kars ilinde üretilen inek sütlerinin bazı kimyasal özellikleri

MYO-ÖS 2010- Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu
21-22 EKĐM 2010-DÜZCE
KARS ĐLĐNDE ÜRETĐLEN ĐNEK SÜTLERĐNĐN BAZI KĐMYASAL
ÖZELLĐKLERĐ
Sinem Aydın* Asya Çetinkaya** Emre Bayrakçı***
*: Öğrenci, Kars Meslek Yüksekokulu Gıda Đşleme Bölümü Süt ve Ürünleri Programı 36100 Kars
(ayre_18@hotmail.com)
**: Öğretim Görevlisi, Kars Meslek Yüksekokulu Gıda Đşleme Bölümü 36100 Kars
***: Öğrenci, Kars Meslek Yüksekokulu Gıda Đşleme Bölümü Süt ve Ürünleri Programı 36100 Kars
(emrebayrakci@hotmail.com)
ÖZET
Yeterli ve dengeli beslenme için gerekli besin maddeleri bitkisel ve hayvansal gıdalarda değişen oranlarda
bulunmaktadır. Oysa süt tabiattaki ürünler içerisinde insan beslenmesi açısından gerekli unsurların tamamına
yakınını içeren ender besin maddelerinden biridir. Sütün bileşimi, hem besin değeri hem de süt endüstrisi için
ürünlere işleme bakımından önemlidir. Sütün bileşimi, elde edildiği hayvan türüne bağlı olarak içerdiği besin
öğeleri açısından farklılık arz eder. Ayrıca çevresel faktörler, hastalık, sağım zamanı gibi faktörler de
bileşimini etkilemektedir. Süt içerdiği çok çeşitli besin maddelerinden dolayı tüm memeli canlılarda
organizmanın gereksinimlerini karşılayabilen hayati temel bir gıda maddesidir.
Bu araştırma, Türkiye’de kaşar peyniriyle tanınan Kars ilinde inek sütü kalitesinin belirlenmesi amacıyla
yapılmıştır. Çalışmadaki süt örneklerinin temininde Kars Đlinde mandıra sayısının fazla olduğu dört köy
(Boğaz, Kümbetli, Dikme ve Çamurlu) seçilmiş olup, örnekler Nisan ayında bu köylerdeki üreticilerin sabah
ve akşam sağımlarında ayrı ayrı alınmıştır. Çalışmada Boğaz köyünden 10 adet (5 sabah, 5 akşam), Kümbetli
köyünden 20 adet (10 sabah, 10 akşam), Çamurlu köyünden 34 adet (17 sabah, 17 akşam) ve Dikme
köyünden 26 adet (13 sabah, 13 akşam) olmak üzere toplam 90 süt örneğinin bazı kimyasal analizleri
(Asitlik, pH, Yağ, Yağsız Kuru Madde, Protein ve Yoğunluk) yapıldı. Analizler sonucunda süt örneklerinde
genel olarak Laktik asit cinsinden asitlik ortalaması %0.17, pH ortalaması 6.04, yağ oranı ortalaması %3.54,
yağsız kuru madde oranı ortalaması %8.75 protein oranı ortalaması %3.20 ve yoğunluk ortalaması ise 1.029
gr/cm 3 düzeyinde belirlenmiştir. Araştırmada incelenen özellikler bakımından Kars yöresinde çoğunlukla
kaşar peyniri yapımında kullanılan sütlerin kimyasal analizler sonucunda bulunan değerlerden pH değeri,
ilgili standartlarda belirtilenden düşük olup, diğer değerler TSE standartlarına uygun olduğu gözlenmiştir.
Anahtar kelimeler: Đnek sütü, Kimyasal özellik
1-GĐRĐŞ
Süt, yıllardır insan tüketiminde kullanılmakta olup, toplumlar arasında tüketim miktarında
farklılıklar bulunmaktadır. Tüketilen süt çeşidi toplumların kültürlerine göre değişiklik
göstermektedir. Ülkemizde süt denildiğinde akla ilk olarak inek sütü gelmekle birlikte,
koyun, keçi ve manda sütleri de tüketilmektedir [6].
