Salamis Antik Kenti ve Ãevresinin Uzaktan AlgÄ±lama ve CoÄrafi Bilgi ...

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ 

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 

YÜKSEK LİSANS TEZİ 

Ersü İDERMAN 

SALAMİS ANTİK KENTİ VE ÇEVRESİNİN UZAKTAN ALGILAMA VE 

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANILARAK TARİHSEL VE 

GÜNCEL ARAZİ KULLANIMLARI YÖNÜNDEN 

İNCELENMESİ 

ARKEOMETRİ ANABİLİM DALI 

ADANA, 2006



SALAMİS ANTİK KENTİ VE ÇEVRESİNİN UZAKTAN ALGILAMA 

VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANILARAK TARİHSEL VE 

GÜNCEL ARAZİ KULLANIMLARI YÖNÜNDEN İNCELENMESİ 




Bu tez 23/01/2006 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından 

Oybirliği/Oyçokluğu İle Kabul Edilmiştir. 

İmza............…………… İmza...................…. ….. İmza.................……… 

Prof.Dr. Vedat PEŞTEMALCI 

Prof.Dr.Selim KAPUR Prof.Dr. İlhami YEĞİNGİL 

DANIŞMAN ÜYE ÜYE 

Bu tez Enstitümüz Arkeometri Anabilim Dalında hazırlanmıştır. 

Kod No: 

Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ 

Enstitü Müdürü 

İmza ve Mühür 

Bu Çalışma Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi 

Tarafından Desteklenmiştir. 

Proje No: FEF 2004 YL 46 

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirilerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

ÖZ 


SALAMİS ANTİK KENTİ VE ÇEVRESİNİN UZAKTAN ALGILAMA VE 

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANILARAK TARİHSEL VE GÜNCEL 

ARAZİ KULLANIMLARI YÖNÜNDEN İNCELENMESİ 





Danışman : Prof. Dr. Vedat PEŞTEMALCI 

Yıl : 2006 Sayfa: 109 

Jüri : Prof.Dr. Vedat PEŞTEMALCI 

Prof.Dr. Selim KAPUR 

Prof.Dr. İlhami YEĞİNGİL 

Bu çalışmada, 32-34 doğu meridyenleri ile 34-35 kuzey paralelleri arasında 

ve Akdeniz’in kuzey-doğusunda yer alan Kıbrıs Adası’nın doğu kıyısındaki Gazi 

Mağusa körfezinin gerisinde uzanmakta olan ve en önemli arkeolojik yerleşimlerden 

biri olan Salamis Antik Kenti ve çevresinde yer alan Salamis Mezarlık Alanı, 

St.Barnabas Manastırı ile Enkomi (Alasia) Şehri Uzaktan Algılama yöntemleri 

kullanılarak ve Coğrafi Bilgi Sistemleri veri tabanı oluşturularak incelenmiştir. Bu 

amaçla, 1/5 000 ölçekli Topoğrafik Haritalar, 1/25 000 ölçekli Toprak Haritaları ve 3 

Kasım 1996 tarihli IRS-1C (Hint Uydusu) Uydu Görüntüsü kullanılmıştır. 

Oluşturulan veri tabanı kullanılarak tarihsel ve güncel arazi kullanımları 

yönünden incelenen çalışma alanında eski kullanımlarla güncel kullanımlar arasında 

bağlar kurulmuştur. Bu bağlardan yola çıkılarak hem kültürel dokuya hem de doğal 

zenginliklere zarar vermeden sürdürülebilir arazi kullanımları ve tarımsal 

kullanımlarla ilgili öneriler gündeme getirilip ülke ekonomisi de göz önünde 

bulundurularak yorumlar yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler: Arkeoloji, Salamis, Uzaktan Algılama, Coğrafi Bilgi Sistemi, 

Arazi kullanımı. 

I

ABSTRACT 

M.Sc. THESIS 

INVESTIGATION OF THE ANCIENT AND PRESENT LAND USE OF 

SALAMIS ANCIENT CITY AND IT’S ENVİRONMENT BY USING 

REMOTE SENSING AND GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEMS 


UNIVERSITY OF ÇUKUROVA 

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES 

DEPARTMENT OF ARCHAEOMETRY 

Supervisor : Prof. Dr. Vedat PEŞTEMALCI 

Year : 2006 Page: 109 

Jury : Prof.Dr. Vedat PEŞTEMALCI 

Prof.Dr. Selim KAPUR 

Prof.Dr. İlhami YEĞİNGİL 

In this study, Salamis Ancient City, The Necropolis of Salamis, St.Barnabas 

Monestry and Enkomi (Alasia) City are located on the east coast of Famagusta Bay 

on the Island of Cyprus which is found between 32-34 east meridian and 34-35 north 

parallels have been examined by using Remote Sensing methods and database have 

been created by using Geographic Information Systems. For this aim, topographic 

maps of 1/5.000 scale, soil maps of 1/25.000 scale and IRS-1C Satellite data (Indian 

Satellite) dated 3 November 1996 have been used. 

The study region has been related between present and ancient land use by 

using the creating database. As a result of this study, advices and suggestions for 

improving the national economy on land and agricultural use without negatively 

effecting the cultural and natural riches of the area have been interpreted. 

Keywords: Archaeology, Salamis, Remote Sensing, Geographical Information 

System, Land use. 

II

TEŞEKKÜR 

Öncelikle yüksek lisans tezimde, tüm çalışma boyunca yardımlarını benden 

esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr. Vedat PEŞTEMALCI’ya içten teşekkürlerimi 

sunarım. 

Bu çalışmamda büyük özveri ile bana yardımcı olan Prof.Dr. Selim 

KAPUR’a, Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri konularında tüm çalışma 

boyunca büyük özveri ile bana yardımcı olan Nazım AKSAKER’e, Kuzey Kıbrıs 

Türk Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı Koordinatörü Nihat 

NALBANTOĞLU’na, çalışmamla ilgili teknik konularda herzaman desteğini 

esirgemeyen Ziraat Yüksek Mühendisi Alper İNCE’ye, Salamis Antik Kenti 

kazıları sırasında bana bilgi edinmemde yardımcı olan ve zamanını ayıran Ankara 

Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Başkanı 

Prof.Dr.Coşkun ÖZGÜNEL’e, çalışma alanıyla ilgili çok değerli kaynaklara 

ulaşmamı sağlayan Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Gazimağusa Bölge Şube Amiri 

Hasan TEKEL’e, Arkeometri Anabilim Dalı Arş.Gör.Musa SERDEM’e, Mersin 

Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Arş.Gör.Ulaş 

ALAGÖZ’e, K.K.T.C.’nde Harita Dairesi’nde görev yapmakta olan Ahmet 

ALEMDAR’a teşekkürlerimi bir borç bilirim. 

Ayrıca çalışma süresince gösterdikleri sabır, sevgi, anlayış ve benden maddi 

ve manevi desteklerini esirgemedikleri için annem Ünen İDERMAN ve babam 

Kefil İDERMAN’a çok teşekkür ederim. 

III

İÇİNDEKİLER 

SAYFA 

ÖZ............................................................................................................................ I 

ABSTRACT............................................................................................................. II 

TEŞEKKÜR............................................................................................................. III 

İÇİNDEKİLER........................................................................................................ IV 

ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................. VII 

ÇİZELGELER DİZİNİ............................................................................................ X 

1. GİRİŞ .................................................................................................................. 1 

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ................................................................................... 3 

2.1.Arkeolojik Kültür Mirası ve Korunması Çalışmaları.................................... 3 

2.1.1.Avrupa’da ve Türkiye’de Arkeolojik Kültür Mirasının Korunması 

Çalışmaları ………………….…………………………………………. 3 

2.1.2.Çalışma Bölgesindeki Arkeolojik Mirası Koruma Çalışmaları …..…… 5 

2.1.3.Bölgedeki Arkeolojik Çalışmalar............................................................. 7 

2.2.Uzaktan Algılama Çalışmaları....................................................................... 10 

2.2.1.Uzaktan Algılama Yöntemi..................................................................... 10 

2.2.2.Uzaktan Algılama Kaynakları.................................................................. 11 

2.3.Coğrafi Bilgi Sistemleri................................................................................. 15 

2.3.1.Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Tanımı ve Tarihçesi..................................... 15 

2.3.2.Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Veri Yapısı ve Kullanımı............................ 18 

2.3.3.Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanım Alanı Örnekleri................................. 21 

2.4.Tarımda Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama................................ 22 

2.5.Arkeoloji Biliminde Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama 

Çalışmaları ……………………….………………………………………... 23 

3. MATERYAL VE METOD ................................................................................. 32 

3.1. Materyal........................................................................................................ 32 

3.1.1. Kıbrıs Adası’nın Konumu....................................................................... 32 

3.1.1.1. Kıbrıs’ın Kısa Tarihçesi................................................................... 32 

IV

3.1.1.2. Kıbrıs’ın Coğrafi Konumu ve Nüfusu............................................. 33 

3.1.1.3. Kıbrıs’ın Bitki Örtüsü, Flora ve Faunası.......................................... 34 

3.1.2. Çalışma Alanının Konumu...................................................................... 35 

3.1.2.1. Çalışma Alanının Tarihçesi.............................................................. 35 

3.1.2.2. Çalışma Alanında Bulunan Başlıca Yapılar..................................... 37 

3.1.2.2.(1). Salamis Antik Kenti............................................................... 37 

3.1.2.2.(2). Salamis Mezarlık Alanı.......................................................... 46 

3.1.2.2.(3). St. Barnabas Manastırı, İkon ve Arkeoloji Müzesi................ 52 

3.1.2.2.(4). Enkomi (Alasia) Şehri............................................................ 53 

3.1.3. Çalışma Alanının Bitki Örtüsü, Ormanlarının Yapısı ve İklim 

Özellikleri …………………………………………………………….. 54 

3.1.4. Çalışma Alanı ve Çevresinin Jeolojisi.................................................... 59 

3.1.5. Çalışma Alanının Günümüzdeki Arazi Kullanımı.................................. 63 

3.1.6. Çalışma Alanının Zemin ve Toprak Özellikleri...................................... 63 

3.1.7. Çalışmada Kullanılan Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi 

Sistemleri Donatımları........................................................................... 65 

3.1.7.1. IRS-1C (Hint Uydusu) Uydu Görüntü ve Özellikleri....................... 65 

3.2. Metod............................................................................................................ 67 

4. ARAŞTIRMA BULGULARI ............................................................................. 70 

4.1. Çalışma Alanı İle İlgili Elde Edilen Arkeolojik Bulgular............................. 70 

4.2. Çalışma Alanına Ait Haritalardan Elde Edilen Bulgular.............................. 75 

4.2.1. 1/5 000 Ölçekli Topoğrafik Haritalardan Elde Edilen Bulgular............. 75 

4.2.2. 1/25 000 Ölçekli Toprak Haritalarından Elde Edilen Bulgular.............. 81 

4.2.3. IRS-1C (Hint Uydusu) Uydu Görüntüsünden Elde Edilen Bulgular...... 83 

4.3. Arazi Çalışmalarından Elde Edilen Bulgular................................................ 85 

4.4. Veri Toplama ve Kaynak Tarama Çalışmalarından Elde Edilen İstatistiki 

Bulgular......................................................................................................... 86 

V

4.5. Çalışma Alanı İle İlgili Yapılan Modellemeler............................................. 89 

5.SONUÇ VE ÖNERİLER ..................................................................................... 98 

KAYNAKLAR ………………………………………………………………...… 102 

ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................ 109 

VI

ŞEKİLLER DİZİNİ 

SAYFA 

Şekil 3.1. Salamis Antik Kenti........................................................................... 36 

Şekil 3.2. Salamis Antik Kenti’nin merkezini çevreleyen geç dönem surları .. 37 

Şekil 3.3. Gymnasium’un dört tarafını çevreleyen sütunlar............................. 38 

Şekil 3.4. Gymnasium’un kuzeyinde yer alan havuz ve heykelleri.................. 39 

Şekil 3.5. Gymnasium bünyesinde bulunan havuzların kenarlarında yer 

alan kafası koparılmış heykeller....................................................... 39 

Şekil 3.6. Salamis Antik Kenti yapılarından Gymnasium................................ 40 

Şekil 3.7. Salamis Antik Kentindeki Gymnasium’un güneyinde bulunan 

Tiyatro yapısı..................................................................................... 41 

Şekil 3.8. Salamis Antik Kentindeki su kanalları.............................................. 42 

Şekil 3.9. Kythrea (Değirmenlik) su kemerleri……………………………… 42 

Şekil 3.10. Salamis Antik Kenti yapılarından Campanopetra Bazilikası........... 43 

Şekil 3.11. Campanopetra Bazilikası odalarından birinin göz alıcı 

güzellikteki mozaik yer kaplaması................................................ 44 

Şekil 3.12. Kıbrıs’ın bilinen en büyük bazilikası olan St.Epiphanius 

Bazilikası………………………………………………………… 45 

Şekil 3.13. Çalışma alanı içerisinde yer alan 47 numaralı kral mezarı.............. 48 

Şekil 3.14. Çalışma alanı içerisinde yer alan 50 numaralı kral mezarı.............. 49 

Şekil 3.15. Çalışma alanı içerisinde yer alan Cellarga Toplu Mezarları.......... 50 

Şekil 3.16. Çalışma alanı içerisinde yer alan Kral Nikokreon Senotafı............. 51 

Şekil 3.17. Çalışma alanı içerisinde yer alan St.Barnabas Manastırı ve mezarı 53 

Şekil 3.18. Çalışma alanı içerisinde yer alan Enkomi Şehri.............................. 54 

Şekil 3.19. Salamis ve yakın çevresinin jeoloji haritası..................................... 60 

Şekil 3.20. Salamis antik kentinin vaziyet planı................................................ 61 

Şekil 3.21. Çalışma akış tablosu........................................................................ 67 

Şekil 4.1. Salamis Antik Kenti........................................................................... 70 

Şekil 4.2. Salamis mezarlık alanı planı.............................................................. 71 

Şekil 4.3. Salamis Antik Kenti’nde yer alan bazı kamu yapıları....................... 72 

VII

Şekil 4.4. Salamis Antik Kenti içerisinde bulunan kolonlu avlu ve yer 

seramikleri......................................................................................... 73 

Şekil 4.5. Salamis Antik Kenti içerisinde bulunan yeraltı ısıtma sistemi.......... 74 

Şekil 4.6. Salamis Antik Kenti duvar mozaiklerinden biri................................ 74 

Şekil 4.7. Salamis Antik Kenti duvar mozaik kalıntıları örneklerinden biri...... 75 

Şekil 4.8. Çalışma alanı içerisindeki .tif uzantılı raster veri örneği................... 76 

Şekil 4.9. Çalışma alanı içerisindeki sayısallaştırılmış eşyükselti eğrileri........ 78 

Şekil 4.10. Çalışma alanı içerisindeki sayısallaştırılmış yollar......................... 79 

Şekil 4.11. Çalışma alanı içerisindeki sayısallaştırılmış binalar........................ 80 

Şekil 4.12. Çalışma alanı içerisindeki sayısallaştırılmış bitkiler....................... 81 

Şekil 4.13. Salamis Antik Kenti ve Çevresine Ait Toprak Birlik Haritası........ 82 

Şekil 4.14. Salamis Antik Kenti ve Çevresinde Bulunan Toprakların 

Zeytin Yetiştiriciliğine Uygunluk Haritası...................................... 83 

Şekil 4.15. Çalışma alanının sınıflandırılmış görüntüsü…...…………………. 84 

Şekil 4.16. Çalışma alanı çevresindeki bitki deseni haritası.............................. 85 

Şekil 4.17. Salamis Antik Kenti ve çevresinin eşyükselti eğrilerinin analiz 

edilmesi sonucu elde edilen üç boyutlu görüntüsü.......................... 90 

Şekil 4.18. Salamis Antik Kenti yapıları ve deniz yönünden görülen üç 

boyutlu arazi görüntüsü.................................................................. 91 

Şekil 4.19. ArcScene programı kullanılarak modellenmiş çalışma alanı…..… 92 

Şekil 4.20. Salamis Antik Kenti, Salamis Mezarlık Alanı ve St. Barnabas 

Manastırı ile çevreleri ve bitki katmanları....................................... 93 

Şekil 4.21. Çalışma alanı içerisinde yer alan çalılıkların ArcScene 

programında gerçekleştirilen yoğunluk analizlerinden oluşturulan 

görüntü............................................................................................ 94 

Şekil 4.22. Çalışma alanı içerisinde yer alan meyvalıkların ArcScene 


görüntü……………………….………….....……………………. 95 

VIII

Şekil 4.23. Çalışma alanı içerisinde yer alan sıra ağaçların ArcScene 


görüntü……………………………......….………………………. 96 

Şekil 4.24. Çalışma alanı içerisinde yer alan yaprağını döken ağaçların 

ArcScene programında gerçekleştirilen yoğunluk analizlerinden 

oluşturulan görüntü……………………………………………... 97 

IX

ÇİZELGELER DİZİNİ 

SAYFA 

Çizelge 2.1.Yerel çalışmalarda kullanılan bazı uydular ve özellikleri…………… 13 

Çizelge 3.1. K.K.T.C.’nin 2003 yılı verilerine göre arazi kullanım modeli……... 56 

Çizelge 3.2. KKTC’nin ve çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık sıcaklık verileri 

( o C )…………………………………………………………………. 57 

Çizelge 3.3. KKTC’nin ve çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık yağış verileri 

(mm)………………………………………………………………… 58 

Çizelge 3.4. KKTC’nin ve çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık nisbi nem oranları 

(%)....................................................................................................... 58 

Çizelge 4.1. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kaza ve bölgelerine göre 2004 yılı 

zeytin ağacı mevcudiyeti, verim ve üretimi....................................... 88 

Çizelge 4.2. Çıkış limanlarına göre 2004 yılı Zeytin ihracatı (kg)......................... 88 

Çizelge 4.3. Kontrol yerlerine göre 2004 yılı zeytin ithalatı (kg)........................... 88 

Çizelge 4.4. Giriş limanlarına göre 2004 yılı fidan ithalatı (adet)......................... 89 

X

1.GİRİŞ 


1.GİRİŞ 

Geçmişle geleceği keşfetmenin, tanımanın ve onlar hakkında bilgilenmenin 

sınırı yoktur. Geçmişe ve geleceğe dair bu sınırsızlığı sahip olduğumuz tarihi 

varlıklar yaratmaktadır. Tarihi eserlerin varlığı ve fiziksel durumları geçmiş ile 

geleceğin bilinmezliğini kısmen de olsa ortadan kaldırmaktadır. Bir toplumun 

bilimsel birikiminden oluşan arkeolojik kültür mirası, yenilenmesi olanaksız ve 

dönüşümsüzdür. Geçmiş ile geleceği çözümlemenin yegane şartı onları anlamak, 

tanımak ve incelemekten geçmektedir. 

Bugün hızla artmakta olan dünya nüfusu çevre üzerinde çok büyük bir baskı 

oluşturmaktadır. Bunun sonucunda da yeryüzü hakkında hızlı ve doğru bilgiye olan 

ihtiyaç artmaktadır. Bu ihtiyaç doğrultusunda bilim dalları tarafından alternatif 

çözümler üretilmiştir. Doğal kaynakların nitelik ve niceliklerine ilişkin detaylı 

bilgiler elde etmek için Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yöntemleri 

geliştirilerek hızlı, doğru ve etkin çalışmalarla veri tabanları oluşturulması 

imkanları sunulmuştur. 

Uzaktan algılama yöntemleri ile geçmiş zamanlarda tarım alanı olarak 

kullanılmış ya da toprağa gömülü kalıntıların üzerini örten gevşek toprak kolaylıkla 

ayırt edilebilmektedir. Gelişmiş tarayıcı sistemleri sayesinde daha fazla nem tuttuğu 

için toprağın çevresine oranla daha sıcak olmasından dolayı, toprak altında kalmış 

sarnıçlar, duvarlar ve benzeri tarihi kalıntılar belirlenebilmektedir. 

Doğada önemli bir kaynak olan ve oluşumu için binlerce yıla gereksinim 

duyulan, su ve hava gibi yaşamın vazgeçilmez unsurlarından biri olan 

topraklarımızın korunması, sürdürülebilirliği ve tarımsal açıdan etkin kullanımı ile 

tarihi ve doğal varlıkların kaydedilerek gelecekte korunabilmeleri ve 

değerlendirilebilmeleri amaçlanan bu çalışma sonucunda, yapılacak öneriler ile tarihi 

ve doğal çevrenin korunumu sağlanacak, böylelikle turizm sahasına önemli bir katkı 

oluşturulacak ve tarımsal arazilerin de verimli kullanım planlamalarıyla ülke 

ekonomisine kazanç getirilecektir. 

Salamis Antik Kenti ve çevresi ile ilgili yapılan bu çalışmada, Akdeniz’in 

kuzey-doğusunda yer alan Kıbrıs Adası’nın doğu kıyısındaki Gazi Mağusa 

1

1.GİRİŞ 


Körfezi’nin gerisinde uzanmakta olan ve tüm ada üzerindeki en önemli 

yerleşimlerden biri olan Salamis Antik Kenti, Salamis Nekropol (mezarlık) 

Alanı, Antik Enkomi (Alasia) Şehri ve St.Barnabas Manastırı’ndan oluşan tarihi 

varlıklar ile çevrelerindeki araziler kayıt altına alınmıştır. 

Çalışma sırasında bölgenin 1/5.000 ölçekli topoğrafik haritaları ile 3 Kasım 

1996 tarihli IRS-1C (Hint Uydusu) uydu görüntüsü kullanılmıştır. Ayrıca çalışmada, 

2000 yılında tamamlanan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Detaylı Toprak Etüd ve 

Haritalama Projesi sonucunda oluşturulan K.K.T.C. topraklarına ait toprak 

haritalarından da yararlanılmıştır. Tüm veriler çalışma sonucunda toplanarak Coğrafi 

Bilgi Sistemleri oluşturulmuştur. Oluşturulan coğrafi veri tabanı sayesinde 

gerçekleştirilme olanağı bulunan sorgulama, analiz etme ve modelleme 

çalışmalarıyla Salamis Antik Kenti ve çevresiyle ilgili detaylı bilgiler elde edilmiştir. 

