ÃRÄ°NER OBSTRÃKSÄ°YONLU OLGULARDA MR ÃROGRAFÄ° Ä°LE ...

T.C. 

SAĞLIK BAKANLIĞI 

ŞİŞLİ ETFAL EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ 

II. RADYOLOJİ KLİNİĞİ 

KLİNİK ŞEFİ: RAD. DR. ZEKİ KARPAT 

ÜRİNER OBSTRÜKSİYONLU OLGULARDA MR ÜROGRAFİ İLE 

İNTRAVENÖZ ÜROGRAFİ SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI 

DR. AYŞE DENİZ KAHRAMAN 

(UZMANLIK TEZİ) 

İSTANBUL-2006

İÇİNDEKİLER 

1. GİRİŞ………………………………………………………………………1 

2. ÜRİNER SİSTEM EMBRİYOLOJİSİ……………………………………2 

3. ÜRİNER SİSTEM ANATOMİSİ……………………………………….....3 

4. ÜRİNER SİSTEM OBSTRÜKSİYONUNDA GÖRÜNTÜLEME……..13 

5. GEREÇ VE YÖNTEM……………………………………………………27 

6. BULGULAR……………………………………………………………….29 

7. TARTIŞMA………………………………………………………………..36 

8. SONUÇ……………………………………………………………………43 

9. OLGU ÖRNEKLERİ……………………………………………………...44 

10. KAYNAKLAR…………………………………………………………….54

ÖNSÖZ 

Uzmanlık eğitimim boyunca her konuda bilgi ve desteğine başvurduğum 

değerli hocalarım sayın Rad. Dr. Zeki Karpat ve Doç. Dr. Muzaffer Başak’ a; 

Bilgi ve deneyimlerinden faydalandığım şef muavinimiz Rad. Dr. Ayhan Üçgül’e; 

Bilgi ve tecrübeleriyle tez çalışmalarımdaki katkılarından dolayı Rad. Dr. Ahmet 

Halefoğlu ve Rad. Dr. Mehmet Ertürk’ e; 

Eğitimim boyunca bilgi ve beceri ve deneyimlerinden yararlandığım kliniğimizin tüm 

uzman doktorlarına; 

Beraber çalıştığımız her andan mutluluk duyduğum tüm asistan arkadaşlarıma; 

Kliniğimizde beraber emek harcadığımız tüm teknisyen, hemşire ve sağlık personeli 

çalışanlarına; 

aileme; 

Her zaman sevgileri ve destekleri ile yanımda olan ve beni bugünlere getiren sevgili 

Her zaman desteğini hissettiğim sevgili eşim Rad. Dr. A. Nedim Kahraman’ a; 

Sonsuz teşekkür ederim.

1- GİRİŞ 

İntravenöz ürografi (İVÜ) üriner trakt patolojilerinin tespit edilmesinde standart 

görüntüleme tekniği olarak kabul edilmektedir. İVÜ üriner traktın hem anatomik özelliklerini 

hem de böbrek fonksiyonlarını ortaya koyar. Fakat İVÜ morbidite ve mortalite riskini artıran 

iyonizan radyasyon ve kontrast madde kullanımını gerektirir. Manyetik rezonans 

görüntüleme (MRG) ise uygulama alanları giderek artan bir yöntemdir. Durağan sıvıların 

görüntülendiği ağır T2 sekanslar ile MR miyelografi ve MR kolanjiopankreatografi gibi 

uygulamalar son yıllarda kullanıma girmiştir. Bu tekniğin üriner sistemde uygulaması da 

MR ürografidir. Üriner sistem obstrüksiyonlarının tanısında çeşitli MR sekansları 

kullanılmaktadır (1, 2, 3). Bunlardan RARE (rapid acquisition with relaxation enhancement) 

ve HASTE (half-fourier acquisition single-shot turbo spin-echo) sekanslarının hızlı 

görüntüleme yöntemleri olduğu ve durağan sıvıların incelenmesinde yüksek duyarlılık 

gösterdiği bildirilmiştir (4, 5, 6). MR ürografide (MRÜ) HASTE ve RARE sekanslarını 

karşılaştıran çalışmalarda, HASTE sekansının ince kesit ve daha detaylı uzaysal 

rezolüsyon (hem üriner sistemde hem de çevre yapılarda) gibi niteliklere sahip olması 

nedeniyle RARE' den üstün olduğu kanıtlanmıştır (7). 

İntravenöz gadolinyum enjeksiyonu yapılarak uygulanan T1 ağırlıklı (T1A) 

ekskretuar MRÜ (dinamik MRÜ) ise hem dilate olmayan hem de orta derecede obstrükte 

üriner traktın değerlendirilmesinde faydalı bilgiler vermektedir. Dinamik MRÜ yüksek 

rezolüsyonlu çekim tekniği ile, toplayıcı sistemin anatomi, patoloji ve fonksiyonu iyi 

değerlendirilmektedir. Ancak, bu yöntemde kontrast madde kullanılır ve ileri derecede 

obstrüksiyonlu olgularda çekim süresi uzar (8, 9, 10, 11). Ayrıca çeşitli çalışmalarda, T2A 

MRÜ’ nin renal fonksiyona bağlı olmadığı için fonksiyon görmeyen böbreklerde ve 

hidronefroz varlığını göstermede ekskretuar MR ürogramlara gerek olmadan doğru 

sonuçlar verdiği gösterilmiştir (12, 13, 14, 15). Bizim çalışmamızın amacı da İVÜ ile 

obstrüktif üropati tespit ettiğimiz hastalarda, İVÜ ve MR ürografinin üriner sistemdeki 

dilatasyon derecesi ve obstrüksiyon seviyesini saptamadaki uyumluluğunu araştırmaktı. 

Bu yüzden çalışmamızda T2 ağırlıklı HASTE sekanslı MRÜ kullanmayı yeterli gördük. 

2- ÜRİNER SİSTEM EMBRİYOLOJİSİ 

Üriner sistemin gelişimi iki bölümde incelenebilir: Nefrik sistem ve vezikoüreteral 

sistem (16). 

Nefrik sistem, birbiri ardına ortaya çıkan üç taslaktan oluşur: pronefroz, mezonefroz, 

metanefroz. Pronefroz böbrek oluşumunun en primitif şeklidir ve 3. haftada ürogenital 

plaktan hücre tomurcuklanmasıyla ortaya çıkar. Bu tomurcuklar dorsale doğru büyür ve

aşağı doğru uzayarak kendinden sonra gelen ürogenital plağın yaptığı aynı biçimdeki 

tomurcukla birleşir. Bu olay segment segment tekrarlanarak bir kordon oluşur ve daha 

sonra kordon içinde lümen belirmesiyle Wolff kanalı ortaya çıkar. Aşağı doğru inen kanal 

kloakaya açılır. 4. hafta sonunda pronefrozun büyük bir bölümü körelirken bu yapıdan 

sadece Wolff kanalı arta kalır. Pronefroz gerilerken yerini alan ve Wolff kanalına 

indüksiyonla primitif Bowman kapsülünün oluştuğu mezonefroz da 4-8. haftalarda boşaltım 

sistemi görevini yaptıktan sonra geriler. Yerini alan metanefrozun gelişmesi başlıca iki 

yapıdan olur: Üreter tomurcuğu ve metanefrojen blastem (16,17). 

Üreter tomurcuğu her iki cinste Wolff kanalından kloakaya açılma yerinin biraz 

üzerinden çıkar ve propelvisi oluşturur. Propelvisin tomurcuklanma yoluyla çatallanması 

sonucu tubuluslara kadar olan boşaltım sistemi (pelvik kaliks sistemi ve toplayıcı kanallar) 

meydana gelir. Bunun indüksiyonuyla metanefrojen blastemden oluşan küçük kesecikler 

bir taraftan toplayıcı borulara diğer taraftan serbest yönde uzanırlar. Serbest uç bir süre 

sonra arterini de alarak kendi içine kıvrılır ve Bowman kapsülünün ilk taslağını yapar. 

Kapsül iç yaprağına ait hücrelerin bir kısmı dökülür ve hücreler arası boşluklar oluşur. 

Diğer taraftan arta kalan hücrelerin gövdesinden bu boşluklara doğru uzanan çıkıntılar 

birbirleri arasına girerek kapiller membrana bazalis üzerine otururlar. Kapsül dış yaprağı 

ise erkenden yassı epitel haline dönüşür. Bu esnada kanalın toplayıcı boru ile birleşen ucu 

büyümesine devam eder. Ancak bulunduğu yer dar olduğundan zorunlu kıvrımlar yaparak 

uzar ve tubulusların tümünü oluşturur (17, 18, 19). 

Bu gelişim süresince böbrekler pelvik bölgeden migrasyonla normal lomber 

lokalizasyonlarına ulaşırlar. Migrasyon 90 derecelik bir rotasyonla tamamlanır. Yükselme 

esnasında kanlanma başlangıçta orta sakral arterden, sonra iliak arterden, inferior 

mezenterik arterden ve son olarak da aortadan olmak üzere komşu damarlardan sağlanır 

(18). 

7. gestasyonel haftada ürorektal septum kloakal membranla birleşerek, ventral 

ürogenital sinüs ve dorsal rektumu oluşturur. Başlangıçta mesane allantois ile devam eder 

ve urachus (erişkinde median umblikal ligament) adı verilen fibröz yapı ile sonlanır. 

Mesane genişlediğinde mezonefrik kanalın distal kesimi ile mesane trigonunu birleştirir. 

Aynı anda üreterler ayrı ayrı mesaneye girerler. İnfant ve çocukta mesane abdominal bir 

organ iken, puberteden sonra gerçek bir pelvik organ halini alır. 

Erkek üretrasının çoğunun, kadın üretrasının tamamının epiteli ürogenital sinüsün 

endoderminden gelişir. Üretranın bağ dokusu ve düz kasları komşu splanknik 

mezenkimden meydana gelir. 

3- ÜRİNER SİSTEM ANATOMİSİ

BÖBREKLER 

Böbrekler peritonun arkasında, yani peritonun dışında yer alırlar. Karın arka 

duvarına yaslanmış ve kolumna vertebralisin iki tarafında, genellikle 11. torakal vertebra ile 

3. lumbal vertebra arasında bulunurlar. Genellikle sağ böbrek, sol böbreğe göre biraz daha 

aşağıda bulunur. Bunun sebebi sağ böbreğin karaciğer tarafından biraz aşağı doğru 

itilmesidir. 

İnspirasyonda biraz aşağı, ekspirasyonda biraz yukarı çıkarlar. Ayakta durulduğu 

zaman böbrekler 1-2 cm kadar aşağıya inerler, yatınca tekrar yükselirler. Vücut durumuna 

göre böbreklerin yer değiştirmesi kadınlarda erkeklerden daha fazladır. Yaşlılarda bütün iç 

organlarda olduğu gibi böbrekler de biraz aşağıya inerler. Bazen gelişim bozuklukları 

yüzünden son böbrek taslağı yukarı normal yerine çıkamaz o zaman böbrek sakral 

bölgede yerleşir. Bu durumda A. Renalis, A. İliaka İnterna’dan çıkar. 

Böbreklerin şekilleri fasulyeye benzer. Kıvamı, dalak ve karaciğere göre daha serttir. 

Uzunluğu 12, eni 6, kalınlığı 4 cm kadardır. Her bir böbreğin ağırlığı 120-200 gr. kadardır. 

Sol böbrek, sağa nazaran biraz daha büyük ve ağırdır. Kadınların böbrekleri, 

erkeklerininkine nazaran biraz daha ufak ve hafiftir. Doğrultuları yukarıdan aşağıyadır. 

Önden arkaya basık olup, konkav kenarları iç yana bakar. Böbreğin ön, arka olmak üzere 

iki yüzü, iç yan ve dış yan olmak üzere iki kenarı, üst ve alt olmak üzere iki ucu vardır. 

Bunlardan iç yan kenar konkavlığının orta bölümü, böbrek hilusu adını alan bir yarık 

gösterir. 

Hilusun dibinde böbrek sinüsü denen bir boşluk vardır ve böbreğe giren çıkan 

damar ve sinirlerle böbrek pelvisi bu sinüsün içinden geçer. Böbreklerin büyük eksenleri 

tam dikey olmayıp yukarıdan aşağıya ve iç yandan dış yana doğrudur ve yukarı uçlarının 

orta çizgiye olan uzaklığı 5-6 cm olacak derecede eğiktir. Böbrek yüzleri tam frontal 

durumda değildir. Ön yüzleri öne ve biraz da dış yana, arka yüzleri de arkaya ve biraz iç 

yana bakar. Böbrekler 12 cm uzunluğunda 6 cm genişliğinde ve 3 cm kalınlığındadır. 

Erkeklerde 140 gr. kadınlarda 125 gr. ağırlığındadır. 

Böbrekler fibröz kapsül denilen (capsula fibrosa) ve fascia subperitoneanın 

böbrekler çevresindeki uzantısı olan, ve böbreklere az çok yapışık bulunan konjunktival bir 

doku ile sarılıdır. 

Fascia renalis: Capsula Adiposanın dışında böbreğin her tarafını saran ince fasciaya fascia 

renalis denir. Fascia Renalis, Fascia Subperitonealisten meydana gelmiştir. Bu fascia 

böbreğin konveks olan dış kenarında iki yaprağa ayrılır. Bunlardan biri önden “ Fascia 

Prerenalis “ diğeri arkadan “ Fascia Retrorenalis “ ilerleyerek, Capsula Adiposa ve Glandula 

Suprarenalis de dahil olmak üzere böbreği sararlar.

Fascia prerenalis, böbreğin ön yüzünden ilerleyerek Hilus Renalis’ e gelince böbrek 

damarlarının önünden geçerek orta çizgiye doğru ilerler ve Aorta Abdominalisin önünde 

karşı tarafın Fascia Prerenalis’ i ile birleşir. Fascia Retrorenalis ise, böbreğin arka yüzünden 

ve m. quadratus lumborum ile psoasın önünden geçerek omurganın önünde büyük damarlar 

ve lenf ganglionları çevresindeki bağ doku ile karışır. 

Böylece bu iki yaprak, böbreğe böbrek loju adı verilen bir yuva yapmışlardır. Bu loju 

meydana getiren fasciaya böbreğin fibröz kapsülü adı verilir. Böbreği çevreleyen fibröz 

kapsül böbrek, böbrek üstü bezi ve böbrek hilusundan giren ve çıkan oluşumlara doğrudan 

doğruya değmez, fascia ile bunlar arasında capsula adiposa adını alan areolar ve yağlı bir 

doku vardır. Bu doku böbrekle böbreküstü bezi arasına da girer. Fascia renalis arkasında 

yer alan yağ dokusuna corpus adiposum pararenale denilir. Şişmanlarda oldukça kalın olan 

bu yağ tabakası aşırı zayıflık durumlarında bile tamamen kaybolmaz . 

Böbreği saran oluşumlar kısaca özetlenecek olursa dıştan içe doğru corpus 

adiposum pararenale, fascia renalis, capsula adiposa ve capsula fibrosa' dır. 