Süt, Bütün memeli hayvanların doğumundan itibaren yavrularını beslemek üzere meme
bezlerinde oluşturdukları, hayvan türlerine göre farklı sürelerde salgılanan, içeriğinde
yavrunun kendi kendini besleyebilecek bir duruma gelinceye kadar almak zorunda olduğu
tüm besin maddelerini yeterli oranda bulunduran porselenimsi beyaz renkte, kendine özgü
kokusu ve tadı olan biyolojik sıvıdır. Türk Gıda Kodeksi’nde ise süt tanım olarak; bir veya
daha fazla inek, koyun, keçi veya mandanın sağılmasıyla elde edilen, 40 0 C’nin üzerine
ısıtılmamış veya eşdeğer etkiye sahip herhangi bir işlem görmemiş kolostrum dışındaki
1

Aydın S., Çetinkaya A., Bayrakçı E.
meme bezi salgısıdır [2,7]. Yavrular, doğumdan sonra belirli bir süre, büyümeleri için
zorunlu bütün besin gereksinimlerinin yanı sıra immünolojik olarak korunmalarını da
annelerin meme bezlerinden salgılanan sütle sağlarlar. Đnsan beslenmesinde sütün önemli
bir yeri vardır. Đnsan beslenmesi için gerekli besin öğelerini yeterli miktarda içermemekle
beraber, süt mevcut besinler içinde en komple olanıdır. Sütün bu niteliği, özellikle vücudun
enerjisi, yapısı ve biyokimyasal işlemleri için gerekli besin unsurlarını, diğer besin
maddelerine göre daha yeterli ve dengeli bir şekilde içermesinden ileri gelir. Özellikle
kalsiyum, fosfor, riboflavin, B 12 vitamini ve yüksek kaliteli protein kaynağıdır [14].
Süt kimyasal bileşimi ve nitelikleri bakımından insanın temel besinidir. Đnsanın özellikle
çocukların sağlıklı beslenmesi için gerekli besin unsurlarının büyük bir kısmını içerir.
Kazein ve serum proteinlerinden oluşan süt proteinleri, tam protein olarak tanımlanmakta
ve beslenme değerinde önemli bir artış sağlamakta ve sütün fiyatlandırılmasında bir kriter
olarak değerlendirilmektedir [3]. Süt proteinleri tüm esansiyel (vücutta sentezlenmeyen)
aminoasitlerin önemli bir kaynağıdır. Bu aminoasitleri yeterli ve dengeli düzeyde içerir.
Süt ve ürünleri bu bakımdan bazı gıdalarla birlikte tüketilmeleri durumunda bu gıdaların
biyolojik değerlerini artırır. Beslenme fizyolojisi açısından önemli bir madde olan laktozun
kaynağı sadece süttür. Laktoz, doğal bağırsak mikroflorasının oluşumu ve muhafazasında
rol oynar; yavaş parçalandığından bağırsağın çalışmasını olumlu yönde etkiler, kan
şekerinin hızlı yükselmesini önler. Laktozun parçalanma ürünü olan laktik asit, bağırsakta
kalsiyum ve magnezyumun emilimini artırır, karaciğerde yağın birikimini azaltır. Laktoz,
kokuşma ve proteolitik etki yapan bakterilerin gelişimini de engellemektedir. Sütte
bulunan süt yağı, enerji kaynağı olmasının yanı sıra, A, D, E ve K vitaminlerinin önemli
bir kaynağıdır. Vücut sıcaklığında çözünmüş durumda bulunmakta, temel yağ asitlerini
(lioneik, linolenik ve araşidonik) içermektedir. Süt ve ürünlerinde istenilen lezzet ve
aromanın oluşumunda rol oynar. Ayrıca yapısındaki kısa ve orta zincirli yağ asitlerinden
dolayı kolay sindirilir. Süt, kemik ve dişlerin oluşumu, gelişmesi ve sağlıklı yapısının
korunması, vücudun birçok hayati fonksiyonu için gerekli olan kalsiyum ve fosfor
kaynağıdır. Ayrıca süt, metabolizmada önemli rol oynayan ve mutlaka dışarıdan alınması
gereken vitaminleri farklı oranlarda içerir. Örneğin; Bir litre süt tüketimi ile günlük
gereksinim duyulan B 12 vitaminin %113’nü, vitamin B 2’ nin %104’nü A vitaminin ve
pantotenik asidin yaklaşık %50’sini B 1 vitamini ve D vitaminin %30’nu karşılanır.
