1914 çallı kuşağı'nın türk resim sanatına etkisi

Recommendations

Info

380 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 29, Sayfa 371-392, 2010 F. Başbuğ halktan kopuk bir şekilde yaşamasına, karşı bir tutum sergilemiştir (Erol, 1995: 27). 1914’lere kadar doğayı kopya etmekle yetinip herhangi bir yorumsal girişimden kaçınan Osmanlı ressamı, doğayı kendine göre yorumlayan bu genç sanatçılar sayesinde, saplanıp kaldığı “manzara” ve “natürmort” türlerine yepyeni bir görüş, duyuş ve teknikle, tek figürü, insan resmini, benzetilmiş portreyi, çeşitli konuları dile getiren “sahne”leri katarak “tür”lerini çeşitlendirmiştir. Dönemin edebiyatını kuşatan karamsar hava, İzlenimcilerin tablolarında, yaz ve güz bahçelerinin renkleriyle aydınlanmış, ışıkla yıkanmış güzelliklere dönüşerek, savaş bezgini insanlara moral kaynağı olmuştur. Osmanlı İzlenimcileri, tuvallerinde, eleştiriden uzak bir tutumla, içinde yaşadıkları doğayı ve insanını görselleştirmeye, Batı kültürünün hayatımıza sızdığı kadarını dışlaştırmaya çalışmışlardır. Ülkedeki baskı rejimini, söz sanatlarının imkânlarına sığınarak eleştirirken, karanlık tablolar çizmeyi yeğleyen Edebiyat-ı Cediceciler’e karşılık, 1914 Kuşağı ressamları, gelenek bağını açıkça ret etmeseler de pek umursamamışlardır. İzlenimciliği kendi görüşleriyle bağdaştırarak, kendilerinden öncekilerin koyu gölgeli geleneksel paletini güneş ışınlarının parlaklığı ile değiştirmişlerdir. Böylece siyasal, sosyal ve ekonomik şartların bunalttığı insanları ışıklı, aydınlık renklerle boyadıkları tablolarıyla ferahlatmışlardır. Bu ressamlar, dönemin edebi eserlerini, bilinçaltı bir tepkiyle, resim diliyle protesto ederek yaşanan zamandan bunalan ruhların tesellisi olmuşlardır. Düşüncelerini sembol ve alegorilerin arkasına saklayarak sistemi eleştiren edebiyatçıların araçlarını kullanamayacakları için de, İzlenimciliğin teknik imkânlarından yararlanmışlardır (Buğra, 2007: 255). Nazmi Ziya’nın Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan bir yazısı adeta 1914 Kuşağı ressamlarının duygularına tercüman olmuştur. “Benim resme başladığım günlerden beri geçen otuz beş sene zarfında neler olmadı? Harpler, ihtilâller, inkılâplar, icatlar ve ihtiraların ruhlarımızda doğurduğu buhranlar ve mütemadiyen değişen kanaatlerimizle geçirdiğimiz merhaleleri ve bu çapraşık yolun nasıl kat edildiğini göstermek istedim. Ta ki bizden sonra gelenler tecrübelerinde ve yoklayışlarında zorluk çekmesinler ve vakit kazansınlar. Şükran ve minnetle görüyorum ki birçok genç, gelip sergiyi dikkatle geziyor. Bu suretle küçük bir hizmet yapmış olduğumu sanıyordum. ... Ben isterim ki resim memleket sevgisi ve kardeş sevgisi versin. Akşam yorgun argın evine gelen kimseye rahat ve sükûn versin, yuva ve aile sevgisi tattırsın, istikbalin sahibi olan gençleri karanlık sinema salonlarından vareste kılsın ve ahlâk hastalıklarından korusun (Ziya, 1937: 5). 1914 Kuşağı içinde Sami Yetik’in ayrı bir yeri vardır. Grubun faaliyetlerine bazı dönemlerde direk olarak katılmamasına rağmen bazı araştırmacılarca, grup çatısı altında görülmüştür. Ayrıca 1914 Kuşağı ile ortak noktaları bulunmasıyla birlikte farklı eğilimleri de olan bir sanatçıdır. Askeri Eğitim Müfettişi olan Tevfik Paşa’nın yardımıyla Paris’e resim eğitimine giden Sami Yetik, iki yıllık sürede