Bu bilgiler çerçevesinde, çalışma alanı ve çevresinin tarihi ve günümüz arazi 

kullanımları belirlenmiştir. Elde edilen bulgularla iki dönem arasında karşılaştırmalar 

yapılmıştır. Tarımda zeytinciliğin taşıdığı öneme değinilmiş ve bunun yanında 

ticaretin de rolü tartışılmıştır. Ayrıca Salamis Arkeolojik Sit Alanı ve çevresinin 

günümüz turizmi ile ülke ekonomisi üzerindeki önemi vurgulanmıştır. 

2

2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 



2.1.Arkeolojik Kültür Mirası ve Korunması Çalışmaları 

2.1.1.Avrupa’da ve Türkiye’de Arkeolojik Kültür Mirasının Korunması 

Çalışmaları 

Arkeolojik kültür mirası Rönesans, Sanayi Devrimi ve ulus-devletleşme 

süreci ile beraber gelişen bir kavram olarak, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında 

gelişmiş ülkeler gündeminde giderek önem kazanmıştır. 1960’lı yıllardan beri 

bilimsel temeller üzerinde gelişmekte olan arkeoloji bilimi ile beraber, dünya 

savaşları ve sonrasında modernizmin kültürel çevrede yaptığı yıkımların yarattığı 

tepkiler, ulusal-yerel yeni kimlik arayışları kamuoyunda arkeolojik mirasın 

korunması bilincini geliştirmiştir. Arkeolojinin konusu insan davranışları ve bunlara 

ait her türlü maddi kültür kalıntılarının zaman ve mekan boyutunda doğal-yapay 

çevre koşulları bütününde araştırılması olarak tanımlanmaktadır. Buna göre, 

arkeolojik mirası oluşturan taşınır ve taşınmaz kültür varlıkları, bilimsel birikim ve 

toplumun kimlik bilincinden oluşmaktadır ve arkeolojik kültür mirası yenilenmesi 

olanaksız, dönüşümsüz, her biri özgün ve tekil varlıklardan oluşmaktadır. Bu 

varlıklar ulusal kimliğimizin bir parçası olarak ve eğitim, rekreasyon, turizm 

faaliyetlerindeki önemi nedeniyle korunmalıdır. Ayrıca, içerdikleri geçmişe ait çok 

değerli bilgilerin potansiyel kaynağı olduğu için gelecekte yapılacak araştırmalar 

nedeniyle de korunmalıdırlar (Tuna, 1998). 

Arkeolojik mirasın insanlık tarihi bilgisi için gerekli olduğunu hatırda tutarak, 

eski tarihin delillerini sağlayan arkeolojik mirasın, büyük planlama girişimleri, doğal 

tehlikeler, gizli veya bilimsel olmayan kazılar ve yetersiz kamu bilinci yüzünden 

ciddi bir tehdit altında olduğunu kabul ederek Avrupa Konseyi ilk olarak 19 Aralık 

1954 tarihinde Paris'te Avrupa Kültür Sözleşmesi’ni, daha sonra 6 Mayıs 1969’da 

Londra’da Arkeolojik Mirasın Korunması’na ilişkin Avrupa Sözleşmesi’ni, 23 

Haziran 1985 yılında Delphi’de Kültür Mallarına Karşı İşlenen Suçlar Sözleşmesi’ni, 

3 Ekim 1985’te Grenada’da Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi’ni 

imzalamıştır. Halen mevcut olamayan yerlerde, uygun idari ve bilimsel denetim 

3



yöntemlerinin kurulmasının ve arkeolojik mirasın korunması gereksiniminin şehir ve 

kırsal bölge planlamasında ve kültürel gelişme politikalarında yankı bulmasının 

önemini belirterek; amacın, bozulma riskinin azaltılması ve korumanın, uzman 

değişimi ve deneyimlerin kıyaslanması ile teşvik edilmesi olduğunu 

vurgulayarak 1992 yılında, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu üye ülkelerce 

“Avrupa Arkeolojik Kültür Mirasını Koruma Sözleşmesi” imzalanmıştır (Council of 

Europe, 1992). 

Türkiye’de Arkeolojik mirasın korunması ile ilgili ilk çalışmalar Osmanlı 

döneminde yapılmıştır. Daha sonraki yıllarda bu uygulama ve düzenlemeler 

geliştirilmiştir. Ancak eski eserlerin devlet malı olduğu hükmü o yıllardan günümüze 

kadar taşınmaktadır. Cumhuriyet döneminde yapılan çalışmalarda kültürel değerlerin 

ortaya çıkarılması temel amaç olarak hedeflenmiştir. Bu dönemde yapılan çalışmalar 

kapsamında İstanbul ve Ankara Üniversitelerinde kazıbilim kürsüleri kurulmuş, ülke 

çapında kazılara başlanmış ve bir çok yerde müzeler açılmıştır. Daha sonraki 

yıllarda Gayrimenkul Eski Eserler Kanunu çıkarılmış ve bunu takiben Avrupa 

Arkeolojik Mirasın Korunması çalışmalarına katkılar konularak burada belirlenen 

ilkeler benimsenmiştir. Bu gelişmelerin ardından da “Kültür ve Tabiat Varlıklarını 

Koruma Yasası” çıkarılmış ve yürürlüğe girmiştir (Tapan, 1998). 

2000 yılında kurulan “Tarih, Arkeoloji, Sanat ve Kültür Mirasını Koruma 

Vakfı” Türkiye’deki tarihi, arkeolojik, etnografik, ekolojik, mimari, sanatsal ve 

kültürel varlıkların belgelenmesi, envanterinin çıkarılması, kurtarılması, korunması, 

onarılması, tanıtılması; bu alanlarda bilimsel etkinliklerin, sanatsal ve kültürel 

yaratıcılığın ve yeni çalışmaların geliştirilmesi ve teşvik edilmesi; bu emanetlerin 

gelecek kuşaklara kalabilmesi için her türlü eğitim ve çalışmanın yapılmasını 

amaçlamıştır. Bu amaçlar doğrultusunda ulusal ve uluslararası kamuoyunun 

bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve bu konuda faaliyet gösteren ulusal ve 

uluslararası kuruluşlar ile işbirliği içerisinde kamu yararına hizmet vermektedirler 

(www.tayproject.org). 

4



2.1.2.Çalışma Bölgesindeki Arkeolojik Mirası Koruma Çalışmaları 

Kıbrıs Adası’nın doğu kıyısındaki Gazimağusa Körfezi’nin gerisinde 

uzanmakta olan Antik Enkomi (Alasia), Salamis kent kalıntıları ve Salamis nekropol 

(mezarlık) alanı ile ilgili olarak Eski Eserler ve Müzeler Dairesi tarafından 

görevlendirilen teknik heyetin 29.9.1993 tarihli raporunu değerlendiren Anıtlar 

Yüksek Kurulu, 30.9.1993 tarihli birleşiminde Tuzla (Enkomi) ile Yeni Boğaziçi 

(Ayios Sergios) köyleri arasındaki alanın “Arkeolojik Sit Alanı” olarak ilan 

edilmesini karara bağlamıştır ve yine aynı yıl içerisinde bu karar yürürlüğe girmiştir. 

Salamis Arkeolojik Sit Alanı’nın, Eski Eserler Yasası’nın 4’üncü maddesine 

göre derecelendirmesi tanımlanmıştır. Salamis Sit Alanı’nın derecelendirme 

çalışmalarının amacı, sit alanı olarak belirlenen alanda bulunan eski eserlerin yok 

olmasını, gün ışığına çıkarılmasını engelleyebilecek türden gelişmelerin yapılmasını 

önleyecek önlemler alınmasını sağlamaktır. Bunun için eski eserlerin yoğunluğuna, 

niteliğine ve konumuna bağlı olarak kullanım biçimleri, gelişme ve geliştirme 

olanaklarına göre farklılıkları olan bölgeler belirlenerek, bu alanların uygun görülen 

kullanım biçimlerine bağlı olarak, gelişme ve geliştirme ilkeleri saptanmıştır. 

Salamis Arkeolojik Sit Alanı ile ilgili derecelendirme, Eski Eserler 

Yasası’nda öngörülen; sit alanının kullanım şekli ile kullanım biçiminin 

belirlenmesini, sit alanının uygun görülen kullanım şekli ile kullanım biçimine bağlı 

olarak gelişme ve geliştirme ilkelerinin belirlenmesini, ve sit alanındaki taşınmaz 

eski eserlerin sınıflandırılmasını kapsamaktadır. 

Anıtlar Yüksek Kurulu, Tuzla ile Yeni Boğaziçi köyleri arasındaki 

uluslararası bir üne sahip olan Salamis Nekropol Alanındaki mezarların çok azının 

arkeolojik kazılarla açığa çıkarıldığı ve mevcut durumu itibarı ile büyük bir 

bölümünün halen toprak altında bulunduğu noktasından hareketle, sit alanındaki 

arkeolojik eski eserler ile bunların bulunduğu alanı koruma ve geliştirme ilkesine 

bağlı olarak üç dereceli bir sınıflandırmaya tabi tutmayı uygun görmüştür. Buna göre 

birinci dereceyle sınıflandırılan bölgede; çöken mezarlar ile arkeolojik kazılarla açığa 

çıkarılıp bilimsel literatüre geçen “Birinci derecede korunması gerekli” arkeolojik 

5



eski eser sınıfındaki kültür varlıkları bulunmaktadır. Bunlar, arkeolojik kazıları 

yapılmış veya yapılmamış kent ve mezarlık kalıntıları ile taşınır eski eserlerdir. 

Salamis kent kalıntıları ile Antik Enkomi (Alasia) kent kalıntıları birinci dereceyle 

sınıflandırılan bölge içerisinde yer almaktadır. Bu bölgelerdeki eski eserlerin büyük 

bir kısmının toprak altında bulunduğu ve açıkta olanların ise yapıldıkları dönemin 

düzeyini yansıtması itibarıyla, eğitim, kültür-turizm ve dolayısıyla ülke kalkınmasına 

katkı sağladıkları dikkate alınarak bu bölgelerde sadece eski eserlerin bilimsel 

yöntemlerle korunup geliştirilmesi ile ilgili iş ve işlemlerin yapılması uygun 

görülmüştür. Buna göre; bilimsel nitelikli arkeolojik kazı çalışmaları, açıkta bulunan 

veya ileride açığa çıkacak eski eserlerin düzenleme, bakım, onarım ve restorasyonu 

ile ilgili çalışmalar ve çevre düzenlemesine yönelik gelişmeler ile alt yapıya yönelik 

gelişmeler yapılabilecektir. 

St.Barnabas Manastırı (Arkeoloji ve İkon Müzesi), St.Barnabas Mezarı, Kral 

Mezarları ve Müzesi, Cellarga Toplu Mezarları ile Salamis-Değirmenlik Su 

Kemerleri’ni kapsayan ikinci derece olarak sınıflandırılmış bölgede mezarların 

çoğunluğu halen toprak altında olması itibarı ile çok kritik bir bölge olma 

konumundadır. Bu nedenle ikinci derece olan bölgede, yer altındaki eski eserlerin 

zarar görmesine neden olabilecek, bunların gün ışığına çıkarılmasını ve gerek yerel 

gerekse uluslararası toplumun yararlanmasını ve hizmetine sunulmasını 

engelleyebilecek veya yer üstünde tek durumdaki taşınmaz eski eserler ile belgelere 

göre yer altında yoğun olarak var olduğu bilinen eski eserlerin, doku bütünlüğünün 

ve/veya görünümünü engelleyebilecek her türlü kullanım biçiminin yer almaması 

gerekmektedir. Bu bölgede, birinci dereceyle sınıflandırılan bölgeler için öngörülen 

gelişme ve geliştirme ilkelerine bağlı iş ve işlemlerin yanı sıra sebzecilik, tahıl 

ekimine yönelik olması koşulu ile tarımsal faaliyet yapılabilecektir. Bu amaçla 

traktör, biçerdöver ve benzeri motorlu araçlar kullanılabilecektir. Ancak yapılacak 

toprak kaldırma derinliği saban derinliğini geçmeyecektir. Ayrıca, yine Salamis- 

Değirmenlik Su Kemerleri’nin korunması ve ağır araçlara bağlı titreşimlerden 

olumsuz yönde etkilenmelerinin önlenmesi için önünden geçen yola ağır trafik yükü 

gerektirecek gelişme ve geliştirme getirilmeyecektir. Bu bölgede kökleriyle mezarları 

tahrip edebilecek nitelikte ağaç türleri ekilemeyecektir. Bölgenin mevcut kullanım 

6



şekline uygun olarak kuru ziraat amacıyla kullanılması ve buna ek olarak mevcut su 

kuyularının çevresinde sulu ziraat (bahçecilik) yapılması. Sulama amacıyla sadece 

mevcut su kuyuları ile mevcut motor evlerinin kullanılması, tamiri, bakımı ve gerekli 

olanların ise Eski Eserler Yasasında öngörülecek usul ve esaslar çerçevesinde 

ve/veya derin temel kazısını gerektirmeyen yöntemlerle inşa edilmesi. Sulu ziraat 

için gerekli olan araç ve gereçlerin derin kazıyı gerektirecek şekillerde 

kullanılmaması ve bölgeye yeni su kuyularının açılmaması gereği belirtilmiştir. 

Nikokreon Anıtı (Nikokreon Senotafı), Yeni Boğaziçi Köyü Anıtsal Mezarı 

ve Kiliseleri (Arhangelos ile Ay. Sozomenos) ile Münferit mezarları içerisine alan 

üçüncü derece ile sınıflandırılan bölgede eski eserlerin yoğunluğunda bir azalma 

olduğu Eski Eserler ve Müzeler Dairesi tarafından yapılan sondaj çalışmalarıyla 

belirlenmiştir. Bu bölgede her türlü tarımsal amaçlı faaliyet yapılabileceği gibi 

tarımsal amaçlı gelişmeler denetimli olmak ve yoğun yapılaşma ve yerleşme biçimi 

olmaması koşulu ile değerlendirilecektir. Bu yasaya göre üçüncü dereceyle 

tanımlanan bölgede çevreyi bozucu çevre kirliliği yaratan ambar, endüstri tesisleri, 

hayvan barınakları ve ticari kullanımlar yapılamayacaktır (KKTC-Resmi Gazete, 

1995). 

2.1.3.Bölgedeki Arkeolojik Çalışmalar 

Geçmişle geleceği keşfetmenin, tanımanın ve onlar hakkında bilgilenmenin 

sınırı yoktur. Geçmişe ve geleceğe dair bu sınırsızlığı tarihi varlıklar yaratmaktadır. 

Tarihi eserlerin varlığı ve fiziksel durumları geçmiş ile geleceğin bilinmezliğini 

kısmen de olsa ortadan kaldırmaktadır. Elbette bu olguyu gerçekleştirmek sadece 

onların varlığına bağlı değildir. Bunun için onları anlamak, tanımak ve incelemek 

gerekmektedir. Bu bağlamda tarihi eserlerin anlaşılması ve geçmiş ile geleceği 

çözümlemenin yegane şartı onları incelemektir. Bu amaçla Salamis Antik Kenti’nde 

1800’lü yılların sonundan bugüne kadar sürdürülen çeşitli kazı ve araştırmalar 

sonucunda önemli bilgilere ulaşılmıştır. 1890 yılında gerçekleştirilen İngiliz kazıları 

ile kentin önemli yapılarının bir kısmı kumullardan ve dolgu topraktan temizlenerek 

gün ışığına çıkarılmıştır. 1950’li yıllarda Eski Eserler Dairesi’nce Antik Kentin 

7



özellikle kuzey ve kuzeybatı bölümleri ile nekropol alanlarında kazı ve araştırmalar 

sürdürülmüştür. Bu çalışmalar ile kentin önemli kamu yapıları, nekropol alanında 

pek çok mezar gün ışığına çıkarılmıştır. 1952-1974 yılları arasında yapılan bilimsel 

nitelikli sistematik kazı çalışmalarında arkeolog Vasos Karageorghis de yönetici 

olarak bulunmuştur ve 1967, 1970, 1974 ve 1978 yıllarında Salamis kazılarını 

kapsayan dört ciltlik bir kitap dizisi yayımlamıştır. 1964-1974 yılları arasında Fransa, 

Lyon Üniversitesi tarafından özellikle kentin güney bölümünde kazı ve araştırmalar 

yürütülmüştür. Salamis Antik Kentinde 1974 yılının bahar aylarında gerçekleştirilen 

son kazı ve araştırmalar sonunda bu alanda Geometrik dönemden Lüzinyan 

dönemine kadar tarihlenebilen eski eserler açığa çıkarılmıştır. Son kazı ve 

araştırmalardan bu yana Salamis Kenti yoğun bir bitki örtüsü altında kalmış, pek çok 

alan tanınamaz bir hale gelmiş, yoğun ziyaretlerin gerçekleştiği Tiyatro, Gymnasium, 

Kampanopetra Bazilikası gibi yapılar dışında kent içerisindeki diğer yapıların 

algılanabilmesi son derece güçleşmiştir. 1998 yılında Salamis Kenti’nin korunması 

ve kent planının daha algılanabilir bir çerçeveye kavuşturulması amacıyla yeni bir 

proje hayata geçirilmiştir. Prof.Dr.Coşkun Özgünel başkanlığındaki bir ekip 

tarafından sürdürülmekte olan Salamis projesinde, antik kentte koruma-restorasyon, 

araştırma, kazı ve belgeleme çalışmalarının yeniden başlatılması amaçlanmıştır. Kazı 

ve araştırmalar, mimariye yönelik çalışmalar ve koruma-onarım çalışmaları olmak 

üzere üç ana başlık altında toplanan çalışmalar halen sürdürülmektedir. 1974 

öncesindeki kazılar sırasında kentin önemli kamu yapıları ortaya çıkarılmıştır. 1999 

yılında kentte başlatılan “Özgünel Kazıları” sırasında daha önce yeterince 

araştırılmamış olan alanlar öncelikli olarak seçilmiştir. Bu amaçla kentin 

güneyindeki Taş Forum-Agora, geç dönem surları içinde kalan Granit Forum, kentin 

kuzey bölümündeki Roma Villası ile kuzeybatıdaki Tiyatro-Gymnasium 

kompleksinin batısında bulunan ve bugüne kadar sistematik bir biçimde 

araştırılmamış Roma Hamamı’nda çalışmalar gerçekleştirilmiştir (Öztepe, 2001). 

Şu anda ziyarete açık bulundurulan Salamis Ören yerinde Sur, Liman, 

Gymnasium, Tiyatro, Roma Hamamı, Roma Villası, Bizans Su Sarnıcı, Su Sayacı, 

Granit Form, Bazilika, Su Deposu, Agora, Olimpia Zeus Tapınağı, Kampanopetra 

Bazilikası ve diğer bir kısım arkeolojik kalıntılar bulunmaktadır. 

8



1993 yılında Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilen bölgemiz içerisinde yer 

alan ve Salamis Antik Kenti’ni ilk kuranların yaşadığı düşünülen, bir liman kenti 

olan Antik Enkomi (Alasia) Kenti kalıntılarının 1933 yılından itibaren Claude F.A. 

Schaeffer tarafından kazısına başlanılmış ve 1948 – 1958 yıllarında Porphyrios 

Dikaios’un katılımı ile sürdürülen arkeolojik kazılarda Orta-Geç Tunç dönemlerine 

tarihlenen şehrin bir kısmı açığa çıkarılmıştır. Şu anda yanında bulunan kazı evi ile 

birlikte bir ören yeri olarak ziyarete açık bulundurulmaktadır. 

Salamis Sit Alanı içerisinde yer alan Nikokreon Anıtı (Nikokreon Senotafı), 

anıtsal ve tarihi özellikleriyle ünlenmiştir. Bu anıt Tuzla köyünün içinde 

bulunmaktadır. M.Ö.IV’ üncü yüzyıla tarihlendirilmekte olan anıt bir ören yeri 

olarak ziyarete açık durumdadır. 

St.Barnabas Manastırı (Arkeoloji ve İkon Müzesi), Salamis Nekropolü’nün 

batı ucunda yer almaktadır. M.S. 477 – M.S. 1755 yılları arasında inşa edilmiştir. 

Bugünkü şekli ise 1756 (Osmanlı Devri) yılında verilir. St.Barnabas Kilisesi ilk kez 

“St.Barnabas İkon Müzesi” olarak 1976 yılında ziyarete açılmıştır. Ancak 

manastırdaki odaların arkeoloji müzesine dönüştürülmesiyle burası 1992 yılında 

“Arkeoloji ve İkon Müzesi” adı ile yeniden ziyarete açılmıştır. 

St.Barnabas Mezarı, Hristiyanlığı yaymak için M.S.45 tarihinde Kıbrıs’a 

gelen aziz Barnabas’ın gömülü olduğuna inanılan yerdir. Üzerinde küçük bir kilise 

ve kilisenin altında ise antik dönemlere ait mezar odaları bulunmaktadır. 

Kral Mezarları ve Müzesi; burada Salamis Nekropol Alanı’ndaki en zengin 

ve anıtsal nitelikli dokuz mezar (Mezar 1, 2, 3, 19, 31, 47, 50, 79, ve 80) 

bulunmaktadır. M.Ö.VIII - VII’ inci yüzyıllara tarihlendirilmiş olup bazıları Roma 

döneminde de gömü amacıyla kullanılmışlardır. 

Cellarga Toplu Mezarları; 1092 m²’lik bir alanda gerçekleştirilen ve 

sistematik kazısı yarım kalan bir mezarlıktır. Buradaki kazılarla M.Ö.VIII-IV. 

yüzyıllara tarihlenen yaklaşık 116-120 adet mezar açığa çıkarılmıştır. 