Hayvansal besinler içerisinde C vitaminini içeren tek besin maddesi süttür [13]. Birçok
ülkede olduğu gibi, Ülkemizde en çok tüketilen süt olan inek sütünün içerdiği bu çeşitli
bileşenlerinden dolayı tüketimi tavsiye edilen bir gıdadır. Sütün normal olarak içme sütü
olarak tüketiminin yanında çeşitli süt ürünlerine işlenerek tüketimi de yaygındır. Zengin
besin kaynağı olan süt, ya doğrudan içme sütü olarak tüketilmekte veya sütteki besin
unsurlarının önemli bir kısmını içeren ve daha uzun dayanma süresine sahip çeşitli süt
ürünlerine (peynir, yoğurt, süttozu) gibi ürünlere işlenmektedir [14].
Bu araştırmada üretimde kullanılan sütlerin kalitesinin belirlenmesi amacıyla sütçülük
açısından önemli bölgeler arasında yer alan Kars Đli seçilmiştir. Süt örnekleri için Kars
Đline bağlı toplam dört köy (Kümbetli, Dikme, Çamurlu, Boğazköy) seçilmiş olup, örnekler
bu köylerdeki üreticilerin sabah ve akşam yapılan sağımları sırasında alınmıştır.
2

Aydın S., Çetinkaya A., Bayrakçı E.
2-MATERYAL METOT
Materyal
Bu araştırmada Kars iline bağlı dört köyde üretilen ve satışa sunulan 90 adet çiğ inek sütü
örnekleri incelenmiştir. Köylerden sabah ve akşam sağımlarında alınan örnekler Kafkas
Üniversitesi Kars Meslek Yüksekokulu laboratuarında analize tabii tutulmuştur.
Metot
Süt örneklerinde yağ Gerber metodu ile, Yağsız kurumadde refraktometre ile, Yoğunluk
laktodansimetre ile, asitlik titrasyon metodu ile, protein milkana süt cihazı ile ve pH, pH
metre ile belirlenmiştir. [5, 8].
3-BULGULAR ve TARTIŞMA
Araştırmada incelenen süt örneklerinin pH ve asit (% LA), protein, yağsız kurumadde, yağ
ve yoğunluk değerleri çizelge 1 ve çizelge 2 ’de verilmiştir.