Böbrek iç kenarında böbrek hilusu bulunur. Hilus dikine durumda ve 3-4 cm 

uzunlukta, 1-1.5 cm genişliktedir. Hilusun ön ve arka iki kenarı vardır. Ön kenarı konveks, 

arka kenarı düz veya biraz konkavdır ve ön kenara göre orta çizgiye daha yakındır. Bu iki 

kenar arasında böbrek sinüsü adı verilen bir boşluk vardır ki burada böbrek sapı denilen 

böbrek damarları ile sinirler ve böbrek kaliksleri ile pelvis bulunur. Böbreğin iç yan kenarının 

orta kısmında bulunan, 3 cm kadar derinlikte böbreğin yağ kapsülünün yağ dokusu ile 

böbreğe giren ve böbrekten çıkan damarlar, sinirler, kaliksler ve pelvis renalisi içeren 

boşluğa sinüs renalis adı verilir. Böbrek sinüsünü yapan boşluğun içinde damar ve sinirlerle 

birlikte yağ dokusu ve böbrek kaliksleri görüldüğü gibi, pelvis renalis kaldırılacak olursa, 

sinüs duvarının üzerinde böbrek papillaları adını alan meme başı şeklinde çıkıntılar olduğu 

görülür. Bu çıkıntıların kimisi tek ve ayrı, kimisi de birleşik biçimdedir. Bunların sayıları şahsa 

göre değişik olup ortalama 8-12 kadardır. Papillaların tepelerinde area cribrosa denen ve 

üzerinde yuvarlak küçük papilla delikleri vardır. Bunlar toplayıcı kanalların açıldıkları 

deliklerdir ve sayıları 15-20 adettir. 

Böbrek parenkimi medulla ve korteksten oluşur. Medulla Malpighi piramidlerini ihtiva 

eder. Bu piramidlerin tepeleri böbrek sinüsü içinde olup papillaları meydana getirir. Korteks 

ise papilladan başka piramidlerin bütün çevresinde bulunur. 

İdrarı böbrekten mesaneye götüren yolun başı, böbrek sinüsü içinde küçük kaliksler 

adı verilen kısa tüpler halinde başlar ve bu küçük kaliksler 2-4’ lük gruplar halinde birleşerek 

büyük kaliksleri meydana getirirler. Büyük kaliksler 2-5 kadar olmakla birlikte çoğu kez 3 

tanedir. Bunlar birleşerek pelvis renalisi yaparlar (Şekil 1, 2, 3 ve 4).

BÖBREĞİN DAMAR VE SİNİRLERİ: 

A. renalis böbreğin atardamarının adıdır. 6-8 mm çapında olan ve birinci bel omuru 

hizasında aorttan çıkan bu arter, biri böbrek pelvisi önünden diğeri arkasından olmak üzere 

ön ve arka iki uç dala ayrılır. Bu iki dal da böbrek sinüsü içinde biri pelvis ve kalikslerin 

önünde öteki de arkasında olmak üzere iki dallanma gösterir. İki uç daldan öndeki 4-5 dala, 

arkadaki de 3-4 dala ayrılır. Bu dallardan ayrılan atardamarlar böbrek parenkimi içinde 

papillaların çevresinde olarak girerler ve piramidlerin arasından geçerek piramid tabanına 

varırlar. Piramid çevresi arterlerine aa. İnterlobares adı verilir. Bunlardan çıkan dalcıklara da 

aa. Corticales adı verilir ve ferrein piramidleri arasında aa. İnterlobulares adını alır. Bunlar 

vas afferens adı verilen glomerüllerin afferent arterlerini yaparlar. Bu dalcıklardan bir kısmı 

da piramidler arasındaki labirent bölümlerine giderler. Glomerüllerden çıkan efferent 

artercikler (vas efferens) ise böbrek tubuluslarının ayrı ayrı kısımları çevresinde böbreğin 

kortikal ve medüller maddelerinde dağılırlar. Böbreğin medüller maddesine bu efferent 

atardamarlardan başka arteriolae rectae medullares adını alan ve vas efferensten veya 

interlober arterlerden çıkan dallar da gelmektedir. 

Böbrek toplardamarlarının başlangıcı böbrek kapsülünün altında bulunan yıldız 

şeklinde veya venulae stellatae adı verilen küçük venlerden başlar. Bu venler birleşerek 

vena interlobularisleri meydana getirirler. Vena İnterlobularisler de birleşerek “Vena 

Arciformis “ Vena İnterlobarisleri meydana getirirler. Vena İnterlobarisler cortex renisten 

gelerek medulla reniste ilerleyen Venulae Rectae Medullaresler ile birleşerek Vena Renalis’ 

leri meydana getirirler. Vena Renalis’ ler Vena Cava İnferior‘ e dökülürler. Sağ v. Renalis, sol 

v. Renalise göre daha kısadır. Sol vena renalis Aorta Abdominalisin önünden geçerek Vena 

Cava İnferiore dökülür. Vena Testicularis Sinistra sol vena renalise dökülür. Arteria 

Mesenterica Superior ise sol vena renalisin önünden geçerek onu çaprazlar. 

Böbreğin lenf damarları yüzeyel ve derin olmak üzere iki türlüdür. Yüzeyel olanlar 

fibröz kapsül içinden başlayarak kortikal maddedeki lenfatik damarlarla birlikte böbreğin 

fibroadipoz kapsülü içindeki lenfa damarları ile birleşip bel ganglionlarına giderler. Derin 

olanlar da böbrek hilusundan böbrek damarları ile birlikte çıkarak soldakiler bel 

ganglionlarındaki aortun sol tarafında bulunanlara, sağdakiler de alt vena cavanın ön ve 

arkasındaki ganglionda sonlanır. 

Böbreğin sinirleri, n. Splanchnicus minör ve n. Splachnicus inferior ile plexus 

coeliacustan gelir.

ÜRETERLER 

Üreter, idrar yolunun böbrek pelvisi ile idrar torbası arasındaki parçasıdır. Uzunluğu 

ortalama 30 cm olup soldaki, sağdakinden 1-1.5 cm daha uzundur. Üreterlerin yolu boyunca 

3 darlıkları vardır. Bunlardan birincisi, başlangıcının biraz altında olup, klinikte üreter boynu 

adını alır ki burası üreter boşluğunun çapı değişmeyen en dar yeri kabul edilir ve 2 mm’ dir. 

İkinci darlığı ise kalça darlığı adını alır ve üreterlerin iliak arterleri çaprazladığı hizadadır. 

Üçüncü darlık da idrar torbası duvarından geçen bölümdür ki çapı torba duvarının kas 

tabakası dolayısıyla değişiktir. Darlıklar düzeyinde üreterin iç çapı 2-3 mm ve öbür kısımlar 

da 3-5 mm’ dir. Üreter böbrek pelvisinin ucundan başlayarak dikey bir gidişle kalça 

damarlarına kadar iner ve bu damarlar üzerinden bir dirsek yaptıktan sonra pelvis içine girer 

ve pelvis duvarına dayalı olarak önce dış yana doğru spina ossis ischii’ ye kadar, sonra da 

öne ve iç yana doğru ilerleyerek idrar torbasına varır. Üreterin doğrultusu genel olarak aşağı 

ve iç yana doğru olup yukarıki uçları birbirinden aralıklı olduğu halde aşağıda bu aralık 2 cm’ 

ye iner. 

MESANE 

Mesane, üreterlerin böbrekten getirdiği idrarın, işeme ihtiyacını giderme dışındaki 

zamanlarda, içinde birikmesine yarayan kas ve zardan yapılı bir kesedir. Erkekte pelvis 

diafragması prostatın üstünde, rektumun ve sperma keseciklerinin ön ve yukarısındadır. 

Kadında pelvis diafragması üstünde uterus ve vaginanın önündedir. Mesane; corpus vesica, 

apex vesica, fundus vesica ve cervix vesica olarak dört bölgeye ayrılır. 

Mesane peritonla komşu olan yüzleri dışında dört tabakadan meydana gelir. Bağ 

dokudan oluşan dış tabaka, parasitium adını alır. Orta tabaka kastan yapılı olup tunica 

muscularis adını alır. Dış katı uzunluğuna kas liflerinden, orta katı sirküler kas liflerinden 

yapılmıştır. Bu lifler torbanın tepesinden tabanına dek devam eder, üretranın iç deliğine 

yaklaşınca kalınlaşır ve burada halka biçimini alarak sfinkter vesicayı oluşturur. İç katı yine 

uzunluğuna liflerden oluşur. İç tabaka mukoza tabakası (tunika mucosa) ve altındaki 

submukozadan (tela submucosa) yapılıdır. Mesanenin fizyolojik sığdırım kapasitesi 300 cc’ 

dir. Genişleme derecesi 2 lt’ ye kadar çıkabilir. Üreter delikleri eliptik bir görünüşteki 3-5 mm’ 

lik sağlı sollu iki delikten oluşup dıştan içe doğru eğiktir. Üretranın iç deliğinin 2-3 cm arka ve 

dış yanlarında olan bu deliklerin aralarındaki mesafe de 2.5 cm kadardır. Bu üç deliğin arası 

trigonum vesica adını alır (Şekil 5 ve 6). 

ÜRETRA 

Erkek üretrası 

Erkekte üretra yolu boyunca üç parçada incelenir:

Pars prostatica 

Pars membranacea 

Pars spongiosa 

Pars prostatica: Burada üretranın arka duvarında ortada dikey durumda veru montanum 

adını alan bir çıkıntı vardır. Bu çıkıntının uzunluğu 10-15 mm‘ dir. Yukarı ve aşağı uzanan 

uçları crista üretralis adını alır. Yukarı crista, aşağı olandan daha kalınca olup yan kenarları 

arasında ve tam mesane boynu hizasında, prostatın orta lobunun yaşlılarda mesane içinde 

meydana getirdiği uvula vesicae denilen çıkıntı görülür. Verunun ortasında yan yana 3 delik 

vardır. Bunlardan ortadaki utriculus prostaticus, yandakiler de ductus ejaculatoriusların iki 

deliğidir. 

Pars membranacea: Perinenin ürogenital diafragmasını geçen üretranın bu parçasında 

yolun genişlemesi ile kaybolan uzunluğuna birkaç plika görülür. 

Pars spongiosa: Penisin erektör organlarından corpus spongiosum penis içinde olan 

parçanın iç yüzünde de uzunluğuna bir takım plikalar vardır ki yolun genişlemesi ile bunlar 

kaybolur. 

Kadın Üretrası 

Kadın üretrası mesane boynu ile vulva arasındadır. Uzunluğu 3.5-4 cm arasındadır. 

Pelvis parçası ve perine parçası vardır. Pelvis parçası kadın üretrasının 4/5‘ ini yapar ve 

üretranın sfinkteri ile çevrilmiştir. Üretra perineyi vajinanın önünden geçer ve aralarında 

gevşek bağ dokusu ile düz kas liflerinden meydana gelen bir üretrovaginal bölme vardır 

(20).

Şekil 1: Böbrekler ve komşulukları

Şekil 2: Böbrekler ve komşulukları 

Şekil 3: Böbreğin oblik vertikal kesiti, damarlar ve böbrek hilusundaki yağ çıkarılmış, önden 

görünüş (Sobotta Anatomi Atlası)

Şekil 4: Böbrek santralinden geçen oblik, vertikal kesit, renal pelvis çıkarılmış, önden 

görünüş (Sobotta Anatomi Atlası) 

Şekil 5

Şekil 6 

Şekil 5 ve 6: Mesane anatomisi (Sobotta Anatomi Atlası) 

4-ÜRİNER SİSTEM OBSTRÜKSİYONUNDA GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ 

DİREKT ÜRİNER SİSTEM GRAFİSİ 

Ürolitiazis şüphesi olan hastalarda direkt üriner sistem grafisi (DÜSG) genellikle 

hasta tanısında ucuz, ilk basamak yöntem olarak kabul edilir. Bunun sebebi üriner sistem 

kalküllerinin çoğunluğunun radyoopak olmasıdır. Büyük taşlar kolaylıkla görülebildiği halde, 

bağırsak gazı, fekal materyal ve osseöz yapılar (vertebraların transvers proçesleri ve 

sakrum) süperpozisyonu nedeniyle küçük taşlar gözden kaçabilir (21). Safra taşları sağ 

renal toplayıcı sistemdeki taşlarla karışabilir, bunları ayıretmek için oblik grafilerin kullanımı 

gerekebilir. Ayrıca kronik pankreatit kalsifikasyonları da tanı koyarken problem yaratabilir, 

ancak bu kalsifikasyonlar gland içinde olduğundan üreteral kalkülle ayrımı kolayca 

yapılabilir. Batındaki yuvarlak kalsifikasyonları kalküllerden ayıretmek zor olabilir. Ancak 

radyografideki bazı spesifik özelliklerle bunların tanısı konabilir. Arteryel kalsifikasyonlar 

lineer olduğundan üreter kalkülünden kolayca ayıredilebilirler. Bazen flebolitler ya da 

kalsifiye mezenterik lenf nodları sadece DÜSG ile üreteral kalkülden ayıredilemez (21), 

bazen de santral lüsensi ve anatomik pozisyonları bunları ayıretmeye yardımcı olabilir. 

Sonuç olarak, direkt üriner sistem grafisinin obstrüksiyon tanısında sınırlı rolü vardır. 

Maliyetin düşük olması, kolay ve hızlı uygulanabilirliği ve düşük radyasyon dozu yöntemin 

avantajlarıdır. Ancak direkt grafi opak ve non-opak kalkülleri saptamada düşük duyarlılığa

sahiptir. Çeşitli çalışmalarda direkt üriner sistem grafisinin üriner kalkülleri saptamadaki 

duyarlılığı %50 bulunmuştur. Daha da spesifik çalışmalar yapıldığında şüphe edilen bir 

üriner sistem kalkülünün aslında bir flebolit olduğu saptanmıştır (22). 

Direkt grafi, üriner kalkülün tanısı bilgisayarlı tomografi (BT) gibi başka bir modalite 

tarafından yapılmış olsa bile, üriner kalkülün progresyonunun takibini kolayca bir şekilde 

yapmayı sağlayabilir (23). 5 mm’ den büyük ve BT atenüasyonu 300 HU’ den fazla olan 

kalküller abdominal radyografide saptanabilir (24). 

İNTRAVENÖZ ÜROGRAFİ 

İntravenöz ürografi (İVÜ) üriner sistem obstrüksiyonunun tanısında önemli bir rol 

oynar. Böbreğin anatomi ve fonksiyonun belirlenmesinde halen klasik yöntem olarak kabul 

edilmektedir. Parenteral kullanılan bir kontrast madde ile (günümüzde iyod içeren noniyonik) 

böbrekler ve üriner trakt görüntülenir. Bunun için hastanın bir gün önceden hafif yemek 

yemesi gerekir. Buna ilave olarak laksatifler ve gaz adsorbanları kullanılması yararlı olabilir. 

İncelemeden önce mesane boşaltılır. 

