2. Deri <strong>ve</strong> deri altı dokusu kaldırılmış olup, m. pectoralis minor <strong>ve</strong> m. 

pectoralis major’un siniri ile birlikte görünüşü. 

MPc: M. pectoralis major’un klavikular parçası ( kesilerek dışyana kaldırılmış).NPL: N. pectoralis lateralis’ler, MPm: 

M. pectoralis minor, C: Clavicula, MS: Manubrium sterni, MP: M. pectoralis major’un, sternokostal parçası, M. 

pectoralis, MPa: M. pectoralis major’un abdominal parçası 

M. serratus anterior: Fossa axillaris’in içyan duvarını oluşturur 

; thoraks yan duvarında kaburgalar <strong>ve</strong> skapula arasında yer 

alır. 1-8. kaburgaların ön yüzünden başlar; scapula’nın angulus 

superior <strong>ve</strong> angulus inferior’u boyunca içyan kenarına yapışır 

(Resim:1) [2-3,5-6,9,14,16-17,20-21,26,41]. Scapula’ya dış 

rotasyon yaptırır, alt açıyı dışa doğru çeker, kolun 90 dereceden 

sonraki abduksiyonunu sağlar. İtme <strong>ve</strong> atma hareketlerinde 

scapula’yı öne çekerek göğüs duvarına yapıştırır ; skapulayı dışarı 

<strong>ve</strong> ileri doğru çektiğinden eskrimci <strong>ve</strong>ya boksör kası olarak da 

bilinir. Skapulanın yukarıya <strong>ve</strong>ya aşağı yöndeki rotasyonuna yardım 

edebilir; güçlü inspirasyonda kaburgaların dışa doğru çekilmesinde 

rol oynar [1-6,9-10,13,16,19-23]. 

Kasın innervasyonunu, yüzeyinde seyreden n. thoracicus longus 

(C5-C7) sağlar. Kasın felci durumunda scapula iç kenarı kanat 

gibi açılır; saç taramak , selam <strong>ve</strong>rmek gibi hareketler yapılamaz 

[1-9,16-18,20-23]. 

M. latissimus dorsi: Üst kısmı m. trapezius’un altında kalan, fossa 

axillaris’in arka duvarının oluşumuna katılan geniş üçgen şeklindeki 

bu kas 7-12. göğüs omurlarının <strong>ve</strong> tüm lumbar omurların 

spinöz çıkıntılarından, torakolumbal fasya’nın arka tabakasından, 

crista iliaca <strong>ve</strong> 7-12. kaburgalardan başlar, yukarı <strong>ve</strong> dışyana 

uzanır; m. teres major’un altından geçerek crista tuberculi 

minoris’e yapışır. Bu esnada humerus’un medial tarafına geçerken, 

intertuberküler oluğun tabanına kranialden kaudale doğru 

yapışacak şekilde kendi etrafında dönerek geçer [1-3,14,16- 

18,20-23,26,41]. 

Kas, omuz eklemine ekstensiyon, adduksiyon, iç rotasyon yaptırır 

; böyece ekspirasyona da yardımcı olur (öksürük <strong>ve</strong>ya bir obstrüksüyon 

esnasında kasılır). Kasın innervasyonu n. thoracodorsalis 

( (C6-C8) tarafından sağlanır [2-3,16-18,22]. 

e) Kemik tabakası <strong>ve</strong> kaburgalararası aralıklar:Bu katman kaburgalar 

<strong>ve</strong> kaburgalararası aralıklardan oluşur.Omurga ile sternum 

arasında her iki tarafta 12 şer tane olmak üzere 24 adet kaburga 

bulunmaktadır. Bunların her bir tarafta 7 tanesi sternum 

ile doğrudan birleşir; bunlar gerçek kaburgalardır (costae <strong>ve</strong>rae). 

8-10. kaburgalar kendi aralarında kaburgalar kemeri üzerinde 

birleşerek 7. kaburga aracılığı ile dolaylı olarak sternum’la eklemleşirler 

(costae spruae) (yalancı kaburga) [1-3,16-17,20-23] . 

Son iki kaburganın (11 <strong>ve</strong> 12. Kaburgalar) sternal uçları serbest 

olup, karın duvarının kas yapıları içinde sonlanır ; yüzücü kaburga 

(costae fluctuantes) adını alır [1-2,4,9,14,20]. Kaburgaların <strong>ve</strong>r- 



tebral uçları kemik, sternal uçları kıkırdaktan yapılmıştır. Vertebral 

ucuna caput costae denir. Bu uçta bulunan eklem yüzü (facies 

articularis capitis costae) , bir interartiküler çıkıntı ile (crista 

capitis costae) üst <strong>ve</strong> alt iki kısma ayrılmıştır. Kaburga başı, cisme 

collum costae ile bağlıdır; boyundan sonra dış yüzde tuberculum 

costae adlı kabarıntı göze çarpar. Bu tuberkülün ,iç kısmında 

bulunan küçük eklem yüzü, <strong>ve</strong>rtebraların trans<strong>ve</strong>rs çıkıntılarının 

ön ucundaki eklem yüzleri ( facies articularis tuberculi costae) 

ile eklem yaparlar; ışınsal bağlarla güçlendirilmiş sinoviyal kapsül 

ile örtülüdür [1-3,14,16-17,20-23]. Tuberkülden sonra kaburgaların 

yapmış olduğu eğriliğin en çıkıntılı kısmı angulus costae 

adını alır. Bu oluşumun devamı, corpus costae (kaburga cismi) 

‘dır; yassı <strong>ve</strong> incedir. Cismin dış <strong>ve</strong> iç iki yüzü, üst <strong>ve</strong> alt iki kenarı 

bulunmaktadır; kendi uzun ekseni etrafında bir kıvrılma gösterir. 

Alt kenarda iç yüzde kaburga oluğu (sulcus costae ) bulunur. 

Açı ile tuberkül arasındaki gövde bölümü uzunluğu (6 cm) 2. kaburgadan 

7. kaburgaya doğru giderek artar, sonra tekrar azalır 

. Açılanma yeri iliokostalis kasının kaburga arka yüzünde yapıştığı 

pürtüklü alandır [1-2,4-9,14,20,25]. İndirekt darbelerde kaburga 

kırıkları, genellikle kaburgaların orta yerinde , açılanmanın 

hemen önünde oluşur [4,14,16,22-26,41]. 1.,2.,11. <strong>ve</strong> 12. kaburgalar 

(atipik kaburga) tipik olan yukarıdaki sıralanan özellikler 

dışında özelliklere sahiptirler [1,4,11-12,14,16,18]. 