Çizelge 1. Süt örneklerinin Bazı Kimyasal Özellikleri
Sabah Sağımı
Köyler
Numune
sayısı pH %LA %YKM %Protein %Yağ Yoğunluk
boğazköy 5 6,2±0,27 0,17±0,04 8,74±0,25 3,30±0,10 3,39±0,27 1,028±0,96
Çamurlu 17 5,2±0,15 0,08±0,02 8,62±0,13 3,26±0,06 3,47±0,15 1,0290,52±
Dikme 13 5,73±0,16 0,05±0,02 8,54±0,15 3,29±0,06 3,42±0,17 1,029±0.59
Kümbetli 10 5,35±0,19 0,35±0,03 8,82±0,17 3,19±0,07 3,62±0,19 1,028±0,67
Genel 45 5,62 0,16 8,68 3,26 3,47 1,029
Çizelge 2. Süt örneklerinin Bazı Kimyasal Özellikleri
Akşam Sağımı
Köyler
Numune
sayısı pH %LA %YKM %Protein %Yağ Yoğunluk
boğazköy 5 6,48±0,29 0,17±0,04 8,82±0,19 3,30±0,07 3,42±0,21 1,028±0,83
Çamurlu 17 6,05±0,15 0,08±0,02 8,69±0,10 3,29±0,04 3,50±0,11 1,029±0,45
Dikme 13 6,96±0,18 0,04±0,02 8,98±0,12 3,33±0,04 3,86±0,13 1,029±0,52
Kümbetli 10 6,40±0,20 0,45±0,03 8,83±0,14 3,32±0,05 3,72±0,15 1,029±0,59
Genel 45 6,47 0,18 8,83 3,31 3,62 1,029
Sütlerin kalitesi hakkındaki değerlendirmelerde fikir veren en önemli özelliklerinden biri
asit düzeyidir. Yeni sağılan sütler, içerdiği kazein, fosfat, sitrat, serum proteinleri (albümin,
globülin) ve CO 2 nedeniyle hafif asidik reaksiyon gösterir. Sütlerin muhafazası sırasında
laktik asit bakterilerinin laktozu parçalayarak laktik asit oluşturması ve asitliğin gelişmesi
3

Aydın S., Çetinkaya A., Bayrakçı E.
sonucu sütlerin pıhtılaşmasına neden olur. Bu durum istenilmeyen bir durumdur. Đncelenen
sabah ve akşam sütü örneklerinin asitlik değerleri (%LA) ve pH değerleri çizelge 1 ve
çizelge 2’de verilmiştir. Çizelge 1 ve çizelge 2’de de görüldüğü gibi süt örneklerinin pH
değerleri 5,20-6,96, asitlik değerleri % LA cinsinden % 0,03-0,35 arasında değişmiştir. Çiğ
süt standardına göre (TS 1018) inek sütünün asitlik değerinin süt asidi cinsinden en az%
0,13, en çok % 0,20, pH değerinin 6,6-6,8 aralığında olması gerektiği bildirilmiştir [2].
Đncelenen 90 süt örneğinden 13’ünün pH 6,96 asitlik değerinin ilgili standardın üzerinde
olduğu, 15’nin ilgili standarda uygun olduğu ve 62’nin istenilen değerlerin altında
değerlere sahip olmuştur. Đncelenen süt örneklerinin %LA asit cinsinden asitlik değerleri
ise 20 örneğin ilgili standardın üzerinde, 60 örneğin ilgili standarttan düşük ve 10 örneğin
ise ilgili standarda uygun olduğu bulunmuştur. Asitliğin yüksek olması, sütlerin
mikroorganizma yüklerinin yüksek olduğunu, asitliğinin düşük olması ise sodyum
bikarbonat, hidrojen peroksit gibi koruyucu maddelerin süte ilave edildiğini veya sütün
hastalıklı hayvanlardan elde edildiği kuşkusuna neden olmaktadır [5]. Araştırmada
incelenen sabah ve akşam sütlerinin toplamından elde edilen ortalama asitlik (%LA) değeri
%0,17 (7,55 SH cinsinden) ve pH değeri ise 6,04’dür. Sezgin ve Koçak (1982) tarafından
bulunan 8,4 SH değerinden düşük, Sezgin ve Bektaş (1988) tarafından bulunan 8,37-9,09
SH değerinden düşük, Okur (2005) tarafından bulunan 8,7 SH değerinden düşük, Türkoğlu
ve ark. (2003) tarafından bulunan 7,18 SH değerinden ise yüksek bulunmuştur.
Süt yağı, sütün fiyatlandırılmasında dikkate alınan en önemli unsurlardan biridir. Çiğ süt
standardına (TS 10108) göre 1. Sınıf sütte %3,0, II. Sınıf sütte %2,5 ve ekstra sütte en az
%3,5 yağ bulunması gerekmektedir [1]. Đncelenen süt örneklerinin 50’sinde %3,5’in
seviyesinin üzerinde, 40’ında ise %3 seviyesinin üzerinde bulunmuştur. TSE standartlarına
göre incelenen süt örnekleri ekstra ve 1. Sınıf süt grubuna girmektedir.
