KIMYASAL LABORATUVAR GUVENLIGI.pdf
KIMYASAL LABORATUVAR GUVENLIGI.pdf
KIMYASAL LABORATUVAR GUVENLIGI.pdf
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
KİMYASAL <strong>LABORATUVAR</strong><br />
GÜVENLİĞİ<br />
Doç. Dr. Nurzen SEZGİN
Laboratuvarlarda yapılan deneylerde, hazırlanan çalışmalarda;<br />
Araç ve gereçlere,<br />
Makine ve donanımlara,<br />
Çalışanın kendisine yönelik olarak meydana gelebilecek tehlikelere<br />
karşı,<br />
Önlemler alma,<br />
Aksayan durumları belirleme,<br />
İyiye yönelik düzenlemeler adına sorunlara<br />
bilimsel yöntemlerle yaklaşma sürecine laboratuvar güvenliği denir.
Kimya laboratuvarlarında daima bir tehlike<br />
kaynağı bulunabilir.<br />
Emniyet kuralları tehlikeyi azaltmaya çalışır<br />
<strong>LABORATUVAR</strong>DA HER ŞEYİ EN BAŞTA<br />
DÜŞÜNÜN!
Laboratuvarlarda meydana gelen kazaların<br />
Çok düşük bir bölümü teknik hatalar,<br />
Büyük bir bölümü ise insan hatalarından<br />
kaynaklanmaktadır.
Laboratuvar kazaları hangi etkenlerden dolayı meydana<br />
gelmektedir?<br />
Bilgisizlik<br />
Aşırı güven<br />
Dikkatsizlik ve ihmal<br />
Dikkatin dağılması<br />
Olumsuz fiziksel koşullar<br />
Psikolojik özellikler
Laboratuvarlarda karĢılaĢılabilecek tehlikeler<br />
Yanıcı ve Yakıcı sıvılar<br />
Kimyasallar<br />
Kanserojen maddeler<br />
Elektrik kazaları
Laboratuvar Güvenliğini Bozan Etmenler<br />
Fiziksel etmenler<br />
Kimyasal etmenler<br />
Biyolojik etmenler
Laboratuvarlarda güvenli çalışma için ne yapılabilir?<br />
Tüm maddelerin potansiyel olarak tehlikeli olduğu düşünülmelidir,<br />
Çalışma alanında gereksiz madde ve aparatlar bulundurulmamalıdır,<br />
Çalışmalar bitince çalışma alanı ve kullanılan malzemeler temizlenmeli,<br />
tüm cihazlar ve tesisat kapatılmalı, kullanılan malzemeler yerlerine<br />
konmalıdır,<br />
Muhtemel tehlikelere karşı daima uyanık ve hazırlıklı olunmalıdır,<br />
Kişisel koruyucu kıyafet ve malzeme tüm laboratuar çalışmalarında<br />
kullanılmalıdır.<br />
Saçılma ve sıçramalara karşı vücudu kaplayan kıyafetler giyilmelidir,<br />
Laboratuvarda yiyecek içecek tüketilmemelidir.
Laboratuvarlarda güvenli çalışma için ne yapılabilir?<br />
Tüm kaplar, şişeler ve numuneler uygun şekilde muhafaza edilmeli; isim, tarih,<br />
tehlike bilgilerini gösterecek şekilde etiketlenmelidir,<br />
Özel olarak imal edilmiş laboratuvar gereçleri dışındaki kap ve şişelerin<br />
laboratuar çalışmalarında kullanılması ciddi kazalara neden olabilmektedir.<br />
Kaza, acil durum ve boşaltma işlemlerinde gerekli talimatlara uyulmalıdır,<br />
Kimyasallar ve elektrikli cihazlar ön bilgilendirme ve risk değerlendirmesi<br />
yapılmadan bulunduğu yerden başka bir yere taşınmamalıdır,<br />
Kimyasallar için malzeme güvenlik bilgi formları (MSDS) doldurulmalıdır,<br />
Bina ve laboratuvarların kolay ulaşılabilecek uygun yerlerine yangın<br />
söndürücüler konmalıdır,
Laboratuvarlarda güvenli çalışma için ne yapılabilir?<br />
Mümkünse tek başına çalışılmamalıdır<br />
Kimyasal maddeler ve ekipmanlar kullanılırken kullanıcılar bu kimyasallar ve<br />
ekipmanların olası tehlikelerine karşı bilgi sahibi olmalıdırlar,<br />
Tüm tehlike arz eden olay ve kazalar uygun formlar kullanılarak bildirilmelidir.<br />
Yeni bir kimyasal alındığında mutlaka MSDS de temin edilmelidir,<br />
Tehlike işaretlerine ve MSDS’ de yer alan bilgi ve ikazlara mutlaka uyulmalıdır.<br />
Kırılabilecek şişelerdeki kimyasalları taşırken uygun bir taşıma sistemi, örneğin<br />
taşıma sepeti, kullanılmalı; birbiri ile reaksiyona girebilecek kimyasallar bir arada<br />
taşınmamalıdır,<br />
Toksik, uçucu, kokulu, yüksek buhar basınçlı ve korrosif maddelerle çalışılırken<br />
mutlaka çeker ocak altında çalışılmalıdır,
Laboratuvarlarda güvenli çalışma için ne yapılabilir?<br />
• Kimyasallarla temas eden deri bölgesi kimyasalın konsantrasyonu ne olursa olsun<br />
bol su ile yıkanmalıdır,<br />
• Açık alevli veya kıvılcım çıkaran cihazlar, yanıcı sıvılardan uzak tutulmalıdır,<br />
• Tüm kimyasalların kap ve şişeleri kullanım haricinde kapalı tutulmalıdır,<br />
• Akıtan kimyasal kaplar kullanılmamalı, uygun şekilde imha edilmelidir,<br />
• Sıvıları büyük kaplardan küçük kaplara boşaltırken huni kullanılmalı, küçük<br />
şişelerde gerekli bilgileri içerecek şekilde etiketlenmelidir,<br />
• Asitlerin ve katı kostiklerin üzerine hiçbir zaman su dökülmemelidir,<br />
• Tüm atıklar laboratuvar atık sistem prosedürlerine göre uygun kaplara atılmalıdır,<br />
• Atık kimyasallar lavabolara dökülmemeli, usulüne uygun bertaraf için özel<br />
işaretlenmiş kaplarda biriktirilmeli ve herhangi bir tehlike yaratıp yaratmadığı<br />
bilinmiyorsa birbirine karıştırılmamalıdır.