Birinci kaburga tipik kaburgalara göre daha geniş <strong>ve</strong> kısadır; 

kensi ekseni etrafında kıvrılma yapmaz; üst <strong>ve</strong> alt yüze sahip 

olup, alt yüzü düz bir yüzeye bütünüyle temas eder. Bu kaburganın 

crista capitis costae’sı bulunmayıp eklem yüzü tektir; tuberkül 

ile açı aynı yerdedir. Tuberkülün ön dış tarafında arkadan 

öne doğru m. scalenus medius, a. subclavia <strong>ve</strong> m. scalenus anterior 

<strong>ve</strong> v. subclavia’nın geçtiği <strong>ve</strong>ya tutunduğu oluk <strong>ve</strong>ya tümsekler 

bulunmaktadır [1,4,6,10-11,14,25,41]. Sulcus a. subclavia’nın 

arka kısmı daha geniş olup buraya m. scalenus medius yapışır. 

Dış yanda subklavian oluğun hemen arkasında serratus anterior 

kasının ilk parçasının başlangıcı yer alır. Birinci kaburganın kalın 

olan sternal ucundan m. subclavius başlar [4,6,14]. 

İkinci kaburga, yaklaşık birinci kaburganın iki katı uzunlukta olup, 

daha kavislidir; birinci kaburga gibi uzunluğuna bükülmemiştir; 

kaburga açısının dış tarafında m. serratus anterior’un ikinci kısmen 

de birinci parçasının tutunduğu pürüzlü bir kabarıntıyı içerir 

[1,14,26]. 

Onuncu kaburga, tipik kaburgalara benzemesine rağmen çoğu 

vakalarda baş bölümünde tek eklem yüzeyi içerir [14]. Onbir <strong>ve</strong> 

onikinci kaburgaların eklem yüzleri tek olup, crista <strong>ve</strong> tuberculum, 

angulus (açı) içermezler. Sternal uçlarında kıkırdak bulunmayıp, 

serbesttirler; kavisli değillerdir, kostal olukları bulunmaz ; 

her zaman tuberkül içermezler; uzunlukları değişken olup, 12. kaburga 

daha kısadır [1,4,6,10-11,14,45]. Bazı insanlarda 12. kaburga 

bulunmayabilir; bazılarında komşu kaburgalar kaynaşmış 

<strong>ve</strong>ya bifid yapıda bulunabilirler; normalden fazla kaburga bulunabilir; 

seyrek olarak lumbar kaburgalar görülür [1,45-46]. Bazen 

birinci lumbar <strong>ve</strong>rtebra ile eklem yapan bir lumbar kaburga 

bulunabilir. Bazen 8. kaburga, sternum’a iki <strong>ve</strong>ya tek taraflı 

bağlanabilir [14,45]. Spain <strong>ve</strong> ark.[47], subfrenik abse drenajı 

için 12. kaburganın rezeke edilmesinin işlemi kolaylaştıracağını 

ileri sürmüşlerdir. 

Kaburgaların sternal ucu ile sternum arasındaki bağlantıyı kostal 

kıkırdaklar sağlar. Kıkırdak ile kaburga arasında bulunan 

kostokondral eklemler (art. costochondralis) oynamaz eklemler 

(synarthrosis) grubundadır [1-2,4,11,16,26]. 

Kaburgaların tam yokluğu, toraks duvarının tek taraflı yokluğu, 

mikrotoraks <strong>ve</strong>ya torasik distrofi, kostal kıkırdakların bulunmaması, 

kıkırdak <strong>ve</strong>ya kaburgaların yetersiz birleşmesi, kaburgala- 

Journal of Clinical and Analytical Medicine 47 



rın önemli anomalileri olarak sıralanabilir [14]. İnsanların %1-2 

sinde 7.servikal <strong>ve</strong>rtebranın trans<strong>ve</strong>rs çıkıntısından çıkan tek 

<strong>ve</strong>ya iki taraflı servikal kaburga görülebilir. Bu durum kadınlarda 

erkeklerden iki kat daha fazla olup, %10’u semptomatiktir 

[46,48,49]. Böyle bir kaburga C7 omuru ile basit olarak eklemleşmiş 

bir epifiz plağı şeklinde olduğu gibi, sık olarak baş, boyun 

<strong>ve</strong> tuberkül gibi bölümlere sahip bir yapıda olabilir; bu kaburga, 

dışyana servikal üçgen içine serbest uzanabilir <strong>ve</strong>ya bir yere tutunabilir 

[3-4,11,47-48]. Bu tip vakalarda servikal kaburga, kendisini 

çaprazlayan servikal pleksus <strong>ve</strong> subklavian arterin sıkışmasına 

neden olabilir [4,14]. Yüzücü bir onuncu kostanın insidansı 

değişik ırklarda %35-70 arasında saptanmıştır [50]. 

Kaburgalararası (interkostal) aralıklar: Bu aralıklarda toraksın 

intrensek kasları , interkostal damarlar <strong>ve</strong> sinirler bulunur. 

Toraksın İntrensek Kasları (Mm. intercostales) 

Dış interkostal kaslar (mm.intercostales externi): Bu kaslar, karın 

duvarındaki eksternal abdominal oblik kasa karşılık gelirler [14]. 

Onikinci kaburga dışında her bir kaburganın alt kenarının dış dudağından 

aşağı <strong>ve</strong> öne doğru oblik olarak uzanarak alttaki kaburganın 

üst kenarının dış dudağına yapışır. Arkada kaburganın 

tuberkülüyle, önde kıkırdak kaburganın kemik kaburga ile birleştiği 

yer arasında uzanırlar. Kostakondral bileşkeden sternum’a 

doğru gidildikçe interkostal kas tabakası aponevrotik bir yapıya 

dönüşür ( membrana intercostalis externa) [1-3,14,16-18,20- 

23,41,51] (Resim:3). 