Sezgin ve Bektaş (1988). Ankara’da satılan sokak sütlerinin ortalama değerlerini %2,3-
%3,0-%4,0 olarak saptamışlardır. Örneklerin %54,’nin yağ oranının standart değerlerin
altında bulunduğunu belirlemişlerdir. Sezgin ve Koçak (1982)., Trabzon’da satılan sokak
sütlerinin %31,3’ünde yağ oranının %3’ün altında olduğunu, ortalama değerin ise %2,9 ile
%3,7 arasında değiştiğini bildirmişlerdir. Türkoğlu ve ark (2003) Urfa ilinde üretilen
sütlerin yağ oranlarını ortalama %3,2 olarak tespit etmişlerdir. Okur (2005). Isparta ilinde
satılan çiğ süt örneklerinin yağ oranlarını %2,5 seviyesinde tespit etmiştir. Yine Özrenk ve
Bayar (2008) Konya yöresine ait sütlerin yağ oranlarını ortalama %3,55 olarak tespit etmiş
ve standart değerlere uyduğunu bildirmişlerdir.
Yoğunluk, sütlere hile yapılıp yapılmadığı hakkında bilgi veren bir parametredir.
Araştırmada incelenen süt örneklerinin yoğunlukları 1.028 ile 1.029 gr/cm 3 arasında
bulunmuş, ortalama 1.029 gr/cm 3 bulunmuştur. Çiğ süt standardında (TS 1018) inek
sütünün yoğunluğunun 1.028-1.039 gr/cm 3 olması gerektiği belirtilmektedir. Türk Gıda
Kodeksi’ne göre ise çiğ sütün yoğunluğu en az 1.028 g ml-1 olması gerekmektedir [2]. Süt
örneklerinin yoğunluk değerleri standartlara uygun olarak tespit edilmiştir.
Sezgin ve Koçak (1982) Ankara'da satılan sokak sütlerinin özgül ağırlığını 1.021-1.034 g
ml -1 arasında değiştiğini, ortalama ise 1.030 g ml -1 olduğunu, %11,4'ünün de standart
değerlerin altında olduğunu belirlemişlerdir.
Sezgin ve Bektaş (1988) Trabzon'da satılan sokak sütlerinin yoğunluklarının 1.060-1.032 g
ml -1 arasında değiştiğini, ortalama 1.027 g ml -1 olduğunu, örneklerin % 48,3'ünün ise 1.028
g ml -1 'in altında yoğunluğa sahip olduğunu saptamışlardır.
4

Aydın S., Çetinkaya A., Bayrakçı E.
Özrenk ve Bayar (2008) Konya yöresine ait sütlerin yoğunluklarının ortalama 1.029 olarak
tespit etmiş ve standart değerlere uyduğunu bildirmişlerdir.
Sütün yağsız kurumaddesi belirli sınırlar arasında değişkenlik gösterdiğinden süte yapılan
hilelerin belirlenmesinde yağsız kuru madde oranı önem taşımaktadır. Yoğunluğu düşük
olan örneklerin yağsız kurumaddelerinin de belirgin bir şekilde düşük olması, bu sütlere su
katıldığı şüphesini vermektedir. Çiğ süt standardında (TS 1018) inek sütünün yağsız
kurumadde oranının en az %8,5 olması gerektiği belirtilmektedir [1].
Sezgin ve Koçak (1982) Ankara'da satılan sokak sütlerinin yağsız kurumadde miktarlarının
% 5.94 ile 9.02 arasında değiştiğini, ortalama % 8.18 olduğunu saptamışlar ve sütlerin %
31,4'ünün hileli olabileceğini vurgulamışlardır.
Sezgin ve Bektaş (1988) inceledikleri süt örneklerinin en düşük, en yüksek ve ortalama
yağsız kurumadde değerlerini sırasıyla % 4.18, % 11.73 ve %7.77 olduğunu
bildirmişlerdir. Standartlarda belirtilen değerden düşüktür.
