Kongre Kitapçığı Tam Metine ulaşmak için tıklayınız...06.06.2011 ...

Sayılı Tebliğ). Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca bazı tarım ürünleri için belirlenen ülkemizdeki hasat
dönemlerinde ilgili ürünlerin sınır ticareti yoluyla ithalatına izin verilmez ve sınır ticareti kapsamında transit
ticarete müsaade edilmez (2009/7 Sayılı Tebliğ).
b. Sınır Ticaretinin İki Ülke Siyasi İlişkileri ve Bölgesel Entegrasyon Açısından Etkileri
İki ülke ilişkilerinde “stratejik işbirliği” adı altında süre giden ilişkilerin en önemli boyutlarından birisi de
şüphesiz iki ülke arasında son dönemde iyice artan ticari ilişkilerde öne çıkan sınır ticaretidir. Dolayısıyla iki ülke
ilişkilerinde gelinen son durumun istikrarlı ve uluslararası platformda sürdürülebilir bir politika haline
dönüşmesinde önemli bir etken ve motivasyon aracıdır. Özellikle Türkiye’nin son dönemde bölgede oynadığı rol
ve takip ettiği politikalar iki ülke ilişkilerinde son derece önemli bir yere sahiptir. Bugün ortak tehdit algılamaları
bağlamında gelişen siyasi ilişkiler ticari ilişkilerin de gelişmesine kapı aralamış olup, bölgesel çapta bir işbirliği
sürecinin zeminini oluşturmuştur.
Bu noktada özellikle Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin 2. Bakanlar Toplantısında Suriye
heyetine başkanlık eden Cumhurbaşkanı Yardımcısı Asistanı Hasan Türkmani’nin söylediği “Bu stratejik işbirliği
sadece Suriye-Türkiye arasında değil, bir çekirdek ve nüve olmuş, diğer bölge ülkelerini de içine almıştır. Örneğin
Ürdün ve Lübnan’ın da dâhil olacağı dörtlü bir işbirliği bölgesi kurulacaktır…” (“Türkiye-Suriye Yüksek
Düzeyli…”, 2010) şeklindeki ifadelerinin yanısıra Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun da buna
karşılık “Biz bölgemizde komşu ülkeler arasında mutlak anlamda entegrasyona dayalı bir ekonomik işbirliği
istiyoruz. Siyasi biçimde gelişen ilişkilerin, en üst düzeye çıkarılan ilişkilerin, siyasi liderler arasında ortaya konan
güçlü siyasi iradenin alana yansıması için, toplumların artık tarihten gelen o birlikteliklerini tekrar yaşamaları
gerekir. Toplumlar her açıdan tam ve örnek bir şekilde entegre olmalıdır. Ulaştırmada, enerjide, ticarette, sağlıkta,
tarımda, çevrede her alanda tek bir ülkeymişçesine hareket ettiğimiz zaman, birbirimizin menfaatlerini kendi
ulusal menfaatlerimizle aynı gördüğümüzde, ülke temelinde birlikte gelişme imkânı olacaktır. Bu yepyeni bir
modeldir ve biz bu yepyeni modeli hayata geçirerek bu bir yıl içinde çok ciddi mesafeler aldık.” (“Türkiye-Suriye
Yüksek Düzeyli…”, 2010) sözleri ikili ilişkilerden beklentileri gözler önüne sermekte, bölgesel bir işbirliği ve
entegrasyon sürecini hedeflediklerine işaret etmektedir.