İç İnterkostal Kaslar (Mm. intercostales interni) 

İntrensek kasların orta tabakasını işgal eder; kaslar başlangıç 

yerlerinden yapıştıkları yere giderlerken liflerinin aşağı, dışyana 

yönlenmeleri nedeniyle, karın duvarındaki internal abdominal 

oblik kasın karşılığı olarak düşünülebilir [1,14]. 

Bu kasın lifleri yukarıdan aşağıya <strong>ve</strong> önden arkaya doğrudur; dış 

interkostal kasların içyanında yer alırlar, liflerin yönü dıştakilerin 

yönüne dik olup, birinci kaburga dışında her bir kaburganın üst 

kenarından başlayıp, bir üstteki kaburganın alt kenarında sonlanırlar. 

Bu kaslar önde kıkırdak kaburgalar arasında sternum’a 

kadar uzandıkları halde , kaburga açısından sonra omurgaya kadar 

membrana intercostalis interna olarak uzanırlar [4-9,10- 

13,19,26,41,51] (Resim:3). 

En iç İnterkostal Kaslar (Mm. intercostales intimi) 

Bu kas tabakası da karın duvarındaki trans<strong>ve</strong>rsus abdominis kasına 

karşılık gelir. İç interkostal kasların bir bölümü olarak kabul 

edilen bu kaslar iç interkostal kaslardan , interkostal damarlar 

ile tam olmayarak ayrılırlar. Bir kaburganın iç yüzünü komşu kaburganın 

iç yüzüne bağlarlar; kaburga aralığında dışyana aşağı 

doğru uzanırlar; daha çok interkostal aralıkların orta bölümünde 

iyi gelişmişlerdir.Anterior aksiler çizgi ile kaburga açısı arasında 

belirgin olarak bulunur. Bu kas tabakası genellikle 4. <strong>ve</strong>ya 5. interkostal 

aralıkta bulunmaz [1-4,6-7,16-17,26-41]. 

Dış interkostal kaslar inspirasyona yardım ederler yani kaburgaları 

kaldırarak toraksın tüm çaplarını artırırken , iç interkostal 

kaslar kaburgaları aşağı çekerek ekspirasyona yardımcı olurlar 

[1,3,10-11,14,19,22-23]. Dış interkostal kasların asıl görevlerinin 

interkostal aralıktaki gerilimin sürdürülmesi olduğu ileri sürülmüştür 

[14]. Tüm interkostal kaslar nn. intercostales ile inner<strong>ve</strong> 

edilirler [1,3,10,22-23]. 

İnterkostal Damarlar <strong>ve</strong> Sinirler 

48 



İnterkostal aralıkta yer alan nörovasküler demetin herbiri, m. intercostalis 

interni <strong>ve</strong> intimi arasında aralığın üst bölümünde kaburga 

alt kenarı boyunca uzanır . Demetin arka bölümünden ayrılan 

kollateral dallar, aralığın alt bölümünde bir alt kaburganın 

üst kenarı boyunca öne doğru seyrederler. İnterkostal aralıkta 

nörovasküler yapılar, yukarıdan aşağıya <strong>ve</strong>n ,arter, sinir (V.A.N.) 

sırasıyla seyrederler [1,4,6,9,11-13,31]. Plevral ponksiyon <strong>ve</strong> 

benzeri amaçlar için iğne , nörovasküler yapıların zedelenmemesi 

için aralığın ortasından sokulması gerekir [3-4,11,16,31]. 

İnterkostal Arterler: 

<strong>Ön</strong> interkostal arterler (rr.intercostales anteriores): A. thoracica 

interna’nın (a. mammaria interna) dallarıdırlar. A. thoracica 

interna, bilateral olarak a. subclavia’dan ayrılır; m. trans<strong>ve</strong>rsus 

thoracis ile kıkırdak kaburgalar arasında sternum’un dış yan kenarlarınadan 

1-2 cm uzakta yukarıdan aşağıya doğru ilerleyerek 

6. kaburga aralığında a. musculophrenica <strong>ve</strong> a. epigastrica superior 

isimli uç dallarına ayrılır [1-4,10-12,16-17,19,21-23] (Resim:4-6). 

Muskulofrenik arter, karın ön duvarı kasları <strong>ve</strong> diaphragma’nın 

kan ihtiyacının büyük kısmını karşılamak üzere diaphragma’yı, 8. 

kıkırdak kaburganın arkasından deler; a. circumflexa ilium profunda 

<strong>ve</strong> son iki interkostal arterle anastomoz yapar. Bu arterden 

7-8. <strong>ve</strong> 9. interkostal aralıklar için bir <strong>ve</strong>ya iki anterior interkostal 

arter dallanır [1-2,4-5,14,21](Resim:6). 

A.epigastrica inferior, processus xiphoideus’un dış yanında 

diaphragma’nın sternal <strong>ve</strong> kostal parçaları arasından geçip rektus 

kasının kılıfı içine girer; kılıf içinde alt <strong>ve</strong> üst ekstremite damarları 

arasındaki bağlantıyı oluşturmak üzere a. epigastrica 

superior ile anastomoz yapar [1-4] (Resim:6). 

<strong>Ön</strong> interkostal arterlerin ilk 5-6 sı a. thoracica interna’dan, diğerleri 

(7-12) a. musculophrenica’dan ( 7-8.<strong>ve</strong> 9. interkostal aralıkta 

seyrederler) ayrılırlar. <strong>Ön</strong> interkostal arterler, her bir aralıkta 

iki tane olmak üzere ,üst altı interkostal aralıkta dağılırlar; 

aralıkların kenarları boyunca dış yana ilerleyip, arka interkostal 

arterler <strong>ve</strong>ya onların kollateral dalları ile anastomoz yaparlar. 

Bu damarlar, başlangıçda plevra <strong>ve</strong> iç interkostal kas arasında, 

daha sonra iç <strong>ve</strong> en iç interkostal kaslar arasında seyrederler; 

interkostal kasları, pektoral kasları ,meme <strong>ve</strong> deriyi beslerler 

[1,4-5,9,14,19] ](Resim:6). 