1914 Çallı Kuşağı’nın Türk Resim Sanatına Etkisi akademik sanatın her türlü inceliklerini öğrenmiştir (Gören, 1995: 64). Paris’teki eğitimi sırasında Julian Akademisi ve Ecole Pijieve’de resim eğitimi aldığı dönemde, Laurens’in atölyesiyle tanışmış, burada sağlam desen anlayışı ve renk kullanımını daha da ilerletmiştir. Sanatçı bu eğitimler sırasında daha önceden edindiği klâsik akademik eğitimden kurtularak, renkçi bir anlayışı benimsemeye başlamıştır (Çoruhlu, 1996:105). Sanayi-i Nefise’de eğitim aldığı dönemlerde, Valery’nin model karşısındaki ayrıntıcı ve fotoğrafik tavırlarını beğenmeyen Yetik, hocasının modele çok bağımlı kaldığını ve resmin esiri durumuna düştüğünü ifade etmiştir (Özsezgin, 1997: 18). Oysa sanatçı yapmış olduğu resme kendisinden de bir şeyler koymalı ve eserinde yansıttığı figürlere adeta ruh vermeliydi. Dolayısıyla bu dönem ressamlarında görülen temel değerlerden biri de budur. Doğayı ya da toplumu irdelerken, salt olanı yansıtmaktan ziyade, görüneni kendi biçimlerine göre yeniden ele almak ve sanatçının süzgecinden yansıyanları izleyiciye sunmak olarak belirmiştir. Resim sanatında bu tarz endişeler duyan Sami Yetik, asker olma bilincini resim sanatına aktarmış, Sanayi-i Nefise Birliği içinde etkin görevlerde bulunmuştur. Birliğin 1927 yılında düzenlediği Galatasaray Sergisi’nin sorumluluğu Sami Yetik başkanlığında bir kurula verilmiştir. Dönemin örgütlü sanatsal etkinliği olarak bu sergiler, çevresi ateş çemberiyle kuşatılmış olan Osmanlı Devleti’nin içte ve dışta önemli sorunlarla karşı karşıya olduğu karışık bir dönemde, asker ve sivil kökenli sanatçıların özverili desteğiyle, varlığını 1950’li yıllara kadar sürdürmüştür. Dönemin basınındaki tartışmalar, sanatçıları bir araya toplayan bu etkinliğe karşın, Akademi çatısı altında gruplaşan ressamlarla, dışarıda kalanlar arasında bir tür “saygınlık” arayışının sürdüğünü göstermektedir. Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’nin güdümündeki Galatasaray Sergileri de bu açıdan zaman zaman eleştiriye uğramıştır (Özsezgin, 1997: 16–17). Aslında yeni bir toplum yaratılırken, devrimlerin halka aktarılması aşamasında sıkıntıya düşen idarecilerin yaşadıklarına benzer sıkıntıları da Çallı Kuşağı ressamları yaşamışlardır. Bir boy gösterisi ve yeni arayışların ifadesi olan bu sergilerde, işlenen konular da dâhil olmak üzere, toplum ve eser kaygısını yaşayan sanatçıların kıyasıya eleştirilmesi kaçınılmazdır. Halkın anlayabileceği tarzı, yakalamak, aynı zamanda kendilerini sanatsal anlamda tatmin edebilme uğraşı veren 1914 Kuşağı ressamlarının üstlendiği görev, sosyal bir mesele haline gelmiştir. Eğitim verdikleri kurumlarda, amatör ve sanat öğrencisi yetiştiren bu kuşağın, sergilerde eleştiri hedefi haline getirilmesi, kendi durumlarını da etkilemektedir. Ancak ortada mücadeleye alışkın bir nesil vardır. Kendi deyimleriyle savaşlar, ihtilâller görmüş bu kuşağı eleştirilerin yıldırması beklenemezdir. Zaten Türk sanat ortamına kazandırdıkları öğrencilerden de bu başarı anlaşılmaktadır. Ayrıca Çallı Kuşağı ile Türk resim sanatına giren portre, figür ve çıplaklık konuları, artık diğer ressamlara özgüven ve cesaret getirmiştir. Ancak izlenimcilik sevdasına kapılan ve bu akımı eskimiş olarak nitelendiren kesim, ileride yurda getirilecek olan Kübizm ve yeni eğilimleri modern sanat olarak nitelendirmiştir. Oysa Avrupa’da farklı akımların ardı arkası kesilmemiş ve Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 29, Sayfa 371-392, 2010 381
Page 1 and 2: Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşo
Page 3 and 4: 1914 Çallı Kuşağı’nın Türk
Page 9: 1914 Çallı Kuşağı’nın Türk

1914 çallı kuşağı'nın türk resim sanatına etkisi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?