Bu noktada dikkat çekmemiz gereken husus, Türkiye-Suriye ticari ilişkileri bağlamında yapılan çeşitli
anlaşmalar ve sınır ticareti noktasında önemli gelişme kaydeden ilişkilerin yarattığı karşılıklı bağımlılık ile
tarafları mevcut yapısal sorunlarını görmezden gelip, bu işbirliğinden maksimum faydayı elde etmeye
yönelttiğidir (Turan, 2010b). Dolayısıyla “sıfır sorun” politikasıyla yapılan aslında sorunları kökten çözmek değil,
ekonomik ilişkileri ön plana çıkarmak suretiyle oluşan karşılıklı bağımlılık sayesinde ileride bu sorunların
çözülebileceğine dair umutlarla bir yerde dondurmaktır (Turan, 2010b). Bunun yanısıra iki ülke arasındaki bu yeni
dostluğun dengesiz bir doğasının olduğu yönünde de yorumlar mevcuttur. Örneğin İran ve Irak örneklerini de
dikkate alırsak, Suriye ile gelinen noktanın son dönem Türk Dış Politikası’nın “komşularla sıfır sorun stratejisi”
bağlamındaki geniş ve hırslı realist açılımlarından yalnızca bir yönünü oluşturduğu ifade edilmektedir (Phillips,
2009). Buna karşılık, son 10 yılda Türkiye-Suriye ilişkilerindeki gelişmenin sadece uluslararası konjonktür ile
açıklanamayacağı, iki ülke ilişkilerindeki durumun bir gelişme olmaktan ziyade var olan potansiyelin tekrar ortaya
çıkarılması olarak tanımlanabileceği de öne sürülmektedir (Atlıoğlu, 2010). Yine bu görüşe göre, Türkiye ve
Suriye’nin sahip oldukları tarihi, coğrafi ve kültürel derinlik ise ilişkilerin geleceği yani sürdürülebilir kılınması
açısından da güvence teşkil etmektedir (Atlıoğlu, 2010). Bir başka görüşe göre de Türkiye-Suriye arasında bugün
önemli bir işbirliği süreci vardır. Özellikle de PKK ve su konularında iki ülke ciddi bir işbirliği süreci içindedir.
Bu sorunlar bugün güvenlikleştirilmeden sadece teknik boyutlarıyla ele alınmaktadır. Ancak bunlara rağmen bu
sürdürülebilir bir ilişki değildir, zira Türkiye tarafının bu işbirliğinden beklentileriyle Suriye tarafının beklentileri
çok farklıdır (Han, CNN Türk, 2010)
Bu noktada Türkiye’nin son dönem dış politika algısının “eksen kayması” şeklinde tabir edilen birtakım
tartışmaları da beraberinde getirdiğini görmekteyiz. Türkiye bu yol haritası doğrultusunda bölgede kontrol edilen
değil, oyun kurucu olan ülke profiline sahip olmak adına, dış politikasında diyalog, çok yönlülük, işbirliği gibi
unsurları ön plana çıkarmıştır. Bu bağlamda son dönemde Türkiye’nin Doğu’yu Batı’ya bir alternatif olarak
gördüğü, Doğu’yu Batı’ya tercih ettiği yönünde birtakım söylentiler mevcuttur. Bu algının Türkiye’nin
Ortadoğu’ya ilgisinin artması konusunda doğruluk payı bulunsa da Ortadoğu ülkeleriyle geliştirilen ilişkilerin
Batı’ya alternatif olarak gösterilmesi doğru bir değerlendirme değildir. Çünkü Türkiye nezdinde Doğu önem
kazansa da, Batı da önemini yitirmiş olmayıp, halen çok yönlü politikasının yönlerinden birini teşkil etmektedir.
Nitekim yine son dönemde ABD ve diğer Batılı ülkeler nezdinde gerçekleştirilen ziyaretler ve geliştirilen ilişkiler
de aslında bu durumun bir göstergesidir.
Dolayısıyla Türk dış politikasının geneline baktığımızda eksen kayması tartışmalarının yersiz olduğu
görülebilecektir. Ayrıca dikkat edilmesi gereken bir husus da Türkiye’nin AB ile ilişkilerinde bir gelişme
sağlayamaması ve yakın gelecekte de bu durumun değişme ihtimalini görmemesi nedeniyle Ortadoğu bölgesini
bir alternatif olarak görmesidir (Turan, 2010a). Kısaca, Türkiye açısından Doğu ve Batı’nın şu aşamada birbirine
alternatif olduğunu söyleyemeyiz ama Türk Dış Politikası bağlamında bu durumun önemli bir denge unsuru
olduğu gerçeği de göz ardı edilemez.
115