Birinci <strong>ve</strong> ikinci interkostal aralık, interkostal arterlerin yanı sıra 

aksiller arterin ikinci parçasının küçük bir dalı olan a. thoracica 

superior tarafından da beslenebilir. Üst torasik arter, aksiller arterin 

klavikula altından geçerken toraks duvarına bakan yüzünden 

ayrılır; birinci interkostal aralığın kas yapısına girer, ayrılma 

noktasına yakın burada dış interkostal kas, m. serratus anterior 

‘un üst bölümü, n. thoracicus longus <strong>ve</strong> plexus brachialis ile komşuluk 

yapar [1,4,12,14]; m. pectoralis major <strong>ve</strong> minor’u , üst bir 

<strong>ve</strong>ya iki interkostal aralığın kas yapısını besler; bu aralıklardaki 

internal torasik <strong>ve</strong> interkostal arterlerle anastomoz yapar [14]. 

Superior torasik arter, torakoakromial arter <strong>ve</strong>ya subscapular 

arterin aberan bir dalından ayrılabilir <strong>ve</strong>ya hiç bulunmayabilir; 

olmadığı durumlarda arterin dağıldığı bölgedeki diğer arterler, 

ilgili alanı besler. A. thoracica lateralis’in bulunmadığı vakalarda, 

superior torasik arter daha geniş olabilir [1,4,6,11,14,19]. 

Superior torasik arter, yine aksiller arterin dalı olan a. thoracica 

lateralis’in rudimenter olduğu durumlarda daha belirgindir; 

interkostal aralıkta superior <strong>ve</strong> inferior iki dala ayrılır, üst dal, 

genellikle daha büyüktür. Bu nedenle, sternum’a yakın bir yerden 

yapılacak torasentez, insizyon <strong>ve</strong>ya diğer interkostal girişimler, 

toraks duvarının daha lateral alanlarında olduğu gibi kaburga 

üst kenarı yerine aralığın orta kısımlarından yapılması ge- 


7

ekir [4,14]. 

<strong>Ön</strong> interkostal arterler, aorta thoracica’dan ayrılan aa. intercostales 

posteriores ile anastomoz yaparlar. İlk 5 <strong>ve</strong>ya 6. interkostal 

aralıkta a. thoracica interna’dan rr. perforantes ayrılır ; 

bu delici dallar interkostal sinirin dalı olan r. cutaneus anterior 

pectoralis’e eşlik ederek yüzeyelleşir. Bunlardan 2- 4. interkostal 

aralıklarda deri <strong>ve</strong> kadında memenin beslenmesini sağlayan 

dallar (rr. mammari mediales) ayrılır. Ayrıca a. thoracica interna, 

yolu boyunca mediastinum, timus, bronşlar , perikard gibi iç organlara 

dallar <strong>ve</strong>rir [1,3,7,9,12-13,16-17,20]. 

Ligamentum arteriosum’un ( gelişimsel ductus arteriosum) 

distalinde, aortun koarktasyonu ile ilgili vakalarda, aorta 

descendens’i dolduran yaygın bir kollateral dolaşım gelişir. Kan, 

internal torasik arterler <strong>ve</strong> onların dalları olan ön interkostal arterler 

aracılığı ile taşınır [52]. 

Arka interkostal arterler (aa. intercostales posteriores): Burada 

ön interkostal arterler <strong>ve</strong> göğüs yan duvarı ile yakın ilişkileri 

nedeniyle arka interkostal arter <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>nlerin anatomisine de 

değinilmiştir.Bu arterlerin ilk iki tanesi a. subclavia’nın truncus 

costacervicalis’inin dalı olan a. intercostalis suprema’dan gelirler.Arka 

interkostal arterler (3-11.arterler) <strong>ve</strong> 12. subkostal arterler 

doğrudan aorta thoracica’dan çıkarlar. Üçüncü arka interkostal 

arterler, aorta thoracica’nın başlangıcından ayrılarak, yukarı 

yönelirler; sağdaki sağ bronşial arter <strong>ve</strong> özofagus’a giden 

Resim 7. Tipik bir a. intercostalis posterior’un seyri <strong>ve</strong> dallarının şematik olarak 


Rs: Ramus spinalis, Rd: Ramus dorsalis , AIP: A. intercostalis posterior, RL: Ramus 

cutaneus lateralis (a. intercostalis posterior), Rc: Ramus collateralis (a.intercostaliş 

posterior). ATI: A. thoracica interna, A: Aorta, Rml: Ramus mammaria lateralis (a. 

inercostalis posterior), V: Vertebra, S: Sternum, AIA A. intercostalis anterior. 

bir dal <strong>ve</strong>rir [1,12,14,19,20] (Resim:7). 

Arka interkostal arterler , interkostal aralığa geçmek için önce 

interkostal <strong>ve</strong>n <strong>ve</strong> sinirin altında yer alır ,sonra yukarı çıkarken 

interkostal siniri çaprazlar, interkostal oluğa kaburga açısında 

ulaşırlar; kaburganın alt kenarında <strong>ve</strong>n <strong>ve</strong> sinirin arasında olacak 

şekilde yerleşir. Arka interkostal arterler 3-11. arterler) (9 çift) 

bunlar tipik olarak bulunurlar. Arterlerin her biri interkostal aralığı 

çaprazlarken inter<strong>ve</strong>rtebral foramene doğru dorsal bir dal 

(r. dorsalis) <strong>ve</strong>rir; bu dallar da meningeal <strong>ve</strong> spinal dallara ayrılarak, 

arkada sırt kasları derisi , omurga <strong>ve</strong> omuriliği beslerler [ 

1,4-9,10-13,19] (Resim:7). 

Spinal arterler spinal kordun kan dolaşımı için önemli damarlar 

olup, arka interkostal arterlerden birinin dorsal dalının daha 

proksimal kısımda tıkanma <strong>ve</strong>ya yaralanması durumunda spinal 

kord iskemisine yol açabilir. Spinal arterlerin en dikkat çekenleri 

sol tarafta alt arka interkostal arterlerden orjin alırlar ki, bun- 



lardan en önemlisi 9. arka interkostal arterin büyük radiküler dalı 

olan Adamkiewicz arteridir. Bu arter, T10 seviyesi altında spinal 

kordun arteryel kanlanmasını sağlayan tek arterdir [3,13-14,19]. 

Arka interkostal arterler, interkostal aralıkta bir alttaki kaburganın 

üst kenarına inen ince kollataral dallar (r.collateralis) <strong>ve</strong>rirler; 

orta aksiler çizgi hizasında bir deri dalı daha <strong>ve</strong>rirler ki 

bu dal interkostal sinirin kendisine karşılık gelen dalıyla kaburgaların 

arasında dış yüzde seyrederler; toraksın ön <strong>ve</strong> yan duvar 

kas <strong>ve</strong> derisini <strong>ve</strong> memeyi (rr. mammarii laterales) beslerler 

[1,5,8-11,19] (Resim:7). 