Türkoğlu ve ark (2003) ,Urfa ilinde üretilen sütlerin 10’unda (%52) yağsız kurumadde
oranlarını ilgili standartta belirtilen en düşük seviyenin (%8,5) altında %7,55 tespit
etmişlerdir.
Konya yöresine ait sütlerin yağsız kurumadde oranı ortalama %9,88 olarak tespit edilmiş
ve standart değerlerin üzerinde olduğunu bildirmişlerdir [9].
Đncelenen süt örneklerinin yağsız kurumadde oranları %8,54-%8,98 arasında değişmekte,
ortalama %8,75 olup, çiğ süt standartlarına uyumluluk göstermektedir. Đncelenen örneklere
ait yağsız kurumadde oranları Özrenk ve Bayar’dan (2008), düşük, Türkoğlu ve ark (2003)
ile Sezgin ve Bektaş (1988)’ın bulmuş olduğu değerlerden yüksektir.
Đncelenen süt örneklerinin protein oranlarını % 3,19 ile %3.33 arasında değişmekte ve
ortalama değeri ise % 3.28 olarak belirlenmiştir.
Türkoğlu ve ark (2003). Đnceledikleri süt örneklerinin protein oranlarının % 2.29 ile %3.79
arasında değiştiğini, ortalama değerin ise % 2.98 olduğunu saptamıştırlar.
Özrenk ve Bayar (2008). Konya yöresine ait sütlerin kalite özelliklerini belirlemek
amacıyla yaptıkları çalışmada protein oranlarını ortalama %3,27 olarak tespit ettiklerini,
Türk Gıda Kodeksinde [2]. Đnek sütünün en az % 2.80 protein içerdiği dikkate alınırsa,
protein oranını standartların üzerinde bulunmuştur.
Erzurum piyasasında yaz mevsiminde satışa sunulan sütlerin ortalama % 3.49 [3], kış
mevsiminde satılan sütlerin ise ortalama %2.98 oranında protein içerdiği bildirilmiştir [4].
SONUÇ:
Sütün bileşimi, toplum beslenmesinde önemli olduğu gibi, sütün hangi ürüne işleneceğinin
belirlenmesi bakımından da önemlidir. Bu yüzden sütlerin bileşiminde farklılıklara neden
olan faktörlerin bilinmesi gereklidir. Sütün esas kaynağı ve çevre şartları bu faktörlerden
en önemlileridir. Standartlara uygun yüksek kalitede ürün elde etmenin temel şartları, çiğ
sütün kalitesine, üretim ve işleme koşullarına özen göstermektir.
Hayvancılık ve sütçülüğün en yaygın olduğu illerden biri olan Kars Đlinde yapılan bu
çalışmada; süt örnekleri Kümbetli, Dikme, Boğazköy ve Çamurlu köylerinden elde
edilmiştir. Bu köylerden edilen sütler genellikle mandıralarda geleneksel yöntemlerle
peynire (kaşar, gravyer gibi) işlenmektedir. Kars ve yöresinde elde edilen sütlerin
çoğunluğu fabrikalardan ziyade mandıralarda ürüne dönüştürülmektedir. Bu köylerden
5

Aydın S., Çetinkaya A., Bayrakçı E.
toplanan sütlere yapılan analizler sonucu, önemli bazı kimyasal özelliklerinin (yağ, yağsız
kuru madde, protein, pH, asitlik, yoğunluk) TSE tarafından belirlenen standartlar
aralığında yer aldığı belirlenmiştir. Elde edilen değerler genel olarak TSE’ye uyum
göstermekle birlikte, standartların yükseltilebilmesi ve tam olarak uygulanabilmesinin yanı
sıra, sütün elde edilmesi ve özellikleri ve üreticilerin eğitilmesi konusu önemle üzerinde
durulması gerekli konulardır. Đlgili kuruluşlarca (Tarım Bakanlığı Teşkilatları ve yetiştirici
birlikleri, kooperatifler vs.) yerinde uygulamalı olarak seminer ve paneller düzenlenmeli,
sanayi, üniversiteler ve üreticiler işbirliği içinde olmalıdır.