Önce hasta yatarken böbrek üst polünden symphisis pubise dek olan bölgeyi içine 

alan direkt grafi çekilir. İntravenöz yolla 1ml/kg vücut ağırlığı olacak şekilde iyotlu kontrast 

madde verilir. Verilen konrast madde glomerüllerden filtre edilir ve proksimal tübülüslerden 

su geri absorbe edilirken kontrast madde konsantre olur. 1.dk grafisi nefrogram adını alır ve 

böbrekler opasifiye olur. Daha sonra 5.ve 15. dakika grafileri çekilerek toplayıcı sistemler ve 

mesane görüntülenir. 25. dakikada miksiyondan sonra rezidü idrarın tayini için ayakta bir film 

daha çekilir. Bu standart görüntüleme programı dışında böbreklerde kalikslerin ve pelvis 

renalisin görüntülenmesi için kompresyon yöntemi ile film çekilebilir. 2 ila 24 saat sonra 

çekilen geç filmler hidronefroz ve böbrek ekskresyonunun yavaşlamış olduğu durumlarda 

endikedir. 

Akut obstrüksiyon gecikmiş ve genelde yoğunluğu artmış nefrogram fazı ile belirlenir. 

Hidronefroz ve hidroüreter varlığı genellikle obstrüksiyon tanısını doğrulamaya yardımcı olur 

ancak her zaman mevcut değildir (22). Obstrüksiyon seviyesi ve nedeni renal pelvis veya 

üreterdeki dolum defektleri veya kalküller saptanarak, renal kontur ve üreter seyrindeki 

değişiklikler sayesinde saptanabilir. İVÜ’ de ayrıca mesanedeki dolum defektleri, divertiküller 

veya postmiksiyonel rezidü gibi patolojiler saptanabilir. Başlangıçta belirgin olmayan 

obstrüksiyonlar, furasemid (Lasix) verildikten sonra aşikar hale gelebilir. Bu teknik daha çok

aralıklı üreteropelvik bileşke darlığından şüphelenilen vakalarda kullanılır. 

İVÜ çekimi kontrast madde kullanımını gerektirdiğinden, kreatinin düzeyi 1.5 veya 

daha fazla olanlarda İVÜ kullanılmaz. İyotlu kontrast madde özellikle diyabeti olan kronik 

böbrek yetmezlikli hastalarda daha nefrotoksiktir. Kontrast madde alerjisi olduğu bilinen 

hastalarda İVÜ çekimi öncesi premedikasyon uygulanır ve non-iyonik kontrast madde 

kullanılmaz. 

İVÜ uygulamasına karar vermeden önce avantaj ve dezavantajları düşünülerek 

tetkikin uygulanma gerekliliği sorgulanmalıdır. Günümüzde kontrast madde kullanımı 

gerektirmeyen diğer tetkiklerin varlığı İVÜ’ nin egemenliğini bir ölçüde azaltmıştır. İVÜ’ nin 

zaman kaybettirici, .yüksek gradeli obstrüksiyonu olan hastalarda geç grafiler gerektiren ve 

yetersiz opasifikasyon nedeniyle anatomi ve obstrüksiyon seviyesini her zaman 

gösteremeyen bir tetkik olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. 

Aşağıda İVÜ‘ nin tüm avantaj ve dezavantajları özetlenmiştir. 

Avantajları: Tüm üriner sistemi birlikte değerlendirmesi, toplayıcı sistemleri ayrıntılı 

göstermesi, obstrüksiyona hassas olması, kalsifikasyonları göstermesi ve relatif ucuz 

oluşudur. 

Dezavantajları: Radyolüsen taşları gösterememe, bağırsak gazı ve kemik yapıların 

süperpozisyonu, böbrek fonksiyonuna bağımlı olması, parankimin iç yapısını, ön ve arka 

yüzünü göstermemesi, radyasyon mevcudiyeti (gebelerde kullanılamaması, çocuklar için 

ideal olmaması) ve kontrast madde kullanımıdır (25). Ayrıca İVÜ, böbrek fonksiyonlarına 

bağımlı olduğundan, obstrüksiyon ya da diğer nedenlerle böbrek fonksiyonu belirli bir 

seviyenin altında ise görüntüleme mümkün olamayabilir. Obstrüksiyon varlığında genellikle 

geç grafiler gerekmekte, bu da alınan radyasyon dozunu artırmakta ve tetkik süresini de 

uzatmaktadır. 

RETROGRAD ÜROGRAFİ 

Retrograd ürografi, günümüzde yerini diğer görüntüleme yöntemlerine bıraksa da, 

obstrüksiyon seviyesi ve sebebinin diğer yöntemlerce belirlenemediği durumlarda gerekli 

olabilir. Bu yöntem ayrıca kontrast madde alerjisi veya renal yetmezlik nedeniyle İVÜ 

kullanılamayan hastalarda güvenle kullanılabilir. Genel ya da epidural anestezi 

gerektirdiğinden obstrüksiyonlu hastalarda ilk inceleme yöntemi olmamalıdır. Çoğunlukla 

piyeloplasti veya üreteral stent yerleştirilmesi öncesi obstrüksiyon seviyesini tam olarak 

belirlemede ve ikinci bir obstrüksiyon varlığını saptamada kullanılır (26). 

ULTRASONOGRAFİ 

Ultrasonografi (USG), obstrüksiyonun primer bulgusu olan hidronefrozu saptamada 

sık olarak kullanılır. Kolay, ucuz, noninvazif ve portabl olması nedeniyle çok önem

kazanmıştır. USG, renal obstrüksiyonlu olguları değerlendirmede ideal bir ilk inceleme 

yöntemidir. Dilate üriner sistemi saptamada USG çok duyarlı bir yöntem olup, üriner sistem 

dilatasyonu yoksa obstrüksiyon büyük ölçüde dışlanabilir. Bu durumun istisnası, akut 

obstrüksiyona yol açan üriner kalküllerde obstrüksiyonun erken dönemidir. Bu gibi 

durumlarda doppler inceleme ile rezistif indeks değerlerinden faydalabilinir ancak bu 

bulgunun güvenilirliği tartışmalıdır (26, 27, 28). 

Tüm üriner sistem dilatasyonları fonksiyonel obstrüksiyon olmadığından, USG bu 

anlamda nonspesifiktir. Obstrüksiyona bağlı olmayan hidronefroz, önceki obstrüksiyona, 

reflüye, genişlemiş ekstrarenal pelvis veya aşırı dolu mesaneye bağlı olabilir. Ayrıca 

ultrasonografide renal sinüs kistleri dilate renal pelvisle karıştırılabilir. USG direkt üriner 

sistem grafisi ile görüntülenebilen veya görüntülenemeyen (boyut ve bileşimine bağlı olarak) 

üriner kalkülleri saptamada oldukça etkindir. Ancak USG ile üreteral kalkülleri saptamak 

oldukça zordur. Bu kalküller üreteral tünele yakın değilse ultrason ile genellikle 

saptanamazlar. Kalkülleri saptamadaki teknik zorluklar (bağırsak gazlarının superpozisyonu, 

obez kişilerde batın ultrasonografilerinin zaman zaman diagnostik değerini yitirmesi gibi), 

operatör bağımlılığı ve üreter kalküllerini saptamadaki düşük duyarlılığı nedeniyle USG renal 

kolik ve şüpheli akut obstrüktif kalkül durumlarında yerini büyük ölçüde kontrastsız spiral BT’ 

ye bırakmıştır. 

Prenatal ultrasonografi rutin olarak yapılır ve gelişen fetusta hidronefrozu saptayabilir. 

Prenatal hidronefroz saptanan hastalarda ultrason doğumdan sonraki birkaç hafta içinde 

tekrarlanmalıdır (26). 

RENKLİ DOPPLER İNCELEME 

Reflü veya önceki obstrüksiyonlara sekonder meydana gelen obstrüktif olmayan 

pelvikaliektazi, obstrüksiyona sekonder oluşan dilatasyonla karışabilir (29). Çeşitli yazarlar, 

renal doppler ultrasonografinin, özellikle rezistif indeksin, renal pelvikalisyel sistem 

dilatasyonunun, obstruktif ve obstrüktif olmayan sebeplerini ayırabileceğini 

düşünmüşlerdir. Yapılan bir çalışmada rezistif indeks değerinin 0.70’ in üzerinde olmasının 

obstrüksiyonun göstergesi olabileceği öne sürülmüştür (30). Fakat diğer çoğu yazar bu 

konuda kesin olarak görüş bildirememişlerdir (29, 31). Parsiyel obstrüksiyonda rezistif 

indeks yükselmeyebilir, ayrıca ağrı kontrolü için kullanılan non steroid antiinflamatuar 

ilaçlar rezistif indeks değerini değiştirebilir (29, 31). 

Ayrıca üreteral jetlerin varlığını değerlendirmede renkli doppler USG kullanılabilir. 

Üreteral orifiste jet akımın görülmesi üriner sistemde komplet obstrüksiyon olmadığının 

kanıtıdır (22, 32).

NÜKLEER TIP 

Nükleer tıbbın üriner obstrüksiyonlardaki rolü obstrüksiyonun ciddiyetinin 

fonksiyonel gösterimidir. Görüntüleme teknezyum 99 m (dietil etriaminpentaasetik asit 

veya merkaptoasetilglisin 3) ile yapılır. İlk olarak renal perfüzyon fazında , geç dönemde 

ise renal ekskresyon fazında imajlar alınır. İVÜ‘ de olduğu gibi, obstrüksiyon olan tarafta 

başlangıçta azalmış uptake görülür, sonrasında ise uzamış nefrogram fazı ve gecikmiş 

ekskresyon bu bulguları takip eder. Radyonüklidin obstrükte toplayıcı sistem içerisinde 

birikmesiyle geçişi gecikir. Eğer obstrüktif olmayan bir üriner sistem dilatasyonu mevcutsa 

(kronik reflü, konjenital megakaliks) aynı şekilde radyonüklid birikimine yol açar, intravenöz 

furasemid uygulandığında obstrükte olmayan toplayıcı sistemden radyonüklid madde 

temizlenecektir (33). 

LASİX NEFROGRAM (furasemid): Üreteropelvik bileşke (ÜPB) darlığı olan çocuklarda 

tanıda ve takipte oldukça önemli bir yöntemdir. Obstrükte ve obstrükte olmayan 

hidronefrotik böbreklerin tanımlanmasında gereklidir. Eskiden, üriner sistemdeki dilatasyon 

her zaman obstrüksiyon lehine değerlendiriliyordu. Şu anda bilinen ise hidronefrotik bir 

böbreğin dismorfik veya atonik bir toplayıcı sistemi ile ilişkili olabileceği ve zaman içinde 

böbrek hasarına yol açmayabileceğidir (26). 

Genellikle ÜPB obstrüksiyonundan şüphelenilen tüm çocuklara hidronefrozun 

fonksiyonel olarak anlamı için diüretikli renal sintigrafi uygulanır. Genelde radyonüklid 

madde olarak 99m Tc-MAG3 kullanılır. Bu maddenin toplayıcı sistemde tübüler sekresyona 

bağlı olarak toplanmasından dolayı renal yetmezlikli hastalarda uptake’ i iyidir (22). 

Diüretikler obstrüktif hidronefrozla non-obstrüktif hidronefrozu ayıretmek amacıyla 

kullanılır. Radyonüklid verildikten sonra hastaya diüretik verilir. Daha sonra radyonüklid 

maddenin wash-out zamanı belirlenir. Obstrüksiyonun yokluğunda, diüretik sayesinde 

toplayıcı sistem radyonüklid içermeyen idrarla dolar, radyonüklid içeren idrar atılmıştır. 

Eğer obstrüksiyon mevcutsa, radyonüklid madde bu kadar çabuk atılamayacaktır. 

Bir radyonüklid madde için 15 dakikanın altında bir yarı ömür normaldir. Eğer bir 

radyonüklidin yarılanma ömrü 20 dakikayı geçiyorsa obstrüksiyondan söz edilir (34). 

Lasixli renal sintigrafi ile split renal fonksiyonunun tayini de mümkündür. Split 

fonksiyon klinisyene renal fonksiyonu saptamada yardımcı olur (34). 

Lasix renogramı çok değerli bilgiler verse de, sonucu etkileyen birçok faktör vardır. 

Her şeyden önce, düşük renal fonksiyon diüretiklere cevapsızlık yaratarak washout 

zamanında yanlış bir gecikmeye neden olur. Yetersiz hidrasyon da diüretiklere yanıtı 

azaltır (34). Ayrıca Lasix renogram uygulamasında standart bir protokol yoktur. 

Diüretik renogram obstrüksiyonun varlığını saptar ancak sebebini saptayamaz.

Lasix renogramla çok az bir anatomik detay sağlanır (22, 35). 

Sonuç olarak, nükleer tıbbın, renal fonksiyonu kantitatif olarak gösterebilme avantajı 

vardır. İnceleme iyotlu kontrast madde alerjisi olanlarda veya renal fonksiyonu bozuk 

olanlarda uygulanabilir. Ayrıca üriner obstrüksiyonlarda fonksiyonel bilgi gerektiğinde bu 

yöntem kullanılabilir (36, 37). 

WHITAKER TESTİ: 

Hidronefroz varlığında, obstrüksiyonun varlığını ya da yokluğunu tespit edebilen, 

doğru sonuçlar veren ancak invazif bir üreteral basınç-akım yöntemidir. Obstrüksiyondan 

şüphelenilen seviyede, basınç gradientini kayıt ederek üreteral direncin direkt ölçümünü 

sağlayan bir yöntemdir. 

Whitaker testi sırasında mesaneye bir kateter ve böbreğe bir antegrad piyelogram 

iğnesi yerleştirilir. Kontrast madde belli bir hızda, diürezi taklit edecek şekilde iğne 

aracılığıyla böbreğe verilerek böbrek ve mesanedeki basınçlar ölçülür. Ancak değişik renal 

anatomi ve komplians varlığında sonuçlar yanıltıcı olabilir (38). Hidronefroz varlığı her 

zaman obstrüksiyon anlamına gelmez. Renal ünite tarafından yüksek output, düzelmiş eski 

bir obstrüksiyona sekonder geçici dilatasyon, vezikoüreteral reflü, konjenital megakaliks 

veya papiller nekrozdaki kalisyel dilatasyon ve ekstrarenal pelvis hidronefrozun obstrüksiyon 

dışı sebepleri olarak sayılabilir (39). Herhangi bir girişim planlamadan önce fonksiyonel bir 

obstrüksiyonun varlığını belirlemek önemlidir. 

BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ 

Kontrastlı veya kontrastsız bilgisayarlı tomografi (BT) kesitleri alınabilir. Böbrek 

seviyesinden başlayarak mesane bitimine kadar özellikle kalkül açısından 5 mm’ lik kesitler 

alınarak taranır. Üriner kalkül aramaya yönelik çekilen spiral BT’ nin kalkülleri saptamak 

açısından İVÜ‘ den daha duyarlı olduğu ispatlanmıştır (40 ,41). BT ayrıca kalkülleri pıhtı 

veya tümör gibi diğer obstrüksiyon sebeplerinden ayıretmeye yarar (22). Spiral BT ile direkt 

üriner sistem grafisi ile gösterilemeyen (bağırsak gazı gibi artefaktlar ve taşın yapısına bağlı 

olarak) kalkülleri göstermeye olanak sağlar. BT ayrıca vasküler sistemdeki kalsifikasyonlarla 

üriner sisteme ait olanları ayıretmeyi sağlar. Üreteral taşın BT ile primer ve sekonder 

bulguları bulunur. Primer bulgusu taşın üreterde gösterilmesidir. Sekonder bulguları, 

hidronefroz, hidroüreter veya perinefrik çizgilenmedir (22). Perinefrik ödemin, obstrüksiyon 

derecesini belirlemede prediktif değeri olduğu gösterilmiştir (42). 