İnterkostal arter ,<strong>ve</strong>n <strong>ve</strong> sinir, iç <strong>ve</strong> en iç interkostal kaslar arasında 

öne doğru seyrederler. Arka interkostal arterler , ön interkostal 

arterlerle anastomoz yaparlar. Ayrıca, 10. <strong>ve</strong> 11. arka 

interkostal arterlerin, karın ön duvarında superior epigastrik, 

subkostal <strong>ve</strong> lumbal arterlerin dalları ile anastozları vardır. [1- 

3,14,16-17,20-21]. 

İnterkostal Venler 

Nörovasküler demetin en üstünde bulunurlar. 

<strong>Ön</strong> interkostal <strong>ve</strong>nler ( vv. intercostales anteriores): 

Bu <strong>ve</strong>nler 3. kıkırdak kostalar yakınında birleşerek v. thoracica 

interna’lara dökülürler . V. thoracica interna’lar da v. brachiocephalica 

sinistra <strong>ve</strong>ya dextra’ya drene olmak üzere yukarı çıkarlar 

[1,11-13,19] (Resim:5). 

Arka interkostal <strong>ve</strong>nler (vv. intercostales posteriores): 

Birinci interkostal aralığın <strong>ve</strong>nöz drenajı değişken olmakla birlikte, 

sol tarafta genellikle v. intercostalis suprema aracılığı ile v. 

brachiocephalica’lara <strong>ve</strong>ya v. <strong>ve</strong>rtebralis’lere olurken, sağda aynı 

<strong>ve</strong>n aracılığı ile brakiosefalik <strong>ve</strong>ya subklavian <strong>ve</strong>nlere olmaktadır 

[1,11-14,19]. 

Sağ <strong>ve</strong> sol arka 2-4. interkostal <strong>ve</strong>nler ortak bir kütük oluşturup 

( v. intercostalis superior dextra/ sinistra) bunların aracılığı 

ile sırasıyla v. azygos <strong>ve</strong> v. brachiocephalica sinistra’ya dökülürler.Sol 

superior interkostal <strong>ve</strong>n aynı anda sol brakiosefalik <strong>ve</strong>n 

ile arcus aortae’nın sol tarafına geçer [1-2,12-13,20-21]. Sol superior 

interkostal <strong>ve</strong>nin aort ile bu ilişkisi <strong>ve</strong> geniş olması nedeni 

ile radyolojik görütülerde aort’un siluetinde meme başı şeklinde 

görüntü <strong>ve</strong>rerek aortik anevrizmalarla karıştırılabilir [14].Sağ 

arka 5-11. interkostal <strong>ve</strong>nler <strong>ve</strong> v. subcostalis, v. azygos’a ; sol 

arka 5-7. inerkostal <strong>ve</strong>nler v. hemiazygos accessoria’ya; sol arka 

8-12. interkostal <strong>ve</strong>nler v. hemiazygos’a dökülürler. Sağ v. lumbalis 

ascendens, sağ v. subcostalis ile birlikte v. azygos’u, sol v. 

Resim 5. Toraks ön duvarının arka yüzünün üst sol yarısının yakın plandan 


K: Kaburga (Costa), MI: M. intercostalis interna, NI: Nervus intercostalis (bisturi yardımı ile uzaklaştırılmış), AVI: 

Arteria <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>na intercostalis anterior (Bu yapılar, interkostal sinirin uzaklaştırılması ile normal konumlarından 

farklı planda görülmektedir), ATI: Arteria thoracica interna, VTI: Vena thoracica interna, AS: Angulus sterni, CS: 

Corpus sterni, MS: Manubrium sterni, MC: Musculus sternocostalis (m. trans<strong>ve</strong>rsus thoracis). 




lumbalis ascendens, sol v. subcostalis ile v. hemiazygos’u oluştururlar 

[1-2,11-14,19-21]. V. hemiazygos accessoria T7 ,v. hemiazygos 

T8 düzeyinde birlikte v. azygos’a dökülürler. V. hemiazygos 

accessoria ‘nın gerek v. hemiazygosla gerekse de v. intercostalis 

superior sinistra ile anastomozları bulunmaktadır. V. 

hemiazygos accessoria, azygos sistemi içinde en çok varyasyona 

sahip olan <strong>ve</strong>ndir; 4-8. arka interkostal <strong>ve</strong>nleri ,bazen de sol 

bronşial <strong>ve</strong>nleri alır <strong>ve</strong> T7-T8 cıvarında azygos <strong>ve</strong>nine dökülür ya 

da v. hemiazygos ile ortak bir kütük oluşturup daha sonra azygos 

<strong>ve</strong>nine dökülür [1,2,4,11,14,16,19,53]. Azygos, hemiazygos, 

interkostal <strong>ve</strong>nler, inferior <strong>ve</strong> superior kaval <strong>ve</strong>nler, birer kollateral 

dolaşım oluştururlar; ayrıca yüzeyel dokulardaki <strong>ve</strong>nler, torakoepigastrik 

<strong>ve</strong>nler aracılığı ile yukarıda aksiler, aşağıda femoral 

<strong>ve</strong>n ile cava-caval anastomoz oluştururlar [3-4,8,14]. 

Lenfatikler: Derin grup lenfatik damarlardan arkadakiler kaburga 

başları düzeyinde <strong>ve</strong> interkostal aralıklardaki damar yolları 

üzerinde bulunan <strong>ve</strong> her aralıkta 1-3 adet olan lenf düğümlerinde; 

öndekiler, a. thoracica interna boyunca sıralanan lenf 

düğümlerinde (nodi lymphatici sternales) sonlanırlar [1,4-5,9- 

10,14,16,19]. 

Parasternal (internal torasik) lenf nodları az sayıda küçük nodlardır; 

internal torasik damarlar boyunca lateral sternal çizginin 

0.5-1.5 cm uzaklıkta 4. <strong>ve</strong> 5. interkostal aralıklarda, endotorasik 

fasyanın altındaki gözeli dokuda sağ <strong>ve</strong> sol tarafta 1-3 

tane bulunur. 