Çözelti Hazırlama<br />
Çözelti hazırlarken kimyasal maddelerin “Güvenlik Bilgi Formları’’nda belirtilen<br />
güvenlik önlemleri alınmalıdır.<br />
1) Korozif (aşındırıcı) maddelerle çözelti hazırlanması sırasında mutlaka<br />
koruyucu gözlük ve eldiven kullanılmalıdır.<br />
2) Yanıcı ve toksik maddelerle çalışılırken çeker ocak kullanılmalıdır.<br />
3) Asidin üzerine kesinlikle su ilave edilmemeli,<br />
4) Çözelti için kullanılacak kimyasal maddeler, stok kabından gerekli<br />
miktarda alınmalı<br />
5) Pipet kullanırken mutlaka puar kullanılmalıdır.<br />
12
Kimyasal Madde Stoklama<br />
Her türlü kimyasal madde “kimyasal madde saklama odası”nda<br />
stoklanmalıdır.<br />
Kimyasal maddeler alfabetik olarak raflarda sıralanmalıdır<br />
Satın alınan kimyasal maddeler envantere kaydedilmeli ve Güvenlik<br />
Bilgi Formları dosyasına eklenmelidir.<br />
Azalan kimyasal maddeler laboratuvar sorumlusuna bildirilmelidir.<br />
Korozif maddeler çelik dolaplarda saklanmalıdır.<br />
Uçucu özelliğe sahip kimyasal maddeler +4°C de saklanmalıdır.<br />
13
Etiketleme<br />
1) Kimyasallar, numuneler, çözeltiler mutlaka etiketlenmelidir. Etiket<br />
üzerinde hazırlanış tarihi, saklama süresi, numune sahibi,<br />
çözeltinin/numunenin özellikleri ve diğer gerekli olabilecek bilgiler<br />
yer almalıdır.<br />
2) Numunenin/çözeltinin yeni bir kaba aktarılması durumunda da<br />
yeni kabın etiketlenmesi unutulmamalıdır.<br />
14
Atıkların UzaklaĢtırılması<br />
1) Laboratuvarda oluşan atıklar, kimyasal özelliklerine göre<br />
sınıflandırıldıktan sonra uzaklaştırılmalıdır.<br />
2) Çatlak ve kırık cam malzemeler kullanılmamalı bu durum<br />
laboratuvar sorumlusuna bildirilmelidir.<br />
15
TEHLĠKELĠ MADDELERĠN SINIFLANDIRILMASI<br />
PATLAYICILAR<br />
GAZLAR<br />
SIVI MADDELER<br />
KATI MADDELER<br />
OKSİTLEYİCİLER<br />
TAHRİŞ EDİCİ MADDELER (KOROZİF<br />
MADDELER)
TEHLĠKELĠ MADDELERĠN SINIFLANDIRILMASI<br />
PATLAYICILAR<br />
Etken madde ile reaksiyona girdiklerinde zehirli gaz ve ısı yayarlar,<br />
GAZLAR<br />
A Sınıfı Zehir kapsamındaki gazlar ve sıvılar insan sağlığı için çok tehlikeli olan<br />
buhar oluştururlar<br />
Amonyak, alevlenmeyen gaz olarak sınıflandırılsa da, çok zehirli bir gazdır<br />
Klor, zehirli, tahriş edici ve oksitleyicidir<br />
SIVILAR<br />
Parlayıcı sıvılar (Flammable: alevlenen), Parlama noktası : 38°C (100 °F) altındadır<br />
Kolay tutuĢabilen sıvılar (Combustible) Parlama noktası : 38 °C (100 °F) üzerinde
TEHLĠKELĠ MADDELERĠN SINIFLANDIRILMASI<br />
KATI MADDELER<br />
Alevlenen Katı Maddelerin diğer patlayıcılardan farkı, sürtünme sonucu<br />
tutuşması, ısıyı çok uzun süre muhafaza etmesi ve sürekli içinden<br />
yanmasıdır<br />
OKSĠTLEYĠCĠLER<br />
Sıvı oksijen, oksitleyici bir maddedir<br />
Oksitleyiciler, hemen oksijenini verip tutuşmayı teşvik ederler<br />
KOROZĠF(TAHRĠġ EDEN) MADDELER<br />
Canlı dokuyu tahrip eden yada demiri aşındıran/paslandıran maddelerdir<br />
Genellikle zehirli ve reaktiftir
BAZI RENKLERİN VE ÜZERİNDEKİ SAYILARIN ANLAMI
BAZI RENKLERİN VE ÜZERİNDEKİ SAYILARIN ANLAMI<br />
0 ® Tehlike Yok<br />
1 ® Hafif Tehlikeli<br />
2 ® Tehlikeli—Solunum cihazı kullan<br />
3 ® Çok fazla tehlikeli—Tam koruyucu giysi ile gir<br />
4 ® İçeri girmek çok tehlikelidir
YANGIN TEHLĠKESĠ UYARISI<br />
(KIRMIZI ZEMĠNLĠ LEVHA)<br />
4 ® Çok kolay tutuşur<br />
3 ® Normal ısıda tutuşur<br />
2 ® Hafif ısıda tutuşur<br />