Ancak kontrastsız BT solid renal kitle gibi yan ağrısı ve hematürinin diğer nedenlerini 

gözden kaçırabilir. Üreteral kalkülden şüphe edildiğinde, kontrastsız BT’ de bulgu olmazsa 

diğer tanılar açısından kontrastlı BT çekilmelidir (43). Anevrizma veya malignensi gibi

ekstrinsik obstrüksiyonun diğer nedenleri BT ile belirlenebilir (22). Üriner sistemle beraber 

çevre yapılar ve diğer abdominal organlar değerlendirilir. Dinamik kontrastlı BT çekimi 

boyunca, kortikomedüller ayrımın persistansı ve nefrogram fazındaki gecikme (diğer 

böbrekle karşılaştırıldığında) obstrüksiyonun işaretleridir. 

Non-opak indinavir kristalleri BT‘ de saptanamaz. HIV + (proteaz inhibitörü indinavir 

kullananlarda) ve akut yan ağrısı ile başvuran hastalarda spiral BT’ de kalkül yokluğu varsa, 

kontrastlı BT tetkike eklenmelidir (44). 

Bir kalsifikasyonun üreterin mi yoksa bir damarın içinde mi olduğuna karar vermek 

için kontrastlı BT kullanılır. Kontrastlı BT renal ünitenin fonksiyonunu saptar ve 

hidroüreteronefroz derecesini daha detaylı gösterir. Renal kitlelerin saptanması, ayırıcı tanısı 

ve evrelendirmesinde yardımcıdır. 

Hastanın radyasyona maruz kalması, kullanılan kontrast maddeye karşı duyarlılık 

gelişebilmesi bu yöntemin dezavantajlarındandır (45). 

MANYETİK REZONANS 

Bu teze konu olan MR ürografi dışında, bugün MR ile böbrek ve toplayıcı sistem 

patolojileri görüntülenebilmektedir. Dokuların ayrımının içerdikleri protein, kan, yağ 

oranlarına göre çok net bir şekilde yapabilmesi nedeni ile, artık MR en çok başvurulan 

diagnostik metot olmuştur. Birden çok planda kesit alabilmesi sayesinde MR, ürologlara 

operasyonda büyük kolaylık sağlamıştır. 

Phased array coilinin de devreye girmesi ile görüntüde detay artmıştır. Mesane, 

prostat patolojilerinde özellikle perivezikal yağ planının çok detaylı görüntülemesi ve organ 

komşuluklarının çok iyi belirlenmesi sayesinde MR, staging’ de önemli rol oynamaktadır. 

Hastanın radyasyona maruz kalmaması, çoğu zaman kontrast madde kullanılmaması 

ve kullanıldığında ise, kullanılan kontrast maddenin zararsız olması nedeni ile MR güvenle 

başvurulan inceleme metodudur. Tek dezavantajı pahalı oluşudur (46). 

K alanı ve hızlı görüntüleme sekansları 

K alanı: Dokulardan gelen MR sinyallerinin Fourier Transformasyonundan (FT) sonra 

spasyal frekanslarına göre kodlanarak yerleştirildiği yerdir. FT kompleks bir sinyalin 

frekanslarına göre aritmetiksel olarak çözümlenmesi demektir. Puls sekanslarındaki tüm 

değişiklikler K alanına yansımaktadır. Ham bilgilerin toplandığı K alanı daha çok bir 

kavramdır ve görüntüsü asıl MR görüntülerine hiç benzememektedir. Görüntü K alanındaki 

bilgilerin ikinci kez Fourier transformasyonundan sonra elde olunur. K alanı denmesinin 

nedeni fizikçilerin spasyal frekansı (santimetredeki dönüş sayısı) tanımlamak için K harfini

kullanmalarıdır. K alanında sinyallerin iki eksende çözümlenmesine 2 boyutlu FT (2DFT), Kx, 

Ky, Kz olarak her üç eksende çözümlenmesine 3D FT denir. K alanında Ky ekseni yönünde 

faz kodlama, Kx ekseninde de frekans kodlama gradientlerinden alınan sinyallerin 

frekanslarına göre yerleri belirlenir. Örneğin konvansiyonel sekanslarda 256x256 matrixli bir 

görüntüde her bir TR sonrasında her faz kodlama gradientinden sonra K alanında bir Ky 

çizgisi oluşturulmaktadır ve tüm K alanının doldurulması için bunun 256 kez yinelenmesi 

gerekmektedir. 

Düşük spasyal frekanslı sinyaller K alanının orta kesiminde, yüksek frekanslı sinyaller ise 

periferinde toplanırlar. K alanının merkezinde toplananlar; görüntünün kontrast 

rezolüsyonundan, periferinde toplananlar ise görüntünün spasyal rezolüsyonundan 

sorumludurlar. K alanının her bir noktası görüntünün tümünü etkilemektedir ya da başka bir 

deyişle görüntünün her bir noktası K alanının tüm noktalarından etkilenmektedir. Buradan 

nasıl bir görüntü istendiğine bağlı olarak (yüksek kontrast, yüksek rezolüsyon ya da her ikisi 

birden) ona uygun güçte ve sırada gradientler kullanılarak K alanının kolayca 

doldurulabileceği kolayca anlaşılmaktadır. Kontrast rezolüsyonu yüksek görüntüler için K 

alanının orta kesimi, yüksek rezolüsyon isteniyorsa ağırlıklı olarak periferal kesimi 

doldurulmaya çalışılmalıdır. K alanı ne kadar büyük tutulursa görüntünün spasyal 

rezolüsyonu o kadar artacaktır. K alanının büyük olması ise faz kodlama gradientlerinin 

sayısının ya da çizgi aralıklarının artırılması ile sağlanır. Faz çizgilerinin artırılması ise 

görüntünün elde edilme zamanını artıracaktır. K alanının küçültülmesi ise rezolüsyonu azaltır 

ancak görüntünün kendisini küçültmez. 

Hızlı görüntüler elde etmek için öncelikli olarak yüksek performanslı gradientlere ve 

gelişmiş bilgisayarlara ihtiyaç vardır. Bu gerekli koşullar sağlandıktan sonra ‘K alanı nasıl 

daha hızlı doldurulabilir?’ sorusunun yanıtı aranabilir. Bunun için dört temel yöntem vardır: 

1- TR kısa tutulabilir. 

2- K Alanı küçük tutulur. 

3- K alanının bir kısmı doldurulur. 

4- K alanında bir TR süresinde birden fazla çizgi doldurulur (46). 

RARE sekansı 

Rapid Acquisition Relaxation Enhancement’ in kısaltılmışı olan bu sekans, Almanya’ 

da Freiburg üniversitesi fizik profesörlerinden Hennig tarafından 1986 yılında bulunmuştur. 

Çok kuvvetli T2 ağırlıklı görüntüler elde edebilmesi, bu sekansın klinik radyolojide bazı 

sekansların yerini almasına neden olmuştur (47). Bilindiği gibi T2 ağırlıklı sekanslarda 

sıvılardan yüksek sinyal alınır. Bundan yola çıkılarak vücudumuzda T2 zamanı 500 ms’ nin 

üstünde oluşumları görüntüleme imkanı veren RARE sekansı kullanıma girmiştir. Bu şekilde

eyin omurilik sıvısı, idrar, safra kesesi, safra yolları ve içi sıvı dolu oluşumlardan yüksek 

sinyal alınır. Bu sinyal özelliklerinden dolayı RARE sekansı ilk olarak MR ürografide 

kullanılmıştır. 1980‘ li yılların sonunda ve 1990’ lı yılların başında obstruktif üriner sistem 

patolojilerinde 0.2 tesla gücündeki MR cihazları kullanılarak görüntüler elde edilmiş ve bu 

konuda birçok bilimsel makale yayımlanmıştır. Daha sonra bu sekansın sıvılardan yüksek 

sinyal almasından faydalanarak, MR-miyelografi, MR-siyelografi, MR- kolanjiografi klinik 

olarak kullanılmıştır (48). 

RARE sekansının fizik özellikleri klasik spin eko sekansından tamamen farklıdır. 

Klasik spin eko sekansında, bir adet 90 derecelik spin eksitasyonunu takiben, spinlere 180 

derecelik ikinci bir RF pulsu tatbik edilir ve eko alınır. Daha sonra bu ekolar, adına K alanı 

denilen ve ekoların toplanıp fourier transformasyonu ile görüntü elde edildiği odacıkta, her 

bir 180 derecelik pulstan elde edilen eko, ayrı bir fourier line’a alınmak suretiyle toplanır. Her 

bir fourier line eko ile doldurulduktan sonra yeni bir 90 derecelik spin eksitasyonu meydana 

gelir ve buradan alınan eko ile bir sonraki fourier line yazılır. 

RARE sekansında ise, bir tek 90 derecelik spin eksitasyonunu takiben kullanılan 

matrikse göre birden fazla (örn 120 veya 240) 180 derecelik RF pulsla , puls sayısı kadar 

eko toplanır ve fourier line’lar yeni bir eksitasyona gerek kalmadan doldurulur. Bu sekansta, 

her ekoya uygulanan faz kodlama gradienti gücü farklıdır. Faz kodlama gücünün 0’a tekabül 

ettiği eko en yüksek amplitüdlü ekodur. Bu eko, fourier transformasyonu esnasında K 

alanının ortasına yerleştirilir ve kontrastı tayin eder. Kullanılan RARE sekansı TE zamanı 

1200 ms gibi yüksek bir değer taşıdığından sadece sıvılardan sinyal alınır. Bu matriks eğer 

240 ise 120. ekoya tekabül eder. Bir eksitasyonla tüm K alanı doldurulduğundan, spin ekoya 

göre örneğin 240 matriksli bir incelemede inceleme zamanı 240’ da bir kısalır (Şekil 6 ve 7). 

Böylece 5-10 sn içerisinde nefes tutmalı çekimler gerçekleştirilir. Oluşan artefaktları 

engellemek için bu sekansla birden fazla acquisition kullanılmak suretiyle daha net görüntü 

elde etmek mümkündür. Fakat bu şekilde süre uzayacağından nefes tutmalı çekimler 

imkansız hale gelir. Genel olarak RARE sekansı ile 50 mm’ lik kalın kesitler alınarak görüntü 

elde edilir. İnce kesitler HASTE sekansı ile mümkündür. RARE sekansında sadece T2 

zamanı 500 ms’ nin üzerindeki dokulardan sinyal alınır. Batında peritoneal yağ dokusunun 

bu sekansta yüksek sinyal vermesini önlemek için spectral fat supression yöntemi kullanılır 

(48). 

HASTE sekansı 

HASTE, çok uzun echo-train length (ETL) gösteren bir TSE sekansıdır. RARE’ den 

farkı, matriksin faz kodlama bölümünün tamamı değil yarısı kadar eko almasıdır. Bu ekolar K

oşluğunun ilk yarısına yerleşip, boşluğun kalan yarısı için yeni bilgiler edinmek yerine ilk 

yarıdaki bilgileri ikinci yarı için tekrar kullanarak zaman kazancı sağlamasıdır. 

Half Fourier Acquisition Single Shot Spin Echo sekansının kısaltılmışı olan HASTE 

sekansı, fizik olarak RARE sekansı ile aynı prensibe dayanır. Bu sekansta da hidrojen 

protonları, bir tek 90 derecelik spin eksitasyonunu müteakiben, birden fazla 180 derecelik 

RF pulsuna maruz kalırlar. Matriks sayısına göre ‘Fourier Line’ larının takriben yarısı kadar 

eko ile K alanı doldurulur. Bunlar faz kodlama gradientinin sıfırlandığı ekolar oldukları için 

amplitüdleri çok yüksektir (Şekil 6 ve 7). Böylelikle yarım fourier tekniği kullanıldığından, K 

alanının diğer yarısı doldurulan ekoların simetrik görüntüsü hesaplanarak, fourier 

transformasyonu tamamlanır. Yarım fourier tekniği sayesinde inceleme süresi RARE 

sekansına göre yarı yarıya kısaldığından, birden fazla ince kesit almamız mümkün hale 

gelir. Böylece birçok kesitli inceleme, 20 saniye gibi bir nefes tutumunda bitirilebilir. 

Uygulanan TR ve TE zamanlarına göre istenilen T2 kontrastı elde edilir. Yalnızca sıvılardan 

görüntü elde edilmesi istenildiğinde, uzun TE zamanı (örn. 90 ms) kullanılır. Yüksek T2 

ağırlığı sayesinde bu sekans, ‘kolanjiografi, ürografi, miyelografide’ MR’ ın kullanımını 

mümkün hale getirmiştir. İnce kesitler sayesinde çok küçük patolojilerin tespiti, bu teknik 

sayesinde mümkün olur. Bu sekansta da peritoneal yağı baskılamak için ‘Spectral Fat 

Saturation’ tekniği kullanılır. Birden fazla alınan kesitler MIP (Maximum Intensity Projection) 

ile bir arada görüntülenebilir. 

MIP nedir? 

Birden fazla kesitte alınan ham data kesitler, üst üste konarak bir blok (slab) halinde 

değerlendirilir ve bu slab içindeki en yüksek sinyalli oluşumlar görüntülenir. Diğer oluşumlar 

ise oluşturulan slaba dahil edilmez. Böylece subtraksiyon anjiografisine benzer şekilde 

görüntüler elde edilir. Bu durum bize kolanjiografide de ince kesitler halinde incelenen safra 

kesesi ve safra yollarının tümünü bir defada görüntüleme olanağı sağlar (49).

Şekil 6: HASTE ve RARE ‘in sekans şemaları (7)

Şekil 7: HASTE ve RARE sekanslarının K alanını doldurma şeması (7) 

T1 AĞIRLIKLI MR ÜROGRAFİ 

İkinci MRÜ yöntemi olan T1A MRÜ’ ye konvansiyonel X-ışını ürografiyi taklit 

ettiğinden dolayı ekskretuar MR ürografi yöntemi adı verilmiştir (9). Bu yöntemde, intravenöz

olarak enjekte edilen düşük moleküler ağırlıklı gadolinyum şelatının renal ekskresyonuna 

bağlı olarak hızlı T1 ağırlıklı puls sekanslarla kontrastla boyanmış idrarı vizualize edebiliriz 

(9,11). T1 ekskretuar MRÜ‘ nin uygulanabilirliği renal ekskretuar fonksiyonun durumuna 

bağlıdır. T1 ağırlıklı MRÜ üriner trakt hakkında morfolojik ve en azından gros fonksiyonel 

bilgiyi sağlar (11). Bu yöntemde obstrükte olmayan üriner traktta da yüksek uzaysal 

rezolüsyonlu görüntüler elde edilebileceği çeşitli yazarlar tarafından ispatlanmıştır (10). Bu 

yöntemin diğer bir avantajı da ağır T2 turbo-spin eko sekanslarda olan abdominal sıvı 

koleksiyonlarının superpozisyonunun ortadan kalkmasıdır. 