İnterkostal Sinirler (Nn. intercostales) 

Oniki adet torakal spinal sinir bulunmakta olup, bu sinirler karmaşıktır; 

medulla spinalis’den iki kök halinde çıkarlar. Dorsal kök, 

duyusal lifler , <strong>ve</strong>ntral kök motor lifler içerir. Dorsal kök üzerinde, 

inter<strong>ve</strong>rtebral foramenden geçmeye başladığı yerde spinal 

ganglion bulunur. <strong>Ön</strong> <strong>ve</strong> arka köklerin birleşmesiyle spinal sinir 

oluşur [2-3,20-23]. Spinal sinirin <strong>ve</strong>rdiği ilk dal meningeal daldır 

(r. meningeus) [1,14,40]. Bu dal, spinal sinirden ayrıldıktan sonra 

tekrar içeri girerek meninkslerin innervasyonunu sağlar; daha 

sonra spinal sinir diğer iki ana dalını <strong>ve</strong>rir: Dorsal dal (ramus 

dorsalis), motor olarak derin (otokton) sırt kaslarını, sensitif olarak 

omurganın iki yanındaki deri bölgelerini inner<strong>ve</strong> eder. Ventral 

dal (ramus <strong>ve</strong>ntralis), motor olarak gövdenin ön <strong>ve</strong> yan duvarlarını 

<strong>ve</strong> eksremite kaslarını, sensitif olarak konu edilen bu alanlara 

uygun deri bölgelerini inner<strong>ve</strong> ederler [1,3,5,8-13,16-17,19] 

(Resim:8-9). 

Ramus <strong>com</strong>municans, truncus sympathicus ile spinal sinir arasında 

bağlantı sağlar. Ramus <strong>com</strong>municans albi aracılığı ile vi- 

Resim 8. Tipik bir interkostal sinirin seyri <strong>ve</strong> anatomik ilişkilerinin şematik 


V: Vertebra, mIi. Membrana intercostalis interna, MIi. M. intercostalis interna, Mii: M. intercostalis intimi, NI: 

N. intercostalis, P: Plevra, Rcl: Ramus. cutaneus lateralis pectoralis (n. intercostalis), MS: M. sternocostalis (m. 

trans<strong>ve</strong>rsus thoracis), MIe: M. intercostalis externa, mIe: Membrana intercostalis externa, S: Sternum, Rca: Ramus 

cutaneus anterior pectoralis (n. intercostalis) 

50 



seromotor lifler, truncus sympathicus’a geçerler, buradaki sempatik 

zinzir ganglionlarında (para<strong>ve</strong>rtebral ganglion) sinaps yapıp, 

postganglionik lifler olarak, bir kısmı da ramus <strong>com</strong>municans 

grisea aracılığı ile tekrar spinal sinirlere karışırlar [1,10- 

14,19,40]. 

Ramus <strong>ve</strong>ntralis, toraksda interkostal sinirlerin düzenlenmesinden 

sorumludur. 

Torakal spinal sinirler, inter<strong>ve</strong>rtebral foramenlerden çıkar çıkmaz, 

büyük bir ön dal (r. <strong>ve</strong>ntralis) ile küçük bir arka dala (r. dorsalis) 

ayrılırlar. <strong>Ön</strong> dallar, diğer spinal sinirlerin aksine pleksus 

yapmazlar; bunlardan ilk onbir interkostal aralıklara gidenlerine 

interkostal sinirler denir. 12. kaburganın altında seyredenine n. 

subcostalis adı <strong>ve</strong>rilir [1-4,11,14,19-23]. 

İnterkostal sinirlerin tamamı, motor, duyu <strong>ve</strong> postganglionik 

sempatik lifler içermektedir. 3- 6. interkostal sinirler tipik , 7-11. 

interkostal sinirler atipik interkostal sinirler ( nn. thoracoabdominales) 

olarak adlandırılırlar [1,5,9-13,19]. Birinci interkostal 

sinirin <strong>ve</strong>ntral ramusunun asıl büyük dalı birinci kaburganın üst 

kenarı üstünden geçerek 8. servikal spinal sinirle birleşip brakial 

pleksusun alt bölümünü oluşturur; küçük dalı 1. interkostal aralığa 

girer. ; bunun duyu lifleri yoktur [1,19]; 1. interkostal aralığın 

deri duyusu, dallarını C4 segmentinden alır. İkinci interkostal 

sinirin r. cutaneus lateralis’i aksiller bölgede derialtına çıkar 

<strong>ve</strong> kolun iç bölgesi derisinde dağılır. Buna n. intercostobrachialis 

denir [1-2]. 12. interkostal sinirin (n. subcostalis) toraksın innervasyonu 

ile ilgisi yoktur; lumbar pleksusun başlangıç bölümünün 

oluşumuna katılır. Son 5 intekostal sinir mediale <strong>ve</strong> aşağı doğru 

uzanarak karın ön duvarına yayılırlar [1-2,14,19]. 

Tipik interkostal sinirler:İnterkostal aralıkta parietal plevra ile 

membrana intercostalis interni arasına girer; öne doğru ilerler 

,kaburga açısına geldiğinde m. inercostalis internus <strong>ve</strong> intimi 

arasına girer; bu düzeyde yüzeyindeki kasları delerek deri altına 

çıkan duyu dalını (r. cutaneus lateralis pectoralis) <strong>ve</strong>rir; bu 

dal ön <strong>ve</strong> arka dallara ayrılarak derinin segmental innervasyonunu 

sağlar. Tipik interkostal sinirlerin uçları sternum’un <strong>ve</strong> linea 

alba’nın iki yanında deri altına çıkarak (r. cutaneus anterior pectoralis) 

içe <strong>ve</strong> dışa seyreden dallara ayrılırlar [ 1-3,14,16-17,20- 

23,40,50]. 

Tipik inerkostal sinirin arka tarafından çıkan kollateral dallar (r. 

collateralis) , aralığın alt bölümünde uzanıp, interkostal kasların 

<strong>ve</strong> parietal plevranın innervasyonunu sağlarlar. Ayrıca intrensek 

kaslara (rr. musculares) <strong>ve</strong> parietal plevraya (rr.pleurales) dallar 

da <strong>ve</strong>rir [1-2,16] (Resim:3,8). 