1 ® Yanması için önceden ısıtılmalıdır<br />
0 ® Yanmaz
REAKTĠVĠTE (SARI ZEMĠNLĠ LEVHA)<br />
4 ® Patlayabilir—Ateş varsa orayı hemen boşalt<br />
3 ® Şok ısı patlamaya neden olabilir— Muhafaza et<br />
2 ® Ani kimyasal değişiklik oluşabilir<br />
1 ® Isıtıldığında değişebilir<br />
0 ® Normalde stabildir (değişken değildir)
ÖZEL TEHLĠKELĠ MADDELER<br />
OX ® OKSİTLEYİCİ<br />
ACID ® ASİT<br />
ALK ® ALKALİ (BAZ)<br />
COR ® KOROZİF<br />
W ® SU KULLANMA
KİMYASAL MADDE GÜVENLİK KARTI<br />
Sağlığa zararlılık<br />
4. Ölümcül<br />
3. Çok tehlikeli<br />
2. Tehlikeli<br />
1. Tahriş edici<br />
0. Normal materyal<br />
Yanıcılık<br />
Parlama noktası<br />
4. 22,8 0 C altında<br />
3. 37,8 0 C altında<br />
2. 93,4 0 C altında<br />
1. 93,4 0 C üstünde<br />
0. Yanıcı değil<br />
Özel Uyarı<br />
ACID. Asit<br />
ALK. Alkali<br />
COR. Korozif<br />
OXY. Okside edici madde<br />
P. Polimerizasyon<br />
Radyoaktif<br />
Reaktivite<br />
4. Patlayıcı<br />
3. Sarsılma ve ısı ile patlayıcı<br />
2. Şiddetli kimyasal değişim<br />
1. Isıtıldığında stabil değil<br />
0. Stabil<br />
W Su ile kullanmaz<br />
Kimyasal ismi<br />
MSDS numarası
Sağlığa Zararlılık Yanıcılık Reaktivite<br />
4. Çok sınırlı temasta bile ölüme neden olabilir<br />
veya acil tıbbi müdahaleye rağmen artan düzeyde<br />
zarar meydana getirir. Bu maddelere özel<br />
koruyucu ekipman İle yaklaşılmalıdır. Materyal<br />
sıradan kauçuk koruyucu giysilerin içine nüfuz<br />
edebilir; gaz oluşturabilir, nefes alma veya<br />
derideden absorbsiyonu halinde çok tehlikelidir.<br />
4. Atmosfer basıncında ve normal çevre<br />
sıcaklığında çabucak veya tamamen buharlaşan<br />
ya da kolaylıkla havaya yayılan ya da yanan<br />
maddelerdir (1A sınıfı parlayıcı sıvılar).<br />
4. Normal ortam sıcaklığı ve basınç altında<br />
kolaylıkla ve şiddetli bir şekilde patlamaya ya da<br />
patlayıcı reaksiyon vermeye yetenekli maddelerdir.<br />
Böyle maddelerin kütlesel ya da ilerlemiş<br />
yangınlarında yangın mahalli derhal boşaltılmalıdır.<br />
3. Kısa süre maruz kalmada veya acil tıbbi<br />
müdahaleye rağmen artan düzeyde zarar meydana<br />
getirir. Bu maddelere yaklaşırken tüm vücudun<br />
kontağını engelleyen koruyucu ekipman gerekir.<br />
Materyal, çok yüksek toksik yanıcı ürün yayabilir,<br />
dokularda yıkım oluşturacak düzeyde tahriş eder<br />
(korozif) veya deriden absorbsiyonu halinde<br />
toksiktir.<br />
3. Tüm çevre sıcaklıklarında tutuşabilirler. Hava ile<br />
tehlikeli karışımlar oluştururlar (1B ve 1C sınıfı<br />
parlayıcı sıvılar, havayla temas ettiğinde<br />
kendiliğinden yanan fakat patlayıcı özellikte<br />
karışımlar oluşturmayan katı maddeler).<br />
3. Patlamaya veya patlayıcı reaksiyon verebilmeye<br />
yeteneklidir ancak bunlar için ısıtılması veya<br />
kuvvetli bir ateşleme kaynağına ihtiyaç vardır.<br />
Yanabilen maddeleri okside ederek yangına neden<br />
olabilirler. Isı veya şoka gerek kalmadan su ile<br />
temasta patlayıcı özellik gösterebilir.<br />
2. Şiddetli veya sürekli maruz kalma sonucunda<br />
geçici güçten düşme veya havalandırma tesisatı<br />
olmaması ve acil tıbbi müdahalede bulunulmaması<br />
durumunda artan düzeyde zarar meydana getirir.<br />
Materyal çok yüksek toksik ve tahriş edici yanıcı<br />
ürün veya toksik buharlar yayabilir.<br />
2. Normal şartlar altında hava ile patlayıcı<br />
karışımlar oluşturmazlar, ancak yüksek çevre<br />
sıcaklıklarında ya da çok az ısıtılmaları halinde<br />