Bir gadolinyum ajanının ürografik görüntüleme kapasitesi üriner trakta ekskrete edilen 

gadolinyumun T1 ve T2 zamanını kısaltmasına göre belirlenir. T1 relaksasyon zamanında 

kısalma genellikle idrarın T1 ağırlıklı sekanslardaki kontrastlanmasını açıklar. T2 kısaltıcı etki 

ya da gradient-echo sekanstaki T2* etkisi, yüksek gadolinyum konsantrasyonlarında sinyal 

intensitesini düşürür. Bundan dolayı, artan T2* etkisiyle arzu edilmeyeceği şekilde idrarın 

pozitif kontrastlanması azalır. T1 kontrastlanmasını artırmak için, kontrast ajandan önce 

düşük doz furasemid kullanılır (50). 

Kontrastlı MRÜ ile ayrıca obstrüksiyonun varlığı, nedeni ve seviyesi de kolaylıkla 

saptanabilir (11, 75). Dezavantajı, kontrast madde kullanımı gerektirdiğinden gebelerde 

kullanılamaması ve fonksiyonu bozuk böbreklerde çekim süresinin uzamasıdır. 

5- GEREÇ VE YÖNTEM 

Hastanemiz Radyoloji polikliniğine, Haziran 2004-Şubat 2006 tarihleri arasında İVÜ 

tetkiki amacı ile gönderilen ve İVÜ’ de tek ya da çift taraflı üriner sistem dilatasyonu 

saptanan 32 hasta (14 kadın 18 erkek, yaş aralığı 11-72, yaş ortalaması 42.7) dahil edildi. 

Dilatasyonun saptandığı tarih ile MR ürografi arasında geçen süre 1 ila 4 gün arasında idi. 

Olgulara tetkik öncesi herhangi bir ilaç verilmedi ancak hastalara bol miktarda su içmeleri 

ve tetkik öncesi idrar yapmaları söylendi. Tetkik sırasında kompresyon uygulanmadı. Tüm 

hastalara T2 ağırlıklı (HASTE) statik MRÜ uygulandı ve tetkik konvansiyonel MR 

sekansları da uygulandıktan sonra bitirildi.

İncelemeler 1.5 T MR ünitesi (Excite 2.0, GE MEDICAL SYSTEMS) ile vücut sargısı 

(body coil) kullanılarak yapıldı. Hastalardan çekim öncesi idrar yapmaları istendi. Çekimler 

hastalar sırtüstü pozisyonda yatarken yapıldı. MRÜ sekansları uygulanırken hastalardan 

nefes tutmaları istendi. 

Sekanslar: 

Konvansiyonel T1A (TR/TE 500/10 msn) ve T2A (TE 3000/100 msn) sekanslar uygulandı. 

Daha sonra, çok kesitli, ince kesit T2 HASTE sekansında koronal planda görüntüler elde 

edildi (TR/TE 1100/88 msn, sapma açısı 1500, kesit sayısı 15, kesit kalınlığı 4 mm, FOV 

300X300 mm, matriks 218x256, inceleme süresi 17 sn). Çok kesitli HASTE sekanslarında 

elde edilen görüntüler MIP rekonstrüksiyonuna tabii tutuldu. 

MR ürogramlar dilatasyon varlığı ve obstrüksiyon seviyesi açısından değerlendirildi. 

Dilatasyon derecesi Diament ve arkadaşlarının 4 dereceli skalası dikkate alınarak yapıldı 

(51) (Şekil 8). 

Şekil 8: Diament ve arkadaşlarına göre dilatasyon dereceleri 

Değerlendirilme yapılırken rekonstrüksiyonlar ile birlikte ham imajlar da dikkate 

alındı. Obstrüksiyon seviyeleri böbrek içi (kalikslerle sınırlı genişleme), üreteropelvik 

bileşke (ÜPB), üst üreter, üreter orta kesimi, alt üreter ve üreterovezikal bileşke olarak 

sınıflandırıldı. Üreter çapındaki ani değişim noktası obstrüksiyon seviyesi olarak kabul 

edildi. İVÜ ve MRÜ ile toplam 32 hastada 64 böbrek ve üreter dilatasyon açısından 

değerlendirildi. Dilatasyon saptanmayan üriner sistemler grade 0 olarak kabul edildi. 

Çalışmada İVÜ bulguları referans kabul edildi, bazı olgularda diğer radyolojik görüntüleme

ulgularından da faydalanıldı. MR ürografinin üriner sistem dilatasyonunu saptamadaki 

duyarlılık ve özgüllüğü belirlendi. Ayrıca, dilatasyon derecesi ve obstrüksiyon seviyesi 

açısından MRÜ ile İVÜ bulguları arasındaki uyumluluk Kappa analizi ile değerlendirildi. 

6- BULGULAR 

Çalışmaya alınan 32 olguda (64 böbrek), üçünde bilateral olmak üzere, İVÜ ile 

tespit edilen toplam 35 adet üriner obstrüksiyon vardı. Olgular obstrüksiyon nedenlerine 

göre kalkül, üreteropelvik bileşke (ÜPB) darlığı, benign nedenli üreteral stenoz, malign 

nedenli üreteral stenoz olmak üzere 4 ana gruba ayrıldı (Tablo 1). Malign nedenler, bir 

olguda prostat tümörü, bir olguda kemik pelvis içi yerleşimli rabdomiyosarkom, bir olguda 

ise mesane kanserine bağlı olarak total sistektomi ve ileal loop yapıldıktan sonra 

neomesanede malignite gelişimi idi. Benign nedenli üreteral stenoz sebepleri ise bir olguda 

ürinoma, ikisinde üreteral striktür (birinde geçirilmiş enfeksiyona sekonder, diğerinde 

operasyon sonrası), birinde ise konjenital megaüreter idi. HASTE sekansı uygulanarak 

elde edilen ağır T2A MRÜ 35 adet üriner obstrüksiyonun 33’ ünde üriner sistemde 

dilatasyon varlığını gösterdi. Dilatasyon saptanmayan üriner sistemler grade 0 olarak kabul 

edildi. İVÜ‘ de tek taraflı grade I pelvikaliektazi saptanan iki olguda MRÜ ile ektazi 

izlenmedi (yanlış negatif). Dilatasyonu olmayan olgularda MR ürografide de dilatasyon 

saptanmadı yani yanlış pozitif sonuç yoktu. Bu sonuçlarla MR ürografinin üriner sistemde 

dilatasyonu saptamadaki duyarlılığı %94, özgüllüğü %100 olarak bulundu. 

MR ürografi ile İVÜ 64 üriner sistemde (32 olgu) dilatasyon derecesi açısından 

karşılaştırıldı (Tablo 2 ve 3). Sol proksimal üreterde kalkül ve sol böbrek pelvikalisyel 

sisteminde grade II dilatasyon saptanan bir olguda MRÜ dilatasyon varlığını göstermesine 

rağmen dilatasyon derecesini farklı saptadı (grade I). İVÜ ve MRÜ’ nin, dilatasyon 

derecesini saptamadaki uyumluluğu mükemmel bulundu (lineer Kappa=0. 97, %95 güven 

aralığı= 0.94-1). 

İVÜ ve MRÜ‘ de obstrüksiyon saptanan olgular obstrüksiyon seviyeleri açısından 

karşılaştırıldı (MRÜ‘ de obstrüksiyon saptanmayan 2 olgu ve İVÜ ve MRÜ ile Grade 0 

kabul edilen böbrekler değerlendirmeye alınmadı). Obstrüksiyon seviyeleri tablo 4 ve 5’ de 

gösterildi. İVÜ ile obstrüksiyon saptanan 33 üriner sistemin 32’sinde MRÜ İVÜ’ ye benzer

içimde obstrüksiyon seviyesini doğru olarak saptadı (Kappa= 0.96, %95 güven aralığı= 

0.88-1). Obstrüksiyon seviyesinin İVÜ ile uyumsuz olduğu 1 olguda, İVÜ’ de obstrüksiyon 

seviyesi orta üreter iken MRÜ’ de distal üreter olarak bulundu. Böylece İVÜ ile MRÜ‘ nin 

obstrüksiyon seviyesini saptamadaki uyumluluğu mükemmel bulundu. 

Tablo 1: Olguların obstrüksiyon nedenlerine göre gruplara ayrımı 

Klinik Grup 

A-Kalkül 

üriner obstrüksiyon) 

B- ÜPB darlığı 3 

C-Benign nedenli üreteral stenoz 4 

D- Malign nedenli üreteral stenoz 3 

Hasta Sayısı 

22 (3 olguda bilateral toplam 25 adet 

Tablo 2: İVÜ ile MRÜ‘ nin tüm olgularda dilatasyon dereceleri açısından karşılaştırılması 

İVÜ 

Dilatasyon 

Derecesi 

0 I II III IV 

MRÜ 

0 29 2 0 0 0 

I 0 4 1 0 0 

II 0 0 12 0 0 

III 0 0 0 9 0 

IV 0 0 0 0 7 

Tablo 3: MR ürografi ve İVÜ‘ de obstrüksiyon saptanan üriner sistemlerin dört ana klinik 

gruba göre ayrılarak dilatasyon derecesi açısından karşılaştırılması 

Klinik Grup A- Kalkül İVÜ MRÜ 

Grade I 3 4 

Grade II 12 11 

Grade III 5 5 

Grade IV 3 3

İVÜ 


Klinik Grup B- ÜPB Darlığı 

Grade I 0 0 

Grade II 0 0 

Grade III 2 2 

Grade IV 1 1 

Klinik Grup C- 

İVÜ 


Benign nedenli üreteral 

stenoz 

Grade I 0 0 

Grade II 2 2 

Grade III 0 0 

Grade IV 2 2 

Klinik Grup D- 

İVÜ 


Malign nedenli üreteral 

stenoz 

Grade I 0 0 

Grade II 0 0 

Grade III 2 2 

Grade IV 1 1 

Tablo 4: İVÜ ve MRÜ‘ de obstrüksiyon saptanan olgularda obstrüksiyon seviyeleri 

açısından klinik gruplara ayırarak karşılaştırma 

Klinik Grup A: Kalkül İVÜ MRÜ 

Böbrek içi 8 8 

ÜPB 2 2 

Proksimal üreter 9 9 

Orta üreter 3 2 

Distal üreter 1 2 

ÜVB 0 0 

Klinik Grup B: ÜPB Darlık İVÜ MRÜ 

ÜPB 3 3 

Klinik Grup C: 

İVÜ 


Benign nedenli üreteral 

stenoz 

ÜPB 0 0 




ÜVB 0 0 

Klinik Grup D: İVÜ MRÜ

Malign nedenli üreteral 

stenoz 

ÜPB 0 0 




ÜVB 3 3 

Tablo 5: İVÜ ve MRÜ‘ de obstrüksiyon saptanan olgularda obstrüksiyon seviyeleri 

açısından karşılaştırmanın tüm olgulara uygulanması. MRÜ ‘de obstrüksiyon saptanmayan 

2 hasta değerlendirmeye alınmadı. 


Obstrüksiyon 

seviyesi 

Böbrek 

İçi 

ÜPB 

İVÜ 

Proksimal 

üreter 

Orta 

Üreter 

Distal 

Üreter 

Böbrek İçi 7 0 0 0 0 0 

ÜPB 0 5 0 0 0 0 

Proksimal 0 0 13 0 0 0 

üreter 

Orta üreter 0 0 0 1 0 0 

Distal üreter 0 0 0 1 3 0 

ÜVB 0 0 0 0 0 3 

ÜVB

Tablo 6: Tüm olguların yaş,cinsiyet bilgileri ile İVÜ ve MRÜ bulguları 

İsim Yaş Cinsiyet İVÜ MRÜ 

1-N.Ö 38 K Sol distal üreterde kalkül, sol böbrek ve üreterde grade IV dilatasyon 

2- A. N. 48 E Sol proksimal üreterde kalkül, sol böbrek pelvikalisyel sisteminde grade IV 

dilatasyon 

3-G.K. 58 K Sol böbrek pelvikalisyel sisteminde grade IV dilatasyon mevcut olup 

üreteropelvik bileşke darlığı tanısı aldı. 

Bulgular aynı 


4-Ü. K. 25 E Sol böbrek pelvikalisyel sistemi ve sol proksimal-orta üreterde grade II 

dilatasyon, sol üreter distalinde ani sonlanma, distal üreterde striktür tanısı 

aldı. 

5-C.Ç. 48 E Sol proksimal üreterde kalkül, sol böbrek pelvikalisyel sisteminde ve sol 

proksimal üreterde grade II dilatasyon 



6-Z. A. 38 K Sağ böbrek pelvisinde ve sol üreter orta kesiminde kalkül, sol böbrek Bulgular aynı 

pelvikalisyel sisteminde ve sol üreter proksimal ve orta kesiminde grade III, 

sağ böbrek pelvikalisyel sistemde ise üst polde daha belirgin olmak üzere 

grade II dilatasyon 

7-K. D. 38 K Sağ böbrekte staghorn kalkül, sağ böbrek pelvikalisyel sisteminde grade II Bulgular aynı 

dilatasyon 

8-Ş.B 67 E Prostat kanseri tanılı olguda sağ üreterovezikal bileşke tutulumuna bağlı sağ Bulgular aynı 

böbrek ve sağ üreterde grade III dilatasyon 

9-N. T 55 K Sağ böbrekte staghorn kalkül, sağ proksimal üreterde kalkül, sağ böbrek Bulgular aynı 

pelvikalisyel sisteminde ve sağ proksimal üreterde grade III dilatasyon 

10-M. T 45 K Solda proksimal üreter kalkülü, sol böbrek pelvikalisyel sisteminde grade III Bulgular aynı 

hidronefroz, sağ böbrek alt polde kalkül, grade I dilatasyon 

11-M.P. 27 E Sol proksimal üreterde kalkül, sol böbrekte grade II dilatasyon Solda grade 

I dilatasyon 

12-H. D. 45 K Sol proksimal üreter kalkülü, solda grade 2 dilatasyon Bulgular aynı 

13-R. Y. 47 K Sağ böbrek lojunda staghorn kalkül,sağ böbrek pelvikalisyel sisteminde Bulgular aynı 

grade III dilatasyon 

14-N. Ö. 30 E Sağ böbrekte kalkül, sağ böbrek pelvikalisyel sisteminde hafif derecede 

dilatasyon (grade I) 

Dilatasyon 

yok 

15-Z E. 50 K Sağ böbrek orta kesimde kalkül, üst-orta kalisyel sistemde grade I dilatasyon Dilatasyon 

yok 

16-N. S. 72 K Sağ böbrek üst polde kalkül, sağ böbrek üst kalisyel sistemde grade I Bulgular aynı 

dilatasyon, sağ böbrekte çift toplayıcı sistem (çift pelvis-çift üreter) 