Resim 9. Alt interkostal sinirlerden birinin seyri <strong>ve</strong> anatomik ilişkilerinin şematik 

olarak görünüşü. 

P: Plevra ,Mii: M. intercostalis intimi, D: Diaphragma, NI: N. intercostalis, MT: M. trans<strong>ve</strong>rsus abdominis, MOi: M. 

obliqus abdominis internus, MOe: M. obliqus abdominis externus, MR: M. rectus abdominis, Rcl: Ramus cutaneus 

lateralis pectoralis (n. intercostalis), Rca:Ramus cutaneus anterior pectoralis (n. intercostalis,) MIi. M. intercostalis 

interna, MIe: M. intercostalis externa 


9

Atipik interkostal sinirler( Torakoabdominal sinirler): Dallanmaları 

bakımından tipik sinirlere benzerler fakat bu sinirlerin uçları 

subkostal kenarı çaprazlayarak karın kasları arasına (m. obliqus 

abdominis internus <strong>ve</strong> m. trans<strong>ve</strong>rsus abdominis) girerek bu 

kasları da inner<strong>ve</strong> ederler [1,2,16]. Vagina musculi recti abdominis 

içine giren sinirler, rr. cutanei anteriores abdominales olarak 

yüzeyelleşirler. Böylece karın derisi <strong>ve</strong> parietal peritonun duyu 

innervasyonunu da bu sinirler sağlar. Bu sinirlerin dalları: r. collateralis, 

rr.musculares ( interkostal kaslar, abdominal kaslar , m. 

serratus posterior inferior’u inner<strong>ve</strong> eder.), rr. cutanei laterales 

pectorales <strong>ve</strong> abdominales, rr. peritoneales [1,-2,4,16,19,21,40] 

(Resim:9). 

f) Derin kas tabakası: Kaburgaların iç yüzeyinde derine doğru 

iç interkostal kasdan sonra m. tras<strong>ve</strong>rsus thoracis’in (Bu kasdan 

sternal bölgede bahsedilmiştir.) dış demetleri, m. trans<strong>ve</strong>rsus 

abdominis’in iç demetleri <strong>ve</strong> diyafragmanın kaburgalara yapışan 

bölümleri gelir [1,3,5,7,14]. 

Kaynaklar 

1. Standring S. Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice. In: Johnson 

D ,editor. Pectoral Girdle and Upper limb . In: Gatzoulis MA ,editor. Thorax .40 

th ed. Spain : Churchill & Livingstone ; 2008. p. 791-822,909-38,1534-46,1591- 

94. 

2. Sinnatamby CS .Last’s Anatomy Regional and Applied. 10 th ed. Edinburg, London 

:Churchill & Livingstone; 1999. P.10, 174-8, 211-13. 

3, Moore KL, Agur AMR .Essential Clinical Anatomy .2 nd ed. Baltimore: Lippincott 

Williams & Wilkins, Philadelphia; 2002. p 51-68. 

4. Moore K L .Clinically Oriented Anatomy. 2 nd ed. Chap. 1 : The Thorax , Baltimore:, 

Williams& Wilkins; 1985. p 49-75. 

5. Hall-Craggs ECB. Anatomy as a Basis For Clinical Medicine. First Ed. 

Baltimore:Urban& Schwarzenberg; 1985. p. 80-90,179-89. 

6. Netter FH. The Netter Collection of Medical Illustrations. Respiratory system. 

Vol:7 Section I ,Anatomy and Embryology. West Caldwell, NJ:Elselvier Saunders; 

2008. P. 1-11. 

7. Abrahams PH, Marks SC, Hutchings .Mcc Minn’s Colour Atlas of Human Anatomy. 

5 th Ed , Edinburg, Toronto :Elselvier Science , Mosby ; 2003. P. 177-87. 

8. Lumley JSP. Surface Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Examination. 3 

th Ed. London: Curchill &Livingstone; 2002. P. 32-40. 

9. Drake RL, Vogl W, Mitchell AWM. Gray’s, Anatomy For Students . First Ed. 

Philadelphia:Churchill Livingstone; 2005. P. 102-37. 

10. Romanes GJ. Cunningham’s Manual of Practical Anatomy. Vol:2 Thorax and Abdomen, 

Oxford,:Mass; 1997. p.1-77. 

11. Snell RS Clinically Anatomy for Medical Students. 6 th Ed. Lippincott Williams& 

Wilkins; 2000. P. 45-75. 

12. Pansky B. Review of Gross Anatomy. 4th ed. New York: Macmillan; 1979. P. 

261-73. 

13. Tobin CE) Basic Human Anatomy. New York,:McGraw-Hill; 1973. p. 52-6. 

14. Skandalakis JE et al. Surgical Anatomy: The Embryologic and Anatomic Basis 

of Modern Surgery.In: Colborn GL, Weidman TA, Mırılas P, Symbas P, Skandalakis 

JE, Editors. Thoracic wall and pleurae. In: Skandalakis JE ,Colborn GL, Skandalakis 

PN, Weidman TA, Skandalakis LJ ,editors. Breast. Athens: Medical Publications 

,PMP; Vol:2; 2004.p.119-53,155-85. 

15. O’Rahilly R. Gardner-Gray O’ Rahilly Anatomy . 5 th ed. Philadelphia: WB Saunders; 

1986. 

16. Kulkarni NV . Clinical Anatomy for Students:Problem Solving Approach . New 

Delhi :Jaypee Brothers Medical publishers; 2006. P.3-14,129-38. 

17. Hinrichsen C A. Synopsis of Regional Anatomy . London: Hackensack World Scientific; 

2008. P. 335-48. 

18. Platzer W. Color Atlas of Human Anatomy . Lo<strong>com</strong>otor System Vol:1 , Stutgart, 

New-York: Georg Thieme Verlag; 2009. P. 64-71,82-3,140-5,394-8. 

19. Singh I Textbook of Anatomy with Colour Atlas. 3 th Ed. Vol: 2 Thorax Abdomen 

Pelvis, New Delhi :Jaypee; 2003. p. 139-49,475-93. 

