YÜREK KANATAN DOKSAN BIN KARDELEN - Ankara Barosu

ve buradan Rusların arkasına saklanacaktı.
Sarıkamış ele geçirilince diğer kolordularla
birleşilecek ve Kafkaslara ulaşılacak, yani
Turan İmparatorluğu’nun ilk adımı atılmış olacaktı.
Savaşın can alıcı görevi, komutanı Albay
Hafız Hakkı olan 10. Kolordunundu. Harekât
planı gereğince kolordu kuşatma için, düşman
kuvvetlerine ulaşan en kısa yoldan
ilerleyecekti. Ancak 10. Kolordu Komutanı
Hafız Hakkı Bey, daha harekâtın ikinci günü
büyük bir kolordu ile mağlup ettiği iki alaydan
ibaret küçük bir Rus müfrezesini takip
etmekten kendini alamadı. Abdülkerim Bey
komutasındaki 32. Tümeni Kop yönüne gönderdikten
sonra, kendisi, 30 ve 31. Tümenlerle
Oltu - Ardahan istikametinde, Allahuekber
Dağları’nın kuzey yamaçlarına doğru yöneldi.
Hafız Hakkı Bey’in taarruz planı dışına çıkarak
geniş bir yay çizmesi, kuşatma cephesinin
aşırı derecede genişlemesine yol açacaktı.
Daha da kötüsü, 10. Kolorduya bağlı birlikler
Sarıkamış’a ulaşabilmek için kış ortasında
Allahuekber Dağları’nı aşmak zorunda kalacaklardı.
Hafız Hakkı Bey’in Enver Paşa’dan
daha önce Sarıkamış’ı almak için düşüncesizce
gerçekleştireceği bu manevraya katılan
askerlerin büyük bir kısmı Allahuekber
Dağları’nda donarak şehit olacaktı. Hafız
Hakkı Bey’in basiretsizliğiyle neden olacağı
bu facia, Sarıkamış Harekâtı’nın hezimetle
noktalanmasına yol açan hataların en
büyüğü olacaktı.
1.5 metre kar, -50 derece soğuk, 2500 rakım
ve inanılmaz engebeli bir arazi. Bütün mesafeler
yürüyerek geçilecek ve savaş bu alanda
yapılacaktı. Kolordular toplanmış ve görev
alanına doğru yürüyüşe başlamıştı. Dağlar
merhametsizdi, dağlar soğuktu. Askerlerin
durumu yürek sızlatıyordu. Tarihler 22
Aralık gününü gösterdiğinde tarihe “Sarıkamış
Faciası” olarak geçen harekât başladı.
125.000’e yakın iman abidesi insan, kış kıyamette
paltosuz, postalsız, gömlekle, çarıkla
cehennem gibi tipinin ortasına yürüdüler.
Askerlerin büyük bir kısmı evden getirdikleri
kıyafetlerle yürüyordu. Henüz bıyığı bile
terlememiş bu çocuklar, askerden çok tarla
işçisini andırıyordu. Sırtında ne kalın paltoları
ne de yedek iç çamaşırları vardı. Ordu verir
diye düşünmüşlerdi. O günlere şahit olan bir
askerin mektubu, facianın boyutunu günümüze
şöyle taşır:
“Bu yaz, iki alayımızla Yemen’den buraya
naklolunduk. Yola koyulmamızdan dört ay
sonra buraya ulaştık ki, Arabistan’ın cehennem
sıcağı Köprüköy’deki ayaz yanında nimet-i
ilâhi imiş. Burada çadırın perdesi buza kesmiş,
oğlak kulağı gibi kırılmakta ve kopmakta.
Bölük kumandanım, beni sıhhiyeye nakletmiş
ise de, tabip ve ilaç yokluğundan çaresiz
kalıp tekraren takımıma döndüm. Akşam yaklaşınca
Köprüköy’e civar dağlardan tipi boşanır.
Kumandanımız, gelecek Cuma Başkumandan
Enver Paşa Hazretleri’nin teftiş ve hücum için
geleceğini müjdeledi. O gelinceye kadar da yün
içlik, çorap ve paltoların verileceğini ve Yemen
yazlıklarını atacağımızı müjdeledi. Allah, devlete
ve millete zeval vermesin. Başkumandan
Paşa Hazretleri’nin gelmesi ile Moskof’un kahrolacağından
ve kâfirin, karşımızdaki tepelerde
geceleri seyrettiğimiz ocaklı ve mutfaklı
karargâhlarını ele geçireceğimizden subaylarımız
çok emin. Şafak söktüğünde 2059 rakımlı
Kızkulağı Tepesi’nden Moskof obüs yağdırır
ama şükürolsun, zafer bizim olacak. Gece bastırdığında,
tepelerdeki Moskof ocaklarının ateşi
gözlerimizdeki ayazı tandır közüne tebdil eyler.
Başkumandan Paşa Hazretleri acele gelse ki,
ateşe kavuşsak...”
Ama mektupta yazdığı gibi olmadı. Ordu
ihtiyaçları karşılayamadı. Çünkü Kafkas
harekâtına Almanlardan kışlık giysi, erzak
ve mühimmat götürmek için İstanbul’dan
Trabzon’a doğru yola çıkan, içinde 3000 asker
bulunan üç gemi, Enver Paşa’nın bu gemilerin
korunması için donanmadan yardım
istememesi nedeniyle Karadeniz’de Ruslar
tarafından batırılmış 3000 Mehmetçik de
burada şehit olmuştu. Almanlarda yeni malzeme
gönderemiyorlardı. Karşı cephede ise
kış şartlarına alışkın kalın giyimli ve iyi donanımlı
60.000 Rus askeri vardı. Bu durumda
kimi Arap illerinden toparlanmış, hiç kar görmemiş
120.000 fidan imkânsızlıklarla savaşacaktı.
Günlerce yürüdüler. Aç, yorgun ve
çıplaktılar. Zemheriler diye bilinen en soğuk
2013/1 | Hukuk Gündemi 85