17-G. Y. 38 K Sağ böbrek pelvikalisyel sisteminde ve sağ üreter proksimalinde grade II 

dilatasyon, sağ proksimal üreterde kalkül 


İsim Yaş Cinsiyet İVÜ MRÜ 

18-M. Ç. 30 E Sağ renal pelviste kalkül, sağ böbrek pelvikalsiyel sisteminde grade II 

dilatasyon 

Bulgular aynı

19-A.İ. İ 54 E Sol böbrek pelvikalisyel sistemi ve sol proksimal üreterde grade II dilatasyon Sol böbrek 

inferiorunda 

ürinoma, 

dilatasyon 

derecesi 

aynı 

20-Y. Ç 38 E Sol böbrek üst polde 3 adet, sağ üreter proksimalde 1 adet kalkül, sağda Bulgular aynı 

grade III, solda grade II dilatasyon 

21-A. S. 32 K Bilateral çift toplayıcı sistem ve solda konjenital megaüreter tanılı hasta, sağ Bulgular aynı 

taraf toplayıcı sistemlerde ve sol üst toplayıcı sistemde dilatasyon yok, sol alt 

toplayıcı sistemde grade IV dilatasyon mevcut, distal üreterde sakküler 

tarzda genişleme (konjenital megaüreter) 

22-M T. 62 E Pelvik rabdomyosarkom tanılı olguda, sol böbrek pelvikalisyel sisteminde ve Bulgular aynı 

sol üreterde grade IV dilatasyon mevcut 

23-İ. T 33 E Sol böbrekte alt kalisiyel sistemde kalkül, grade I dilatasyon Bulgular aynı 

24-E. K. 11 E Sağ böbrek pelvikalisyel sisteminde grade III dilatasyon (ÜPB darlığı) Bulgular aynı 

25-H. K. 65 E Sol böbrek pelvikalisyel sisteminde grade II dilatasyon, sol üreter 

proksimalinde kalkül 

26-A. K. 22 E Sol böbrekte ÜPB darlığı, sol böbrek pelvikalisyel sisteminde grade III 

dilatasyon 

27-M.N. 32 E Solda proksimal üreter taşı, sol böbrek pelvikalisyel sisteminde grade II 

dilatasyon 

28-R K.. 11 E Solda üst, orta ve alt kalisyel sistemde multipl kalküller, sol böbrekte grade IV 

pelvikalisyel dilatasyon 

29-T. Ö. 53 E Sol böbrek pelvikalisyel sisteminde ve proksimal üreterde grade II 

hidronefroz, sol proksimal üreter kalkülü 

30-K. E. 29 K Sağ böbrek pelvikalisyel sisteminde ve sağ proksimal üreterde grade IV 

dilatasyon, sağ proksimal üreterde striktür 

31-B. S. 54 E Opere mesane tümörü, ileal poştan yapılmış neomesane mevcut. Sol böbrek 

ve üreterde grade III dilatasyon, neomesanede tümör gelişimi ve sol 

vezikoüreteral bileşke tutulumu 

32-R. S. 40 K 

Sağ üreter orta kesimde kalkül, sağda grade II hidroüreteronefroz 








Obstrüksiyon 

seviyesi 

distal üreter, 

dilatasyon 

aynı 

7- TARTIŞMA 

İntravenöz ürografi (İVÜ), ucuz, yapılması kolay, iyi rezolüsyona sahip ve böbreğin 

hem anatomik hem de fonksiyonel durumu hakkında önemli bilgiler veren bir yöntem 

olduğundan, üriner trakt anomalilerinin değerlendirilmesinde halen primer görüntüleme 

yöntemi olarak kullanılmaktadır. Ancak böbrek yetmezliği, gebelik ve kontrast madde 

alerjisi gibi durumlarda İVÜ’ nün kontrendike olması, bağırsak gazlarının ve kemik 

yapıların süperpozisyonu ve radyolüsen taşları gösterememesi önemli limitasyonlarıdır 

(25, 76). 

İVÜ’ nin diğer önemli bir dezavantajı ise ciddi üriner sistem obstrüksiyonunda üriner

sistem vizualizasyonunda yetersiz kalmasıdır (25). Ciddi obstrüksiyonda, hamilelikte, 

kontrast madde duyarlılığında ve pediatrik hasta grubunda obstrüksiyonun varlığı ya da 

yokluğu, eğer varsa seviyesini ve sebebini saptamak için başka bir görüntüleme yöntemine 

gerek duyulur. Yapılması kolay olması, invazif olmaması, kontrast madde kullanılmaması 

ve radyasyon içermemesi sebebiyle ultrasonografi genellikle bu gibi durumlarda ilk tercihtir 

(53). Ancak kullanıcı bağımlı olması ve objektif olmaması, bağırsak gazı nedeniyle 

genellikle üreterlerin görüntülenememesi gibi dezavantajları da beraberinde getirmektedir 

(25, 52). 

Sintigrafi ise, üriner sistem hakkında çok değerli dinamik bilgi vermesine karşın 

anatomik bilgi ihtiva etmez. Ayrıca hastayı iyonizan radyasyona maruz bırakır. BT ise, bize 

çok değerli kesit bilgi vermesine karşın, hastanın radyasyona maruz kalıp kontrast madde 

kullanılması ile alerjik reaksiyon riski taşır. İntravenöz ürografiye alternatif olarak 

kullanılabilecek MR ürografi ise, bu incelemenin kontrendike olduğu durumlarda rahatlıkla 

kullanılabilecek görüntüleme yöntemidir (7). 

MRÜ‘ de ise genellikle İVÜ ile kıyaslanabilir şekilde iyi kalitede görüntüler elde 

edilebilmekte olup inceleme süresi de oldukça kısadır (1, 4, 12, 13, 15, 54, 55, 56, 57). 

Statik-sıvı MRÜ’ de ortalama görüntüleme süresi 6.5 dakika olup İVÜ‘ den belirgin olarak 

kısa, ultrasonografi ile karşılaştırılabilir bir süredir (54). 

Turbo spin-echo MRÜ‘ de ilk olarak kullanılan yöntem RARE yöntemidir. Rapid 

Acquisition Relaxation Enhancement’ in kısaltılmışı olan bu sekans, Hennig tarafından 1986 

yılında bulunmuştur. Çok kuvvetli T2 ağırlıklı görüntüler elde edebilmesi, bu sekansın klinik 

radyolojide bazı sekansların yerini almasına neden olmuştur (47). Bilindiği gibi T2 ağırlıklı 

sekanslarda sıvılardan yüksek sinyal alınır. Bundan yola çıkılarak vücudumuzda T2 zamanı 

500 ms’ nin üstünde oluşumları görüntüleme imkanı veren RARE sekansı kullanıma girmiştir 

(5, 6, 58). Bu şekilde beyin omurilik sıvısı, idrar, safra kesesi, safra yolları ve içi sıvı dolu 

oluşumlardan yüksek sinyal alınır. 1980‘ li yılların sonunda ve 1990’ lı yılların başında 

obstrüktif üriner sistem patolojilerinde 0.2 tesla gücündeki MR cihazları kullanılarak 

görüntüler elde edilmiş ve bu konuda birçok bilimsel makale yayımlanmıştır (5, 6, 58). Daha 

sonra bu sekansın sıvılardan yüksek sinyal almasından faydalanarak, MR-miyelografi, MRsiyelografi, 

MR- kolanjiografi klinik olarak kullanılmıştır (48). 

RARE tekniğinden sonra MRÜ’ de diğer hızlı spin eko sekansları kullanılmıştır. 

HASTE (Half-Fourier acquisition single-shot turbo spin echo) tekniği ise tek nefes tutma 

süresinde görüntü elde edebilen, çok kısa sürede yüksek oranda T2A görüntüler alabilen 

bir sekanstır. Bu sekansta renal parenkim ile birlikte üriner sistem birkaç saniyede 

görüntülenebilmektedir. RARE’ den farkı, matriksin faz kodlama bölümünün tamamı değil

yarısı kadar eko almasıdır. Bu ekolar K alanının ilk yarısına yerleşip, boşluğun kalan yarısı 

için yeni bilgiler edinmek yerine ilk yarıdaki bilgileri ikinci yarı için tekrar kullanarak zaman 

kazancı sağlamasıdır. Yarım fourier tekniği sayesinde inceleme süresi RARE sekansına 

göre yarı yarıya kısaldığından, birden fazla ince kesit almamız mümkün hale gelir. 

Uygulanan TR ve TE zamanlarına göre istenilen T2 kontrastı elde edilebilir. İnce kesitler 

sayesinde çok küçük patolojilerin tespiti, bu teknik sayesinde mümkün olur. Birden fazla 

alınan kesitler MIP (Maximum Intensity Projection) ile bir arada görüntülenebilir. MIP 

tekniğinde, birden fazla kesitte alınan ham data kesitler, üst üste konarak bir blok (slab) 

halinde değerlendirilir ve bu slab içindeki en yüksek sinyalli oluşumlar görüntülenir. Diğer 

oluşumlar ise oluşturulan slaba dahil edilmez. HASTE sekansının RARE’ e göre bir 

avantajı da toplayıcı sistemle beraber renal parenkimi de görüntüleyebilmesidir (7). 

İntravenöz gadolinyum enjeksiyonu yapılarak uygulanan T1A ekskretuar MRÜ ise 

hem dilate hem de dilate olmayan üriner traktın değerlendirilmesinde önemli bilgiler verir. 

Ayrıca üriner sistemin anatomi, patoloji ve fonksiyonu iyi değerlendirilir (8, 9, 15). 

Dezavantajı, kontrast maddeye ihtiyaç duyulması (gebelerde kontrendike), T2 ağırlıklı 

MRÜ’ ye göre çekim süresinin uzaması ve özellikle ileri derecede obstrüksiyonlu olgularda 

çekim süresinin uzamasıdır (9, 10, 11, 12, 13, 15, 60, 61). Çeşitli çalışmalarda üriner 

sistem obstrüksiyonu düşünülen olgularda T2A HASTE tekniğinin yeterli olduğu kanısına 

varılmıştır. Bunun sebebi çekim süresinin kısa olması, kontrast madde kullanılmaması ve 

dilatasyon derecesi ve obstrüksiyon seviyesini optimal gösterebilmesidir (15). Bizim 

olgularımızın tümü de obstrüktif patolojiler olduğundan ve T1A ekskretuar MRÜ ile uzun 

çekim süresinin dezavantajı nedeniyle T2A HASTE sekansını kullanmayı yeterli gördük. 

T2A MRÜ obstrüksiyon seviyesini böbrek fonksiyonundan bağımsız göstermesi 

yönüyle hem İVÜ hem de kontrastlı T1A MRÜ‘ ye üstündür. Çalışmamıza aldığımız 2 

olguda İVÜ’ de obstrüksiyon seviyesinin tespiti için geç grafilere ihtiyaç duyulmuştur, T2A 

MR ürografide ise geç grafilere gerek kalmadan üriner sistem vizualize olmuştur. 

Olgularımızda, HASTE sekansı ile elde edilen kesitlere MIP Rekonstruksiyonu 

uygulanmıştır. O’Malley ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada, sadece kalın 

projeksiyon imajlarının mevcudiyetinde gözden kaçabilecek ayrıntıları belirlemede 

multislice metodunun daha etkili olduğu bildirilmiştir (55). Bizim çalışmamızda da ince 

kesitler alınan multislice metodu kullanıldı. Orijinal kaynak görüntüleri ile birlikte 

değerlendirildiğinde, küçük ayrıntıları göstermede daha etkili olduğu tespit edildi. Çok 

kesitli tetkik genellikle tek kesitli tekniğe göre daha iyi görüntü sağlamasına rağmen 

süperpoze abdominal sıvılar dezavantaj oluşturur (1, 56). Çalışmamızda da, sıvı dolu 

barsak anslarının süperpozisyonuna bağlı olumsuz etkiler görüldü. Kaynak görüntüler

kullanılarak bu etki azaltılmaya çalışıldı. 

Hussain ve arkadaşları retroperitoneal ve pelvik malignitelere bağlı üreter 

obstrüksiyonlarında, obstrüksiyon düzeyi ve üreter seyrinin İVÜ ile değerlendirilmediği 

durumlarda T2A MRÜ’ nün faydalı bilgiler verdiğini bildirmişlerdir (59). Bizim çalışmamızda 

da, bir adet pelvik rabdomiyosarkom tanılı olguda İVÜ ile geç grafilerle görüntü 

sağlanabildiği halde T2A MRÜ ile toplayıcı sistem kısa sürede vizualize olmuş ve 

obstrüksiyon seviyesi ile dilatasyon derecesi kolayca saptanabilmiştir. Dilatasyonun 

varlığını ve derecesini göstermede de MRÜ‘ nin yeterli olduğu çeşitli yayınlarda 

belirtilmiştir (12, 54). Bizim çalışmamızda da MRÜ 35 adet üriner obstrüksiyonun 33’ ünde 

üriner sistemde dilatasyon varlığını gösterdi. Böbrek içi kalküle sekonder grade I kalisyel 

dilatasyon saptanan 2 olguda MRÜ ile dilatasyon saptanamadı. Bunun nedeninin yetersiz 

hidrasyon olduğunu düşünüyoruz. Sol proksimal üreterde kalkül ve sol böbrekte grade II 

dilatasyon saptanan bir olguda da MRÜ dilatasyon varlığını göstermesine rağmen 

dilatasyon derecesini farklı saptadı (grade I). İVÜ ve MRÜ’ nin, dilatasyon derecesini 

saptamadaki uyumluluğu bizim çalışmamızda mükemmel bulundu (lineer Kappa=0. 97, 

0.95 güven aralığı= 0.94-1). 

Çeşitli çalışmalarda hidrasyon, diüretik uygulaması ve eksternal kompresyonun hafif 

dilate üreterlerin ve toplayıcı sistemin görüntülenmesini kolaylaştıracağı vurgulanmaktadır 

(9, 57). Hughes ve arkadaşları, diüretik kullanmadan sadece hidrasyonla MRÜ ile dilate 

olmayan üriner traktın optimum görüntülenebileceğini ancak birkaç sekansın (T2 HASTE, 

T1A kontrastlı MRÜ) kombinasyonunun gerektiğini savunmuşlardır (62). Bizim 

çalışmamızın amacı dilate olmayan üriner sistemlerin değerlendirilmesinden çok 

obstrüksiyonlardaki dilatasyon derecesini saptamak olduğundan olgularımızda T2 HASTE 

sekansını kullanmayı yeterli gördük. Hastalarımıza oral hidrasyon dışında ön hazırlık 

yapılmamıştır. Bunun nedeni diüretik kullanımının birçok durumda kontrendike olması 

(akut üreteral obstrüksiyon, dehidratasyon, erken postoperatif dönem, yaşlı hastalar) ve ek 

bir maliyet yaratmasıdır. Ayrıca diüretik ve eksternal kompresyon gibi uygulamaların tetkik 

süresini uzattığı da gözardı edilemez (62). Bizim olgularımızda, İVÜ’ de grade II dilatasyon 

saptanan olgulardan birinde MRÜ ile grade I dilatasyon bulundu. Bu farklılık, İVÜ‘ de 

kullanılan kontrast maddenin diürezi arttırarak toplayıcı sistemdeki distansiyonu belirgin 

hale getirmesine bağlı olabilir. 