Yeni Boğaziçi köyü anıtsal mezarı ve kiliseleri; Yeni Boğaziçi köyündeki 

anıtsal mezarın kazısı 1965 yılında gerçekleştirilmiş olup Helenistik–Roma 

dönemine tarihlendirilmektedir. Ayrıca Arhangelos Kilisesi ve Sozemenos Kilisesi 

9



adlı iki kilise de arkeolojik sit alanı içerisinde yer alan önemli yapılar arasında yer 

almaktadır. 

Salamis-Değirmenlik Su Kemerleri; Bizans dönemine ait olup Salamis 

(Constantia) Kenti’nin su gereksinimini Değirmenlik köyünden sağlamak amacıyla 

kullanılmıştır. Orijinal uzunluğu 35 mil dir. Kemer kalıntıları İngiliz sömürge 

döneminde ve 1965 yılında olmak üzere iki kez restore edilmiştir. St.Barnabas 

Manastırı’nın batısında yer alan su kemerleri de arkeolojik sit alanının önemli 

kısımlarındandır. 

Ayrıca Salamis Sit Alanı içerisinde Münferit Mezarlar yer almaktadır. Bu 

mezarların büyük bir bölümünün yerleri çökmeler sonucu anlaşılabilmektedir. 

Mezarların bazıları kazılmış bazıları ise kazılmamıştır. Bazıları Dromosla ve bazıları 

ise kuyu tipli olan bu mezarlar Geometrik-Roma dönemleri arasına 

tarihlendirilebilmektedir (KKTC-Resmi Gazete, 1995). 

2.2.Uzaktan Algılama Çalışmaları 

2.2.1.Uzaktan Algılama Yöntemi 

Uzaktan algılama, objelerin belirli bir uzaklıktan mekanik veya elektronik 

cihaz kullanılarak gözlenmesi olarak tanımlanır. Veriler ya bir görüntü oluşturabilir, 

ya da daha sonraki aşamalarda kullanılmak üzere depolanabilir ( DeMers, M., 1996). 

Uzaktan Algılama, yeryüzünün ve yer kaynaklarının incelenmesinde onlarla fiziksel 

bağlantı kurmadan kaydetme ve inceleme tekniği olarak da tanımlanabileceği gibi, 

diğer taraftan uzaktan algılama, elektromanyetik spektrumun mor ötesi ışınlarla 

mikrodalga ışınları arasındaki bölümleri aracılığı ile havadan ve uzaydan cisimlerin 

özelliklerini kaydetme ve inceleme tekniği olarak da tanımlanmaktadır (Dinç ve ark., 

2001). Hızlı nüfus artışı, kısıtlı doğal kaynaklar ve çevre kirliliği, yeryüzü hakkında 

hızlı ve doğru bilgiye olan ihtiyacın artmasına neden olmaktadır. Bugün, yeryüzünün 

fiziksel yapısı hakkındaki pek çok bilgi uzaktan algılama teknikleri ile elde 

edilmektedir ( DeMers, M., 1996). 

10



Uzaktan Algılamanın uygulama alanları aşağıda ana başlıklar halinde 

verilmiştir. 

a) Otoyol, devlet yolu, demiryolu ve boru hattı koridor seçimleri, sulama, baraj, 

madencilik ve ormancılık ön etütlerinde kullanılır. 

b) Stereo uydu görüntülerinden etüd haritaları ve 3 boyutlu sayısal arazi modellerinin 

hazırlanmasında kullanılır. 

c) Deniz ve kıyı kirliliği etüdlerinde, uydu görüntülerinden işlenip uygun filtreler 

yapılarak kirlilik haritalarının yapımında kullanılır. 

d) Tarımsal amaçlı, arazi kullanım ve toprak haritalarının etüdünde kullanılır. 

e) Orman kaynaklarının ön envanterlerinin yapımı ve haritalanmasında, ayrıca orman 

yangınlarının yaptığı hasarların tespitinde ve görüntülerin işlenmesi ile 

haritalandırılmasında kullanılır. 

f) Maden aramalarında, jeolojik etüdlerin yapımında, yer çalışmalarını süre ve 

maliyet açısından en aza indirmek amacıyla kullanılır (http://www.mta.gov.tr). 

g) Yüzeye gelen güneş enerjisinin belirlenmesinde kullanılır (Kandırmaz ve ark., 

2004). 

h) Yüzey sıcaklığını belirlemede kullanılır (Peştemalcı ve ark., 2004). 

2.2.2.Uzaktan Algılama Kaynakları 

Ülkelerin ekonomik gelişmesinin temeli, doğal kaynakların en verimli şekilde 

kullanılmasına bağlıdır. Gelişmiş ülkeler kaynaklarını bu şekilde kullanırken 

gelişmekte olan ülkeler genellikle doğal kaynaklarının nitelik ve niceliklerine ilişkin 

yeterli bilgilerden henüz yoksundurlar. Bu nedenle, özellikle az gelişmiş ülkelerde 

doğal kaynakların yeterli biçimde haritalanmamış olması sonucu toprak ve su 

kaynakları, işlenen toprakların dağılımı, orman ve otlaklar ile madenlerin yerleri ve 

miktarları hakkında tam ve kesin veriler elde bulunmamaktadır. 

Doğal çevrenin önemli bir bölümünün dinamik nitelikte olması bunların bir 

kez belirlenmesi ile yetinilmeyip sık sık takip edilmelerini gerektirmektedir. Bunun 

için de, modern havacılık ve uzay teknolojisinden yararlanılarak uzaktan algılama 

yöntemiyle havadan ve uzaydan elde edilen görüntüler yorumlanabilmektedir. 

11



Hava fotoğrafları, hava tarayıcıları ve uydu görüntüleri uzaktan algılama 

tekniğinin temel veri kaynaklarıdır. Bu tür veriler için kullanıcı ihtiyaçları her gün 

artmaktadır. Bu nedenlerden dolayı, uzaktan algılama özellikle gelişmekte olan 

ülkeler için değerli bir veri kaynağıdır. 

Hava fotoğrafları, fotogrametrik yöntemle harita yapımında kullanılmakla 

birlikte, çeşitli mühendislik çalışmaları ve özellikle göz yorumu (fotointerpretasyon) 

yöntemi ile doğal kaynakların bulunmasında da kullanılmakta ve böylece, uzaktan 

algılama yönteminin en önemli verilerinden birini oluşturmaktadır. 

Uzaktan algılamanın diğer önemli veri kaynağını uzay fotoğrafları ve 

uydular oluşturur. Uzay fotoğrafçılığı insanların uzaya açılmasından 10 yıl kadar bir 

süre önce, 1946 yılında başlamıştır. İkinci dünya savaşında Almanlar'dan alınan V-2 

roketlerinin bazıları 1946 yılında ABD'de uzayın bilinmeyenlerini incelemeye 

yarayacak bir takım gereçlerle donatılarak fırlatılmış ve yerin 105 km yükseklikten 

ilk kez resmi çekilmiştir. 1955 yılında Viking-12 roketi ile 244 km ve 1959 yılında 

da Atlas roketi ile 1120 km yükseklikten ABD'nin bazı bölgelerinin fotoğrafları 

çekilebilmiştir. Dünyada ilk uydunun 1957 yılında Sovyetler Birliği (SSCB) 

tarafından Sputnik adıyla uzaya gönderilmesi ile yeni bir çağ açılmıştır. Yerin 

uzaydan otomatik fotoğraf makineleri ile fotoğraflarını çeken ilk insansız uydu 1959 

yılında ABD tarafından uzaya gönderilen Explorer-6 uydusudur. Yer kaynaklarının 

araştırılması ve yer yüzünün incelenmesi amacı ile uzaya gönderilen ilk uydu ERTS 

uydusudur. 1972 yılında yörüngesine ABD tarafından yerleştirilmiş ve adı daha 

sonra Landsat-1 olarak değiştirilmiştir. Daha sonra belli zaman aralıklarında sırasıyla 

Landsat-2, Landsat-3, Landsat-4, Landsat-5, Landsat-6 ve son olarak Landsat-7 

uzaya fırlatılmıştır. Bu uydunun amacı ziraat, orman, Jeoloji, su kaynakları, 

haritacılık gibi yer kaynaklarının araştırılmasıdır. Yer kaynaklarının araştırılması ve 

haritacılık için önemli bir uydu da Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından 1985 

yılında uzaya gönderilen Spot uydusudur (Dinç ve ark., 2001). 

1959 yılından beri elde edilmekte olan uydu görüntüleri; uydunun elde ettiği 

verileri dünya üzerindeki bir alıcıya aktarması ve bu verilerin çeşitli görüntülere 

dönüştürülmesi şeklindedir. Günümüzde üç önemli sivil uydu düzenli olarak yüksek 

çözünürlükte veri sağlamaktadır. Bu uyduların isimleri LANDSAT (ABD), SPOT 

12



(Fransa) ve IRS (Hindistan) olarak özetlenebilir. Çizelge 2.1.’de yersel çalışmalarda 

kullanılan bazı uyduların özellikleri verilmiştir. 

Meteorolojik uydular özellikle hava tahminlerine yardımcı olmak amacıyla 

üretilmişlerdir. Genellikle çözünürlükleri düşüktür (5 km). Buna karşın, sık görüntü 

alabilme avantajına sahiptir. Çeşitli tipte uydular değişik ülkeler tarafından 

işletilmektedir. NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration of the 

USA) ve METEOSAT uydu sistemleri bunlara örnektir. NOAA uydu serisi 

LANDSAT ve SPOT uydu sistemlerinde olduğu gibi hareketli yörüngeye sahiptir. 

Buna karşın METEOSAT sabit yörüngelidir. 

Çizelge 2.1.Yerel çalışmalarda kullanılan bazı uydular ve özellikleri. 

UYDU İSMİ ALANSAL 

ÇÖZÜNÜRLÜK 

DALGABOYU 

ÇÖZÜNÜRLÜĞÜ 

UYGULAMA 

ALANLARI 

NOAA 1.1km Çok bandlı Meteoroloji, tarım 

ve ormancılık. 

(evrensel ve ülke 

bazında) 

LANDSAT 30m Çok bandlı Tarım ve 

ormancılık 

(bölgesel), jeoloji, 

bölgesel planlama. 

SPOT 20m Çok bandlı Tarım ve 

ormancılık 



SPOT 10m Siyah/Beyaz Tarım ve 

(Pankromatik) ormancılık 

(bölgesel), 

topografya, 


IRS 1c LISS 24m Çok bandlı Tarım ve 

ormancılık 


IRS 1c PAN 5.8m Siyah/Beyaz 

(Pankromatik) 


Tarım,ormancılık 

(yönetim), bölgesel 

planlama, 

topografya, 

planlaması. 

şehir 

13



NOAA uyduları görünür ve termal bandları işleyen gelişmiş yüksek 

çözünürlükteki radyometre (AVHRR) alıcıları taşırlar. AVHRR verileri görünür ve 

termal (ısıl) bandlara sahiptir ve vejetasyon takibi, sel ve yangın gibi olayların 

gözlenmesinde kullanılmaktadır. Termal band ve AVHRR verileri özellikle deniz 

suyu yüzey sıcaklığı haritalarının elde edilmesinde ve büyük çapta, geniş alanlardaki 

bitki örtüsünün izlenmesinde kullanılmaktadır. Band-1 ve Band-2 nin çeşitli 

matematiksel kombinasyonları, yeşil vejetasyon varlığının hassas bir göstergesi 

olarak bulunmuştur. Bu matematiksel değerler vejetasyon indeksi olarak adlandırılır 

ve normalleştirilmiş fark bitki örtüsü indeksi (NDVI) en yaygın olarak kullanılan 

indekslerden biridir ( DeMers, M., 1996). 

Uyduların yeryüzünden veri toplama işlemi elektromanyetik alanlar ve 

kuvvet alanları içinde oluşan spektral farklılıkların ölçülmesiyle yapılmaktadır. 

Elektromanyetik spektrumun uzaktan algılama çalışmaları ile ilgili bölümü ikiye 

ayrılmaktadır. 

- Yansıma dalga boyu bölgeleri 

Morötesi (ultraviolet) 0.3-0.4 µm 

Görünen bölge (visible) 0.4-0.7 µm 

Yakın Kızılötesi 0.7-3.0 µm 

- Yayılma dalga boyu bölgeleri 

Termal Kızılötesi (3.0-16 µm) 

Mikrodalga boyları (1 mm-1 m) 

Pasif mikrodalga, Aktif mikrodalga, Süper yüksek ve Ultra yüksek frekans 

olarak adlandırılmaktadır. 

Mikrodalga Görüntüleme; 1mm – 1m arasında dalga boyunda 

elektromanyetik spektruma sahip görüntülerdir. En büyük özellikleri gaz ve 

bulutlardan hemen hemen hiç etkilenmeden görüntü sağlamasıdır. Radar 

görüntüleme sistemi olarak da adlandırılmaktadır. 

Termal Görüntüleme; evrendeki tüm maddeler sıcaklıklarından dolayı 

üzerinde bir enerji yaymaktadır. Evrende enerji soğuran bir madde aynı zamanda 

enerji yaymaktadır. Yayılan enerji kütlenin ve sıcaklığının bir özelliğidir. Bu termal 

kızılötesi alıcıları ile görüntülenmektedir (Dinç ve ark., 2001). 

14



Uzaktan algılamada kullanılan bir diğer bir araç da Radar'dır. Radar, Radio 

Detecting And Ranging kelimelerinin baş harflerinin birleştirilmesi ile oluşmuş bir 

kelimedir. Aktif bir sistem olması nedeniyle gece ve gündüz, sisli ve puslu havalarda 

kullanılabilir. 1930’lu yıllarda Almanya'da ve Amerika Birleşik Devletleri'nde 

hemen hemen aynı zamanda ortaya çıkmıştır. Bu, halen hava alanları, uçak ve 

gemilerde kullanılan ve dairesel tarama yapan bir alettir. Radar sistemleri bir tür 

tarayıcı (scanner)’dır. K bandı kısa dalgaboyu, S bandı uzun dalgaboyu olarak bilinir. 

Kısa dalgaboyu ile çalışan bir radarın bitki örtüsünü delip geçme kabiliyeti az fakat 

üç boyutlu ayırıma gücü fazladır. Haritacılar daha çok Laser Profilimetre adı verilen 

bir tür radar sistemini kullanır. Uçaktan yapılan bir uçuş ile arazi profili bu aletle 

rahatlıkla 3 boyutlu bir şekilde çıkarılabilir. 

Uzaktan algılamada kameraların ve radar sistemlerinin dışında laser, radyo 

dalgası alıcıları, sismograflar, gravimetreler, manyotometreler, sonarlar gibi araçlar 

da kullanılır (www.akropol.com.tr). 

2.3.Coğrafi Bilgi Sistemleri 

2.3.1.Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Tanımı ve Tarihçesi 

Coğrafi Bilgi Sistemleri, coğrafik veya mekansal koordinatlar tarafından 

belirlenen veri ile çalışmak üzere oluşturulan bir sistem olarak tanımlanabilir. 

Kısaca; coğrafi bilgiyi tutan, saklayan, analiz eden ve sergileyen bir donanım ve 

yazılım kurulumudur (ESRI, 1996). Coğrafi Bilgi Sistemleri, bir seri alt sistemlerden 

oluşmuş büyük bir sistem olarak düşünülebilir. DeMers (1996) bu alt sistemleri 

aşağıdaki gibi özetlemiştir: 

-Çeşitli kaynaklardan mekansal veri toplayıp ön işleme tabi tutan veri girme alt 

sistemi. Bu sistem ayrıca değişik tipteki alansal verinin dönüşümünden de geniş 

çapta sorumludur. 

-Mekansal verilerin düzeltilmesi, güncelleştirilmesi ve düzenlenmesini organize eden 

veri depolama ve geri getirme alt sistemi. 

15



-Veri üzerinde toplama, dağıtma, parametre tahminleri, kısıtlamalar ve modelleme 

fonksiyonlarını yerine getiren veri işleme ve analiz alt sistemi. 

-Bütün veya bir kısım veriyi tablo, grafik veya harita formunda gösteren tebliğ alt 

sistemi (www.tagem.gov.tr). 

Bank ve Taştan (1993), Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)’ni, belli bir konum ve 

biçimi olan nesnelere ait grafik ve grafik olmayan bilgilerin toplanması, 

depolanması, işlenmesi, analizi ve gösterimine yönelik donanım, yazılım ve işlem 

bileşenlerini bütünleşik olarak içeren bilgi sistemleri olarak tanımlamıştır. Diğer 

deyişle koordinatlara sahip verilerin analizlerine olanak sağlayan bilgisayar destekli 

bir teknoloji olarak adlandırmışlardır. 

Masser ve Blakemore (1991), Coğrafi Bilgi Sistemleri’ne Coğrafya ile ilgili 

grafik ve grafik olmayan verilerin kullanıcı ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde çeşitli 

kaynaklardan toplanması, depolanması, işlenmesi, analiz edilmesi, yönetilmesi ve 

sunulması fonksiyonlarını bütünleşik olarak yerine getiren donanım ve yazılım 

bileşenlerinden oluşan organizasyondur demişlerdir. 

Kullanıcıların çok farklı disiplinlerden olması nedeniyle, bu kavram da 

değişik şekillerde tanımlanmaktadır. Özellikle CBS'nin Dünya'da konumsal bilgi ile 

ilgilenen kişi, kurum ve kuruluşlar arasında geniş bir merak uyandırması, 

gelişmelerdeki hızlı değişiklikler, özellikle 

ticari beklentiler, farklı uygulama ve fikirler, CBS'nin standart bir tanımının 

yapılmasına henüz izin vermiştir. CBS, bazı araştırmacılara göre konumsal bilgi 

sistemlerin tümünü içeren ve coğrafik bilgiyi irdeleyen bir bilimsel kavram, 

bazılarına göre; konumsal bilgileri sayısal yapıya kavuşturan bilgisayar tabanlı bir 

araç, bazılarına göre de; organizasyona yardımcı olan bir veri tabanı yönetim sistemi 

olarak nitelendirilmektedir (Altan ve ark, 1996; Batuk ve Külür, 1996; Yomralıoğlu 

ve Çelik, 1994; Yomralıoğlu, 2000). Bütün bu düşünceler ışığında coğrafi bilgi 

sistemlerinin aşağıdaki şekillerde değişik yönlü tanımları yapılmaktadır. 

"CBS, belirli bir amaçla yeryüzüne ait verilerin toplanması, depolanması, 

sorgulanması, transferi ve görüntülenmesi işlevlerini yerine getiren araçların 

tümüdür" (Burrough, 1998). 

16



"CBS, genel harita bilgilerini görüntülemeye yarayan bilgi yönetimi 

sisteminin bir şeklidir" (Dale ve McLaughlin, 1988). 

"CBS, coğrafik bilgileri bir bilgisayar ortamına depolayan ve analiz eden bir 

araçtır" (ESRI, 1994; Yomralıoğlu, 2000). 

"CBS, konumsal veya coğrafik koordinatları referans alan ve bu veriler ile 

çalışmayı tasarlayan bir bilgi sistemidir" (Star ve Estes, 1990). 

"CBS, yeryüzü referanslı verileri toplayan, depolayan, kontrol eden, işleyen, 

analiz eden ve görüntüleyen bir sistemdir" (AGI, 1991; Yomralıoğlu, 2000). 

Buna göre; CBS bilgi teknolojisine dayalı bir veri toplama, işleme ve sunma 

aracı olarak; veya yoğun ve karmaşık konum bilgilerinin etkin bir şekilde 

denetlenebildiği bir yönetim tarzı; veya coğrafi verilerin daha verimli kullanılmasına 

olanak sağlayan bir sistem ya da bunların bir bütünü olarak algılanmaktadır. Bütün 

bu tanımlarda, coğrafyaya konu olan bilgilerin toplanmasından bu bilgilerin 

üretilmesine kadar geçen süreçte bir takım konumsal analitik işlemlerin 

gerçekleşmesi için bilgisayarın bir araç olarak kullanılması ve bunların ancak bir 

sistem dahilinde sağlanabileceği vurgulanmaktadır. Özetle Coğrafi Bilgi Sistemleri; 

konuma dayalı gözlemlerle elde edilen grafik ve grafik olmayan bilgilerin 

toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerini bir bütünlük 

içerisinde gerçekleştiren bir bilgi sistemi olarak tanımlanabilmektedir (Maguire, 

1992; Yomralıoğlu, 2000; Tekinsoy ve ark., 2003). 

Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)'nin kavramsal anlamda ilk ortaya çıkışı, 1963 

yılında Roger Tomlison liderliğinde başlatılan ve Kanada'nın ulusal arazilerinin 

özelliklerine göre geliştirilen Kanada CBS projesiyle, mevcut orman alanlarını 

belirlemek ve geleceğe yönelik planlar yapmak amacıyla Orman Bilgi Sistemi 

uygulamasını gerçekleştirmiştir. Yine 1966 yılında Harvard Üniversitesinde 

gerçekleştirilen bir proje de ilk CBS çalışması olarak bilinir. Bu proje ile, çizgi 

tabanlı eğim haritalarının bilgisayar aracılığı ile üretilebileceği anlaşılmış ve SYMAP 

(Synagraphic Mapping System) yazılımı geliştirilmiştir. 1970' li yıllarda, poligon 

bindirme işlemleriyle veri katmanı oluşumuna olanak sağlayan ODYSSEY yazılımı 

geliştirilmiştir. Bu ürünler, CBS fonksiyonunu yerine getiren konumsal veri işlem 

alanındaki ilk uygulamalar olarak bilinir (Coppock ve Rhind, 1992; Yomralıoğlu, 

17



2000). Bununla birlikte 1980’li yıllarda İngiltere coğrafi bilgi sistemlerindeki 

harcamalarının en büyük kısmını ülkenin topoğrafik yapısının belirlenmesi ve arazi 

kullanım sistemlerinin oluşturulmasına ayırmıştır. Aynı şekilde Çin ve Japonya’da 

çevresel değişimlerle ilgili modelleme çalışmaları yapmışlardır. ABD Sayım Bürosu 

ve Jeolojik Araştırma Merkezi (USGS) Coğrafi Bilgi Sistemleri Teknolojisi’ni 

TIGER (Topologically Integrated Geographic Encoding and Referancing Database) 

projesinde kullanmışlardır. Bu amaçla ulaşım ağlarının belirlenmesi için yapılan 

çalışmaları 1990 sayımında sayısal ortamda kullanmışlardır (Bailey ve Gatrell, 

1995). 

