İçindekiler - Alternatif Bilişim

Leyla Neyzi, Sabancı Üniversitesi
“Memleketi kurtarmak”: Öncülerden asilere (1950-1980)
1950’ye kadar, Türkiye’yi yönetenler kentli seçkinlerdi. Kırsal nüfusun
oyuyla başa geçen Demokrat Parti’nin tarımda modernizasyonu desteklemesi,
Marmara Bölgesi’ni merkez alan sanayileşmeyle birlikte, Türkiye
toplumunu geriye dönüşü olmayan bir değişim sürecine soktu. Türkiye’de
demografik dönüşüm süreci ile kimlik meselesi birbiriyle yakından ilintilidir.
Bu dönem boyunca Türkiye nüfusu artmaya devam ederken, özellikle
genç nüfusun şehirlere göçü hız kazandı (Shorter 1985). Bunun sonucu
olarak, kentliler arasında şehirlerinin “içimizdeki barbarlar” tarafından
istila edildiği duygusu güçlenecekti. 8
Demokrat Parti başlangıçta halktan destek gördüyse de sonraları yolsuzluk
suçlamalarına maruz kaldı ve öğrenci eylemlerinin de etkisiyle
rejim 1960’ta ani bir askeri darbeyle tasfiye edildi. Darbenin başlıca destekçileri
öğrenciler ile orduydu. Özgürlükçü 1960 Anayasası, alternatif
siyasi görüşlerin ifadesini kolaylaştırdı ve ilk defa sol kanatta yasal bir
parti kuruldu. Avrupa’daki Mayıs 1968 olaylarından da etkilenen üniversite
öğrencileri hızla örgütlenmeye başladılar. Başlangıçta üniversitelerin
koşullarının iyileştirilmesini talep ederken, çok geçmeden öğretmenlerin,
işçilerin ve köylülerin oluşturduğu kitlesel hareketlerin de destekçisi oldular.
1968’den itibaren öğrenci hareketi, statükonun değişmesinin zorluğunu
gördükçe, Avrupa, Latin Amerika ve başka ülkelerdeki benzer
hareketlerden etkilendikçe ve aşırıcılığın yükselişinden kazanç sağlayan
güçlerin de kışkırtmasıyla gitgide yasal zeminin dışına kaydı. Bu durum
artan şiddet olaylarıyla doruğa ulaştı ve ardından 1971 askeri darbesi ve
onu izleyen baskılar geldi (Samim 1981).
Dönemin belirgin özelliği, “sağcı” ve “solcu”ların oluşturduğu iki zıt
kampa bölünen gençliğin, özellikle de üniversite öğrencilerinin, yaygın bir
biçimde politize olmalarıydı. Bu döneme ilişkin araştırmaların çoğu sol
harekete—özellikle de “68” olarak anılan solun ilk yıllarına—odaklanır
(Çubukçu 1998). Bir yazar, kuşak kimliği olarak 68’liliğin önemini şöyle
8 Latif Demirci, Hürriyet gazetesinde yayınlanan karikatürlerinde bu “beyaz Türkleri”
ti’ye alır (Demirci 2006).
32