MRÜ’ nin obstrüksiyon seviyesini büyük oranda doğru bir şekilde saptadığı çeşitli 

çalışmalarda belirtilmiştir (4, 12, 13, 14, 15, 54). Bizim çalışmamızda ise, MRÜ ve İVÜ ile 

obstrüksiyon saptanan 33 üriner sistemin 32’sinde MRÜ İVÜ’ ye benzer biçimde 

obstrüksiyon seviyesini doğru olarak saptadı (Kappa=0.96, 0.95 güven aralığı=0.88-1).

Böylece İVÜ ile MRÜ‘ nin obstrüksiyon seviyesini saptamadaki uyumluluğu mükemmel 

bulundu. İVÜ ile orta üreterde kalküle bağlı obstrüksiyon saptadığımız bir hastada MRÜ ile 

obstrüksiyon seviyesini distal üreter olarak bulduk, bunun sebebinin kalkülün 

translokasyonu olabileceğini düşünüyoruz. 

MR ürografi, obstrüksiyonun sebebi hakkında da bilgi verebilir. Ancak akut 

ürolitiaziste MRÜ ilk inceleme yöntemi değildir. Bunun ana nedeni ise MR görüntülemenin 

küçük yumuşak doku kalsifikasyonlarının direkt saptanmasında düşük değeri olması ancak 

kontrastsız spiral BT ile bunların kolayca saptanmasıdır (63). Bizim çalışmamızda DÜSG’ 

de kalkül tanısı alan 25 olgunun 18’ inde, T2A HASTE MR ürografi ile, kaynak görüntülerde 

ya da MIP imajlarda kalkülle uyumlu signal void alan görülmüştür (% 72). Üriner trakt 

incelemede kalkül çok sık rastlanılan bir durum olduğundan, MR görüntülemede kalkülün 

nasıl göründüğünü bilmek gerekir. Birçok çalışmada kalküllerin hem T1 hem de T2 ağırlıklı 

sekanslarda signal void (sinyal kaybı) alanı şeklinde göründükleri ortaya konulmuştur (1, 4, 

8, 9, 11, 60, 61, 64). Bu dolum defektleri ya T2A çok kesitli sekansların veya 3D GRE 

sekanslarının orijinal kaynak görüntülerinin analizi ile bulunur. Ancak dolum defekti tespiti 

taş için spesifik değildir. Benzer MRÜ görünümleri nedeniyle kan pıhtısı, cerrahi klips, 

debris veya küçük tümoral patolojilerin taştan ayrımı zor olabilir. Bu nedenle MR 

ürogramların değerlendirilmesinde bir DÜS grafisinin bulundurulmasının, kalsifikasyonları 

belirlemede daha iyi sonuç verdiği bildirilmiştir (4, 5, 11, 65). Dolum defektlerini her zaman 

kaynak görüntülerden bakmak gerekir, MIP görüntülerde büyük kalküllerin bile gözden 

kaçabileceği unutulmamalıdır (5). Literatürde MRÜ’ nin üriner sistem kalküllerini 

saptamadaki etkinliğini araştıran iki adet çalışma mevcuttur (8, 60). Jung ve arkadaşlarının 

çalışmasında 3D-GRE sekanslı ekskretuar MRÜ’ de üreterolitiazisli 72 hastada %90, İVÜ‘ 

de ise %68 duyarlılık bulunmuştur (8). Sudah ve arkadaşları ise ekskretuar MR ürografi ile 

akut yan ağrılı 26 hastada üriner sistem kalküllerini saptamada %100 duyarlılık ve özgüllük 

bulmuşlardır (60). Sudah ve arkadaşları statik-sıvı T2 ağırlıklı MR ürografide ise %60 

sensitivite bulmuşlardır. Ekskretuar MR ürografinin kalküllerini saptamada T2 ağırlıklı MR 

ürografiye göre daha etkin olduğunu görmekteyiz. Bizim çalışmamızın amacı MRÜ ile 

üriner sistem taşlarını değerlendirmek olmadığı için MRÜ’ nün, kalkül varlığını 

saptamadaki duyarlılığı belirlemek için olgu sayımız yetersiz idi. 

Renal kolik ile başvuran hastalarda helikal BT‘ nin İVÜ‘ den daha duyarlı olduğunu 

gösteren çalışmalar mevcuttur (66). Ancak BT’ de alınan radyasyon dozu İVÜ’ den belirgin 

olarak yüksektir, bu da BT ‘in önemli bir dezavantajıdır, bu nedenle hastalarımıza BT 

çektirmedik. Ancak yakın zamanda BT çekilmiş olgularda İVÜ ile saptadığımız bulguları 

kesinleştirmek için 5 olguda BT’den faydalandık.

T2 ağırlıklı MR ürografinin dezavantajlarından en önemlisi, İVÜ‘ deki gibi 

fonksiyonel bilgi alınamamasıdır. Üriner sistemin fonksiyonu değerlendirilmek istendiğinde 

T1A kontrastlı MRÜ kullanılabilir. Dinamik kontrastlı MRÜ ile sintigrafide elde edilen 

sonuçlara benzer fonksiyon bilgileri elde edilebilir. Zaman-sinyal intensite eğrileri 

oluşturularak, böbreklerin diüretik enjeksiyonuna yanıtı ve dilatasyonun obstrüktif olup 

olmadığı değerlendirilebilir ve morfolojiye yönelik sekanslarla kombine edilerek aynı anda 

morfolojik ve fonksiyonel bilgi elde edilebilir (67, 68, 69). Bizim çalışmamızın amacı üriner 

sistemin fonksiyonunu değerlendirmek olmadığından T1A MRÜ’ yi kullanmadık. 

MR ürografi uygulaması, pediatrik radyolojide de önemli bir yer tutmaktadır. 

Çocuklarda bu patolojileri çoğu obstrüktif karakterdedir. İVÜ toplayıcı sistemin anatomik ve 

fonksiyonel değerlendirilmesinde önemli rol oynar. Ancak iyonizan radyasyon ve iyotlu 

kontrast madde kullanımı pediatrik yaş grubu için önemli bir dezavantajdır. Ultrasonografi 

pediatrik yaş grubunda üriner sistemin obstrüktif patolojilerinde en sık kullanılan 

yöntemlerden biri olmasına karşılık, üreterleri bütünüyle görüntüleyemez. Miksiyon 

sistoüretrografi, vesikoüreteral reflünün tanısında altın standart inceleme yöntemidir. 

İnvazif oluşu ve iyonizan radyasyon mevcudiyeti dezavantajıdır. Çok detektörlü bilgisayarlı 

tomografideki gelişmelerle, BT’ nin yeri daha da önem kazanmıştır. BT anjiografi ile de 

vasküler yapılar noninvazif olarak incelenebilir. İyonizan radyasyon ve iyotlu kontrast 

madde de bu yöntemin dezavantajlarıdır. Nükleer sintigrafi böbrek fonksiyonları hakkında 

bilgi verir ancak uzaysal rezolüsyonu düşük olup iyonizan radyasyon kullanılır (40, 70, 71, 

72, 73). Kocaoğlu ve arkadaşları çalışmalarında pediatrik yaş grubunda T2 ağırlıklı MR 

ürografi ile %90 oranında anormal renal toplayıcı sistemi gösterebilmişlerdir (74). Klein ve 

arkadaşları da büyük üreterosel, mesane divertikülü, belirgin obstrükte dubleks sistem, 

megaüreter, üreteropelvik darlık ve kistik böbrek hastalıklarında T2A MRÜ’ nün tanı 

koydurucu olduğunu bildirilmiştir (74). Bizim çalışmamızda pediatrik olgu sayısı yetersiz idi. 

İki pediatrik olgumuzdan birinde staghorn renal kalkül, birinde ise üreteropelvik bileşke 

darlığı mevcuttu. Üreteropelvik bileşke tanılı iki olgu ve biri konjenital megaüreterle birlikte 

olmak üzere çift toplayıcı sistemi olan iki olgu ise erişkin yaş grubundan idi. MR ürografi ile 

bu olgularımızda toplayıcı sistemdeki değişiklikler net olarak izlendi. 

Sonuçlarımız ağır T2 ağırlıklı, HASTE sekanslı MR ürogramların, üriner sistem 

obstrüksiyonunu göstermede yüksek duyarlılık ve özgüllüğe sahip olduğunu 

göstermektedir. Bu sonuçlar literatürle uyumludur (4, 12, 14, 19, 54, 74). Çalışmamızda 

ayrıca literatürle uyumlu olarak, obstrüksiyon varlığı dışında, dilatasyonun derecesini 

göstermede de MR ürografinin yeterli olduğu sonucuna varılmıştır (12). 

Bu konuda pek çok sekans kullanılmasının mümkün olmasına karşın, çabuk ve en

az artefaktla sonuca gitmemizi sağlayan iki sekans HASTE ve RARE karşılaştırıldığında, 

HASTE sekansının daha fazla daha fazla diagnostik değere sahip olduğu çeşitli 

çalışmalarda görülmüştür (7). MR ürografik inceleme yapılırken, abdominal inceleme de 

aynı seansta yapıldığı takdirde, üriner sistemin analizi bir bütün olarak tamamlanır. 

8- SONUÇ 

Üriner obstrüksiyonu olan hastalarda T2A HASTE tekniği ile çekilen MR ürografinin 

dilatasyon derecesi ve obstrüksiyon seviyesini saptamadaki etkinliğini araştırdığımız 

çalışmamızda bu teknikle literatürle uyumlu olarak başarılı sonuçlar elde ettik. Bu tetkikin, 

gebeler ve çocuklar gibi X ışınının potansiyel zararlı etkisinin olabileceği düşünülen 

olgularda ve böbrek yetmezliği, kontrast madde alerjisi varlığında, ayrıca İVÜ ile 

değerlendirilemeyen obstrüktif patolojilerin araştırılmasında başarılı sonuçlar veren, invazif 

olmayan, alternatif bir görüntüleme yöntemi olduğunu düşünüyoruz. T2A MRÜ renal 

fonksiyona bağlı olmadığı için fonksiyon görmeyen böbreklerde ve hidronefroz varlığını 

göstermede ekskretuar MR ürogramlara gerek olmadan doğru sonuçlar vermektedir. Bu 

nedenle obstrüksiyon varlığının araştırılmasında ve fonksiyon görmeyen böbreklerde 

öncelikle statik sıvı MRÜ' nün görüntülenmesine olanak veren HASTE tekniği tercih 

edilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Ancak böbreğin anatomi, patoloji ve fonksiyonuyla ilgili 

ek bilgi gerektiren durumlarda T1A ekskretuar MR ürografi sekansları da incelemeye

eklenebilir. 

8- OLGU ÖRNEKLERİ 

A 

B

A 

RESİM 1: 

47 yaşındaki erkek olguda 

A- İVÜ’ de sol proksimal üreterde kalkül, sol böbrekte ve sol proksimal üreterde grade II 

hidroüreteronefroz 

B- T2 ağırlıklı MIP rekonstrüksiyonlu MR ürografide kalküle ait signal void görünüm, 

dilatasyon derecesi ve obstrüksiyon seviyesi İVÜ ile tam korelasyon göstermekte

RESİM 2: 

MIP rekonstrüksiyonlu, T2 ağırlıklı HASTE sekansı ile çekilen MR ürografide, kemik pelvis 

içi yerleşimli rabdomiyosarkom tanılı 55 yaşındaki erkek olguda kitle basısına sekonder sol 

böbrek pelvikalisyel sisteminde ve sol üreterde grade IV dilatasyon 

A 

B

C 

RESİM 3: 32 yaşındaki kadın olguda bilateral çift toplayıcı sistem mevcut olup sağ taraf 

toplayıcı sistemlerde dilatasyon izlenmiyor. Solda üstteki toplayıcı sistemde dilatasyon yok, 

alttaki toplayıcı sistem ve üreterde grade III hidroüreteronefroz, distal üreterde darlık 

görünümü ve proksimalinde sakküler tarzda genişleme 

A- İVÜ 

B ve C- MRÜ görünümleri 

A 

B

C 

RESİM 4: 38 yaşında kadın olguda, 

A- DÜS grafide sol üreter distaline uyan kalkül imajı 

B- İVÜ ve C- MRÜ’ de sol böbrek ve üreterde grade IV hidroüreteronefroz 

A 

B

. 

C 

C- 

RESİM 5 :45 yaşında erkek olguda 

A- DÜS grafide sol L3 vertebra seviyesinde kalkülle uyumlu radyoopasite mevcut 

B- İVÜ görüntüde kalkülün sol proksimal üretere uyduğu izlenmekte olup sol 

böbrekte grade IV hidronefroz mevcut 

C- MRÜ bulguları İVÜ ile tam korelasyon göstermektedir. 

A 

B

RESİM 6: 67 yaşındaki prostat kanseri tanılı olguda 

A- İVÜ’ de sağ böbrek pelvikalisyel sisteminde ve sağ üreterde distale dek grade III 

dilatasyon izleniyor. 

B- Aynı olgunun MRÜ görüntüsü 

A B

C 

Resim 7: İki ayrı olguda kalküllerin MR ürografideki sinyal kaybı bulgusu. 

A ve B: Sağ böbrekte staghorn kalkül tanısı alan 40 yaşındaki kadın olguda İVÜ ve MRÜ 

görünümleri. MRÜ’ de genişlemiş kalisyel sistem içerisinde kalküle ait sinyal kaybı 

alanlarıC- 30 yaşındaki kadın olguda, koronal T2 ağırlıklı MR ürografide sağ böbrekteki 

kalküle ait sinyal kaybı alanı ve orta derecede pelvikalisyel dilatasyon 

A 

B

RESİM 8: 

38 yaşında erkek hastada A- İVÜ B- MRÜ görünümleri. USG ve DÜS grafide sol böbrek 

üst polde 3 adet ve sağ üreter proksimalde 1 adet kalkül saptanan hastada sağ böbrekte 

grade 3, solda grade 2 ektazi mevcut. Sağ üreter proksimalinde ani sonlanma izleniyor. 

İVÜ ve MRÜ bulguları tam korelasyon göstermekte. 

A 

B

RESİM 9:29 yaşında bayan hastada, 

A- İVÜ B-MRÜ görünümleri 

Sağ böbrekte grade 4 pelvikaliektazi, sağ üreter proksimalde ani daralma ve proksimalinde 

ektazi mevcut. Hastaya bu görüntüler elde edilmeden 3 ay önce üreteropelvik bileşke 

darlığı nedeniyle balonla dilatasyon uygulanmış. MRÜ ve İVÜ bulguları tam korelasyon 

göstermekte. 

RESİM 10: 54 yaşında erkek olguda T2 ağırlıklı MR 

görüntülerde sol böbrek inferiorunda ürinoma ile uyumlu hiperintens sıvı koleksiyonu 

mevcut olup sol böbrek pelvikalisyel sistemi ve sol proksimal üreterde grade II dilatasyon 

izleniyor. 

A 

B

RESİM 11:.45 yaşında bayan hastada A- MRÜ B- İVÜ görünümleri 

DÜS grafide ve USG’ de sağ böbrek pelvisinde ve sol üreter orta kesiminde kalkül 

saptanan hastada sol böbrek pelvikalisiel sistemde grade III ektazi, sağ böbrek 

pelvikalisiyel sistemde üst polde daha belirgin olmak üzere grade II ektazi izlenmektedir. 