buhar salarak hava ile patlayıcı karışımlar<br />
oluştururlar. Genellikle içerdikleri oksijen sebebi ile<br />
(kuru nitroselüloz ve birçok organik peroksit gibi)<br />
çok hızlı bir şekilde yanan maddeler ve hava ile<br />
temasta kendiliğinden tutuşan maddelerdir.<br />
2. Normal şartlarda genellikle dayanıksız,<br />
kolaylıkla şiddetli kimyasal değişime uğrayan fakat<br />
patlama yapmayan maddelerdir. Su ile<br />
şiddetli bir şekilde reaksiyona girebilen yada su ile<br />
imkan dahilinde patlayıcı karışımlar oluşturabilen<br />
maddelerdir.<br />
1. Maruz kalma sonucunda tahriş edicidir, kapalı<br />
tip gaz maskesi kullanılması gerekir. Yangın<br />
altında tahriş edici yanıcı ürün yayabilir, deriye<br />
dökülmesi halinde tahriş edicidir, ancak dokularda<br />
yıkım yaratmaz.<br />
1. Bu tür materyaller az parlayıcı maddelerdir. Bu<br />
materyallerin tutuşması veya yanması için tüm<br />
çevre sıcaklık şartları altında çok ısıtılması gerekir.<br />
1. Bu materyaller, normal şartlarda stabil olan<br />
ancak yüksek sıcaklık ve basınçla kararsız hale<br />
geçen veya su ile bir miktar enerji çıkışına neden<br />
olabilecek pek şiddetli olmayan bir reaksiyona<br />
girebilen maddelerdir.
Laboratuvar Güvenlik Sembolleri<br />
Laboratuar uygulamalarında oluşabilecek tehlikelere karşı<br />
uyarmak için güvenlik sembolleri kullanılmaktadır.<br />
Laboratuvar uygulamalarınızda bu güvenlik sembollerini ilgili<br />
deneylerinizde panoya asmanız önerilir.<br />
27
Laboratuvar Güvenlik Sembolleri<br />
ELBĠSENĠN GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu sembol,elbiseyi lekeleyecek veya yakacak<br />
maddeler kullanırken görülür.<br />
AÇIK ALEV UYARISI<br />
Bu sembol, yangına veya patlamaya sebep<br />
olabilecek alev kullanıldığında görülür.<br />
DUMAN GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu sembol, kimyasal maddeler veya kimyasal<br />
reaksiyonlar tehlikeli dumana sebep<br />
olduklarında görülür.
Laboratuvar Güvenlik Sembolleri<br />
ELDĠVEN<br />
Cilde zararlı bazı kimyasal maddelerle çalışırken eldiven<br />
kullanılması gerektiğini hatırlatan uyarı işareti<br />
ELEKTRĠK GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu sembol, elektrikli aletler kullanılırken dikkat edilmesi<br />
gerektiğinde görülür.<br />
YANGIN GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu sembol, açık alev etrafında tedbir alınması<br />
gerektiğinde görülür.
Laboratuvar Güvenlik Sembolleri<br />
PATLAMA (ĠNFĠLAK) GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu sembol, yanlış kullanımdan dolayı patlamaya sebep<br />
olacak kimyasal maddeleri gösterir.<br />
GÖZ GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu sembol, gözler için tehlike olduğunu gösterir. Bu<br />
sembol görüldüğünde koruyucu gözlük takılmalıdır<br />
KESĠCĠ CĠSĠMLER GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu sembol, kesme ve delme tehlikesi olan keskin cisimler<br />
olduğu zaman görülür.
Laboratuvar Güvenlik Sembolleri<br />
BĠYOLOJĠK TEHLĠKE<br />
Bu sembol, bakteri, mantar veya tek hücreli hayvan veya<br />
bitki tehlikesi olduğunda görülür<br />
ISI GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu işaret sıcak cisimlerin tutulması esnasında önlem<br />
alınmasını hatırlatmak içindir.<br />
KĠMYASAL MADDE UYARISI<br />
Bu sembol deriye dokunması halinde yakıcı veya zehirleyici<br />
etkisi olan kimyasal maddeler kullanılırken görülür.