20. Chung KW Gross Anatomy 5th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 

2005. p. 141-5 

21. Agure AMR, Lee MJ. Grant’s Atlas of Anatomy. 10 th ed. Chap 1: Thorax , Baltimore: 

Lippincott Williams & Wilkins; 1999. P. 1-25 

22. Tortora GJ, Derrickson BH Principles of Anatomy And Physiology. 12 th Ed. Vol.1 

Hoboken: John Wiley& Sons; 2009.p 226-9,280-2,370-5. 

23. Wynsberghe DV, Noback CR, Carola R. Human Anatomy & Physiology. 30 th ed. 

New-York :Mc Graw –Hill; 1995. P. 209-12,254,317,322-32. 

24. Jit I, Bakshi V. Incidence of sterna foramina In North India. J Anat Soc Ind 

1984;33:77-84. 

25. Basmajian JV, Slonecker CE. Grant’ method of anatomy: A clinical problem- 

Solving approaches. 11 th ed. Baltimore: Williams& Wilkins; 1989. p. 63-74. 

26. Romanes GJ. Cunningham’s Textbook of anatomy.12 th. Oxford: Oxford Med. 

Pub. ;1991.p.89-103,220-8,349-73. In: Harrison RJ, editor . Bones. In: Stockwell RA, 

editor. Joints. In: Sinclair DC, editotr. Muscles and fasciae. 



27. Ashley GT. The relationship between the pattern of ossification and the definiti<strong>ve</strong> 

shape of the mesosternum in man. J Anat 1956; 90:87-105. 

28. Rother P, Hunger H, Liebert U et al. Die Geschlechtsunterschiede des menschlichen 

sternums Gengenbaurs. Morphol Jahrop 1975; 121:29-37. 

29. Sadler TW. Embryology of the sternum. Chest Surg Clin North Am 2000;10:237- 

44. 

30. Whitehouse WJ. Scannings electron micrographs of cancellous bone from the 

human sternum. J Pathol 1975; 116:213-24. 

31. Carol E H Scott-Conner , David L D. Operati<strong>ve</strong> Anatomy. 2 nd ed. Philadelphia:, 

Lippincott-Williams&wilkins; 2003. p.108-22,147-55. 

32. Lachman N, Satyapal KS. Morphometry of the internal thoracic arteries. Surg 

Radiol Anat 1998; 20:243-7. 

33. Vorster W, Du Plooy PT.Meiring JE. Abnormal origin of internal toracic and <strong>ve</strong>rtebral 

arteries. Clin Anat 1998;11:33- 7. 

34. Rigaud J, Armstrong O, Robert R, Rogez JM, Le BORGNE J. Anatomic bases of 

aorto-coronary baypasses: the internal thoracic artery and blood supply of the 

sternum. Surg Radiol Anat 1998;20:194-95. 

35. Pietrasik K, Bakon L, Zdunek P, Wojda-Gradowska U, Dobosz P, Kolesnik A. Clinical 

anatomy of internal thoracic branches. Clin Anat 1991; 2(5): 307-14. 

36. Ellis H, Colborn GL , Skandalakis JE .Surgical embryology and anatomy of the 

breast and its related anatomic structures. Surg Clin North Am 1993; 73:611-32. 

37. Morehead JR. Anatomy and embryology of the breast. Clin Obstet of the Gynecol 

1982; 25:353. 

38. Tanis PJ, Nieweg OE, Valdes Olmos RA, Kroon BB .Anatomy and physiology of 

lymphatic drainage of the breast from the perspecti<strong>ve</strong> of sentinel node biopsy. J 

Am Coll Surg 2001; 192:399-409. 

39. Sarhadi NS, Shaw-Dunn J, Soutar DS. Ner<strong>ve</strong> supply of the breast with special 

reference of the nipple and areola: Sir Astley Cooper revis ted. Clin Anat 

1997;10:283-8. 

40. Kahle W, Frotscher M. Color Atlas of Human Anatomy : Nervous System and 

Sensory Organs. Vol:3 ,Stutgart: New-York, Georg Thieme Verlag; 2003. P. 84-5. 

41. Rosse C, Rosse GP. Hollinshead’s texbook of Anatomy. 5 th ed. Philadelphia- 

New York; Lippincott-Ra<strong>ve</strong>n: 1997. P.421-433 

42. Cihak R, Popelka S. Castecne defekty <strong>ve</strong>lkeho svalu prsniho. Morfologicka a klinika 

studie. Acta Chir Orthop Traum Cech 1961; 28:189-94. 

43. Kasai T, Chiba S. True nature of the muscular arch of the axilla and its nevre 

supply. Int J Anat Scie (Kaibogaku Zasshi). 1977; 25: 657-69. 

44. Anson BJ, Jamieson RW, O’Connar VJ, Beaton LE. The pectoral muscles. Q Bull 

North West Univ Med Sch 1953; 27:211-18. 

45. Kurihara Y, Yakushiji YK, Matsumoto J, Ishikawa T, Hirata K. The ribs: anatomic 

and radiologic considerations. Radiographics 1999; 19:105-19. 

46. Hollinshead WH. Anatomy for Surgeons. Vol. I Head and Neck, New-York: Harper 

and Row; 1968 p. 551. 

47. Spain DA, Martin RCG, Carrillo EH, Polk HC Jr. Twelfth rib resection. Preferred 

therapy for subphrenic abcess in selected surgical patients. Arch Surg 1997; 

132: 1203-6. 

48. Ca<strong>ve</strong> AJE. The morphology of the mammalian cervical pleurapophysis. J Zool 

Lond 1975; 177;377-93. 

49. Healey JE Jr,Hodge J.Surgical Anatomy. 2 nd ed.Toronto: BC Decker; 1990. 

50. Shimaguchi S. Tenth rib is floating in Japanese. Anat Anz 1974; 135:72-82. 

51. Jamieson GG. The anatomy of general surgical operations. Elsevier Churchill& 

Livingstone ; 2007 p. 97-102. 

52. Edwards BF, Gray SW, Hopkins WA, Davis BM, Skandalakis JE. Coarctation of 

the aorta <strong>com</strong>plicated by the formation of an aneurysm. Surgery 1962; 52:444-50. 

53. Grzbybiak M, Szotakiewicz-Sawicka H,Treder A. Remarks on pathways of 

<strong>ve</strong>nous drainage from the left upper intercostal spaces in man. Folia Morphol 

1975;34:301-13.

Göğüs Ön ve Yan Duvarlarının Anatomisi - jcam.com.tr

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?