Sol üreter dilate görünümdedir. İVÜ ve MRÜ bulguları tam olarak korelasyon 

göstermektedir.

9- KAYNAKLAR 

1- Tang Y, Yamashita Y, Namimito T, et al. The value of MR urography that uses HASTE 

sequences to reveal urinary tract disorders. AJR Am J Roentgenol 1996; 167:1497-1502. 

2- Thickkman D, Kundel H, Biery D. Magnetic resonance evalution of hydronephrosis in 

the dog. Radiology 1984; 152:113-116. 

3- Kikinis R, von Schulthess GK, Jager P, et al. Normal and hydronephrotic kidney: 

evalution of renal function with contrast-enhanced MR imaging. Radiology 1987; 165:837- 

842. 

4- Regan F, Bohlman ME, Khazan R, Rodriguez R, Schultze Haakh. MR urography using 

HASTE imaging in the assessment of ureteric obstruction. AJR Am J Roentgenol 1996; 

167:1115-1120. 

5- Nolte-Ernsting CCA, Adam G, Günther RW, MR urography: examination techniques and 

clinical applications. Eur Radiol 2001; 11:355-372. 

6- Hughes J, Jan W, Goodie J, Lund R, Rankin S. MR urography: evalution of different 

techniques in non-dilated tracts. Clin Radiol 2002; 57:989-994 . 

7- Balcı NC, Mueller-Lisse UG, Holzknecht N, Gauger J, Waidelich R, Reiser M. 

Breathhold MR urography: comparison between HASTE and RARE in healthy volunteers. 

Eur Radiol 1998; 8:925-932. 

8- Jung P, Brauers A, Nolte- Ernsing CA, Jakse G, Gunther RW. Magnetic resonance 

urography enhanced by gadolinium and diuretics: a comparison with conventional 

urography in diagnosing the cause of ureteric obstruction. BJU Int 2000; 86:960-965. 

9- Nolte–Ernsting CC, Tacke J, Adam GB, et al. Diuretic–enhanced gadolinium excretory 

MR urography: comparison of conventional gradient-echo sequences and echo-planar 

imaging. Eur Radiol 2001; 11:18-27. 

10- Nolte-Ernsting C, Adam G, Bucker A, et al. Contrast-enhanced magnetic resonance 

urography: first experimental results with a polymeric gadolinium bloodpool agent. Invest 

Radiol 1997; 32:418-423. 

11- Nolte-Ernsting CC, Bucker A, Adam GB, et al. Gadolinium-enhanced excretory MR

urography after low-dose diuretic injection: comparison with conventional excretory 

urography. Radiology 1998; 209:147-157. 

12- Zielenko J, Studniarek M, Markuszewski M. MR urography of obstructive uropathy: 

diagnostic value of the method in selected clinical groups. Eur Radiol. 2003; 13:802-809. 

13- Erdoğmuş B, Bozkurt M, Bakır Z. Diagnostic value of HASTE technique and excretory 

MR urography in urinary system obstructions. Tani Girisim Radyol. 2004; 10:309-315. 

14- Magno C, Blandino A, Anastasi G, Minutoli F, Crea G, Gali A, Caramio M, Melloni D. 

Lithiasic obstructive uropathy. Hydronephrosis characterization by magnetic resonance 

pyelography. Urol Int. 2004; 72 Suppl 1:40-42. 

15- Yekeler E, Yümnü Y, Süleyman E, Gençhallaç H, Tunacı A, Acunaş B. MR ürografi 

teknikleri ve intravenöz ürografi bulguları ile karşılaştırılması. Bilgisayarlı Tomografi Bülteni 

2004; 8:104-112. 

16- Petorak İ. Medikal Embriyoloji, Beta Basımevi İstanbul 1984; 212-218. 

17- Sabiston, Textbook of Surgery, W. B. Saunders Philadelphia 14th Edition, 1991; 1433- 

1434. 

18- Kelalis P. Clinical Pediatric Urology, W. B. Saunders Philadelphia 3rd Edition, 1992; 

500-501. 

19- Welch K, Ravitch M. Pediatric Surgery, Year Book Medical Publishers Chicago, Inc. 

1986; 1134-1135. 

20- Prof. Dr. Zeki Zeren İnsan Anatomisi Ekin Yayınları İstanbul 1975. 

21- Dunnick RN, Sandler CM, Newhouse JH, Amis ES, Jr. Nephrocalcinosis and 

nephrolithiasis In: Textbook of uroradiology. 3rd ed. Philadelphia, Pa: Lippincott Williams & 

Wilkins 2001; 178-194. 

22- Keolliker SL, Cronan JJ: Acute urinary tract obstruction. Imaging update. Urol Clin 

North Am 1997; 24:571-582. 

23- Levine JA, Neitlicht J, Verga M, Dalrymple N, Smith RC. Ureteral calculi in patients 

with flank pain: correlation of plain radiography with unenhanced helical CT. Radiology 

1997; 204:27-31. 

24- Zagoria RJ, Khatod EG, Chen MYM. Abdominal radiography after CT reveals urinary 

calculi: a method to predict usefulness of abdominal radiography on the basis of size and 

CT attenuation of calculi. AJR 2001; 176:1117-1122. 

25- Cronan JJ. Contemporary concepts in imaging urinary tract obstruction. Radiol Clin 

North Am 1991; 26:527-542. 

26- Ames CD, Older RA et al. Imaging in urinary tract obstruction. Braz J Urol. Vol. 27:316- 

325.

27- Rawashdeh YF, Djurhuus JC, Mortensen J, Horlyck A, Frokiaer J. The intrarenal 

resistive index as a pathophysiological marker of obstructive uropathy. J Urol. 2001; 

165:1397-1404. 

28- Older RA, Stoll HL, Omary RA, Watson LR. Clinical value of renovascular resistive 

index measurement in the diagnosis of acute obstructive uropathy. J Urol 1997; 157:2053- 

2055. 

29- Cronan JJ, Tublin ME. Role of the resistance index in the evaluation of acute renal 

obstruction. AJR Am J Roentgenol 1995; 164:377-378. 

30- Platt JF, Rubin JM, Ellis JH. Acute renal obstruction: evaluation with intrarenal duplex 

Doppler and conventional US. Radiology 1993; 186:685-688. 

31 -Tublin ME, Dodd GD, III, Verdile VP. Acute renal colic: diagnosis with duplex Doppler 

US. Radiology 1994; 193:697-701. 

32- Cox IH, Erickson SJ, Foley WD, Dewire DM. Ureteric jets: evalution of normal flow 

dynamics with color Doppler sonography. AJR 1992; 158:1051-1055. 

33- Kim EE, Barron BJ, Lamki LM, Podoloff DA. Genitourinary nuclear medicine I. In: 

Sandler MP, Patton JA, Coleman RE, Gottschalk A, Wackers FJT, Hoffer PB, eds. 

Diagnostic nuclear medicine. 3rd ed. Baltimore, Md: Williams & Wilkins, 1988; 1191-1208. 

34- Kass EJ, Fink- Bennett TD. Contemporary Techniques for the Radioisotopic Evalution 

of dilated urinary tracts. Urol Clin North Am 1990; 17:273-289. 

35- Dubovsky EV, Russell CD. Advances in radionuclide evalution of urinary tract 

obstruction. Abdominal Imaging 1998; 23:17-26. 

36- Lorberboym M, Kapustin Z, Elias S, Nikolov G, Katz R. The role of renal scintigraphy 

and unenhanced helical computerized tomography in patients with ureterolithiasis. Eur J 

Nucl Med 2000; 27:441-446. 

37- Sfakianakis GN, Cohen DJ, Braunstein RH, et al. MAG3-F0 scintigraphy in decision 

making for emergency intervention in renal colic after helical CT positive for a urolith. J 

Nucl Med 2000; 41:1813-1822. 

38- Koff SA. Pathophysiology of ureteropelvic junctıon obstructıon. Urol Clin North Am 

1990; 17:263-272. 

39- Papanicolau N. Urinary Tract Imaging and Intervention: Basic Principles. In: Walsh PC, 

Retik AB, Vaughan D, Wein JA(eds.). Campbell’s Urology, Philadelphia, WB Saunders 

1998; 243-244. 

40- Smith RC, Rosenfield AT. Acute flank pain: comparison of non-contrast- enhanced CT 

and intravenous urography. Radiology 1995; 194:789-794. 

41- Niall O, Rusell J, Mac Gregor R: A comparison of noncontrast computerized

tomography with excretory urography in the assessment of acute flank pain. J Urol 1999; 

161:534-537. 

42- Boridy IC. Acute ureterolithiasis: Nonenhanced helical CT findings of perinephric 

edema for prediction of degree of ureteral obstruction. Radiology 1999; 213:663-667. 

43- Chong WK. Renal carcinoma presenting with flank pain: a potential drawback of 

unenhanced CT. AJR 2000; 174:667-669. 

44- Blake SP, McNicholas MM, Raptopoulos V. Nonopaque crystal deposition causing 

ureteric obstruction in patients with HIV undergoing indinavir therapy. AJR 1998; 171:717- 

720. 

45- Wegener O. H. Ganzkörper Computertomographie Schering Berlin 1981 

46- Oyar O, Gülsoy U. Tıbbi Görüntüleme Fiziği, Tisamat Basın Sanayi Ankara 2003, 296- 

300. 

47- Hennig J, Nauerth A, Friedburg H. RARE imaging: a fast imaging method for clinical 

MR. Magn Reson Med 1986; 3:823- 833. 

48- Hennig J. Freiburg H Clinical applications and methodogical developments of the 

RARE technique Magn Reson İmaging 1988; 6:391-395. 

49- Anderson CM, Saloner D, Tsuruda JS. Artifacts in maximum-intensity-projection 

display of MR angiograms. AJR 1990; 154:623-629. 

50- Jones RA, Perez-Brayfield MR, Kirsch AJ, Grattan- Smith JD. Renal transit time with 

MR urography in children. Radiology 2004; 233:41-50. 

51- Diament M, Takasugi J, Kangarloo H. Hydronephrosis in childhood: reliability of 

ultrasound screening. Pediatr Radiol 1984; 14:31-36. 

52- Louca G, Liberopoulos K, Fidas A: MR urography in the diagnosis of urinary tract 

obstruction. Eur Urol 1999 ; 35:102-108. 

53- Webb JAW. Ultrasonography in the diagnosis of renal obstruction. Sensitive but not 

very specific. Br Med J 1990;301:944-946. 

54- Karaali K, Çevikol C, Dündar F, Şenol U, Danışman A, Bircan O. Üriner sistem 

obstrüksiyonlarının değerlendirilmesinde MR Ürografi. Türk Üroloji Dergisi 2004; 3:354- 

359. 

55- O’ Malley ME, Soto JA, Yucel EK, Hussain S. MR urography: evalution of threedimensional 

fast spin- echo technique in patients with hydronephrosis. AJR Am J 

Roentgenol 1997; 168:387-392. 

56- Hattery RR, King BF. Technique and application of MR urography. Radiology 1995; 

194:25-27. 

57- Rothpearl A, Frager D, Subramanian A, et al. MR urography: technique and

application. Radiology 1995; 194:125-130. 

58- Aerts P, Van H, Bosmans H, et al. Breath-hold MR urography using the HASTE 

technique. AJR Am J Roentgenol 1996; 166:543-545. 

59- Hussain S, O Malley M, Jara H, et al. MR urography. Magn Reson Imaging Clin N Am 

1997; 5:95-106. 

60- Sudah M, Vanninen R, Partanen K, et al. MR urography in evalution of acute flank 

pain: T2- weighted sequences and gadolinium-enhanced threedimensional FLASH 

compared with urography. AJR 2001; 176:105-112. 

61- Farres MT, Gattegno B, Ronco P, et al. Nonnephrotoxic, dynamic, contrast enhanced 

magnetic resonance urography: use in nephrology and urology. J Urol 2000; 163:1191- 

1196. 

62- Hughes J, Jan W, Goodie J, Lund R, Rankin S. MR urography: evaluation of different 

techniques in non-dilated tracts. Clin Radiol 2002; 57:989-994. 

63- Fielding JR, Silverman SG, Rubin GD. Helical CT of the urinary tract. AJR 1999; 

172:1199-1206 

64- Roy C, Saussine C, Jahn C. et al. Evalution of RARE- MR Urography in the 

assessment of ureterohydronephrosis. J Comput Assist Tomogr 1994; 18:601-608. 

65- Knesplova L, Krestin GP. Magnetic resonance in the assesment of renal function. Eur 

Radiol 1998; 8:201-211. 

66- Yilmaz S, Sindel T, Arslan G. Renal colic: Comparison of spiral CT, US and IVU in the 

detection of ureteral calculi. Eur Radiol 1998; 8:212-217. 

67- Rohrschneider WK, Haufe S, Wiesel M. Functional and morphologic evalution of 

congenital urinary tract dilatation by using combined static- dynamic MR urography: 

findings in kidneys with a single collecting system. Radiology 2002; 224:683-694. 

68- Rohrschnedider WK, Hoffend J, Becker K, et al. Combined static-dynamic MR 

urography for the simultaneous evaluation of morphology and function in urinary tract 

obstruction. I. Evaluation of the normal status in an animal model. Pediatr Radiol 2000; 

30:511-522. 

69- Rohrschnedider WK, Becker K, Hoffend J. Combined static-dynamic MR urography for 

the simultaneous evaluation of morphology and function in urinary tract obstruction. II. 

Findings in experimentally induced ureteric stenosis. Pediatr Radiol 2000; 30:523-532. 

70- Leppert A, Nadalin S, Schirg E, Petersen C, Kardorff R, Galanski M, Fuchs J. Impact 

of magnetic resonance urography on preoperative diagnostic workup in children affected 

by hydronephrosis: should IVU be replaced? J Pediatr Surg 2002; 37:1441-1445. 

71- Borthne A, Nordshus T, Reiseter T. MR urography: the future gold Standard in pediatric

urogenital imaging? Pediatr Radiol 1999; 29:694-701. 

72- Roy C, Saussine C, Guth S. MR urography in the evalution of urinary tract obstruction. 

Abdom Imaging 1998; 23:27-34. 

73- Smith RC. Acute flank pain: comparison of non-contrast- enhanced CT and 

intravenous urography. Radiology 1995;194:789-794. 

74- Klein LT, Fragger D, Subramanium A, Lowe FC. Use of magnetic resonance 

urography. Urology 1998; 52:602-608. 

75- Catalano C, Pavone P, Laghi A, Scipioni A, Panebianco V, Brillo R, Fraioli F, 

Passariello R. MR pyelography and conventional MR imaging in urinary tract obstruction. 

Acta Radiol. 1999; 40:198-202. 

76- Roy C, Saussine C, LeBras Y. Assesment of painfull ureterohydronephrosis during 

pregnancy by MR urography. Eur Radiol 1996; 6:334-338.

ÃRÄ°NER OBSTRÃKSÄ°YONLU OLGULARDA MR ÃROGRAFÄ° Ä°LE ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

ÃRÄ°NER OBSTRÃKSÄ°YONLU OLGULARDA MR ÃROGRAFÄ° Ä°LE ...