Günümüzde, Çevresel İzleme Bilgi Sistemi, Tapu-Kadastro Bilgi Sistemi, 

Emniyet Bilgi Sistemi, Kent Bilgi Sistemi, Toprak Bilgi Sistemi, Meteoroloji Bilgi 

Sistemi, Orman Bilgi Sistemi, Ulaşım Bilgi Sistemi, Arazi Düzenleme Bilgi Sistemi, 

Kaynak Yönetimi Bilgi Sistemi gibi alt bölümlerden oluşan Coğrafi Bilgi Sistemleri 

birçok alanda kullanılmaktadır (Yomralıoğlu, 2000). Yerel yönetimler, planlama, 

parselasyon, kamu güvenliği ve çevreyle ilgili çalışmalarında Coğrafi Bilgi 

Sistemleri’ni etkin olarak kullanmaktadırlar. Diğer yandan hızlı nüfus artışına paralel 

olarak mekan kavramının önem kazanması, doğal kaynakların tahmini ve 

yönetiminin gerekliliğini ön plana çıkarmıştır. Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi 

Coğrafi Bilgi Sistemleri zaman ve hassasiyet açısından planlama ve analizlerde çok 

önemli bir araçtır ve kullanım alanları bütün dünyada hızla artmaktadır. 

2.3.2.Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Veri Yapısı ve Kullanımı 

CBS'nin en önemli bileşenlerinden biri de "veri" dir. Grafik yapıdaki coğrafik 

veriler ile tanımlayıcı nitelikteki öznitelik veya tablo verileri gerekli kaynaklardan 

toplanabileceği gibi, konumsal veriyi diğer veri kaynaklarıyla birleştirebilir. Veri 

uzmanlarca CBS için temel öğe olarak kabul edilirken, elde edilmesi en zor bileşen 

olarak da görülmektedir. Veri kaynaklarının dayanıklılığı, çokluğu ve farklı yapılarda 

olmaları, bu verilerin toplanması için büyük zaman ve maliyet gerektirmektedir 

(Bailey ve Gatrell, 1995). 

18



Genel olarak, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nde coğrafik veriler tablosal ve 

mekansal olarak iki grupta sınıflandırılmaktadırlar. Tablosal verilerde, coğrafik 

objelerin nitelik ve konumsal durumlarını gösteren bilgiler depolanmakta. Mekansal 

veriler ise, dünya üzerinde yer alan objelerin şekil ve konumlarını gösteren bilgileri 

içermektedirler. Coğrafi Bilgi Sistemleri, coğrafik olarak ilişkisel veri modeline 

dayanmaktadır. Bu sayede tablosal veriler ile mekansal (kartografik veya haritalara 

dayalı) veriler birbirine bağlanabilmektedir. Grafiksel nesnelerden harita oluşturmak 

için tasarlanan bilgisayar destekli kartografik sistemler gösterim amaçları için son 

derece mükemmel olmasına rağmen, CBS’nin sahip olduğu sorgulama gücünden 

yoksundurlar. Coğrafi Bilgi Sistemleri, coğrafik nesneleri iki yolla temsil ederler; 

-Vektör biçiminde; bu metot coğrafik özellikleri nokta, çizgi ve poligon olarak temsil 

etmektedir. 

- Grid (Raster) biçiminde; bu gösterim şekli harita özelliklerinin hücresel olarak 

temsil edilmesine dayanmaktadır ve yapı içerisindeki her bir hücrenin bir değeri 

vardır. Aynı değere sahip hücreler aynı özelliği temsil etmektedirler. Genel olarak 

görüntü ve gridler bu biçimde depolanmaktadırlar (www.tagem.gov.tr). 

Vektör ve raster veri modellerinden biri genelde CBS uygulama biçimine 

göre tercih edilerek kullanılır. Ancak günümüzde her iki model aynı anda da 

kullanılabilmektedir. Bu tür bir kullanım şekli CBS' de hybrid (melez) veri modeli 

olarak bilinmektedir. 

CBS'nin sağlıklı bir şekilde çalışması aşağıdaki temel işlevlerin yerine 

getirilmesine bağlı bulunmaktadır. Bunlar; 

-Veri toplama (data collection) 

-Veri Yönetimi (data management) 

-Veri İşlem (data manipulation) 

-Veri sunumu (data display) 

Veri toplama (data collection) işlevinde; Coğrafik verilerin toplanarak, 

CBS'de kullanılmadan önce sayısal yani dijital formata dönüştürülme işlemleri yer 

almaktadır. Verilerin kağıt ya da harita ortamından bilgisayara ortamına 

dönüştürülmesi işlemi sayısallaştırma (digitizing) olarak adlandırılmaktadır. 

19



CBS uygulamalarının çok geniş alanlara yayılması, sayısal coğrafya verisine 

olan yoğun bir talep artışını da beraberinde getirmektedir. CBS’de yatırımların çok 

büyük bir çoğunluğu yukarıda ifade edilen 4 ana başlığın yanı sıra 5 temel Coğrafi 

Bilgi Sistemi olarakta ifade edilen fonksiyonlardan (toplama, depolama, işleme, 

analiz ve gösterim) ilki olan coğrafi verilerin toplanması üzerinde yoğunlaşmaktadır 

(Bank ve Taştan, 1993). 

Veri yönetimi işlevi; verilerin boyutlarına göre sınıflandırılmasını 

kapsamaktadır. Küçük boyutlu CBS projelerinde coğrafik bilgilerin sınırlı boyuttaki 

basit dosyalarda saklanması mümkünken, veri hacimlerinin geniş ve kapsamlı 

olması, bunun yanında birden çok veri gruplarının kullanılması durumunda Veri 

Tabanı Yönetim Sistemleri (Data Base Management Systems) verilerin saklanması, 

organize edilmesi ve yönetilmesine yardımcı olması amacıyla kullanılmaktadır. Veri 

tabanı yönetim sistemleri bir bilgisayar yazılımı olup veri tabanlarını yönetmekte 

veya birleştirmektedir. Bir çok yapıda tasarlanmış veri tabanı yönetim sistemi 

bulunmaktadır, ancak CBS için en kullanışlısı ilişkisel (relatinal) veri tabanı 

sistemidir. Bu sistem tasarımında veriler tablo bilgilerinin elde edilişindeki düşünce 

yapısına uygun olarak bilgisayar belleğinde saklanmaktadırlar. Farklı bilgiler içeren 

tabloların birbiriyle ilişkilendirilmesinde bu tablolardaki ortak sütunlar 

kullanılmaktadır. Bu yaklaşım basit fakat esnek bir tasarım olup, geniş çapta CBS 

uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Veri işlem işlevi; mevcut veriler önce aynı ölçeğe dönüştürülüp sonra da 

birleştirilerek elde edilen veri görüntü amacıyla geçici olarak yada bir analiz işlemi 

için sürekli ve kalıcı olarak kullanılır. Coğrafi Bilgi Sistemleri bu veriler ışığında, 

gerek bilgisayar ortamında basit sorgulama kapasitesine, gerekse çok yönlü 

konumsal analiz araçlarıyla yönetici ve araştırıcılara istenen süreçte bilgiler 

sunabilmektedir. 

Veri sunumu işlevi; veriler bir çok coğrafik işlevin sonunda yapıldığı gibi 

harita veya grafik gösterimlerle görsel hale getirilmektedirler (Bank ve 

Taştan,1993). 

1990'lı yıllarda Coğrafi Bilgi Sistemleri ve mekansal veri tabanı kullanımı 

oldukça yaygınlaşmıştır. Bu sistemler, ABD ve Avrupa’da pek çok alandaki 

20



karmaşık problemlerin çözümünde etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Coğrafi Bilgi 

Sistemleri, haritacılık, fotogrametri, uzaktan algılama, istatistik ve bilgisayar bilimi 

gibi pek çok disiplinin kesişim noktasında yer almaktadır. Günümüzde, pazar 

araştırıcıları, doğal kaynak ve arazi yöneticileri, planlamacılar, vergi memurları, özel 

sektör ve kamu hizmetleri personeli arasında pek çok CBS kullanıcısı bulunmaktadır. 

Bu yaygın kullanımın nedenleri ise; bilgisayar donanım ve yazılımlarının hız ve 

kapasitelerinin artarken fiyatlarının düşmesi, problem çözme sürecinde CBS 

teknolojisindeki ilerleme ve verimliliğin oldukça artmış oluşu, yeni nesil yazılımların 

kullanım kolaylığı sağlamalarıdır. Son zamanlarda, problem çözümü ve yönetim 

safhalarında coğrafyanın önemi pek çok kişi tarafından anlaşılmıştır, çünkü günlük 

hayatımızdaki her karar coğrafik gerçekler tarafından etkilenmekte, kısıtlanmakta ve 

kontrol edilmektedir. Artan nüfusa karşı azalan doğal kaynaklar yeryüzünde; ozon 

tabakasının delinmesi, yağmur ormanlarının yok edilmesi, bitki türlerindeki 

çeşitliliğin azalması, asit yağmurları ve ormanların ölmesi, zehirli kimyasal 

kullanımındaki artış, atmosferdeki sera etkisinin artışı, tarım alanlarındaki azalış ve 

hızlı kentleşme, doğal kaynakların yanlış kullanımı ve yönetimi gibi geri dönülemez 

zararlara yol açmaktadır. Bütün bu birbiriyle bağlı zararların çözümlenmesinde 

Coğrafi Bilgi Sistemleri üstün bir verimlilik sağlamaktadır (www.tagem.gov.tr). 

2.3.3.Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanım Alanı Örnekleri 

Gemalmaz ve ark. (1993) gerçekleştirdikleri çalışmada; Coğrafi Bilgi 

Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama Teknikleri’nin erozyon riski taşıyan alanların 

belirlenmesinde uygulanabilirliğinin ortaya konulmasını amaçlamışlardır. Konya 

Karapınar bölgesini örnek alan olarak seçmişler ve hesaplamalar için gerekli verileri 

toplamışlardır. Bu verileri ARC/INFO yazılımını kullanılarak sayısal ortama 

aktarmışlardır. İnceleme alanının Nisan 1993 Landsat – TM görüntüsünü Erdas 

görüntü işleme yazılımı ile işlemişlerdir. Görüntü ve coğrafi verilerin 

entegrasyonuyla gerekli analizleri yaparak inceleme alanında erozyon riski taşıyan 

alanları tespit etmişlerdir. Bu yöntemle elde edilen bilgilerin kullanım potansiyelini 

ve karar verici için önemi vurgulamışlardır. 

21



Gemalmaz ve ark. (1994) gerçekleştirdikleri çalışmada tarım alanlarının 

tahmininde Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yöntemleri’ni 

kullanmışlardır. Çalışma örnek olarak seçilen Konya-Karapınar Bölgesi’nde 

gerçekleştirilmiştir. Tarım alanlarının tahmininde tamsayım yönteminin oldukça 

pahalı olması ve uzun zaman alması nedeniyle, alan örneklemesine dayalı 

yöntemler ile uydu görüntüleri kullanılarak tahminler üretilen çalışmada, tahmin 

yapılacak bölgelerde, belli bir örnekleme oranına göre kare şeklinde test alanları 

(segment) seçilmiştir ve bu alanların büyüklükleri alanın yapısına ve çalışmanın 

amacına göre değişkenlik göstermektedir. Yer çalışmaları deneyimli kişiler 

tarafından bizzat araziye çıkılarak yapılırken, o alan içinde kalan tarlalar için veriler 

toplanarak bir veritabanı oluşturulmuştur. Bu bilgiler yardımıyla tüm alanı kaplayan 

uydu görüntüsü sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma ve yer çalışması sonuçları 

kullanılarak regreasyon modellemesi yoluyla tüm alan için tek bir tahmin ve ürün 

bazında sonuçlar üretilmiştir. Bu çalışmada ARC/INFO ve ERDAS yazılımları 

kullanılmıştır. 

Metin (1995) gerçekleştirdiği çalışmada; Tarım alanlarının kontrollü 

sınıflandırılmasında kullanılan üç farklı yöntemin karşılaştırmasını yapmıştır. Çok 

bandlı ve farklı dönemli uydu görüntülerini kullanarak, tarım alanlarının kontrollü 

sınıflandırılmasında üç farklı yaklaşımı, aynı ön bilgileri (signature) ve çalışma 

alanını kullanmak koşuluyla denemiş ve doğruluk analizlerini yapmıştır. 

Metin (1997) gerçekleştirdiği çalışmada; Uydu görüntülerinin tarımsal amaçlı 

kullanılmasında farklı toprak yapısının etkisini araştırmıştır. Bu çalışmasında, 

Eskişehir-Sivrihisar Bölgesine ait toprak haritasındaki bilgilerin, işlenmemiş ham 

uydu görüntüsü ve uzaktan algılama teknikleriyle elde edilecek sınıflandırma 

sonucuyla farklılıklarının ve toprak bilgilerinin sınıflandırılmış görüntüye dahil 

edilmesinin getirisinin incelenmesini amaçlamıştır. 

2.4.Tarımda Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama 

Günümüzde değişik disiplinlere hizmet eden Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin en 

önemli işlevlerinden biri çevresel problemlerin belirlenmesi ve çözümü ile ilgili 

22



olanıdır. Kaynakların doğal çevreye zarar vermeden kullanılması ve yönetimi CBS 

kullanımı ile günümüzde daha da kolaylaşmıştır. Önemli bitki ve hayvan türlerinin 

her türlü özellikleri, coğrafyadaki dağılımları ve bu dağılışın iklim, toprak, eğim, 

bakı (yöney) ve coğrafik konum gibi bağımsız değişkenlerle ilişkileri CBS ile daha 

iyi analiz edilip modellenebilmektedir. Söz konusu tür ve çeşitlerin coğrafyadaki 

dağılımlarının zaman içindeki değişimleri de CBS ve Uzaktan Algılama teknikleri ile 

kolaylıkla izlenebilmekte ve tehdit altındaki türlerin dağılma alanlarındaki artış 

veya azalışları somut bir biçimde ortaya konulabilmektedir. CBS`nin bu özelliği 

problem alanların tespitinde araştırıcı ve karar vericilere önemli ipuçları sunmakta, 

koruma alanları ve milli park sınırlarının daha objektif değerlendirmeler ışığında 

belirlenmesine imkan tanımaktadır. Bu nedenle günümüzdeki önemi tartışmasız olan 

gen kaynaklarının kendi doğal çevrelerinde korunması (In-Situ) çalışmalarında CBS 

vazgeçilmez bir araç konumundadır. Tarımla ilgili doğal kaynakların (bitki, su, 

toprak, balıkçılık vs.) belirlenmesinde, tarımsal açıdan önemli olan doğal 

kaynaklarımızla ilgili veri toplanması, saklanması, değerlendirilmesi ve analiz 

edilmesinde, her türdeki tarımsal amaçlı arazi kullanımının belirlenerek bu alanların 

ülkeler içindeki dağılımlarının izlenmesinde, ürün tahmini çalışmalarında, tek ve çok 

yıllık bitki türleri için işlenen alanları kapsayan detaylı bilgilerin toplaması ve 

analizinde, tarımda erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi ve agro-klimatolojik data 

toplanmasının sağlanmasında, su ürünleri ve stoklarının belirlenmesi, su 

kaynaklarındaki değişimin ve kirliliğin izlenmesi ve yeni balıkçılık politikalarının 

oluşturulmasının gerçekleştirilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama 

Yöntemleri daha hızlı, doğru ve etkin çalışmalar için kullanılmaktadır 

(Doğan, 2000). 

2.5.Arkeoloji Biliminde Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama 

Çalışmaları 

Son yıllarda birçok alanda kullanımı yaygınlaşan Coğrafi Bilgi Sistemleri ve 

Uzaktan Algılama Yöntemleri’nin arkeolojik çalışmalarda da kullanımına gidilmiştir 

23



ve böylelikle arkeologların önemli bir zaman, işgücü ve ekonomik kazanç elde 

etmesi sağlanmıştır (Erdoğar, 1997). 

Coğrafi Bilgi Sistemi çalışmalarının bağlı olduğu prensip, toprağın ve 

üzerinde barındırdığı her türlü birimin (kum, işlenmiş toprak, bitki veya kayaç 

tipleri) karakteristik özelliklerine bağlı olarak, kendine özgü sıcaklıkları ve 

sıcaklıklardaki radyasyonu farklı düzeylerde yansıtmalarıdır. Bu yüzden uzaktan 

algılama yöntemleri ile tarım gibi bazı geçmiş insan aktivitelerinin izlerini görmek 

mümkün olmaktadır. Örneğin geçmiş zamanlarda tarım alanı olarak kullanılmış ya 

da toprağa gömülü kalıntıların üzerini örten gevşek toprak kolaylıkla ayırt 

edilebilmektedir. Gelişmiş tarayıcı sistemleri ile, daha fazla nem tuttuğu için toprağın 

çevresine oranla daha sıcak olmasından dolayı, atıklarla dolu kanalizasyon kanalları, 

toprak altında kalmış sarnıçlar, duvarlar ve bunlar gibi kalıntılar belirlenebilmektedir 

(Zülal, 1999). 

Uzaktan Algılama Yöntemleri’nin arkeoloji bilimine uygulanmasındaki en 

büyük avantajlardan birisi, arkeolojik yerlere zarar vermeden laboratuar ortamında 

tekrarlanabilecek çalışmalara izin verebilmesidir. Uzaktan Algılama Yöntemleri 

kullanılarak genişçe bir alan üzerinde bulunan arkeolojik yerleşimlerin konumları ve 

komşulukları hakkında bilgi edinilebilir (Erdoğar, 1997). 

İlk kez 1980’li yıllarda Kuzey Amerika’da tarihi alanları yerlerinin 

belirlenmesi amacıyla Coğrafi Bilgi Sistemleri Arkeoloji biliminde kullanılmıştır 

(Gillings ve Wise, 1997). 

Türkiye’de arkeolojik alanların Uzaktan Algılama Yöntemleri ile belirlenmesi 

çalışmaları ve bu alanda yapılan Coğrafi Bilgi Sistemleri çalışmaları yeterli düzeyde 

değildir. Bunun başlıca sebebi yeterli sayıda deneyimli kişinin ve laboratuar 

olanaklarının olmamasına bağlanabilir. 

Uzaktan Algılama Yöntemleri’nin arkeolojideki kullanımını sınırlayan bir 

diğer önemli faktör de; arkeolojik alanlarda uydu görüntüleri kullanılarak yapılan 

çalışmalardaki boyut sorunudur. Boyut sorunu, hem görüntü hem de buluntu alanı 

ölçeği bağlamındadır. Geniş alanlara yayılmış olan toprak üstü mimari kalıntıları da 

içeren kentsel Klasik Dönem yerleşmeleri uzaktan algılama yöntemleri ile daha 

kolay algılanabilirken höyük, tümülüs ve benzeri oluşumların saptanmasında, küçük 

24



ölçekli görüntülerde bile, güçlük çekilebilmektedir. Arazi üzerinde belirgin 

yükseklikler oluşturan bu birimler, doğal çevrenin toprak yapısıyla uyumlu 

olduklarından tarayıcılarda belirgin farklar algılanamamasına neden olmaktadırlar. 

Arazi üzerinde yarattıkları depresyon nedeniyle yol ağları ve su kanalları gibi 

oluşumlar daha kolay algılanabilmektedir (Gülçur, 1999). 

Mezopotamya'nın Dicle Ovası’ndaki eski kanallar uzaktan algılama 

kaynaklarından olan hava fotoğrafları ile ortaya çıkarılmıştır. Hava fotoğrafları da 

yararlı olmalarının yanında sınırlı kaynaklardır. Uçaklar ancak insan gözünün 

görebileceği yükseklikte uçtuklarından yeterli içerik elde edilememe sakıncası 

gündeme gelmektedir (Vonder, 1998). 

Yanmış ve terkedilmiş demir çağının büyük kenti Kerkenes’te onuncu yılına 

giren kazı çalışmalarında “Her türlü kazı, yok etmektir.” sözünün doğru olmadığı 

bilinciyle yola çıkılarak elde edilen tüm bulgularda; eleme, sınıflandırma, 

numaralama, yer belirleme etiketleme, torbalama ya da kutulama ve inceleme 

prensibi benimsenmiştir. Bu gerçekten yola çıkan Kerkenes Projesi amacına 

ulaşabilmek için Uzaktan Algılama Yöntemleri’ne odaklanmıştır. Yani, yüzeydeki 

kalıntıları, tüm yerleşim alanını kapsayan balon fotoğrafları ve GPS mikrotopografya 

verileri ile belgelemek ve yüzeyin altında ne kaldığını görmek için de 

jeofiziksel uygulamalardan ve bu yöntemlerle ilgili olarak son yıllarda gerçekleşen 

gelişmelerden yararlanmak hedeflenmiştir. Kerkenes’de elde edilen jeomanyetik 

verilerin GIS (Geographic Information System) yazılımlarıyla entegrasyonu üzerinde 

çalışmalar da yürütülmektedir (www.sorgunpostasi.com/kerkenes.asp). 

Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak Akdeniz Bölgesi’nde yürütülen 

çalışmada; bölge peyzajının uzun dönemde bozulmasının nedenleri araştırılmıştır. 

Araştırmalar sonucunda elde edilen verilerle Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımları 

kullanılarak modellemeler yapılmıştır.Ayrıca insanların doğa üzerindeki etkisi de 

çalışma kapsamında araştırılmıştır (Demir, 2002’den, Gaffney ve ark..). 

