Gizemli NÃ¶roloji - DÃ¼ÅÃ¼nen Adam Psikiyatri ve NÃ¶rolojik Bilimler ...

More documents

Recommendations

Info

Gizemli Nöroloji • Akbay Özşahin, Torun • GIRIŞ Beyin etkileyici girintili ç ıkıntılı yap ısı ve farkl ı bölümleri aras ındaki ili şkileri nedeniyle çok eski y ıllardan beri ara ştırmac ıların dikkatini çekmi ştir. Elde edilen sonuçlar serebral anatomi ve davran ış nörolojisini ortaya ç ıkarm ıştır. Davran ış nörolojik beyin hastal ıklarına bağl ı olarak serebral dominans fonksiyonu ve ili şkili diğer davran ış biçimlerinde görülen bozukluklar ı incelemektedir (I). GEREÇ VE YÖNTEM Bu çal ışmada dilimize çevrilmi ş olan üç adet kitap incelenmi ştir. Bu kitaplar, nörolojik yaka örneklerinin yer aldığı popüler kitaplardır. Yazarlar ının da belirtti ği gibi olgular kurgu de ğildir, gerçek hayattan al ınm ışt ır. Bu kitaplar a şağıda belirtilmi ştir: - Oliver Sacks, Karıs ını şapka sanan adam, Yap ı Kredi Yay ınlar ı, 1996, İstanbul - Oliver Sacks, Mars'ta bir antropolog, İletişim Yay ınları, 1997, İstanbul - Antonio R. Damasio, Descartes'in yan ılg ısı (Duygu, ak ıl ve insan beyni), Varl ık Yay ınlar ı, 1999 BULGULAR VE TARTI ŞMA 1. Damasio'nun sözünü etti ği Elliot olgusu, hepimizin kar şılaşabileceği tipte bir vakad ır. Elliot, Meningiom nedeniyle opere edilmi ş, tümörle birlikte bas ı alt ında kalm ış bir miktar frontal lob dokusu da ç ıkarılm ış bir hastad ır. Bu operasyondan sonra hareket, zeka ve dil becerilerinde etkilenme görülmemi ştir. Ancak ki şiliğinde tam tan ımlanamayan bir de ğişiklik izlenmi ştir. Nöropsikoloji& test ba şarıları mükemmel olan bu hasta, sosyal uyumunu, karar verme ve geleceği planlama becerilerini kaybetmi ştir. Burada Dr. Damasio uygulanan testlerin bozulmu ş bir işlevi gereğince hedeflemedikleri için, i şlevdeki dü şü şün ölçülemedi ğini vurgulamaktad ır. Kendisi, hastadaki bozuklu ğu ortaya koyabilecek yeni testler olu şturmu ştur (2) . 2. Eski bir İngilizce hocas ı olduğu belirtilen Emily D. Sağ temporal gliomal ı bir olgudur. Seslerin duygusal özelliklerini tan ıyamayan bir tonal agnozi problemi vard ır. Sacks diğer afazik hastalar ı ve Emily D. ' yi A.B.D. Ba şkan ı'n ın konu şmas ını izlerken göz- pecya lemiştir. Hasta konu şmay ı (duygusal ifadeyi tan ıyamadığı için) inand ırıcı bulmam ışnr. Dr. Sacks bu hastalar ı sözle kand ırman ın mümkün olmad ığını belirtmektedir (3) . 3. Greg F. orta çizgide yer alan meningiomu, hipofiz, optik kiazma, ön loblar, diensefalon ve temporal lobları etkilemi ş bir vakadır. Hastada geriye dönük amnezi, olaylar ı kaydetme bozuklu ğu vardır. Görme kayb ın ın ise farkında değildir. Ön lobdaki hasar kimliğini kyabetmesine sebep olmu ş; sağl ıkl ı ve isyankar bir ki şiliğe sahip iken uysal, kay ıts ız, nüktedan, huzurlu bir ki şiliğe bürünmü ştür. Bilateral hipokampal etkilenmeye bağlı bilinçli hatırlama bozulmu ştur. Ancak Dr. Sacks hastan ın mekan ve ki şiler hakkında bir kıs ım yeni bilgiler edinebildi ğini, kimi şarkıları öğrenebildi ğine işaret etmektedir (4). Antonio Damasio "F ıç ıdaki beyin" adl ı felsefi bir düşünce deneyini de kitab ında yorumlam ıştır. Bu deneyde, vücudundan d ışarı ç ıkarılarak besleyici bir banyonun içinde canl ı tutulan ve aç ıkta sallanan sinirleri arac ılığıyla, aynen