Laboratuvar Güvenlik Sembolleri<br />
RADYOAKTĠF GÜVENLĠĞĠ<br />
Bu sembol, radyoaktif maddeler kullanırken<br />
görülür<br />
KIRILABĠLĠR CAM UYARISI<br />
Bu sembol yapılacak deneylerde kullanılacak cam<br />
malzemelerin kırılabilecek türden olduğunu<br />
gösterir<br />
ZEHĠRLĠ MADDE UYARISI<br />
Bu sembol, zehirli maddeler kullanılırken görülür
Radyasyon<br />
İonizan Radyasyon<br />
Radyoaktif<br />
33
MALZEME GÜVENLĠK BĠLGĠ FORMU (MSDS)
Güvenlik Bilgi Formlarının amacı laboratuvarda kullanılan kimyasal<br />
maddelerle ilgili bilgiye çabuk erişim sağlamaktır.<br />
Güvenlik Bilgi Formları her kullanıcıya açıktır.<br />
Güvenlik Bilgi Formları laboratuvar yönetiminden veya<br />
internetten temin edilmeli ve herhangi bir kimyasal madde ile<br />
çalışmaya başlamadan önce mutlaka gözden geçirilmelidir.<br />
Üretici firmalar ürünleri için bu formları üretmek ve dağıtmakla<br />
yükümlüdür.<br />
Laboratuvar yönetimi kullanılan her kimyasal madde için<br />
formları kullanıcıya temin etmekle yükümlüdür.<br />
35
Güvenlik Bilgi Formları her kimyasal madde için şu bilgileri içerir.<br />
<br />
Kimyasal madde/karışımın adı<br />
ve içeriği<br />
Üretici firma bilgileri<br />
Zararlı madde içerikleri<br />
Fiziksel ve kimyasal özellikleri<br />
Yangın ve patlama bilgileri<br />
Sağlığa zararlılık bilgileri<br />
İlkyardım bilgileri<br />
Depolama bilgileri<br />
Reaktivite ve stabilite bilgileri<br />
Dökülme veya sızma olması ile<br />
ilgili bilgileri<br />
Ekolojik ve toksikolojik<br />
özellikler<br />
Özel tedbirleri<br />
Özel korunma bilgileri<br />
Taşıma bilgileri<br />
Uzaklaştırma bilgileri<br />
Yönetmelikler ile ilgili bilgiler<br />
Diğer bilgiler<br />
36
DEKONTAMİNASYON (ZARARLI MADDENĠN KĠġĠDEN<br />
VE ORTAMDAN TEMĠZLENMESĠ)<br />
AMAÇ:<br />
Kazazedenin maruz kaldığı tehlikeli maddenin etkisini azaltmak<br />
İkinci bir bulaşma tehlikesini bertaraf etmektir,<br />
ÇEġĠTLERĠ<br />
Fiziksel dekontaminasyon<br />
Kimyasal dekontaminasyon
DEKONTAMĠNASYON YÖNTEMLERĠ<br />
Sulandırma (dilüsyon, yoğunluğunu<br />
azaltma)<br />
Emilim yolu (Absorbsiyon)<br />
Etkisizleştirme (Nötralizasyon)<br />
Ayırma (Izolasyon)
Kimyasalların Riskleri<br />
Kimyasallar gibi tehlikeli maddelerin etiketleri, muhakkak tehlike<br />
işaretlerine ilaveten ayrıca bu kimyasalların getirdiği riskleri göstermeli ve<br />
alınacak tedbirler hakkında bilgi vermelidir.<br />
Kimyasalların içerdiği riskler R (risk) cümleleri olarak verilmektedir.<br />
Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliğinde tehlikeli madde ve müstahzarların<br />
etiketlerinde kullanılacak özel risk durumlarının açık ifadeleri olan R<br />
Kodları ve bunların kombinasyonları verilmiştir.<br />
39
Kimyasalların Riskleri<br />
Kimyasalların Riskleri<br />
RĠSK DURUMLARI<br />
Risk<br />
R1<br />
R2<br />
R3<br />
R4<br />
R5<br />
R6<br />
R7<br />
R8<br />
Risk ibaresinin açık ifadesi<br />
Kuru halde patlayıcıdır<br />
Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında<br />
patlama riski<br />
Sok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi<br />
patlama riski<br />
Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur<br />
Isıtma patlamaya neden olabilir<br />
Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır<br />
Yangına neden olabilir<br />
Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir<br />
40
Kimyasalların Riskleri<br />
RĠSK DURUMLARI<br />
Risk<br />
Risk ibaresinin açık ifadesi<br />
R14/15 Su ile kolay alevlenebilir gaz oluşumuna yol açan şiddetli reaksiyon<br />
R15/29 Su ile temasında toksik ve kolay alevlenebilir gaz çıkarır<br />
R20/21 Solunduğunda ve cilt ile temasında sağlığa zararlıdır<br />
R20/22 Solunduğunda ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır<br />
R20/21/22<br />
Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır<br />
R21/22 Cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır<br />
R23/24 Solunduğunda ve cilt ile temasında toksiktir<br />
R23/25 Solunduğunda ve yutulduğunda toksiktir<br />
41
Kimyasallar için alınacak tedbirler<br />
Güvenlik Tavsiyeleri<br />
ibare<br />
Güvenlik ibaresinin açık ifadesi<br />
S1<br />
S2<br />
S3<br />
S4<br />
S5<br />
S6<br />
S7<br />
S8<br />
Kilit altında muhafaza edin<br />
Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun<br />
Serin yerde muhafaza edin<br />
Yerleşim alanlarından uzak tutun<br />
....... içinde muhafaza edin (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir)<br />
....... içinde muhafaza edin (Uygun inert gaz üretici tarafından belirlenir)<br />
Sıkı kapatılmış kapta muhafaza edin<br />
Kabı kuru halde muhafaza edin<br />
42
Kimyasallar için alınacak tedbirler<br />
ibare<br />