Türkiye’de gerçekleştirilen Uzaktan Algılama ve CBS çalışmaları içerisinde 

yer alan İç Anadolu Bölgesi’ndeki araştırmada, uydu görüntüleri kullanılarak 

arkeolojik alanların olma olasılığı olan yerler tespit edilmiştir. Uydu görüntüleri 

laboratuar ortamında sayısal görüntü işleme ve zenginleştirme teknikleri kullanılarak 

25



sayısallaştırılmış, bilinen arkeolojik alanlar bunlar üzerinde işaretlenmiş ve önemli 

olabilecek yeni yerlerin tahmininde bu veriler kullanılmıştır. Ayrıca çalışma 

sonucunda oluşturulan raporda daha önce bu bölgede gerçekleştirilmiş olan 

uzaktan algılama çalışmalarında karşılaşılan güçlükler ve bu yöntemin geliştirilme 

olanakları üzerine önerilere yer verilmiştir (Erdoğar,1997). 

Türkiye’de gerçekleştirilen bir diğer çalışmada Anamur’daki kıyı çizgisi 

değişimleri ve bu değişimlerin arkeolojik kalıntılara etkileri araştırılmıştır.Bölgede 

yakın dönemlerde oluşan kıyı çizgisi değişimlerini belirlemek amacıyla 1954 ve 

1990 yıllarının hava fotoğrafları kullanılmıştır.Sonuç olarak; çalışma bölgesinde 

bulunan Roma dönemine ait antik şehir kalıntıları üzerindeki tehlikelere ışık 

tutulmuştur (Ozaner ve Russel, 1994). 

Ceyhan Ovası’nda bulunan bir grup höyük üzerinde Uzaktan Algılama 

Teknikleri kullanılarak yapılan çalışmada; gelişen endüstri ve tarımsal faaliyetler gibi 

insan aktivitelerinden olumsuz etkilenen höyüklerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. 

Bu amaç için Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılmıştır. Böylelikle sorgulamalar 

yapılabilecek, hızlı ve erişilebilir bir bilgi oluşturulmuştur. Çalışmada altlık olarak 

1956, 1957 ve 1973 yıllarına ait pankromatik hava fotoğrafları ve Landsat 7-ETM 

uydu görüntüleri kullanılmıştır. Oluşturulan haritalar üzerinde 3 kontrol alanı 

seçilmiştir. Seçilen bu alanlarda 5 tanesi yeni olmak üzere toplam 22 höyük tespit 

edilmiştir (Demir, 2002). 

Türkiye’nin Nevşehir, Aksaray ve Niğde illerinde gerçekleştirilen Uzaktan 

Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri çalışmalarında; prehistorik yapılar 

incelenmiştir. Çalışmada höyük oldukları düşünülen 20 adet tahmin noktası 

alınmıştır. Bunlardan 9 tanesinin daha önceden belirlenen tümülüs, 6 tanesinin yeni 

keşfedilen tümülüs, 3 tanesinin doğal tepe, 1 tanesinin buğday tarlası, 1 tanesinin de 

taş ocağı olduğu yapılan çalışmalar sonucunda anlaşılmıştır. Elde edilen bilgilerin 

sınıflandırılmasında; 7 adet tümülüs, 6 adet düz yerleşme, 4 adet höyük ve 2 adet 

ören yerleşmesiyle birlikte yeşil alanlar ve su sınıfları da test alanı içerisine 

alınmıştır. Sınıflandırma sonucunda, düz yerleşme ve ören yerleşmesinin dışında 

arkeolojik elemanların statiksel olarak birbirinden ayrılabildiği gözlemlenmiştir 

(Erdoğar ve ark..,1998). 

26



Korykos (Kızkalesi)’ ta yapılan çalışmada; bölgenin jeolojik ve jeomorfolojik 

durumu ile yerleşme ve tarımsal aktivitelerin yıllar içerisindeki değişiminin 

saptanmasında uzaktan algılama yöntemleri kullanılmıştır. Kıyı şeridi ve içerisindeki 

kültürel değerlere zarar verebilecek olan yanlış alan kullanımı ve düzensiz yerleşme 

problemlerine karşın çalışmada çözüm önerileri üretilmiştir. 1:15,000 ölçekli hava 

fotoğrafları ile 1:25,000 ölçekli topoğrafik, jeolojik ve arkeolojik haritalar altlık 

olarak kullanılmış ve bilgisayar destekli çalışmalarla antik dönemden bugüne arazi 

kullanımı, jeolojik ve jeomorfolojik aşınım yüzeyleri ortaya konulmuştur (Öcal ve 

Ark., 1999). 

Coğrafi Bilgi Sistemleri’nden faydalanılarak İspanya’da gerçekleştirilen bir 

çalışmada, Roma Dönemi yerleşimleri incelenmiştir ve bu dönemde yerleşim 

yerlerinin belirlenmesinde ekonomik ve toplumsal yapıya uygunluk gibi kriterlerin 

etkisinin bulunup bulunmadığının tespit edilmesi amaçlanmıştır.Bu amaçtan yola 

çıkılarak CBS teknikleri kullanılmış ve çeşitli veri girişleri ile istatistiksel bir sonuç 

elde edilmeye çalışılmıştır (Massagrande, 1995). 

Endonezya’da yapılan bir çalışmada; Borobudur ovasının jeomorfolojisi 

araştırılmıştır. Uzaktan Algılama Teknikleri’nin kullanıldığı çalışmada; ovanın 

jeolojik evrimi ve bu süreçte gerçekleşen volkanik olayların bölgede bulunan antik 

göl ve arkeolojik yerleşimlere etkisinin saptanılması üzerinde durulmuştur (Erdoğar, 

1997). 

İtalya’da gerçekleştirilen bir çalışmada; İtalyan arkeologlar tarafından uzun 

süre tartışılan bir konu aydınlatılmıştır. Po nehri deltasında yer alan, M.Ö. 5.yüzyılda 

gelişen Spina Kenti’nin yerinin belirlenmesinin amaçlandığı bu çalışmada Uzaktan 

Algılama Yöntemleri kullanılarak kentin yeri tanımlanmıştır ve tartışmalar son 

bulmuştur (Lillesand ve Kiefer, 2000). 

İngiltere’de Birmingham Üniversitesi Alan Arkeolojisi Birimi ve 

Leverhulme Vakfı tarafından, Wroxeter’deki Roma kenti ve etki alanının 

Romalılaştırılması süreci arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçlayan bir proje 

başlatılmıştır.Ayrıca projede, daha önce çalışılmamış bu alanlarda Coğrafi Bilgi 

Sistemi yöntemlerini geliştirecek işlemlerin de yapılması hedeflenmiştir (Leusen ve 

Gaffney). 

27



İskoçya’da gerçekleştirilen Caithness Arkeoloji Projesinde, bölgede yer alan 

dokuz adet yerleşimin incelenmesi amaçlanmıştır. Proje üç aşamada uygulanmıştır. 

İlk kısımda; bulgular analiz edilmiş, daha sonraki aşamada kalıntılar incelenmiş ve 

son olarak da kazılar yapılmıştır. Alanların detaylı olarak incelenmesi ve daha iyi 

anlaşılabilmesi için, ayrıca görsel hale de gelebilmesi için uzaktan algılama 

yöntemlerinden yararlanılmıştır (Jackson, 2001). 

2000 yılında gerçekleştirilen bir diğer çalışmada arkeolojik yerleşimler 

arasında, çeşitli tiplerdeki değiş-tokuşların matematiksel bir modeli geliştirilmeye 

çalışılmıştır. Yapılan çalışmada yerleşmeler arasındaki değiş-tokuş biçiminin 

bilgisayar simülasyonu, belirli bir bölgedeki yerleşmelerin bilinen dağılımının 

haritasını çıkararak, belirlenmiş olan yerleşimlerin ‘terminaller’, yani hiyerarşik 

kümelerin merkezi olarak ortaya çıkacağı öngörülmüştür. Yapılan modelleme 

çalışmasının, değişkenlerde doğru şartlar belirlendiğinde, doğru terminalleri, yani 

gerçekten kent merkezlerinin gelişmiş olduğu yerleri tahminde oldukça başarılı 

olduğu görülmüştür (Rhill ve Wilson, 2000). 

1986 yılında Tayland’da yapılan “Çevre Yönetimi Ve Kaynakların 

Geliştirilmesinde Uzaktan Algılama” konulu sempozyumda Supajanya; 

“Tayland’daki Arkeolojik Çalışmalarda Uzaktan Algılama” başlıklı bir bildiri 

yayınlamıştır. Bu bildiride ele alınan çalışmada; 1/15.000 ve 1/50.000 ölçekli hava 

fotoğrafları kullanılmıştır. Bu hava fotoğrafları üzerinde yer alan surlar, su yolları, 

kanaletler, yollar, hendekler uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri teknolojileri 

kullanılarak bilgisayar ortamına aktarılmış ve sayısallaştırılmıştır. Elde edilen bu 

envanter üzerinde yapılan çalışmalarda çeşitli ölçülerde 1300 arkeolojik yerleşimin 

900 tanesinin hendeklerle çevrili olduğu saptanmıştır. Ayrıca bu çalışmada kıyı 

çizgisi boyunca uzanan arkeolojik yerleşimler üzerinde hava fotoğrafları ve Landsat 

görüntüleri kullanılarak, kıyı çizgisi değişimlerinin saptanmasına çalışılmıştır. Aynı 

zamanda hazırlanan haritalar üzerinde bu değişimler gösterilmiştir (Supajanya, 

1986). 

Costa Rica’da Uzaktan Algılama Teknikleri’yle gerçekleştirilen bir 

çalışmada; Bölgede 4000 yıl önce meydana gelmiş olan bir volkanik patlama 

sonucunda bozunuma uğramış fakat küllerle kaplanan alt katmanları korunmuş olan 

28



Arenal Bölge olarak adlandırılan arkeolojik alanda; infrared fotoğraflarda 

görülebilen patika yollarının uzaktan algılama yöntemleri ile belirlenmesi sonucu 

yol sistemi ortaya konulmuştur (Sheets, 1991; Sheets ve Mc Kee, 1994; Sever, 

1998). 

Fransa’nın kuzeyinde yapılan bir Uzaktan Algılama çalışmasında; bugün 

tarım alanı olarak kullanılmakta olan bir bölgede çok sayıda Roma dönemi villası 

bulunmuştur. 35 mm.’ lik hava fotoğrafları kullanılarak yapılan çalışmada; M.S. 3. 

yüzyılda tahribata uğramış fakat toprak içerisinde kalıntıları kalmış olan binalar hava 

fotoğraflarında farklı yansımalardan dolayı farklı renkler vermiştir. Bu sayede 

bölgede bulunan tüm villa kalıntılarının kaba profilleri çıkarılmıştır (Lillesand ve 

Kiefer, 2000). 

Uzaktan Algılama Yöntemleri’nden yararlanılan bir proje de Ürdün’de 

yapılmıştır. “Ortadoğu’da Arkeoloji İçin Uzaktan Algılama” adını taşıyan proje; 

1991 yılı itibariyle Avustralya Araştırma Kurulu tarafından oluşturulan hava 

fotoğrafları arşivinin devamını temsil etmektedir. Proje kapsamında 1953 yılında 

çekilmiş olan 4000 adet Ürdün fotoğrafının incelenmesi yer almaktadır. Bugüne 

kadar yapılan çalışmalarla 20.000 alan belirlenmiştir, arkeolojik yorumlamalar ise 

çalışmanın halen devam eden kısmını oluşturmaktadır (Kennedy, 2001). 

İsrail’de yapılan bir çalışmada hava fotoğrafları kullanılarak, 2000 yıl önce 

Negev Çölü’nde yaşamış olan Nebatiler’in, yağmur sularını ürün yetiştirmede 

kullanmak üzere yapay havuzlar da biriktirdikleri ve buradan da sarnıçlar ve sulama 

kanalları yardımıyla arazilerini suladıkları belirlenmiştir (Bahn, 2000). 

Hindistan’ın Delhi kentinde 1992 yılında uydu görüntüsü verileri 

kullanılarak, tarihi anıtların ve yerleşimlerin belirlenip haritalanmasını amaçlayan bir 

çalışma gerçekleştirilmiştir. SPOT uydusundan elde edilen verilerle yapılan 

çalışmada, korunmaya değer nitelikte 1151 anıt belirlenmiştir. Bu belirlenen 

alanların haritalama çalışmaları yapılmıştır (Sokhi, 1992). 

Greene’nin 1995 yılında yayınlanan, modern arkeolojinin teknik ve 

prensiplerini içeren yapıtında hava fotoğrafları ile yapılmış bir çalışma yer 

almaktadır. Chew Green’de gerçekleştirilen çalışmada; bölgedeki karmaşık ve 

büyük boyutlardaki yerleşimler, kalıntıların oluşturduğu farklı yansıma değerleri 

29



sayesinde hava fotoğrafları üzerinde belirlenmiştir ve gerekli çalışmaların 

planlaması yapılmıştır (Grene, 1995). 

Köroğlu 2002 yılında gerçekleştirdiği çalışmada; Ayaş kasabası olarak 

bilinen antik Elaiussa Sebaste kenti ve çevresindeki alanı incelemiştir. Çalışmada, 

insan baskısının arkeolojik ve ekolojik varlıklar üzerindeki olumsuz etkilerini 

araştırmıştır. Uydu görüntüleri, hava fotoğrafları ve topoğrafik haritalar 

kullanılarak yapılan çalışmada tüm veriler Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla 

bilgisayar ortamına aktarılarak karşılaştırmaları ve analizleri yapılmıştır. Ayrıca 

çalışmada, bölgedeki arkeo-ekolojik sorunlara değinilmiş ve bölge için daha önce 

Roma Döneminde uygulanan bir arazi yönetim planı önerilmiştir (Köroğlu, 2002). 

Alagöz tarafından 2004 yılında gerçekleştirilen çalışmada Erdemli ve 

Kızkalesi arasında bulunan kıyı şeridindeki antik dönem yerleşim dokusu ve tarım 

etkinlikleri incelenmiş ve bunların günümüzdekilerle kıyaslaması yapılmıştır. 

Çalışmada; hava fotoğrafları, arazi kullanım haritaları ve uydu görüntülerinden 

yararlanılmıştır. Bu kaynaklardan elde edilen tarihi ve güncel veriler, Coğrafi Bilgi 

Sistemi teknikleri kullanılarak bir araya getirilmiştir. Çalışma sonucunda; antik 

dönemde kentsel yerleşim alanlarının kıyılarda, kırsal yerleşim birimlerinin ve 

tarımsal etkinliklerin ise yamaçlarda yoğunlaştığı belirlenmiştir.Günümüzdeki 

yerleşimlerle karşılaştırma yapıldığı zaman ise bugün; kent ve kır yerleşim alanları 

ile tarımsal etkinliklerin kıyılarda ve kıyılara yakın alanlarda yoğunlaştığı 

saptanmıştır (Alagöz, 2004). 

Solmaz 2003 yılında gerçekleştirdiği çalışmada; arkeolojik araştırmalarda 

geniş bölgelerde höyüklerin ve arkeolojik kalıntıların saptanması için uzaktan 

algılama tekniklerinin avantajlarından yola çıkarak Çukurova Bölgesi’ndeki höyük 

ve arkeolojik kalıntıların saptamasını ve bazı höyüklerin modellemesini yapmıştır. 

Çalışmada, LANDSAT uydusundan alınmış görüntüler kullanılmıştır. Uydu 

görüntüleri üzerine bilinen arkeolojik buluntu alanları işaretlenmek suretiyle 

laboratuar ortamında arkeolojik açıdan önemli olabilecek yeni yerleri bulmak için 

çalışmalar yapılmıştır. Bu işlemlerde çeşitli sayısal görüntü işleme ve zenginleştirme 

teknikleri kullanılmıştır. Bu çalışma sonucunda ise önceden yapılan çalışmalarla 

30



karşılaştırmalar yapılmış ve amaçlar doğrultusunda değerlendirmeler yapılması 

yoluna gidilmiştir (Solmaz, 2003). 

Artun 2005 yılında yayınladığı çalışmada; Korykos arkeolojik yerleşim 

alanında bulunan su kanalı ve terasları uydu görüntüleri ve Coğrafi Bilgi Sistemi’ni 

(CBS) kullanarak incelemiştir. Elde edilen verilerle günümüz verilerini birleştirerek 

tarihi ve doğal değerlerin kaydedilmesi, korunabilmesi ve değerlendirilebilmesi için 

kaynak oluşturmuştur. Proje çalışmaları sırasında CBS oluşturmada 1975 tarihli hava 

fotoğrafları, 1987 tarihli 1/25.000 ölçekli haritalar ve 2000 yılına ait Landsat-7 

ETM+, Ocak 2000 tarihli Landsat-7 ETM, Aralık 2002 tarihli Landsat-7 ETM 

görüntüsü, 1/1.000 000 ölçekli Türkiye Mülki İdareler Haritası ve 1/250.000 ölçekli 

topoğrafik haritalardan faydanmıştır (Artun, 2005). 

31

3.MATERYAL VE METOD 


3. MATERYAL ve METOD 

3.1. Materyal 

3.1.1. Kıbrıs Adası’nın Konumu 

3.1.1.1. Kıbrıs’ın Kısa Tarihçesi 

Dünya tarihi kadar eski bir tarihe sahip olan Kıbrıs Adası güzellik ve 

özelliklerinden dolayı birçok isim almıştır. Alashia olarak bilinen ada, Mısır 

firavunları, Asurlar ve Persler’in hakimiyetinde kalmış ayrıca yıllarca Yunanlılar’ın 

ticari üssü olarak kullanılmıştır. M.Ö. 4. yy'da Persler den Makedonyalı İskender'e 

sonra da Roma hakimiyetine geçen Kıbrıs 395 yılında Doğu Roma ( Bizans)’nın 

egemenliği altına girmiştir. Yedinci asırda İslam Emevi Halifesi Muaviye, adayı ele 

geçirmiş olmasına rağmen Bizanslılar geri almayı başarmışlardır. III.Haçlı Seferinde 

İngiliz Kralı Aslan Yürekli Richard Bizans Valisini adadan kovarak Fransız 

Lusignan hanedanını yönetime getirmiştir (1191). Böylece Katolik yönetim 

kurulmuştur. Bu dönemde Kıbrıs, Mısır Türk Memluklu Sultanlığı’na bağlanmıştır 

(1250-1517). 15.yy’da Venedikliler adayı işgal ederek sömürgeleştirmişlerdir. Yavuz 

Sultan Selim'in 1517’de Mısır’ı alarak Doğu Akdeniz’i ele geçirmesiyle Kıbrıs; 

İstanbul-Mısır yolunun güvenliğini tehlikeye düşüren bir konuma gelmiştir. 

Venedikliler Osmanlılara vergi ödeyeceklerini bildirmelerine rağmen Kıbrıs’ta üs 

kuran korsanlar Türk gemilerine saldırmaktaydılar. Sadrazam Sokullu Mehmet 

Paşa’nın karşı çıkmasına rağmen, Padişah II.Selim, Şeyülislam Ebusuud Efendi, 

Piyale Paşa ve Lala Mustafa Paşa adanın fethine karar vermişlerdir. 1571 de Lala 

Mustafa Paşa komutasındaki donanma Kıbrıs’ı ele geçirmiştir. Anadolu’dan binlerce 

Türkmen Kıbrıs’a yerleştirilerek Venediklilerin Ortadoks Rum halka yaptıkları kötü 

muamelelere ve mezhep baskılarına son verilmiştir. Kıbrıs Osmanlı devletinin bir İli 

(Sancak) durumuna getirilmiştir. Osmanlı Devleti ile Rusya arasında savaş çıkması 

üzerine 1878 yılında İngiltere Osmanlılar’dan yana tavır koyacağını ileri sürerek 

hukuken Osmanlılar’a kalmak kaydıyla adanın kendisine verilmesini talep etmiştir. 

32



Söz konusu antlaşmaya göre Kıbrıs Osmanlı Devleti’nin hukuki bir parçası olacak, 

İstanbul’ a vergisini ödeyecek fakat İngiltere tarafından yönetilecekti. Bunun 

sonunda İngiltere Berlin Antlaşması’nda Türkiye'yi destekleyecekti. Ruslar işgal 

ettikleri Kars ve Artvin’i Türkiye'ye geri verdikleri zaman Kıbrıs’ın yönetimi 

yeniden Osmanlılara bırakılacaktı. Ancak 1914 yılında Osmanlı Devleti’nin 

İngiltere’ye karşı Almanya ile birlikte savaşa girmesi savaşa girmesi sonucu 

İngiltere Osmanlılar’la yaptığı antlaşmayı tanımadığını ileri sürerek Kıbrıs'ı 

sömürgeleri arasına katmıştır. Türkler bu ilhakı 1923 Lozan Anlaşması’yla tanımak 

zorunda kalmışlardır. Rumların 1931 yılında isyan edip İngiliz valisinin konağını 

yakma noktasına gelmeleri sonucunda İngiliz idaresi Kıbrıs'ta yaşayan iki halkın da 

özgürlüğünü kısıtlama yoluna gitmiştir. 1954 yılında Makarios’un önderliğinde ve 

kilisenin maddi olanakları ile EOKA tedhiş örgütü kurulmuştur. Kurulan bu örgüt 

önce İngilizlere sonra da Türkler’e karşı saldırılara başlamıştır. Türkler de Rum 

saldırılarını önlemek amacıyla Dr.Fazıl Küçük ve Rauf R. Denktaş önderliğinde 

1958 yılında Türk Mukavemet Teşkilatını (TMT) kurmuşlardır. 1959-60 Zürih ve 

Londra Antlaşmaları’yla Türkler ve Rumlar arasında Kıbrıs Ortaklık Cumhuriyeti 

kurulmuştur. Kurulan bu Cumhuriyet 3 yıl yaşamıştır ve 21 Aralık 1963'de Rumlar 

Türkler’e karşı saldırıya geçmeleri sonucunda ortaklık bozulmuştur. 15 Temmuz 

1974'de ise Makarios bir darbe ile görevinden alınarak yerine Nicos Sampson 

getirilmiştir. Bu dönemde Türkiye Başbakanı olan Bülent Ecevit İngiltere ile Kıbrıs'a 

müdahale etmek için çeşitli görüşmeler yapmıştır. Fakat olumsuz yanıtlar alınmıştır 

ve Türkiye 20 Temmuz 1974'de Barış Harekatı’nı gerçekleştirmiştir. 14 Ağustos'da 

başlayıp 16 Ağustos'ta tamamlanan İkinci Barış Harekatı sonrasında ise bu günkü 

sınırlar çizilmiştir ve 15 Kasım 1983 tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 

kurulmuştur (www.kamunet.net). 