KAYNAKLAR.
[1]. Anonim. 1989. Çiğ Süt Standardı. TS 1018. Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara
[2]. Anonim. 2000. Türk Gıda Kodeksi, Çiğ Süt ve Isıl Đşlem Görmüş Đçme Sütleri Tebliği
(tebliğ no 2000/6) Ek-D Çiğ Sütün Bileşimi. Resmi Gazete, 14.2.2000, sayı 23964
[3]. Kurt, A., Demirci, M. ve Kurdal, E. 1977a. Erzurum piyasasında satılan sütlerin
bileşimleri ve çeşitli hileler yönünde araştırılması "I.Kış mevsiminde piyasaya arz edilen
sütler". Atatürk Üni.Ziraat Fak. Dergisi, 8(2-3), 1-18
[4]. Kurt, A., Demirci, M. ve Kurdal, E. 1977b. Erzurum piyasasında satılan sütlerin
bileşimleri ve çeşitli hileler yönünde araştırılması "II Yaz mevsiminde piyasaya arz edilen
sütler". Atatürk Üni. Ziraat Fak. Derg. 8(4), 17-35.
[5]. Kurt, A. Çakmakçı, S. ve Çağlar, A. Süt ve Mamulleri Muayene ve Analiz Metotları
Rehberi. Atatürk Üni. Ziraat Zak. Yayınları, No:18. 252/D. Erzurum. 2007.
[6]. Karagözlü, C., Đnsan Beslenmesinde Đnek sütü, Türkiye 10. Gıda Kongresi; 21-23 Mayıs.
Erzurum.2008.
[7]. Metin, M., Süt Teknolojisi. 1. Bölüm Sütün Bileşimi ve Đşlenmesi. E.Ü.Müh. Fak. Yay.
No:33. 621 s. 1996.
[8] Metin, M., Süt ve Mamulleri Analiz Yöntemleri, Ege Üniv. Ege Meslek Yüksekokulu
Yayınları No: 24, Đzmir. 2008
[9] Özrenk, E., Bayar, N., Konya Yöresine Ait Sütlerin Bazı Kalite Özellikleri, Türkiye 10.
Gıda Kongresi; 21-23 Mayıs. Erzurum.2008.
[10]. Okur, D., Isparta Đlinde Satılan Süt ve Süt Ürünlerinin Kalite Düzeylerinin ve Yağ Asidi
Profillerinin Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek
Lisans Tezi. Isparta, 2005.
[11].Sezgin, E., Koçak, C., Ankara'da Satılan Sokak Sütlerinin Bazı Nitelikleri Üzerine
Araştırmalar. Gıda, 7(6): 281-287, 1982.
[12]. Sezgin, E., Bektaş, S., Trabzon'da Satılan Sokak Sütlerinin Bazı Nitelikleri Üzerinde
Araştırmalar. Gıda, 13(6), 399-408. 1988.
6

Aydın S., Çetinkaya A., Bayrakçı E.
[13]. Türkoğlu, H., Atasoy, F., Özer, B., Şanlıurfa Đlinde Üretilen ve Satışa Sunulan Süt,
Yoğurt ve Peynirlerin Bazı Kimyasal Özellikleri, Harran Üniv. Ziraat Fak. Derg. 7(3-
4):69-76. Urfa. 2003.
[14] . Tekinşen, O.C., Nizamlıoğlu, M., Süt Kimya. Selçuk Üniv. Veteriner Fak. Yayınları,
s:13-14. 2004.
[15] .Tekinşen, O.C., Tekinşen, K.K., Süt ve Süt Ürünleri Temel Bilgiler Teknoloji Kalite
Kontrolü, Selçuk Üniv. Basımevi, s:1-10.Konya. 2005.
7