Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
✩ <strong>Sanat</strong> <strong>Cephesi</strong><br />
Turgay Ulu<br />
Edebiyatta Durum<br />
Edebiyat, her dönem toplumun flekillendirilmesinde ya da dönüfltürülmesinde<br />
önemli bir rol oynam›flt›r. Edebiyat, toplumsal de¤iflimlerde; gelece¤in<br />
toplumunda ortaya ç›kacak olan insan tiplemelerinin ipucunu önceden<br />
haber verir. Ayn› zamanda, yeni üretim tarz› ve üretim iliflkilerine<br />
uygun olarak geliflecek olan insan tiplerini edebiyat önceden oluflturmaya<br />
bafllar. De¤iflen üretim iliflkileri ve toplumsal biçimler de kendilerine uygun<br />
edebiyat türünün oluflmas›na yol açar.<br />
Hâkim s›n›f iktidar›n›n tahlili ve elefltirisi üzerinden kendisini var eder<br />
edebiyat. Sömürücü iktidarlara methiye dizen bir edebiyat›n kal›c›l›¤›<br />
yoktur, etik ve estetik nitelikleri yoktur. Geçici bir süre için yükselen de-<br />
¤er haline getirilse bile, çürümeyi estetize eden edebiyat›n, uzun vade içinde<br />
muteber olma flans› yoktur.<br />
Sorunsal› olmayan edebiyat, bofllukta sallanan bir balondan öteye anlam<br />
tafl›maz. Baflka insanlara mesaj iletmek gibi bir ifllevi olan sanatsal faaliyetin<br />
toplumdan ba¤›ms›z olmas› mümkün de¤ildir. ‹flin içine toplum<br />
girdi¤i zaman da edebiyat›n bir sorunsal› olmas› zorunlulu¤u kendili¤inden<br />
ortaya ç›kar.<br />
Kapitalizmin geliflmesi ayn› zamanda pazar›n ortaya ç›kmas› ve ba¤lant›l›<br />
olarak, uluslaflman›n oluflmas›yla birlikte olmufltur. Edebiyatta da<br />
bireyin ortaya ç›kmas›, kapitalizmin geliflmesiyle ilgili bir durumdur. Kapitalizm<br />
öncesi edebiyat ikliminde topluluklar vard›r. Kapitalizmle birlikte<br />
birey karakterler oluflmaya bafllam›flt›r. Edebiyatta roman türünün oluflmas›n›n<br />
da kapitalizmle bafllad›¤› kabul edilir. Bu ba¤lamda, Don Kiflot<br />
roman›, bir geçifl döneminin roman›d›r. Kapitalizmin flafa¤›d›r. Don Kiflot’taki<br />
karakterler, hem feodalizmin son evrelerinin insan karakterini,<br />
hem de kapitalizmin oluflturaca¤› insan karakterlerini anlat›r. Don Kiflot’ta,<br />
gerçeklikle ütopya iç içe geçmifltir.<br />
Kapitalizm öncesi edebiyat, topluluklar›n do¤ayla mücadelesi, topluluklar›n<br />
birbirleriyle çeliflkileri veya var olmak için; soyunu devam ettirmek<br />
için toplulukta belli bir yaflam anlay›fl› oluflturma, toplulu¤u e¤itme<br />
ihtiyac›ndan ç›k›yordu. Bireylileflme henüz gerçekleflmemiflti. Bireyler ve<br />
tipler kapitalizm döneminde ve romanda ortaya ç›kmaya bafllad›. Kapitalizm<br />
öncesi edebiyat daha çok totem, din, töre vb. ile ilgiliydi. Bu inan›fl-<br />
16
Change language