3.1.1.2. Kıbrıs’ın Coğrafi Konumu ve Nüfusu 

Akdeniz’in Sicilya ve Sardunya’dan sonra üçüncü büyük adası olan Kıbrıs, 

üç kıtanın ticaret yollarının kesiştiği Doğu Akdeniz’de yer almaktadır. Adanın 

toplam yüzölçümü 9,251 kilometre kare olup, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin 

33



yüzölçümü 3,242 kilometre karedir. Kıbrıs adasının en yakın komşusu, 65 km 

kuzeyinde yer alan Türkiye’dir. Ada ayrıca, Suriye’nin 100 km batısında, Mısır’ın da 

420 km kuzeyinde yer almaktadır. 

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin 2004 yılı tahminine göre toplam nüfusu 

218,066’dır. Nüfusun, 103,312’i kadın ve 114,754’ü de erkektir. 2004 yılı nüfus 

tahminine göre kilometre kare başına nüfus yoğunluğu 67.3’dür. 2003 yılında kaba 

doğum oranı binde 15 iken, kaba ölüm oranı binde 8’dir (www.devplan.org). 

Başkent Lefkoşa Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin en büyük kentidir. 

Deniz kıyısında yeralan, Gazimağusa ve Girne de diğer önemli kentlerdir. Güzelyurt 

ve Lefke ise geniş narenciye bahçeleri ile ünlü iki şehirdir. 

Tipik Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü Kıbrıs, yazların sıcak ve kurak, 

kışların ılık geçtiği bir ülkedir. Yağışların büyük bölümü Kasım - Mart döneminde 

düşmektedir. En soğuk ay olan Ocak’ta en düşük ve en yüksek hava sıcaklıkları 

ortalama 6ºC ve 16ºC’dir. En sıcak ay olan Ağustos’ta ise en düşük ve en yüksek 

hava sıcaklıkları ortalama 21ºC ve 35ºC dolaylarında olmaktadır (www.devplan.org). 

3.1.1.3. Kıbrıs’ın Bitki Örtüsü, Flora ve Faunası 

Yaprağını dökmeyen, çamgiller, turunçgiller, zeytingillerin yanı sıra makilik, 

yaprağını döken ağaç, bodur ağaçlar ve çalılıklarla değişik çiçek türleri kuzey 

Kıbrıs’ın genel bitki örtüsünü oluşturmaktadır. 

Kuzey Kıbrıs’ın eşsiz Akdeniz iklimi doğal zenginliğin oluşmasında büyük 

bir etken olmuştur. En yaygın orman tipi ağaç türleri çam, servi, meşe ve sonradan 

adada yetiştirilen okaliptüstür. Kuzey Kıbrıs’ta 150’ye yakın değişik türde 

Gramineae out dahil, doğal olarak yetişen tahmini 1900 çeşit çiçekli bitki 

bulunmaktadır. Dünyada bilinen orkide türlerinden 30’u sadece Kuzey Kıbrıs’ta 

yaşamaktadır. 

Dünyanın hiçbir yerinde bulunmayan ve yalnız Kuzey Kıbrıs’ta yetişen 19 

bitki türü bulunmaktadır. 

Kuzey Kıbrıs gerek adada yaşayan, gerekse kıtalar arasında göç eden 

hayvanları barındırması nedeniyle zengin hayvan türüne de sahip bir ülkedir. Kuzey 

34



Kıbrıs coğrafik konumu nedeniyle Afrika ve Doğu Avrupa arasında kuşların 

konaklama ve yumurtlama merkezidir. Adada bulunan 350 türden 7 türü endemiktir. 

Ayrıca 26 farklı çeşit sürüngen ve amfibyum da yaşamaktadır. 

Kuzey Kıbrıs’ın eşsiz sahilleri ayrıca Akdeniz'de nesli tükenmekte olan 

caretta caretta ve chelonia mydas kaplumbağaları için uygun yumurtlama 

merkezleridir. 

Karpaz Milli Parkı’nda da 250 civarında özgürce yaşayan yabani eşek 

bulunmaktadır (www.trncinfo.com). 

3.1.2. Çalışma Alanının Konumu 

3.1.2.1. Çalışma Alanının Tarihçesi 

Salamis Antik Kenti; Bronz Çağı sonlarında başlayan göçler sırasında, 

Anadolu'dan gelen kavimler ve bunlara Yunanistan'dan gelerek Kilikya'da katılan 

Akalar tarafından kurulmuştur. Truva kahramanlarından ve Salamis Adası kralı 

Telamon'un oğlu Tefkros, şehrin kurucusu olarak bilinmektedir. M.Ö.707 yılında 

gerçekleşen Asur hakimiyetinden sonra M.Ö.560 yılında bastırılan sikkelerden, 

Salamis kralı Evelthon'un adanın idaresini ele geçirdiği anlaşılmaktadır. M.Ö.499 

yılında Atinalı Kimon'un Kıbrıs'taki Pers hakimiyetine son vermek için düzenlediği 

sefer başarısızlıkla son bulmuş ve Kimon'un ölümü üzerine Atinalılar, Kıbrıs'ı alma 

girişiminden vazgeçmişlerdir. Bundan sonra Fenikeli idareciler başa geçmiş, fakat 

ticaret ve diğer konularda gerileme başlamıştır. M.Ö.411 yılında Tefkros ailesinin 

üyelerinden Evagoras, Salamis Krallığı’nı ele geçirmiştir. Tüm adayı hakimiyeti 

altına almak isteyince Salamis şehri Persler tarafından kuşatılmış ve Evagoras Pers 

Krallığına vergi ödemek zorunda bırakılmıştır. Bu durum İskender devrine dek 

sürmüştür. İskender döneminde Salamis kralı olan Pyntagoras, İskender'e askeri 

yardımlarda bulunduğundan kendisine Tamusus şehri verilerek ödüllendirilmiştir. 

İskender'in ölümü sonrasında Salamis sürekli el değiştirmiştir. M.Ö.294 yılında zor 

şartlar altında Kıbrıs'ı alan Ptoleme Krallığı idaresi sırasında ada huzura kavuşmuştur 

ve bu tarihten itibaren Salamis baş şehir olma niteliğini kazanmıştır. Kentin bu parlak 

35



dönemi Roma egemenliği süresince de devam etmiştir. Günümüzdeki kalıntıların 

çoğu Roma dönemine aittir. Roma idaresi altında şehrin bir halk meclisi, bir senato 

ve ihtiyar meclisi bulunmaktaydı. M.S.76 ve 77 yıllarındaki depremler ve M.S.116 

yılındaki Yahudi isyanları ile şehir epeyce tahrip olmuştur. Daha sonra ada Antakya 

vilayetine bağlanmıştır ve Salamis limanı, Suriye gemilerince ilk uğrak limanı 

olduğundan, şehirde bir ferahlama oluşturulmuştur. M.S.232 ve 342 yıllarındaki 

depremler yazık ki şehre yine büyük zararlar vermiştir. Bundan sonra Bizans 

İmparatoru Konstantinus şehri küçük bir planda inşa ettirerek, Konstantinus adını 

vermiştir. Şehir bu dönemde Kıbrıs'ın baş şehri olarak Baf'ın yerini almıştır. Daha 

sonra şehir M.S.647 yılındaki Arap akınları ve yer sarsıntıları nedeniyle terk 

edilerek, bugünkü Mağusa şehrini oluşturan bölgeye halk göç etmek durumunda 

kalmıştır ( www.tourism.trnc.net). 

Şekil 3.1. Salamis Antik Kenti 

36



3.1.2.2. Çalışma Alanında Bulunan Başlıca Yapılar 

3.1.2.2.(1). Salamis Antik Kenti 

Sur ve Limanlar; Şehrin kuzey, güney ve batı kesimlerinde surlar yer 

almaktadır. Kentin en eski sur sistemi kuzeybatı ve güney kesiminde bulunmaktadır. 

İkinci bir sur sisteminine daha sahip olan Salamis şehirinin merkezi bu ikinci sur 

sistemiyle çevrelenmiştir. Şehrin merkezini çevreleyen surların, M.S.7 yy.'daki Arap 

akınlarına karşı Bizanslılar tarafından inşa edilmiş olabileceği düşünülmektedir. 

Şehrin güney doğusunda Salamis şehrinin en eski limanı yer almaktadır. Bu limanın 

kuzey ve güneyi suni dalgakıranlar ile korunmaktaydı. Fakat ırmağın taşımış olduğu 

alüvyonlarla bu limanın dolması nedeniyle Geç Roma devrinde şehrin kuzeyinde 

ikinci bir limanın kullanımına gidilmiştir. Daha sonra Demetius döneminde bu iki 

limanın da kullanımı durdurularak daha da kuzeyde üçüncü bir limanın kullanımına 

gidilmiştir. Dolayısıyla yapılanma da kuzeye doğru yönlenmiştir (Tekel, 2003). 

Şekil 3.1.’de Salamis Antik Kenti’nin fotoğrafı, Şekil 3.2.’de ise bu kentin merkezini 

çevreleyen geç dönem surları görülmektedir. 

Şekil 3.2. Salamis Antik Kenti’nin merkezini çevreleyen geç dönem surları 

(Doğmuş, 2003). 

37



Gymnasium (Spor Alanı); Salamis Antik Kenti’nin güney girişindeki döşeme 

üzerindeki yazıttan anlaşıldığı üzere, şehrin kuzeyinde şimdiki Roma 

Gymnasium’unun bulunduğu yerde Helenistik devre tarihlenen bir Gymnasium 

mevcuttur. Doğu revağında da burasının bir zamanlar bahçe olarak kullanıldığını 

gösteren bir yazıt bulunmaktadır. Yer sarsıntıları sonucu yıkımlar olması nedeniyle 

Gymnasium Augustus döneminde tamir ettirilmiş ve bir de doğu revağı eklenmiştir. 

Dört tarafı kronit başlıklı sütunlu revaklarla çevrili alanın kuzey ve güney uçlarına 

ilave edilen birer yüzme havuzunun etrafında heykeller yer almaktadır. Şekil 3.3.’de 

Gymnasium.’un dört tarafını çevreleyen sütunlar yer almaktadır. 

Şekil 3.3. Gymnasium’un dört tarafını çevreleyen sütunlar. 

Günümüzde kuzey yüzme havuzunun etrafında bulunan heykeller M.S.2.yy'a 

aittir (www.tourism.trnc.net). Bu heykellerin, Romalılar tarafından Eski Yunan 

heykellerinden esinlenilerek yapıldığı belirtilmektedir. Havuz etrafında 9 adet heykel 

bulunmaktadır (Şekil 3.4.). 

38



Şekil 3.4. Gymnasium’un kuzeyinde yer alan havuz ve heykelleri. 

Havuzlar etrafında yer alan heykellerden sadece 1 tanesi hariç tümünün kafası 

koparılmıştır (Şekil 3.5.). 

Şekil 3.5. Gymnasium bünyesinde bulunan havuzların kenarlarında 

yer alan kafası koparılmış heykeller. 

Bununla ilgili olarak iki neden ileri sürülmektedir; Hristiyanlaşma sürecinde 

tanrıçalar olan bu heykellere bunun yapılmış olma ihtimali veya M.S.7.yy’da 

gerçekleşen Arap akınlarında bu heykellerin put olarak değerlendirilmesi ve bu 

nedenle kafalarının koparılmış olmasıdır. Heykellerin tümü beyaz olmasına karşın 1 

tanesi gri renktedir. Bu heykel taştan oyulmak suretiyle yapılmıştır ve ada 

39



arkeolojisinde çok büyük öneme sahip olan Rum arkeoloğu Karageorghis’e göre 

hüznü simgelemektedir. Sağlık tanrısının heykelinin de yer aldığı havuz ve spor 

kompleksinde, yapılan sporun sağlıkla bağdaştırıldığı anlaşılmaktadır (Karageorghis, 

1969). M.S. 332 ve 342 yıllarındaki depremlerle yeniden yıkılan Gymnasium, Erken 

Bizans devrinde Konstatinus tarafından Salamis hamamları olarak yeniden inşa 

edilmiştir (www.tourism.trnc.net). Şekil 3.6’de Gymnasium’un Doğmuş tarafından 

2003 yılında çizilen krokisi yer almaktadır. 

Şekil 3.6. Salamis Antik Kenti yapılarından Gymnasium (Doğmuş, 2003). 

Tiyatro; Gimnasium'un güneyinde yer almaktadır. Tiyatro yapısı Şekil 3.7.’de 

görülmektedir. Yapının Augustus döneminde inşa edilmiş olduğu tahmin 

edilmektedir. M.S. 4. yy'daki yer sarsıntıları ile yıkılan tiyatronun taşları hamamların 

inşasında yapı malzemesi olarak kullanılmıştır. Tiyatro, sahne binası, orkestra ve 

oturma yerlerini içerir. Kapasitesi 15 bin seyirciye karşılık düşer. Sahne binası 

oyuncular tarafından soyunma-giyinme yeri ve fon işlevi göstermektedir. Freskler, 

heykel ve sütunlarla süslü bu görkemli yapının günümüze dek sadece temelleri 

40



gelebilmiştir. Orta kısmındaki orkestranın ortasında Dionysos'a adanmış bir sunak ve 

Marcus Avurelius Commedus ile Caesar Contanstinus ve Caesar Maksimianus'a 

adanmış yazılı iki altlık vardır. Oturma yerleri 50'den fazla sıra ihtiva etmesine 

karşın, bir kısmı günümüze dek gelebilmiştir. Orta kısımdaki boşluk şeref locasıdır. 

Oturma yerlerinin bir kısmı yeniden restore edilerek inşa edilmiştir. Salamis Antik 

Kenti’nde bulunan bu tiyatronun 50 m kadar kuzey doğusunda ikinci bir tiyatro 

yer almaktadır. Kazısına 70’li yıllarda kısmen başlanılan fakat tamamlanamayan bu 

ikinci tiyatro anfi tiyatro özelliğini taşımaktaydı. Sanata verilen önemin büyüklüğü 

Salamis Antik Kenti içerisinde yer alan bu yapıtlardan anlaşılmaktadır. (Tekel, 

2003). 

Şekil 3.7. Salamis Antik Kentindeki Gymnasium’un güneyinde bulunan Tiyatro 

yapısı. 

Roma Villası; Tiyatronun güneyinde yer almaktadır. Bir zamanlar iki katlı 

olan bu yapı, sütunlu bir giriş, bir iç avlu, geniş bir oturma odasından meydana 

gelmiştir. Öteki odalar avlunun iki yanında yer alırlar. Kazı sırasında burada, 

merkezi bir figürün etrafını çevreleyen, hayvan tasvirleri ile bezenmiş mozaik 

döşemeli bir platform tespit edilmiştir (Eski eserler ve müzeler dairesi, 2003). 

Bizans Su Sarnıcı (su deposu); Roma villasının güney doğusunda yer alan 

huni biçimli bu sarnıç, üç bölmeden oluşmaktadır. Bir bölmede M.S. 6. yy'a ait duvar 

41



resimleri ve yazılar bulunmuştur. Şu anda harap vaziyetteki ana pano; kuş, balık ve 

su bitkilerinden oluşan su sahnesi ve İsa başı bulunan bir madalyon ile süslüdür. 

Buradan su, kanallar yardımı ile şehir içerisine ulaştırılmaktaydı (Şekil 3.8.). M.S. 

627-640 yılları arasına tarihlenmiş olan sarnıca su, kanallarla Kythrea'dan 

(Değirmenlik) gelerek birikmekteydi. Bugün halen su kemerlerinin kalıntıları 

mevcuttur (Şekil 3.9.). Bu kemerlerde tavanı taşıyan ayakların uzun duvarlardan 

çıkan iri dirseklerle desteklenmiş olduğu görülmektedir (Eski Eserler ve Müzeler 

Dairesi, 2003). 

Şekil 3.8. Salamis Antik Kentindeki su kanalları. 

Şekil 3.9. Kythrea (Değirmenlik) su kemerleri. 

42



Campanopetra Bazilikası; Bazilika 4.yy'da inşa edilmiştir. Çevresi sütunlarla 

sarılı, su kuyusu olan bir avlu ve orta ve yan kısımlardan oluşmaktadır. Orta bölümde 

piskoposun kürsüsü ve rahip yerleri bulunmaktadır. Apsitin arkasında hamamı 

da olduğu anlaşılan bir kalıntı grubu daha vardır. Odalardan birinin oldukça göz alıcı 

bir yer döşemesi, mozaik yapısı bulunmaktadır (www.tourism.trnc.net). Şekil 

3.10.’da Campanopetra Bazilikası’nın Doğmuş tarafından 2003 yılında 

gerçekleştirilmiş çizimi ve Şekil 3.11.’de ise Campanopetra Bazilikası odalarından 

birinin göz alıcı güzellikteki mozaik yer kaplaması görülmektedir. 

Şekil 3.10. Salamis Antik Kenti yapılarından Campanopetra Bazilikası (Doğmuş, 

2003). 

St.Epiphanius Bazilikası; Kıbrıs'ın bilinen en büyük bazilikası olan bu yapı 

geçmişte Salamis'in Metropolitan Kilisesi olarak yer almıştır. Yapının 2003 yılında 

Doğmuş tarafından yapılan çizimi Şekil 3.12.’de yer almaktadır. Piskopos 

Epiphanius'un görev süresinde yapıldığı (368-403 yılları arasında) bilinmektedir. 

Epiphanios'un mermerden yapılmış mezarı burada bulunmaktadır. Bazilika ondörtlü 

iki sütun dizisi ile 3 ayrı bölüme ayrılmıştır. Apsitte piskopos ve rahiplerin oturduğu 

43



sıralar yer almaktadır. Bu bölümün iki yanındaki odaların rahiplerin cübbelerini 

giymeleri ve ayin sırasında kullanılan eşyaların saklanması için kullanıldığı ileri 

Şekil 3.11. Campanopetra Bazilikası odalarından birinin göz alıcı güzellikteki 

mozaik yer kaplaması. 

sürülmektedir. Vaftiz odasının döşeme seviyesinin altında yer alan ısıtma sistemi ise, 

kış aylarında vaftiz için sıcak su kullanıldığı düşüncelerine yol açmaktadır. 

Kalıntılardan elde edilen bulgular, 7. yy'daki Arap istilasının ardından, bazilikanın 

güney tarafında ikinci bir küçük kilisenin inşa edildiğini göstermektedir 

(www.tourism.trnc.net). 

44



Şekil 3.12. Kıbrıs’ın bilinen en büyük bazilikası olan St.Epiphanius bazilikası 

(Doğmuş, 2003). 

Agora (Taş Forum / Pazar Yeri); bu yapı su deposunun güneyinde yer 

almaktadır. Ortadaki boş alan ve bunun çevresindeki dükkanlardan oluşan bu 

mekanın Salamis'in hem toplantı hem de alışveriş merkezi olduğu anlaşılmaktadır. 

Augustus döneminde restore edildiği ele geçen bir Latince kitabeden anlaşılmaktadır. 

Agoranın iki yanındaki sütunlu revaklar güneş ve yağmurdan koruma vazifesi 

görüyorlardı. Bunlardan bugün sadece biri ayakta kalabilmiştir 

(www.tourism.trnc.net). 

Zeus Tapınağı; Salamis şehrinin ana tapınağı olabileceğine inanılan bu 

yapının az bir kısmı günümüze dek gelebilmiştir. Agora'nın güney ucunda bulunan 

tapınağa, basamaklarla ulaşılmaktadır. Yapılan kazılarda ele geçen bir kitabede 

mabedin Augustus'un karısı Livia şerefine Zeus Olympios'a ithaf edilmiş olduğu 

belirtilmektedir (www.tourism.trnc.net). 

45



3.1.2.2.(2). Salamis Mezarlık Alanı 

Antik Salamis kentinin mezarlık alanı Salamis Ormanı’nın batı ucundan 

başlayıp güneybatıda Tuzla (Enkomi), kuzeybatıda ise Yeni Boğaziçi köyleriyle 

sınırlandırılan yaklaşık 7 km² ’lik bir bölge içerisinde yer almaktadır. Görkemli ve 

zengin buluntularıyla Ortaçağdan itibaren uluslararası bir üne kavuşan bu alan, 

19.yy’ın sonuna kadar önce yabancı seyyahların, daha sonra ise bunları izleyen 

define avcılarının giderilmesi imkânsız tahribatlarına sahne olmuştur. Bu tarihlerde, 

hatta daha sonraları bile çoğu mezarlar yağmalanmış ve ele geçirilen eski eserleri 

yurtdışına kaçırılmıştır. Önemli sayılan bu alanın dünya insanlığına 

kazandırılabilmesi için 20.yy’ın başından itibaren bu alanda bilimsel nitelikli 

arkeolojik kazılara başlanmış ve 1993 yılında ise “Arkeolojik Sit Alanı” olarak ilan 

edilmiştir. Bu alanda Geometrik dönemden Bizans dönemine kadar tarihlenen sayısız 

mezar bulunmuş ve ayrıca Cellarga Mezarlığı’nın bir kısmı, Nikokreon Senotafı ve 

arkeoloji literatürüne Kral Mezarları olarak giren 9 mezar açığa çıkarılmıştır. 