kafatas ının içindeyken uyarıldığı gibi uyar ılacak bir beyin tasavvur edilir. Kimileri, böylesi bir beynin normal zihinsel deneyimleri olabilece ğine inanmaktad ır. Damasio vücuttan gelen girdiler olmaks ız ın, bu beynin normal bir zihni olmayacağın ı belirtmektedir (2) . Yine bu görü şü paylaşan onalt ıncı yüzy ılda yaşamış olan düşünür Descartes, ruh ve bedeni birbirinden ay ıran dualizm kavram ın ı ortaya atm ıştır. Ona göre insan bedeninin her yan ı ruhla ili şkide değildir. Descartes felsefesini şöyle aç ıklar: Hiçbir şeyi kesin olarak bilece ğimiz bir yol yoktur. Ancak kendim ve dünya hakk ında ne kadar yan ılm ış olursam olay ım, reddedilemeyecek bir şey var: Dü şünüyorum. Tek ba şına bu bana varl ığım ı kan ıtlar. "Dü şünüyorum, öyleyse var ım" şeklindeki bu felsefe tarihinin en önemli ifadesi, dü şünmeyi vücuttan ayn bir etkinlik olarak kabul etmektedir. Buna karşın Damasio vücut ve zihnin bu kadar ayr ı tutulmas ının Descartes'in yan ılg ısı olduğunu ileri sürmektedir. Dr. Damasio insan davran ışların ı ortaya ç ı- karan duygu ve dü şüncelerin beynin içindeki sinirsel olaylarla bağlantılı olduğunu ileri sürerken, beyin ile bedenin sağlıkl ı bir etkile şim içinde olmas ı gerektiğini belirtmektedir (2 ' 5 ' 6) . İnsan zihninin tam olarak anla şılmas ı organizmac ı bir anlay ış gerektirir. Beyin hasarl ı hastalarda dil, 51
Gizemli Nöroloji Akbay Özşahin, Torun bellek, ak ıl yürütme, karar verme, soyutlama gibi zihinsel faaliyetler incelendi ğinde; bunlar için sağl ıkl ı beyin ve sağl ıkl ı beden gerekti ği görülmektedir. Felsefeci ler daha iyi bak ış yolları ararken pek ilerlememi ş olmalar ın ın nedeni sisteme d ışarıdan bakıyor olmalar ıd ır. Beynin nas ıl çalıştığın ı gerçek anlamda öğrendi ğimizde alg ı, davran ış ve dü şüncelerimizin gerçek aç ıklamas ın ı yapabilece ğiz. Bu da beynimizin tamam ı n ı n i şleyi şini anlamam ızı sağlayacakt ır (7). Hastal ıktan etkilenmi ş insan her zaman kimliğini korumak ve yaşatmak için yenilenmeye giderek, bir şeyin yerine ba şka bir şey koyarak veya telafi ederek çe şitli yöntemlerle hastal ığa tepki gösterir. Bir doktor olarak- rolümüzün en temel parçalar ından biri, bu yöntemleri, en az sinir sisteminin en ba ştaki tahribat ı kadar önemseyerek incelemek ve bunlar ı etkilemeye çal ışmakt ı r ( 3 ). Burada özetlenen üç yaka, klinik pratikte s ık rastlanan özelliktedir. Ancak uzmanlar bu olgularda klasik nörolojik öğretilerinin d ışında özellikler de saptam ışlard ı r. Nffirolojinin özel yönlerinden biri de bu şekilde yeni ke şiller yapmaya olanak tan ımas ıd ır. Biz de inme geçiren hastalarda yüksek kortikal fonksiyonlar ı inceleyen çal ışmalanm ızdan birinde talainik hemorajiye ba ğl ı geli şen bozukluklar ı inceledik. Bu çal ışmada klasik olarak nondominant hemisfer lezyonu olarak bilinen dikkat, konsantrasyon, konstrüksiyon yetene ğinin sol talamik hemorajilere ba ğlı olarak da etkilenebilece ğini gözledik (8). Yine sağ hemisfer lezyonlu hastalarda yapt ığım ız başka bir çal ışmada beklenen kognitif bozukluklara ilave olarak nükleus kaudatus lezyonu olan iki hastada konu ş- kanl ıkta artmaya rastlad ık (9). Dr. Sacks, Jonathan I. ad ındaki travma sonras ı ortaya ç ıkan serebral akromatopsi olgusunu da incelemi ştir. Bu son