1914 çallı kuşağı'nın türk resim sanatına etkisi

378
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 29, Sayfa 371-392, 2010
F. Başbuğ
topluluğun da tanığı olmuştur artık. Saray sahneleri, yemiş, çiçek natürmortları,
eski sokak ve mezarlıklar, park ve bahçeler gibi dondurulmuş konulara sırt
çevrilmiş, bundan böyle ilgisini çeken, yaşayan insanların, kadın ve erkeklerin
yüzleri resimlerin temasını oluşturmuştur. Toplumun keder ve sevinçleri,
tükenmez bir konu kaynağı olan İstanbul’un binbir görünümü plâstik sanatlara
girmiştir (Berk ve Gezer, 1973: 24).
İzlenimcilik ve modern resmin Türkiye’ye yayılmasında başlıca etken olan Çallı
Grubu, manzarada olduğu kadar natürmort ve portre konularında da ışık ve
gölgeyi ustalıkla kullanmışlardır (Toros, 2000: 86). Özellikle İbrahim Çallı’nın
eserlerinde figürün arkasındaki desenin boyayla kapatılmış izlenimi veren
görüntüsü, akademik bir kariyerin sağlamlığını yansıtmaktadır (Özsezgin, 1993a:
43). Figür kullanımının, Türk resmi içinde en önemli temsilcisi konumunda olan
Osman Hamdi’den sonra kazandığı ivme, Çallı Kuşağı ile çağdaşlaşma yoluna
gitmiştir. Türk resmine kaba fırça darbeleri ve yoğun boya kullanımını getiren
1914 Kuşağı, manzara ve ölü doğada uyguladıkları aynı tekniği, portre ve diğer
figüratif konularda da başarıyla uygulamışlardır.
Portrecilik konusunda, kuşağın önemli temsilcilerinden biri olan Feyhaman
Duran’a bir parantez açmak gereklidir. Çağdaş Türk resim sanatında, portrecilik
yeteneğiyle ün kazanmış Duran, tarihi resimleriyle ve natürmortlarıyla olduğu
kadar manzaralarıyla da diğer kuşak ressamları arasında saygın bir yer
edinmiştir. Ancak özellikle geçmişten günümüze ulaşan süreçte, çağdaş Türk
resim sanatı denildiği zaman en önemli isim olarak karşımıza çıkan Feyhaman
Duran, kendisinden sonra yetişen genç kuşaklara bir çığır açarak, portrelerindeki
anatomik sağlamlığı kadar ifadeciliği de yansıtmıştır. Çallı Kuşağı, Türkiye’de
resim kaderinin üzerinde, büyük oranda etki etmiş olan yeni akımların ülkeye
taşınmasında bir köprü vazifesi görmüştür. Türk aydınını yeni ufuklara
götürmeye çalışan neslin içinde, sınırları belirli, ölçüleri kesin bir sanatı yurda
yaymak için uğraşanlardan biri olan Çallı’da yine övgüye değer bir ressam
olarak karşımıza çıkmaktadır (Sarı, 1994: 73). Türk resim sanatına imza atan
ressamların neredeyse hepsi Çallı Kuşağı ressamlarının atölyelerinden geçmiştir.
Özellikle 1914 yılından 1937 yılına kadar geçen 23 yıllık süreçte, Akademi’de
resim öğrenimine katılan gençler, iki temel atölyede yetişmişlerdir. Bu iki temel
atölye Çallı ve Hikmet Onat’ın atölyeleridir. Bir yıllık hazırlık sınıfı olan
karakalem atölyesi Hikmet Onat’ın öğretisinde tamamlanır, ardından İbrahim
Çallı’nın yağlıboya sınıfında eğitime devam edilirdi. Hikmet Onat atölyesi
incelikli araştırılar, titiz uygulamalarla, kılı kırk yaran desen çalışmaları ile
disiplinli bir atölye olarak anılmıştır. Böylece İbrahim Çallı’nın sınıfına geçenler,
Hikmet Onat’ın baraj olan hazırlık sınıfını başarmış olanlardan oluşurdu. İşte
tam bu aşamada İbrahim Çallı’nın güçlü kimliği, sanatçı yetileri biçimlendirmek
üzere devreye girerdi (Giray, 2000: 137).
Öğrencilerine daima sevgi ve saygı aşılayan Çallı, emekli oluncaya dek
yetiştirdiği ressamlarla, çağdaş Türk resmine verdiği eser kadar, emekte