Güvenlik Tavsiyeleri<br />
Güvenlik ibaresinin açık ifadesi<br />
S1/2 Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza<br />
edin<br />
S3/7 Kabı, serin bir yerde ve ağzı sıkıca kapalı olarak muhafaza<br />
edin<br />
S3/9/14<br />
S3/9/14/<br />
49<br />
Serin, iyi havalandırılan bir yerde ........'den uzak tutarak<br />
muhafaza edin. (Temasından sakınılan madde üretici<br />
tarafından belirlenir)<br />
Sadece orjinal kabında serin ve iyi havalandırılan bir yerde<br />
........'den uzak tutarak muhafaza edin. (Temasından sakınılan<br />
madde üretici tarafından belirlenir)<br />
43
Kimyasal<br />
Aktif karbon<br />
Alkali metaller<br />
(Na, K.vb.)<br />
Amonyak<br />
Amonyum nitrat<br />
Anilin<br />
Asetik asit<br />
Asetilen<br />
Aseton<br />
Bakır<br />
Brom<br />
Civa<br />
Flor<br />
Gümüş<br />
Hidroflorik asit<br />
Karışmaması Gereken Kimyasallar<br />
Kalsiyum hipoklorit, oksidan maddeler<br />
Hidrokarbonlar ve sulu çözeltileri, su<br />
Civa, klor, iyot, brom, kalsiyum<br />
Toz halindeki metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler<br />
Hidrojen peroksit, nitrik asit<br />
Kromik asit, nitrik asid, hidroksil içeren bileşikler, etilen glikol,<br />
perklorik asit, peroksitler, permanganatlar<br />
Flor, klor, brom, bakır, civa, gümüş<br />
Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit<br />
Asetilen, hidrojen peroksit<br />
Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin<br />
Asetilen, amonyak<br />
Bütün maddeler<br />
Asetilen, okzalik asit, tartarik asit, amonyak, karbondioksit<br />
Amonyak<br />
Hidrojen peroksit<br />
Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı sıvılar, anilin, nitrometan
Kimyasal<br />
Hidrojen sülfit<br />
Hidrokarbonlar<br />
Hidrosiyanik asit<br />
İyot<br />
Kalsiyum oksit<br />
Klor<br />
Kloratlar<br />
Kromik asit<br />
Kükürtlü hidrojen<br />
Nitrik asit<br />
Oksijen<br />
Okzalik asit<br />
Perklorik asit<br />
K permanganat<br />
Sodyum nitrat<br />
Sülfürik asit<br />
Yanıcı sıvılar<br />
Karışmaması Gereken Kimyasallar<br />
Nitrik asid, oksidan maddeler<br />
Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit (benzen, eter)<br />
Nitrik asit, alkaliler<br />
Asetilen, amonyak<br />
Su<br />
Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin<br />
Amonyak, toz halindeki metaller<br />
Asetik asit, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, turpentin<br />
Nitrik asit, oksidan gazlar<br />
Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosyanik asit, hidrojen sülfit,<br />
yanıcı sıvılar ve gazlar<br />
Yağlar, grees, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar ve yanıcı gazlar<br />
Gümüş, civa<br />
Asetik anhidrit, alkoller, karbon tetraklorür, karbon dioksit<br />
Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit<br />
Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları<br />
Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar<br />
Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler
Bazı Özel Kimyasallara Ait Güvenlik Önlemleri<br />
Peroksit oluĢturanlar;<br />
Eter, sıvı parafin, olefin gibi belirli kimyasallar hava ve ışık varlığında<br />
peroksit oluşturabilir. Etil eter, isopropil eter, p-dioksan ve<br />
tetrahidrofuran havadaki oksijenle reaksiyona girdiklerinde patlayıcı<br />
peroksitlere dönüşebileceği için özel dikkat gerektirirler.<br />
Kimyasal şişelerinde mutlaka dolum tarihi yazmalıdır.<br />
Açılmamış şişelerdeki eterler bir yılı geçince mutlaka uygun şekilde<br />
atılmalıdır.<br />
Serin, kuru, iyi havalandırılan yerlerde muhafaza edilmelidirler.<br />
Sıcaklık, sarsıntı, sürtünme, çarpmadan uzak tutulmalıdırlar.
Bazı Özel Kimyasallara Ait Güvenlik Önlemleri<br />
Yanıcı sıvılar;<br />
Tüm yanıcılar metal depo dolaplarda saklanmalıdırlar.<br />
Dolap kapakları her zaman kapalı olmalıdır.<br />
Kimyasalların serinletilmesi gerekli ise sadece patlamaya dayanıklı<br />
soğutuculara koyulmalıdırlar.<br />
Yalnız uyumlu bileşikler aynı dolap içinde depolanmalıdırlar.<br />
Yanıcı sıvı bulunan dolapların iç kısmında kağıt, tahta, mukavva gibi<br />
yanıcı materyaller bulunmamalıdır.<br />
Dolaplar aşırı yüklenmemelidir.
Bazı Özel Kimyasallara Ait Güvenlik Önlemleri<br />
Kimyasal kanserojenler;<br />
benzen, kloroform, formaldehid şüphelenilen veya bilinen<br />
kanserojenlerdir<br />
Daha az toksik etkiye sahip alternatif kimyasalları tercih ediniz.<br />
Bu kimyasallarla çalışırken çeker ocak kullanınız.<br />
Kullanmadığınız kimyasalı güvenli yerlerde saklayınız.<br />
Kimyasalın etiketlenmiş olmasına ve kişisel korunmanıza dikkat ediniz.<br />
Kimyasallara karşı en uygun eldivenleri kullanınız, her kullanım<br />
sonrasında ellerinizi mutlaka yıkayınız.