Bunların bir kısmının soylu veya varlıklı kişilere, bir kısmının ise halktan kişilere ait 

oldukları belirlenmiştir. Ölümden sonra ikinci bir yaşamın varlığına inanan 

Salamisliler, ölülerini ekonomik durumlarıyla orantılı çeşitli hediyelerle birlikte 

gömmüşlerdir. Mezarlık alanındaki en yaygın mezar tipi, kayaya oyularak yapılmış 

bir mezar odası ile bir giriş yolu bulunan (dromos) mezarlardır. Bunun dışında; 

üstten girilebilen kuyu mezarlara, bir Senotaf (boş anıt mezar) ile bir Tümülüse, 

yaklaşık 20-25 cm derinliğindeki çukurlara veya küplerle yapılan basit gömülere ve 

kremasyon olarak bilinen yakarak gömme gibi farklı gömülere de bu alanda 

rastlanmıştır. Kral Mezarı olarak bilinen mezarlara gerçekten kralların gömülüp 

gömülmediği bilinmemekle birlikte, bu mezarlarda ele geçen çok kıymetli ölü 

hediyelerine ve mezarların anıtsal yapılarına dayanılarak bu mezarlara kral mezarları 

adı verilmiştir.Ancak bu mezarlar krallara ait olmasalar bile soylulara veya varlıklı 

kişilere ait oldukları kuşku götürmemektedir.Bu mezarların yollarında bulunan at, 

merkep ve insan iskeletlerinin yanı sıra harp ile cenaze arabalarına dayanılarak, 

cenaze sırasında yemekli törenlerin düzenlendiği ve başta at ile merkep olmak üzere 

insanların da ölülerin şerefine kurban edildikleri anlaşılmıştır. Mezarlık alnında ele 

46



geçen değişik ülkelerin etkilerini taşıyan zengin buluntular, Salamis kraliyet ailesi ile 

soyluların, Mısır, Asur, Suriye, İonya ve Urartu gibi devletlere haraç ödeyerek bolluk 

içinde sosyal yaşamlarını sürdürme olanağı bulduklarını ortaya koymaktadır. Salamis 

kentindeki soylu veya varlıklı kişiler kral mezarlarına gömülürken, halk ise 

mezarlık alanındaki Cellarga Mezarlık Alanı’na gömülürlerdi. Kazısı kısmen 

yapılmış bu alanda en az 114 mezar açığa çıkarılmıştır (Eski Eserler ve Müzeler 

Dairesi, 2003). 

Kral Mezarları; Yaklaşık olarak 4 mil karelik bir alanda bulunan Salamis 

Nekropol'u, Enkomi'den Salamis Ormanı’nın batı ucu ve St. Barnabas Manastırına 

dek uzanmaktadır. Açığa çıkarılan mezarlar arasında görülen bir kısım mezarlar 

yapısal biçimleri ve zengin buluntularından dolayı Kral Mezarları diye 

adlandırılmıştır. Günümüzde 10 adet Kral Mezarı bilinmektedir. Bununla birlikte 

Salamis kazılarında ortaya çıkarılmış olan alanlar, kamu binaları kategorisinde yer 

almaktadır. Henüz ortaya çıkarılamamış olan halk konutları kapsamına giren 

binalarla birçok mezarın daha bulunacağı tahmin edilmektedir. Başlıca mimari 

özellikleri, mezar odası önünde yer alan geniş, uzun ve meyilli alanlardır. Burada 

cenaze arabasını çeken atlar ölünün şerefine kurban edilip gömülmüş ve yağ, şarap 

veya bal dolu küpler buralarda sıralanmıştır. Araştırmalar mezarların M.Ö. 8. yy'da 

yapıldıklarını ve M.S. 4. yy'a değin kullanıldıklarını göstermiştir. Özellikle 47 (Şekil 

3.13), 50 ve 79 nolu kral mezarlarında zengin buluntulara rastlanılmıştır 

(Karageorghis, 1969). 

50 nolu mezarın, mezar odasına girişi sağlayan yolunun kazısı 1965 yılında 

gerçekleştirilmiştir. Şekil 3.14.’de çalışma alanı içerisinde yer alan 50 numaralı kral 

mezarı görülmektedir.Tonozlu dikdörtgen bir mezar odası ile bu odanın doğusunda 

yer alan geniş bir yoldan ibarettir. Anıtsal bir yapı olması nedeniyle M.S. 14.yy’dan 

itibaren yerel azizelerden St.Katerina’nın hapsedildiği, şehit düştüğü veya 

ölümünden sonra gömüldüğü bir yer olarak görülmüştür. Hristiyanlık dinini 

benimseyen Azize Katerina’nın Salamis idarecisi olan dayısı tarafından buraya 

hapsedildiğine inanıldığından M.S. 14.yy’dan itibaren yaygın olarak “St. Katerin 

Hapisanesi” olarak adlandırılmış, yakın zamanlara kadar da St.Katerina’ya ait bir 

kilise ve adak yeri olarak kullanılmıştır. Binanın inşa edilişiyle ilgili olarak değişik 

47



söylentiler bulunmaktadır. Tonozla örtülü mezar odasındaki çukurun bir zamanlar 

pınar olması nedeniyle binanın pınar üzerine inşa edildiğine inanılmasının yanı sıra, 

burasının bir kale, hazine dairesi, savaş zamanları sığınma yeri ve St.Katerina’nın 

mezarı olduğuna da inanılmaktadır. Dört ayrı dönemde gerçekleştirilen kullanım ve 

eklentilerle bugünkü şeklini almıştır. İlkin M.Ö.7.yy’ın ilk yarısında bir mezar 

olarak inşa edilmiştir. Mezar odasının giriş yolunda bu döneme ait kurban edilmiş iki 

at iskeleti ile bir arabanın izlerine rastlanmıştır. M.S. 3 – 4. yy arasına rastlayan 

ikinci kullanımda şimdiki tonozlu bina inşa edilmiştir. Bu dönemlerde bir tapınak 

veya bir Heroon (yüceltilmiş kişilerin anısına yapılan özel yapı) olarak 

kullanıldığı tahmin edilmektedir. M.S.4–7. yy başları arasındaki üçüncü 

kullanımda tonozlu binanın girişine basamaklar yapılmış ve bir mezarlığa 

dönüştürülmüştür. Bu döneme ait olarak mezar giriş yolunda büyük testiler içinde 

çocuk gömülerine rastlanmıştır. Binanın dördüncü ve son kullanımı Ortaçağa 

rastlanmaktadır. Bu dönemde bir şapel (küçük dua yeri) olarak kullanılmış ve bu 

kullanım şekli yakın zamanlara kadar devam etmiştir (Karageorghis, 1969). 

Şekil 3.13. Çalışma alanı içerisinde yer alan 47 numaralı kral mezarı. 

48



Şekil 3.14. Çalışma alanı içerisinde yer alan 50 numaralı kral mezarı. 

Cellarga Toplu Mezarları; Salamis Nekroplu'nun bir bölümünü oluşturan bu 

toplu mezarlar, Kral mezarlarının yaklaşık 500 m güney doğusunda yer alan, 

dönemin yoksul halkına ait olan toplu bir nekropol alanıdır (Şekil 3.15.). Yaklaşık 

120 tane mezar tespiti yapılmış olan bu alanın M.Ö.8. ve 4. yy’lar arasında 

kullanıldığı belirlenmiştir. Mezarlar, sadece bu alanda yoğunlaşan sert kireç taşına 

oyulmuşlardır. Ancak Cellarga’nın en büyük ve en zengin mezarı olarak bilinen 105 

numaralı mezar kesme taşla inşa edilmiştir. 33 numaralı mezarın giriş kapısı üzerinde 

ise bir yazıt saptanmıştır. Dikdörtgen planlı mezar odalarına öndeki basamaklı giriş 

yolları (dromos) ile ulaşılmaktadır. Her mezarın giriş yolunun çevresi düzgün 

kesilmiş kaya bloklarla sınırlandırılmıştır. Bu alandaki kayalığın sınırlı olması ve 

M.Ö.8. yy sonlarından M.Ö.4. yy’a kadar kullanılması itibarıyle bazı mezarlar 

birbirine çok yakın yapılmış, bazı mezarlar birbiri içerisine girmiş, hatta ilk yapılan 

bazı mezarların çeşitli yerlerine baca şeklinde girişleri olan kuyu mezarlar da 

yapılmıştır. Bu mezarlık M.Ö.4. yy’da tamamen dolduğundan bir daha 

kullanılmamıştır. Ölüler yaygın olarak mezar odalarına gömülmüşlerdir. Ancak 

küçük çocukların Amphora olarak bilinen büyük küplere konulup gömüldükleri 

saptanmıştır. Mezar yollarındaki ateş yakma yeri kalıntılarında saptanan pişmiş 

topraktan küçük buluntulara, hayvan kemik kalıntılarına ve karbonlaşmış durumda 

49



ele geçen badem, incir ve üzüm gibi meyvelere dayanılarak, gömü öncesinde 

mezarların çevresinde kurbanlı ziyafetli bir merasimin yapıldığı izlenimi 

edinilmiştir. Ancak çoğu mezarlar değişik zamanlarda gömü amacıyla yeniden açılıp 

kullanıldığından ilk gömü katları dağıtılmış durumda ele geçmiştir. Mezarlarda ele 

geçen seramiklerin bazılarına dayanılarak Salamislilerin M.Ö.8 – 7. yy’da 

Anadolu’daki Tarsus ve Suriye’deki El Mina ile ilişki içerisinde bulundukları 

belirlenmiştir (Karageorghis, 1969). 

Şekil 3.15. Çalışma alanı içerisinde yer alan Cellarga Toplu Mezarları. 

Kral Nikokreon Senotafı; Salamis Nekropolu dahilinde yer alan, anıtsal yapısı 

ve içerdiği tarihi bilgiler itibarıyle ünlenen bu anıt mezar Tuzla köyünün içinde yer 

almaktadır. Tarihi kaynaklara göre, M.Ö.311 yılında Salamis Kralı olan 

Nikokreon’un Antigon’un saflarına geçmek istemesinin 1. Ptolemaios’a duyurulması 

üzerine, Salamis Şehri kuşatılmıştı. Bunun üzerine savaşta başarısız olacağını 

anlayan Kral Nikokreon, Ptolemaios’a teslim olmaktansa intihar etmeyi tercih eder. 

Olayı duyan kraliçe Axiotea ise, kızlarının düşman eline geçmemesi için onları 

bizzat kendisi öldürür ve Nikokreon’un kardeşlerinin eşlerini de aynı şekilde ölmeye 

ikna ettikten sonra, sarayın kapılarını kapatır ve intihar etmeden önce de kraliyet 

sarayını ateşe verir. Böylece tüm kraliyet ailesi yanan sarayın yıkıntıları altında 

kalmış olur. Bu tarihi olay sonrasında Salamis’te yaşayan insanların kahramanlık 

50



örneği gösteren kral Nikokreon ile kraliyet ailesini anmak için bu anıtı yaptıkları ve 

temsili yangını platform üzerinde gerçekleştirdikten sonra üzerini tepe olacak şekilde 

toprakla örttükleri tahmin edilmektedir. 10 metre yüksekliğindeki toprak yığınının 

altında yer alan anıtın sistematik kazısı 1965-1966 yılları arasında 

gerçekleştirilmiştir. Toprak yığınının kaldırılması sonucu altında, kayaya yontularak 

yapılmış 52 metre çapında ve 2 metre yüksekliğinde dairesel bir platform açığa 

çıkmıştır. Kademeli basamaklarla ve batı yönündeki bir rampa ile çıkılan platformun 

ortasındaki ateş yakma yeri içinde çeşitli buluntular (demir çubuklar, çelenk 

parçaları, rozetler, karbonize odunlar, az pişmiş çamurdan heykeller) ele geçmiştir. 

Az pişmiş çamurdan yapılmış heykellerin önceleri platformdaki 16 deliğe 

dikilen direkler üzerinde yer aldığı ve ortadaki ocak içinde gerçekleştirilen temsili 

yangın sırasında bir kısmının sertleştiği, diğerlerinin ise ateş görmeden yere 

düştüklerinden deforme oldukları saptanmıştır (Karageorghis, 1969). Şekil 3.16’da 

Kral Nikokreon Senotafı görülmektedir. 

Şekil 3.16. Çalışma alanı içerisinde yer alan Kral Nikokreon Senotafı. 

51



3.1.2.2.(3). St. Barnabas Manastırı, İkon ve Arkeoloji Müzesi 

Salamis'te doğmuş Yahudi bir ailenin oğlu olan St. Barnabas, Kudüs'te 

eğitim gördükten sonra Kıbrıs'a döner ve Hıristiyanlığı yaymak için M.S.45 yılında 

St. Paul ile çalışmaya başlar. Bu faaliyetlerden dolayı vatandaşları tarafından 

öldürülüp, cesedi denize atılmak üzere bir bataklığa saklanır. St. Barnabas'ın 

öğrencileri olayları izleyip, cesedi Salamis'in batısında bir yeraltı mağarasına 

gömerler ve göğsüne de St.Mathews'un yaptığı incilin kopyasını koyarlar. Cesedin 

yeri bilinmediğinden uzun yıllar gizli kalır. 432 yıl sonra piskopos Anthemios, 

mezarı rüyasında gördüğünü söyleyerek, açılmasını ister. Mezar açıldığında St. 

Mathews incili dolayısıyla, St. Barnabas teşhis edilmiş olur. Bu keşif sonrasında 

Piskopos, İstanbul'a giderek İmparator Zeno'yu bilgilendirir ve Kıbrıs Kilisesi’nin 

özerkliğini kazanır. İmparator, gömütün bulunduğu yerde bir manastır inşası için 

yeterince bağışta bulunur. Manastır M.S.477'de inşa edilir. Manastır bir kilise, avlu 

ve avlunun üç yanında bir zamanlar papazların yaşadığı odalardan meydana 

gelmektedir (Eski Eserler ve Müzeler Dairesi, 2003). 

St. Barnabas İkon ve Arkeoloji Müzesi; St. Barnabas kilisesinde çoğunluğu 

18. yy'dan kalma zengin bir ikon koleksiyonu bulunmaktadır. Manastırın avlusunda 

bulunan bazalt değirmen Enkomi yerleşim bölgesinden, diğer sütun ve taşlar ise 

Salamis'ten gelmiştir. Papazların yaşamlarını sürdürdüğü odalar ise restore edilerek 

bir Arkeoloji müzesi haline getirilmiştir. Müzede Kıbrıs'ın Neolitik Döneminden 

Roma Dönemine dek geniş bir çizgideki tarihsel sürece ait çeşitli eserleri görebilmek 

mümkündür. Ayrıca tunç ve mermer eserler de müzede sergilenmektedir (Eski 

Eserler ve Müzeler Dairesi, 2003). Çalışma alanı içerisinde yer alan St.Barnabas 

Manastırı ve mezarı Şekil 3.17’de yer almaktadır. 

52



Şekil 3.17. Çalışma alanı içerisinde yer alan St.Barnabas Manastırı ve mezarı. 

3.1.2.2.(4). Enkomi (Alasia) Şehri 

Günümüzdeki Enkomi (Tuzla) köyü yakınlarında yer alan ve Alasia diye de 

bilinen antik Enkomi şehri M.Ö. 2000'li yıllara tarihlendirilmektedir. Yapılan 

kazılarda, şehrin ilk dönemlerde Mısır etkisinde kaldığı, sonraları Miken etki alanına 

girdiği anlaşılmaktadır. Surlarla çevrili olan bu yerleşim yerinde ölüler, evlerinin 

tabanına hediyeleri ile birlikte gömülmektedirler. Şehre ızgara planının uygulandığı 

ve ilk kez yazının da burada ortaya çıktığı belirlenmiştir. Kült heykeli olarak görülen 

ve kuvvetli bir Hitit etkisi taşıyan tunçtan yapılma "Boynuzlu Tanrı Heykeli" de bu 

bölgede bulunmuştur. Ayrıca şehirde çok sayıda tunçtan yapılmış eserler ve bakır 

işleme atölyelerini işaretleyen bakır artıkları bulunmuştur. Eskiden bir liman şehri 

olan Enkomi'nin yanından geçen Pedios (Kanlıdere) nehrinin, şehrin limanını 

alüvyonlar ile doldurması, depremlerin olumsuz etkileri ve Akalar’ın 12.yy.'dan 

sonra sürekli tehdit etmeleri sonucu bölge terkedilmiş ve burada yaşayanlar deniz 

kıyısına göç ederek Salamis’i kurmuşlardır (Eski Eserler ve Müzeler Dairesi, 2003). 

Enkomi (Alasia) şehri Şekil 3.18’de yer almaktadır. 

53



Şekil 3.18. Çalışma alanı içerisinde yer alan Enkomi Şehri. 

3.1.3 Çalışma Alanının Bitki Örtüsü, Ormanlarının Yapısı ve İklim Özellikleri 

Akdeniz ikliminin hakim olduğu Kıbrıs’ta, M.Ö. 275 - 195 yılları arasında 

yaşamış olan Eratosthenes'e göre adanın büyük bir kısmı hatta Mesarya bile 

ormanlarla kaplı idi. Ormanların zenginliğini Strabon; ağaçların nasıl bakır ve gümüş 

arayışı veya gemi yapımı için kesildiğini, buna rağmen ormanların büyümesine 

hakim olunamadığını anlattığı sözüyle belirtmiştir (Olba 6, 2002). Fakat ilerleyen 

yıllar zarfında bilinçsiz kullanım ve aşırı otlatma sonucu gelen tahribat, bitki 

örtüsünün değişim sürecinde önce 4-6 metre boyundaki Maki florasını oluşturan (çalı 

topluluğu); Arbutus andrachne (Sandal Ağacı), Pistacia terebinthus (Çitlembit), Olea 

europea (Zeytin), Styraix officinalis (Tesbih Ağacı) ve Quercus coccifera (Kermes 

Meşesi) gibi türlerin oluşumuna, daha sonra bilinçsiz kullanım ve aşırı otlatmanın 

ağırlığı ve devamlılığı sonucu 3 metre’den daha az boylu garik bitki topluluğunu 

oluşturan Cıstus (Laden), Genista sphacelata (Azgan), Calycotome villosa 

(Pirekapan) ve yer yer Pistacia lentiscus (Sakız Ağacı) gibi türler ile yıllık ve çok 

yıllık otsu bitkilerin gelişimine 

54



neden olmuştur. Bilinçsizliğin ve otlatmanın daha da ağırlaşması ile Sarcopotenium 

spinosum (Abdesbozan), Fumana spp (Güneş Gülü), Micromeria spp (Güverin otu), 

Thymus capitatus (Beyaz Kekik tülümbe) ile çok az sayıda otsu bitkiden meydana 

gelen bitki toplulukları oluşmuştur. Bunun yanında, insanoğlunun Kıbrıs florası 

üzerinde olumlu etkileri de olmuştur. Yıllar boyunca başka ülkelerden Kıbrıs’a ithal 

edilen yabancı tür bitkiler günümüzde park, bahçe ve yol boylarında çok değişik ve 

büyüleyici güzellikteki çiçekleri ile etkileyici bir çevre oluşturuyorlar. Hindistan 

kökenli Bauhinia variegate (Deve Tabanı) yeni dünya tropik bitkilerinden olan 

Bougainvillea spectakilis (Cemile) Avusturalya kökenli Grevillea robuste (Grevilya), 

Jacaranda mimosifolia (Cakaranda) bu bitkilerden bazılarıdır. Palmiyeler, Agave 

(Sabır), Kaktüsler, Mimozalar ve Okaliptüs ağaçları gibi dış kökenli bitki türleri ise 

günümüzde Kıbrıs peyzajında yüksek oranda kullanılmaktadırlar (www.kktob.org). 

Günümüzde adanın orman yapısı esas itibarı ile Pinus brutia (Kızıl Çam) , Cubressus 

sempervirens (Adi Servi) türündeki ağaçlar ile yer yer çok iyi gelişmiş maki 

florasından oluşmaktadır. İklim şartlarının yarattığı durum dolayısı ile kuzeye bakan 

yamaçlardaki bitki örtüsü, güneye bakan bitki örtüsünden daha zengin ve daha fazla 

çeşitlilik göstermektedir. Güney yüzdeki bitkiler genellikle kurakçıl bitkilerdir. 

Mesarya ovasındaki bitki örtüsü ise Kıbrıs florasının tipik üyelerinden oluşmaktadır. 

Asphodelus (Çiriş otu), Urginea maritima (Ada soğanı), Muscari parviflorum 

(Sümbül), Muscari comosum (Sümbül), Muscari neklectum (Sümbül) türleri 

günümüzde mesarya ovasına hakimdirler. Çiçek açma mevsiminde ise kırmızı renkli 

Papaver rehoeas (Gelincik), Sarı çiçekli Sinapis arvensis (Hardal) veya Altın sarısı 

Chrysanthemum coronarium (Kasımpatı) ile çok güzel bir renk cümbüşü 

oluşturmaktadır. Bunun yanında Kıbrıs’a özgü tür olan Ophrys kotschyi (Ofris) 

kolaylıkla burada bulunmaktadır. Günümüzde; ormanlarımızı oluşturan ve Orman 

Dairesi Müdürlüğü’nün yazılı izni olmadan kesilemeyen, taşınamayan, şekli 

değiştirilemeyen ve budanamayan ağaçlar; Çam Ağaçları, Servi Ağaçları, Ardıç 

Ağaçları, Kavak Ağaçları, Çınar Ağaçları, Meşe Ağaçları ve Okaliptüs Ağaçlarıdır 

(www.kktob.org). 

55



Çalışma bölgesi içerisinde yer alan Salamis Ormanları; Halep Çamı (Pinus 

halepensis- Alepo pine), Fıstık Çamı (Pinus pinea. L), Okaliptüs Ağaçlarından 

(Eucalyptus ssp) kurulmuştur. 

Orman Arazilerinin 64,323 ha’lık alan kapladığı, Kuzey Kıbrıs Türk 

Cumhuriyeti’nin 2004 yılı tahminine göre toplam nüfusu 218,066’dır. Ülke 

nüfusunun yaklaşık % 59.6’sı kırsal bölgelerde yerleşmiş olup, toplam çalışan 

nüfusun % 16.5’i tarım sektöründe istihdam edilmiştir. Yaratılan Gayri Safi Yurt İçi 

Hasıla’nın % 9.7 gibi önemli bir oranı bu sektörden karşılanmaktadır. Milli ihracatın 

% 35.56’sı Tarım ürünlerinden oluşmaktadır. Bu parametreler ülkenin bir tarım 

ülkesi olduğunu kanıtlamakta ve bu sektörün ülke açısından önem ve büyüklüğünü 

ortaya koymaktadır. KKTC’nin 329,890 ha’lık toplam alanının %56.71’ine karşılık 

gelen 187,068 ha tarım arazileri olarak kullanılmaktadır (Tarımsal Yapı ve Üretim, 

2003). Ülkenin arazi varlığı dağılımı Çizelge 3.1.’de yer almaktadır. 

