dünden bugüne dış ticaretimizdeki gelişmeler

tükenmesi sonucunda kota sistemine geçilerek uzaklaşılmış ve nihayet 1955 yılında şiddetli
enflasyon ve artan dış ödeme güçlükleri gibi nedenlerden dolayı tamamen vazgeçilmiştir.
1950-1955 döneminde dış ticaret dengesi devamlı olarak açık vermiştir.
1953-54 yıllarından itibaren ekonomik yapıda gerçekleştirilen değişiklikler, ekonomik
konularda devlet müdahalesinin gerekliliğini ortaya koymuştur. 1950’den beri takip edilen
ekonomik politikanın Türkiye’nin zaten kıt olan döviz rezervlerini kısa sürede eritmesi
nedeniyle gerek ülke içinde, gerek uluslararası alanda sıkıntılar yaşanmış ve 1958’de yeni bir
devalüasyon yapılmıştır. 1958 yılındaki devalüasyonu takiben alınan istikrar tedbirleri, liberal
politikanın tamamen ortadan kalktığını göstermiştir.
Öte yandan 1959’da Türkiye, Avrupa Ekonomik Topluluğu’yla ortaklık anlaşması imzalamak
için başvuruda bulunmuştur.
I.V. 1960 ve 70’ler AET ile Yakınlaşma ve Planlı Dönem
Türkiye ile AET arasında ortak üyelik statüsünü kuran Ankara Anlaşması 1963’te imzalanmış
ve 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşma, Türkiye ile Avrupa Ekonomik
Topluluğu arasında aşamalı olarak bir Gümrük Birliği’nin kurulmasını öngörüyordu.
Anlaşmanın nihai amacı ise Batı Avrupa ile ekonomik ve siyasal bir birlik kurulmasıydı.
Ankara Anlaşması’nda, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında oluşturulacak
Gümrük Birliği’nin aşamalı bir şekilde gerçekleştirilmesinin öngörülmesinin nedeni; Türk
ekonomisinin durumunun topluluğa hemen girmeye uygun olmamasıydı.
1964’ten 1971’e kadar süren hazırlık dönemi süresince Avrupa Ekonomik Topluluğu
Türkiye’ye tek taraflı bazı tarife indirimleri uygulamış ve mali yardımlarda bulunmuştur.
Türkiye ile AET arasında bu gelişmeler yaşanırken Türk ekonomisi, 1963 yılından itibaren
planlı döneme, bir başka deyişle ithal ikameci politika dönemine girmiştir. 1960 ve 70’lerde
yoğun bir korumacılık ortamında ve karma ekonomi düzeni içinde KİT’ler aracılığıyla
sanayileşme politikaları uygulanmış ve bu politika 1980 yılına kadar da sürdürülmüştür.
Planlı dönemde sanayileşme temel hedef olarak belirlenerek ithal ikamesine dayalı dış ticaret
politikası sanayileşme amacını gerçekleştirmede başlıca araç olarak kabul edilmiştir.
Planlı dönemin ilk yarısında iç pazara yönelik üretim teşvik edilirken, 1970 yılında yeni bir
devalüasyon yapılarak, 1 ABD Doları 15 Türk Lirasına yükseltilmiş ve böylece ihracat teşvik
edilmeye çalışılmışsa da, dünya ticaret hacminin de artması nedeniyle, Türkiye’nin ihracatının
dünya ihracatı içindeki payı değişmemiştir.
Bu gelişmeler yaşanırken Avrupa Ekonomik Topluluğu’yla oluşturulacak Gümrük Birliği için
geçiş dönemine, Katma Protokol’ün 1 Ocak 1973’te yürürlüğe konulmasıyla girilmiştir.
Geçiş döneminin başlıca amacı, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ticareti
yapılan sanayi mallarında Gümrük Birliği’ni gerçekleştirmekti. Bunun üzerine 1971 yılı
itibariyle topluluk tarafından söz konusu malların gümrük resim ve harçları ile eş etkili
vergiler sıfıra indirilmiş, tarım ürünleriyle kömür ve çelik, Gümrük Birliği’nin dışında
tutulmuştur.