Bazı Özel Kimyasallara Ait Güvenlik Önlemleri<br />
Korozivler;<br />
Kesinlikle koroziv madde üzerine su koymayınız.<br />
Aside dirençli dolaplarda veya polietilen tablalarda saklanmalıdırlar.<br />
Yüksek raflarda bulundurulmamalıdırlar.<br />
Metal kaplardan, ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdırlar.<br />
Hidroflorik Asit; şiddetli korozivdir, buhar ve çözeltileri, insanda<br />
akciğer, göz, vb. dokularda yavaş olarak yanmaya neden olur. %50’den<br />
yüksek konsantrasyonlarda dakikadan daha az zamanda yanabilirler.
ĠLK YARDIM<br />
Bölgesel Yıkama Üniteleri :<br />
Kimyasal maddeler, cilt ile temas ettikleri durumlarda yanık oluşumuna<br />
sebep olabilirler. Bu gibi durumlarda, oluşacak zararı en aza indirmek<br />
için kimyasal madde derhal bol su ile yıkanarak uzaklaştırılmalıdır.<br />
Kullanımı kolay duşlar ve banyolar bu amaç doğrultusunda<br />
geliştirilmiştir.<br />
50
Ağız yoluyla olan zehirlemelerde ilk yardım<br />
Ağız yolu ile gerçekleşen zehirlenmelerde İlk yardım, kaza geçiren kişi/kişilerin<br />
hızlı bir şekilde ilk yardım merkezine ulaşımı sağlanmalıdır.<br />
Solunum sistemi üzerinde iritan etkili gazlarla zehirlenmelerde ilk yardım<br />
Krom, brom, HCl gibi kimyasalların buharları doğrudan solunduğunda<br />
zehirlenmelere yol açar. Bu durumda zehirlenen kişinin hemen en yakın sağlık<br />
kuruluşuna nakli sağlanmalıdır.<br />
Yanıklarda İlk Yardım<br />
Yanıklara su ile temas ettirilmemelidir. Yanık üzerine hemen vazelin sürülüp<br />
hemen en yakın sağlık merkezine nakli sağlanmalıdır.<br />
51
Alkali ve asitlerin yutulması halinde ilk yardım<br />
Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfürik asit yutan kişi<br />
baygınsa ağızdan hiç bir şey verilmemelidir. Eğer ayıksa ağız bol<br />
çeşme suyu ile çalkalanmalıdır<br />
Hidroklorik asit yutulmasında da kusmaya izin verilmemeli, bol su<br />
verilmelidir. Yaralı yüzü koyun uzatılmalı, hareket ettirilmemelidir.<br />
Kromik asit ve dikromatların yutulmasında acilen sodyum bikarbonat<br />
çözeltisi verilmeli, Alkalilerin yutulması durumunda ise limon suyu<br />
veya sirke karıştırılmış bolca su verilmeli<br />
Hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir.<br />
52
Alkali, asit, brom veya fosfor yanıklarında ilk yardım<br />
Asetik asit, HCl, fosforik asit ve sülfürik asidin deri ile temasında<br />
hemen bol su ile yıkamalı, bulaşan giyecekler çıkarılmalıdır.<br />
Gözler ile temas söz konusu ise, hemen ılık su ile en az 15 dakika<br />
süre ile gözler yıkanmalıdır.<br />
Kromik asit ve dikromatların deri ile temasında %5'lik sodyum<br />
tiyosülfat ile yıkama yapılır, eğer lezyonlar görünürse bir sağlık<br />
kuruluşuna başvurulmalıdır.<br />
Alkalilerin deri ile temasında ise deri bol miktarda suyla, daha sonra<br />
nötralize sirke ile yıkanmalıdır.<br />
53
HCN, CO 2 ve H 2 S ile zehirlenmelerde ilk yardım<br />
Temiz hava önemlidir. Ağır durumlarda suni teneffüs yaptırılır<br />
ve gerekirse oksijen kullanılır. Derhal en yakın sağlık<br />
kuruluşuna başvurulmalıdır.<br />
Klorlu Bileşenler İçin İlk Yardım<br />
Amonyum klorür, demir klorürün deri ile temasında iyice<br />
yıkanmalı, yutulmasında ise kusturulmalı ve bol miktarda<br />
su verilmelidir.<br />
54
Nitratlar için ilk yardım<br />
Potasyum nitrat, civa nitratın deri ile temasında iyice yıkanmalı,<br />
eğer kaşıntı, döküntü varsa sağlık kuruluşuna<br />
başvurulmalıdır. Yutulması durumunda hemen bolca suyla<br />
karıştırılmış sodyum bikarbonat verilmelidir.<br />
Gümüş nitratın deri ile temasında tuzlu su ile yıkanmalıdır.<br />
Yutulmasında ise, bir bardak suya üç yemek kaşığı tuz<br />
ekleyip çözdükten sonra bu karışım verilip kusturulmalı ve<br />
sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.<br />
55
Siyanür tuzları için ilk yardım<br />
Deri ile temasta iyice yıkanmalı. Yutulması durumunda kişi hemen<br />
kusturulur ve mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulur.<br />
Sülfatlar için ilk yardım<br />
Alüminyum, amonyum, kobalt, bakır, magnezyum, nikel,<br />
