Dünden Bugüne Arakan - İhh İnsani Yardım Vakfı

Dünden Bugüne Arakan 19
çerek aynı güzergâhı takip etmişlerdir. Arapların yakın dönemlere kadar
Arakan’daki dış ticareti kontrol altında tuttukları söylenmektedir. 47
Art arda geçen yüzyıllar boyunca gerek yeni gelenler, gerekse İslam’ı
kabul edenler sayesinde bölgede Müslümanların sayısı artmıştır. Tarihçi
G.E. Harvey’in de işaret ettiği gibi; “Budist ülke 10. yüzyıldan sonra
yayılan İslam’a karşı koyacak durumda değildi. İslam, Assam’dan Malay’a
kadar olan bütün sahil şeridinde 13. yüzyıldan itibaren önemli bir
güç hâline geldi. Arakanlı kadınlar, İslam’ın etkisiyle Burma’daki kadınlardan
farklı bir hayat yaşamaya başladılar.” 48
13. yüzyıldan itibaren İslam, Afrika’nın Atlantik sahil şeridi ile Bengal
arasında yaşayan insanların hem kalplerini hem de ruhlarını fethetti. Çağın
en güçlü değer yargıları İslam ile yayıldı. Bengal’e komşu olan ve zaten
hatırı sayılır sayıda Müslüman nüfusa sahip Arakan’da 13. yüzyıldan
itibaren İslam’ın etkisi arttı. Tarihçi D.G.E. Hall’ın tespiti bu görüşü desteklemektedir:
“Anavrahta döneminde Pagan, Arakan üzerinde hâkimiyet
kurmuştu. 1287’den sonra bu ortadan kalktı. 1433 yılında Narameikla
tarafından Mrohaung’un kurulması öncesinde Arakan; zaman zaman
Burma ve Mon müdahalesiyle karşı karşıya kaldı. Öyle ki, Arakan’ın İslam
ile ilişki kurmasında Hindistan Burma’dan daha etkin rol oynadı.” 49
Burada vurgulanmaya değer bir durum vardır ki, o da Arakan kralı
Narameikla’nın komşu Budist Tripura ya da Hindu devletlerine sığınmaktansa
Müslüman Bengal’e gelmeyi tercih etmiş olmasıdır. Onun
Bengal’de çok uzun süre kalmış olması, Arakan tarihi açısından büyük
önem taşımaktadır. “Narameik-la, Gaur sarayında bulunmuş ve bu zaman
zarfında matematik ve doğal bilimler alanında devrim yaratacak
nitelikte bilgiler öğrenmiştir. Ayrıca İslam’ı besleyen Hanif inancı ile ilgili
de önemli bilgiler edinmiştir. Asya’nın feodal toplumları uzun süre
direnememiş ve inançla bilginin bu muhteşem ittifakının doğuya doğru
yayılışını durduramamışlardır.” 50
Magadah Budistlerinin Arakan İçlerine Akını
Budizm’in Arakan’a ulaşması, daha önce de belirtildiği gibi miladi 1.
yüzyılda olmuştur. 8. yüzyılda Hindistan’daki Budistler, Hindu lider Sankaraçarjya
döneminde büyük baskılara maruz kalmışlardır. Budistler,
Hindistan’da bulunan ve eski adı Bihar olan Magadah’ta şovenist Hindular
ve rakip Mahayana tarikatının acımasız baskılarıyla karşılaşmışlardır.
Bu nedenle çok sayıda Hinayana Budisti, çareyi doğuya doğru kaç-
47 Daw Kyi tarafından Burma’nın dış ticareti ile ilgili yapılan bir araştırmadan alınmıştır. Commerce University, Rangun.
48 G.E. Harvey, Outline of Burmese History, s. 90.
49 D.G.E. Hall, Burma, Rangun Üniversitesi, s. 57.
50 Wilhem Klein, s. 94.