derece az rastlanan serebral renk tan ıma alan ına ait problemin yol açt ığı bir akromatopsi olgusudur. Burada hasta ba şlang ıçta durumuna kar şı çok yoğun tepki göstermi ş, depresif semptomlar ortaya ç ıkm ışt ır (4). Sacks' ın Pingelap adas ına yaptığı geziyi anlatan kitab ında ise doğu ştan akromatoplann yaşamlar ından kesitler mevcuttur. Bu ki şiler genellikle bu problemlerinden rahats ızl ık duymamakta, hatta pecya baz ı görme ile ilgili avantajlardan bahsetmektedirler ( 10). Her iki durumda klinik sonuç çok benzer olmas ına karşın kişilerin tepkisi ba şka şekildedir. Hastalıkla ilgili tarihçeler, her ne kadar do ğal bir süreci yans ıt ıyor olsa da, bize ki şinin hayat ı hakkında bir şey söylemez. Ki şinin hastal ıkla savaşarak hayatta kalmaya çabalarken neler ya şadığını aç ıklamaz. Dar anlamda bir yaka tarihçesinde özne yoktur. Üzülen, ac ı çeken, sava şan insan ın yaka tarihçesini bir hikayeye dönü ştürmek gerekiyor. Ancak o zaman "ne" olduğunun yan ında "kim" olduğunu, hastal ıkla birlikte hastay ı, gerçek insan ı bulabiliriz (3) . Amerikal ı yazar J. Ayy ıld ız, Guillain Barre sendromu geçirdi ği döneme ait an ıların ı yazarken hasta olarak hissettiklerinden ve doktorlar ından bahsetmektedir. Yazar nörologlar ın kendisine hasta de ğil de, çözülecek bir bilmece gibi davrand ıklar ından, i şleri hastaya ait oldu ğu halde hastay ı yeterli dinlemediklerinden yakınmaktad ır ( 11 ). Dr. Sacks' ın söylediği gibi; nöroloğun işlevi bilim adam ın ınki gibi sistematik de ğildir. Ancak her nöroloğun yeni ve beklenmedik durumlarla kar şılaşma şans ı vard ır ve bu şans bize tabiat ın karmaşık yapıs ın ı günlük yaşamda gözlememizi sağlayacak pencereler, gözetleme delikleri açmaktad ır (3). KAYNAKLAR 1. Tan ırdağ O: Teoride ve pratikte davran ış nörolojisi, Nobel T ıp Bas ımevi, Istanbul, 1994. 2. Damasio A: Desca ı-tes'in yan ı lg ı s ı (Duygu, ak ı l ve insan beyni), I. bask ı , Varl ık Yay ınlar ı , 1999. 3. Sacks O: Kar ısı n ı şapka sanan adam, 1. bask ı , Yap ı Kredi Yay ınlar ı , İstanbul, 1996. 4. Sacks O: Mars'ta bir antropolog, 1. bask ı , İleti şim Yay ınlar ı , İstanbul, 1997. 5. Hançerlioğlu O: Dü şünce tarihi, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1983. - 6. Strathern P: 90 dakikada Descartes, 2. bas ım, Gendaş A.Ş., İstanbul, 1999. 7. Crick F: Şaşı rtan varsay ım insan varl ığın ın temel sorular ına yan ıt aray ışı , 1. bask ı, Tübitak Popüler Bilim Kitaplar ı 43, Nurol Matbaac ı l ık, Ankara, 1996. 8. Akbay A, M ısırl ı H, Erenoğlu NY: Talarnik hemorajiye ba ğ l ı yüksek kortikal fonksiyon bozukluklar ı, Dü şünen Adam, 10(4):56-60, 1997. 9. Peltek G: Sağ hemisfer lezyonlar ında görülen yüksek kortikal fonksiyon bozukluklar ı , Haydarpa şa Numune Hastanesi, Uzmanl ık Tezi, İstanbul, 1995 (Dan ışman: Dr. N.Y. Ereno ğlu). 10. Sacks O: Renkkörleri adas ı, 1. bask ı, Yap ı Kredi Yay ınlar ı , İstanbul 1998. 11. Ayy ıld ız JL: Nothing but time. A woman's struggle with Guillain-Barre Syndrome. Xlibris Corporaton, USA, 2000. 52
Page 1: Gizemli Nöroloji Aygün AKBAY ÖZ

Gizemli NÃ¶roloji - DÃ¼ÅÃ¼nen Adam Psikiyatri ve NÃ¶rolojik Bilimler ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Gizemli NÃ¶roloji - DÃ¼ÅÃ¼nen Adam Psikiyatri ve NÃ¶rolojik Bilimler ...