potasyum, sodyum, çinko, kadmiyum ve sülfatın deri ile temasında<br />
iyice yıkanmalı, eğer deri reaksiyon gösteriyorsa sağlık kuruluşuna<br />
başvurulmalıdır. Bunların yutulmasında ise bolca su verilmeli ve<br />
bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.<br />
56
Reaktif/Toksik madde depolama dolabı<br />
Reaktif ve toksik maddelerin ortama ve çalışanlara zarar vermeyecek şekilde<br />
depolanmasına uygun, kullanıcı tercihine bağlı havalandırmalı veya<br />
havalandırmasız olan güvenlik dolaplarıdır.<br />
57
Yanıcı-Parlayıcı Kimyasallar İçin Güvenlik Dolapları<br />
Dışı çelik, içi HPL (Yüksek basınçlı laminant) malzemeden yapılmış<br />
çift duvarlı,<br />
Duvarlarının arası ısı izolasyonlu,<br />
Arka panelde hava giriş çıkış kanalları ve baca bağlantısı mevcut,<br />
Yangın anında ısı sigortası havalandırma sistemini otomatik kapatır,<br />
58
Yanıcı-Parlayıcı Kimyasallar İçin Güvenlik Dolapları<br />
• Dolap ayakları ve dengesi içeriden ve dışarıdan ayarlanabilir,<br />
• Topraklama bağlantısı yapılmış<br />
59
Tıbbi Atık Kapları<br />
Tıbbi ve katı atıkların toplanarak çalışma ortamından kolayca<br />
uzaklaştırılmasına elverişli fonksiyonel kutulardır.<br />
60
Otoklav Poşetleri<br />
<br />
Laboratuvarlarda kullanılmış olan malzemelerin kurallara uygun, güvenli<br />
ve pratik bir şekilde otoklavlanarak atılması için çeşitli boylarda dizayn<br />
edilmiş poşetlerdir.<br />
61
Güvenlik Sembollü Laboratuvar<br />
Etiketleri<br />
<br />
Laboratuvar şişelerinin etiketlenmesinde<br />
kullanılabilecek güvenlik sembolleri içeren<br />
etiket seti.<br />
TAŞIMA SEPETLERİ VE KUTULAR<br />
62
<strong>LABORATUVAR</strong> MATLARI<br />
Laboratuvarlarda kullanılan cam<br />
ve plastik malzemelerin kayarak<br />
dökülmeleri sonucunda<br />
oluşacak iş kazalarını<br />
engellemek amacıyla kullanılır<br />
Balon Tabanı<br />
Farklı çaplardaki, yuvarlak tabanlı laboratuvar<br />
malzemelerinin güvenli kullanımı için<br />
uygundur.<br />
63
Absorban maddeler<br />
Özelleşmiş ürünler, dökülen kimyasalı sadece absorblayarak ortamdan<br />
uzaklaştırmakla kalmaz önce dökülen kimyasalı nötralize eder, daha sonra<br />
absorblama yaparak sıvıyı ortamdan uzaklaştırır. Aynı zamanda içerdikleri<br />
indikatör, nötralizasyon işleminin tamamen gerçekleşip gerçekleşmediğini<br />
göstererek ortamın güvenliği ile ilgili bilgi vermektedir.<br />
64
EMĠCĠ PEÇETELER :<br />
Yağ ve organik sıvıların hızlıca ortamdan uzaklaştırılması için ideal<br />
yüksek emiciliğe sahip, su geçirmez, tüylenme yapmaz mendillerdir.<br />
65
YÜKSEK PERFORMANS SİLME BEZLERİ<br />
Endüstriyel uygulamalarda güvenilir ve kaliteli temizlik için uzun süreli<br />
kullanım sağlar ve ekonomiktir.<br />
• Toz bırakmaz,<br />
• Çok amaçlı kullanıma sahiptir,<br />
• Dayanıklıdır,<br />
• Su, yağ ve solventleri çok iyi emer,<br />
• Kimyasal katkı içermez<br />
66
KİŞİSEL GÜVENLİK<br />
Tek Kullanımlık Eldiven<br />
Koruyucu eldivenler<br />
67
GÖZLÜKLER: Gözlerin kimyasal madde, radyasyon ya da çeşitli zarar<br />
verici partiküllerden korunmasını sağlayacak pek çok farklı özelliğe sahip en<br />
önemli güvenlik ürünlerinden biridir.<br />
Kimyasal ve Partiküllere<br />
Karşı Koruyucu gözlük<br />
Zararlı Işın-UV Karşı<br />
Koruyucu gözlük<br />
68
MASKELER<br />
Laboratuvar çalışanlarının analizler sırasında kullandıkları katı veya sıvı<br />
kimyasallardan oluşan toz ve sıvı zerreciklerden etkilenmelerini önlemek<br />
amacıyla dizayn edilmiş kullanımı pratik, cilde uyumlu maskelerdir.<br />
69
ÖNLÜKLER<br />
Laboratuvarlarda oluşması en muhtemel tehlikelerden biri, kimyasal<br />
maddelerin çalışanların üzerine sıçrayarak yakıcı ve delici etkileri ile zarar<br />
vermesidir. Bu gibi tehlikelerden korunmanın en basit ve etkili yolu önlük<br />
kullanmaktan geçmektedir.<br />
70
Göz Banyoları:<br />
Göz banyolarını her ay kontrol edilmeli<br />
Önleri kapatılmamalı<br />
Duvar Tipi Göz DuĢu:<br />
Duvara monte edilebilir, paslanmaz çelik<br />
evye.<br />
Masa Tipi Göz DuĢu<br />
71
Change language