Çizelge 3.1. K.K.T.C.’nin 2003 yılı verilerine göre arazi kullanım modeli. 

ARAZİ ÇEŞİDİ MİKTAR (ha) % 

Tarım Arazisi 187,069 56,71 

Orman Arazisi 64,323 19,50 

Hali ve Mer’a Arazisi 16,344 4,95 

Kasaba, Köy, Dere ve Gölet 35,252 10,69 

Arazisi 

Kullanılmayan Arazi 26,902 8,15 

Toplam 329,890 100 

Yarı tropikal iklim kuşağında yer alan ada sıcak ve kurak, yağışların 

genellikle kış aylarında indiği Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. 2003 yılı ortalama 

sıcaklığı 19,6 o C olan KKTC’de aynı yıl en düşük sıcaklık 9,7 o C ile Şubat, en 

yüksek sıcaklık ise 29,3 o C ile Ağustos aylarında gerçekleşmiştir. Çizelge 3.2.’de 

KKTC’nin ve çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık sıcaklık verileri ( o C ) yer 

almaktadır. 

56



Çizelge 3.2. KKTC’nin ve çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık sıcaklık verileri ( o C ) 

Çalışma alanının bölgelere göre 2003 yılı aylık sıcaklık verileri (ºC) 

Kuzey Sahili Batı Orta Doğu Doğu Karpaz KKTC 

ve 

Mesarya Mesarya Mesarya sahili Bölgesi 

Beşparmak 

Dağları 

Ocak 12,8 12,2 12,0 13,3 13,1 13,7 12,8 

Şubat 9,7 9,7 9,7 9,7 8,9 10,4 9,7 

Mart 11,6 10,8 11,9 11,5 11,2 12,6 11,6 

Nisan 16,1 15,4 16,0 15,8 15,7 16,4 16,0 

Mayıs 23,3 22,6 24,1 24,4 22,6 23,3 23,4 

Haziran 25,9 25,1 26,9 26,9 25,6 25,9 26,0 

Temmuz 29,0 28,0 30,0 30,2 28,8 29,2 29,2 

Ağustos 29,1 27,9 29,6 30,4 28,9 30,0 29,3 

Eylül 25,2 24,4 25,4 26,3 25,5 26,3 25,5 

Ekim 22,1 20,8 21,8 22,9 21,9 22,3 22,0 

Kasım 16,9 15,9 15,9 17,9 17,5 17,9 17,0 

Aralık 12,5 12,2 11,8 13,7 13,8 13,8 13,0 

Ortalama 19,5 18,8 19,6 20,3 19,5 20,2 19,6 

Bölgedeki farklı noktalarda yer alan istasyonlardan alınan verilere göre 2003 

yılı toplam yağış ortalaması 457,3 mm dolayında olup en kurak aylar Temmuz ve 

Ağustos, en yağışlı aylar ise Aralık ve Şubat aylarıdır. Çizelge 3.3.’de KKTC’nin ve 

çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık yağış verileri (mm) verilmektedir. 

KKTC ve çalışma bölgesinden elde edilen verilere göre 2003 yılı en yüksek 

nem % 79,5 ile Ocak ayında gerçekleşirken en düşük nem %55,8 ile mayıs ayında 

elde edilmiştir. Çizelge 3.4.’de KKTC’nin ve çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık nisbi 

nem oranları (%) yer almaktadır. 

57



Çizelge 3.3. KKTC’nin ve çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık yağış verileri (mm). 

Çalışma alanının bölgelere göre 2003 yılı aylık yağış verileri (mm) 

Kuzey Sahili Batı Orta Doğu Doğu Karpaz 

ve Beşparmak Mesarya Mesarya Mesarya sahili Bölgesi 

KKTC 

Dağları 

Ocak 82,2 52,1 50,8 46,6 39,2 43,3 57,1 

Şubat 182,3 167,2 109,0 81,9 58,3 133,0 130,6 

Mart 105,8 68,2 83,4 91,8 80,8 95,2 91,2 

Nisan 14,6 10,8 37,5 31,5 37,0 11,5 22,5 

Mayıs 1,3 0,3 17,0 2,0 0,4 9,0 5,0 

Haziran 31,7 9,8 28,7 15,9 13,6 24,0 20,6 

Temmuz - 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 

Ağustos 0,2 0,0 0,8 0,0 0,0 0,0 0,2 

Eylül 0,5 0,0 1,6 0,1 0,0 5,3 1,0 

Ekim 15,2 10,1 7,2 5,5 4,4 12,1 9,9 

Kasım 46,1 37,2 10,5 12,9 7,1 14,0 24,8 

Aralık 113,8 52,7 68,1 95,2 93,0 117,7 94,4 

Ortalama 593,7 408,4 414,8 383,4 333,8 465,1 457,3 

Çizelge 3.4. KKTC’nin ve çalışma bölgesinin 2003 yılı aylık nisbi nem oranları (%). 

Çalışma alanının bölgelere göre 2003 yılı aylık nisbi nem oranları verileri (%) 

Kuzey Sahili Batı Orta Doğu Doğu Karpaz 

ve 

Mesarya Mesarya Mesarya sahili Bölgesi 

KKTC 

Beşparmak 

Dağları 

Ocak 78,7 81,8 79,1 82,1 82,4 73,8 79,5 

Şubat 71,7 77,9 76,7 76,8 81,0 68,8 74,4 

Mart 73,8 79,9 76,0 76,9 76,4 70,4 75,1 

Nisan 71,8 76,1 73,4 74,3 74,3 74,5 73,3 

Mayıs 56,5 64,8 52,3 51,3 58,8 63,7 55,8 

Haziran 62,5 74,3 59,0 60,3 66,1 70,4 62,9 

Temmuz 56,5 69,9 52,3 53,4 59,9 40,6 56,8 

Ağustos 61,5 74,8 55,3 57,0 63,9 72,6 61,3 

Eylül 63,9 75,4 59,3 59,8 63,0 66,7 62,8 

Ekim 67,2 76,4 65,0 65,5 67,3 70,3 67,1 

Kasım 72,9 74,6 68,3 68,2 68,2 66,1 70,2 

Aralık 75,6 76,9 72,2 76,9 71,5 69,5 75,0 

Ortalama 67,7 75,2 65,7 66,9 69,4 67,3 67,9 

58



3.1.4. Çalışma Alanı ve Çevresinin Jeolojisi 

Salamis Antik Kenti Pleyistosen yaşlı denizel kalkarenitik kireçtaşı ve kumlu 

kireçtaşından oluşan bir jeolojik temel üzerine oturmaktadır. Güncel kıyıya yakın yer 

alan Gymnasium ve bununla ilgili alt yapıların bazı kısımları ise kentin kurulduğu 

zamanda daha düşük bir topoğrafik kotta bulunması yüzünden doğrudan plaj kumu 

üzerinde yerleşirler. Pleyistosen yaşlı denizel kumtaşı ve kumlu kireçtaşları hem 

M.Ö. 1700’lerdeki Enkomi kentinin hem de M.Ö. 1050 yıllarında kurulan Salamis 

kentinin imarında kullanılmışlardır. O yıllarda kullanılan taş ocakları yüzeyde 

bulunan ve bir jeolojik erozyon koruyucusu olan üst seviyelerinin kaldırılmasıyla 

Pleyistosen istifinin dayanımsız alt seviyelerinin kolayca aşınmasına neden olmuş ve 

adanın bu kesiminde hafif dalgalı bir rölyef ortaya çıkmıştır. Kıbrıs Adası’nın kentin 

bulunduğu doğu kıyısı olasılıkla yüzbinlerce yıl olarak ifade edilebilecek bir 

süreden beri yükselmektedir. Kentin M.S. 77 ve 332 ile 342 yıllarındaki 

depremlerle yıkılması ile meydana gelen molozların denize doğru kısmen doğal 

olarak akarsu ve sellenmelerle taşınması bu kesimin bu olaya izin verecek bir 

topografik kotta bulunmakta olduğunu gösterir. Kuzey-güney uzanımlı eğim atımlı 

normal faylanmalarla meydana gelen fay sarplıkları kentlerin imarında doğal taş 

ocağı aynaları olarak kullanılmışlardır. Pleyistosen stratigrafik istifi özelliği 

yüzünden kimi zaman mezar odalarının hazırlanmasında kimi zaman da başka 

kullanımlar için hacımların meydana getirilmesinde kolaylık sağlamıştır. Kentin 

imarında kullanılan kesme taş duvarların, iki metreden daha kısa bazı sütunların kimi 

sütün başlıklarının, yol kaplamalarının malzemesi yakın çevreden sağlanmış, buna 

karşılık, mermer ve granit sütunlar, bunların sütun başlık ve kaideleri, zemin ve kimi 

duvar kaplamalarında kullanılan beyaz ve kırmızı mermerler, kırmızı ve beyaz 

renklerdeki sedimanter breş ve puding sütun ve su havuzları ada dışındaki 

kaynaklardan taşınmışlardır. Salamis kentinin imarında kullanılan malzemenin 

işlendiği yer olasılıkla kentin güneyinde Pedos ırmağına yakın yer almıştır. Bu 

durum akarsu ile taşınmış olan mermer yonga ve kiremit parçalarından 

anlaşılmaktadır (Gökten ve ark., 2005). Şekil 3.19.’da Salamis ve yakın çevresinin 

jeoloji haritası yer almaktadır. 

59



Şekil 3.19. Salamis ve yakın çevresinin jeoloji haritası. 

Salamis Antik Kenti’nin kurulduğu alanın temelinde özellikle Granit Forum, 

Agora ve Zeus tapınağının bulunduğu alanlarda Pleyistosen’in en üst seviyesini 

temsil eden kalkarenitik kireçtaşları yer almaktadır. Buna karşılık Gymnasium, 

Amfitiyatro ve sütunlu yolun kuzey ucu plaj kumu üzerinde bulunmaktadır (Şekil 

3.20). Bu kısımlarda yapıların inşasından önce kireç harcı, jips kırıntı ve moloz 

karışımından oluşan bir tesviye harcı ile platform oluşturulmuş ve temelin kimi 

kısımları yine bu tesviye harcının üzerinde kazılmıştır. Sütunlu yolun kuzeye doğru 

eğimli olması olasılıkla orijinaldeki durumdur. Bütün bu görüntü Salamis kentinin 

kurulduğu zamanda bugünkünden daha düşük bir kotta bulunduğunu işaretler. Bu 

şekilde 3000 yıldır meydana gelen yükselmenin beş metre kot farkı oluşmasına 

dayanan hızı 0.17 cm/y dır. Bu yükselmenin bir başka kanıtı kıyıda yüksekte kalmış 

olan alüviyal yelpaze depolanmalarıdır ki malzeme içerisinde yoğun kiremit 

parçalarının bulunması bu taşınma olayının olasılıkla kentin depremlerle yıkılması 

sıralarında meydana geldiğini gösterir. Salamis alanının bu yükselmesiyle taşınmayı 

meydana getiren Kanlıdere veya onun kolu güneye göç etmiştir. Gerçekte kıyı 

diferansiyel şekilde bütünüyle yükselmektedir. Agoranın kuzeyinde yer alan su 

60



deposu bugün ova tabanından altı-yedi metre yüksekte bulunmaktadır. Kullanıldığı 

zamanda daha düşük kotta bulunmuş olmasıyla batıdan kanallarla veya akuadüklerle 

su getirilmesinin çok da güç olmamış olduğunu düşündürebilir. Kentin 

güneydoğusunda kalıntıları görülen antik limanın üzeri kalınlığı 1.5 m’yi geçmeyen 

alüviyal yelpaze depolanmalarıyla örtülmüştür. Bugüne kadarki yayınlarda sözü 

edilen antik limanın iki kilometre kuzeye taşınmış olması çok zayıf bir taşınmaya 

neden olan Kanlıdere’nin limanı doldurmasından çok karanın yükselerek bu 

sığlaşmaya neden olmasıdır. 

Şekil 3.20. Salamis antik kentinin vaziyet planı. 

Kentin güneydoğusunda antik limana yakın kısımlara depremlerle meydana 

gelen yıkıntılar dökülmüştür. Bunlar arasında doğal taşınan malzeme de 

bulunmaktadır. Bunlar arasında yalnızca limana yakın kesimde doğal taşınan 

malzeme arasında mermer yongaları bir seviye halinde gözlenmiştir. Bu durum 

61



kentin imarı sırasında taş blokların ve çeşitli mermer malzemenin kentin güneyinde 

suya yakın yerde hazırlanmış olduğuna işaret edebilir. 

Kentin imarında kullanılan kesme taş ve moloz taşlar Pleyistosen istifinin en 

üst seviyesini meydana getiren denizel kireçtaşlarından ve kumlu kireçtaşlarından 

hazırlanmıştır. Bunun için çevrede çok sayıda taş ocağının işletilmiş olması gerekir. 

Bu imalat bazı yerlerde ova tabanının en çok üç metre farklılıkta değişen seviyelerde 

bulunmasına neden olmuştur. 

Fay sarplıkları bazı yerlerde taş ocaklarının doğal aynalarını meydana 

getirmiştir. Pliyo-Pleyistosen istifinin dayanım özellikleri daha önce de belirtildiği 

gibi en üst kireçtaşı katmanının bir doğal tavan gibi kullanılabilmesini sağlamış ve 

mezarlar dahil olmak üzere olasılıkla çeşitli amaçlı kullanımlar için yeraltı 

açıklıklarının kazılabilmesini sağlamıştır. Bu durumun örnekleri Salamis antik 

kentinin batısında ova tabanında yer alan nekropol’de görülebilmektedir. 

Kentin imarında kullanılan başlıca yapı malzemesi çevre taş ocaklarından 

sağlanmış olan Pleyistosen yaşlı denizel kalkarenitik ve kumlu kireçtaşlarıdır. Bu 

kireçtaşlarının en fazla 1.5-2 m kalınlıkta olması bunlardan yapılan sütun 

başlıklarının daha az dayanımlı olmasıyla kolay aliterasyonuna yol açmış ve 

bunlardan yapılan sütunlar ancak bir kaç parçalı olmak suretiyle gerçekleştirilmiştir. 

Denizel kireçtaşlarının çoğu zaman homojen olmayan iç yapıları fiziksel ve kimyasal 

aliterasyonlarına yol açarak karakteristik karst aşınım formlarının ortaya çıkmasına 

yol açmıştır. 

Kentin M.S. 77 ve 332-342 yıllarında yıkılmasına neden olan depremleri 

takiben yapılan onarımlarda çoğunlukla yıkımdan çıkan molozlar duvar örgüsünde 

kullanılmıştır. Bu kapsamda bazı tamiratlarda ve özellikle bu kazı döneminde ortaya 

çıkarılmış olan yolun bozulması ve yeniden kaplanmasında kullanılan gri renkli orta 

dayanımlı kumtaşları olasılıkla kentin güneydoğusunda deniz içerisinden alınmıştır. 

Bazı siyahımsı gri renkli breşik kireçtaşı sütunların Beşparmak Dağları’ndaki 

Permokarbonifer yaşlı kireçtaşlarından getirilmiş olması olasıdır. Buna karşılık granit 

ve mermer sütunlar ile puding ve breşik mermer sütunların, kaplama olarak 

kullanılmış olan beyaz ve bordo renkli mermerlerin, yine bordo renkli mermerden 

62



yapılmış büyük küvetlerin ada dışından getirilmiş olması gerekmektedir (Gökten ve 

ark., 2005). 

3.1.5. Çalışma Alanının Günümüzdeki Arazi Kullanımı 

Kıbrıs Adası’nın doğu kıyısındaki Gazi Mağusa körfezinin gerisinde 

uzanmakta olan tüm ada üzerindeki en önemli yerleşimlerden Salamis Antik Kenti 7 

km²’lik alanı kaplamaktadır. Salamis Antik Kenti ve çevresinde yer alan arazilerin 

günümüzdeki kullanımları çeşitlilik arz etmektedir. Bölgede, kuru tarım arazileri; 

sulanmayan işlenen araziler, sulu tarım arazileri; geçici olarak sulanmakta olan 

araziler, ağaçlandırılmış alanlar; orman tarımı arazileri ve makilikler; geçici 

orman-çalılık olarak kullanılan araziler çoğunluğu oluşturmaktadır. Ayrıca 

Zeytinlikler (zeytin bahçeleri) de önemli bir alana sahiptirler. Bunların yanında az 

miktarda narenciye alanları bulunmaktadır. 

3.1.6. Çalışma Alanının Zemin ve Toprak Özellikleri 

Kıbrıs Adası’nın kuzey kesitinde yer alan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, 

çok genç Holosen’den çok yaşlı Permiyen-Karbonifer’e kadar uzanan çok zengin 

jeolojik oluşukların yanı sıra Trodos Dağları’ndan ve özellikle de Beşparmak 

Dağları’ndaki dik-çok dik eğimlerden kısa mesafe içerisinde Akdeniz düzlüğüne 

ulaşan akarsu ve yan dereler, yamaçlarda eğimin kırılması sonucu meydana gelen 

koluviyal ve bajada oluşukları çok farklı ana materyallerin ve yeryüzü şekillerinin 

varlığını ortaya koymakta bu özellik ülke toprakları deseninin çeşit ve zenginliğine 

de yansımaktadır. Ülkede jeolojik materyal ve fizyoğrafik birimler bakımından kesin 

farklılıklar gösteren 17 değişik ünite bulunmaktadır. Bunlar; Genç Alüviyal 

Depozitler, Yandere Alüviyalleri, Yaşlı Alüviyal Depozitler, Çukur Kil Depoları, 

Koluviyaller, Bajadalar (Çamur Akıntıları), Pliyosen-Pleyistosen, Kumlu Marnlar, 

Pliyosen- Pleyistosen Marn Üzerini Örten Konglomera Terasları, Pliyosen- 

Pleyistosen Marno-Kalker, Marn’lar, Miyosen Jips’ler, Miyosen Kumtaşları, 

Miyosen Kum Taşı ara Katmanlı Kireçli Kil ve Kireçli Killer, Miyosen Tebeşirler, 

63



Jura-Triyas Kristalize ve Dolomitik Kireçtaşları, Kretase Volkanik’leri, Stabil Kıyı 

Kumul’ları ve ile Çeşitli Arazi Tipleridir. 

Trodos Dağları’ndan Lefke, Güzelyurt ve Mesarya ovalarında, Beşparmak 

Dağları’ndan ise yine orta Mesarya Ovası’na ulaşan Yeşilırmak, Güzelyurt Deresi, 

Kanlıdere, Çakıldere gibi akarsuların meydana getirdiği Genç Aluviyal Depozitler 

genellikle çok derin, yer yer de çok çakıllı bulunmaktadır. Çalışma alnında bulunan 

toprakların büyük çoğunluğu da bu gruta yer almaktadır, kanlıdere ırmağı tarafından 

taşınan materyallerin birikmesi sonucu oluşmuşlardır. 

Ülkenin, özellikle Yeşilırmak ve Güzelyurt bölgelerinde yoğun tarım yapılan 

toprakları, genç alüviyal depozitlerden oluşmaktadır. Genellikle Beşparmak 

Dağları’nın kuzeyinde Akdeniz’e, güneyinde ise Mesarya ovalarından Karpaz 

bölgesine ulaşan küçük dereciklerin yakın mesafelerden depoladığı taşınmış 

materyaller Yandere Alüviyal fizyoğrafik ünitesini meydana getirmiştir. Bu 

dereciklerin depozitleri geldikleri yakın yörelerdeki jeolojik malzemeye önemli 

derecede benzerlik göstermekte olup büyük çoğunlukla hafif-orta eğimlerde 

bulunurlar. Çukur Kil Depoları, ülkenin Akdeniz’e komşu eski kıyı bataklıklarının 

dolması sonucu veya bajadaların (çamur akıntılarının) uç kısımlarında aluviyallerle 

birleştiği konkav topografyalarda oluşmuş durumdadır. Özellikle Mesarya Ovası’nın 

güneyinden Mağusa’ya doğru geniş yayılım gösterirler. Çoğunlukla yetersiz drenajlı 

tuzlu ve jipsli özellik taşırlar. Çalışma alanı toprakları bu fizyoğrafik üniteyi 

oluşturan serileri içermektedir. Ülkenin en homojen ve yaygın toprakları Bajada’lar 

üzerinde oluşmuşlardır. Bunlar şimdiki durumda kuru tarım yapılan, Salamis Antik 

Kenti toplumunun da beslenme ihtiyacını karşılamak için tarımsal amaçlı kullandığı 

bilinen Mesarya Ovası’nın büyük bir kısmını oluşturmaktadırlar. Genellikle Mesarya 

ovalarının kuzeyi, Beşparmak Dağları’nı paralel olarak izleyen, miyosen yaşlı 

kumtaşı ara katmanlı kireçli killerden ve kumlu marnlardan yüzey suları ile ovanın 

orta kesimine doğru çamur akıntıları şeklinde taşınarak yığılan, çok derin 

topraklardan ibarettir (KKTC Detaylı Toprak Etüd ve Haritalama Projesi, 2000). 

64



3.1.7. Çalışmada Kullanılan Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri 

Donatımları 

Kıbrıs Adası üzerindeki en önemli yerleşimlerden biri olan Salamis Antik 

Kenti ve çevresindeki çalışmalarımızda; bölgenin 1:5.000 ölçekli topoğrafik 

haritaları ile 3 Kasım 1996 tarihli IRS-1C (Hint Uydusu) uydu görüntüsü 

kullanılmıştır. Ayrıca çalışmada, 2000 yılında tamamlanan K.K.T.C. Detaylı Toprak 

Etüd ve Haritalama Projesi sonucunda oluşturulan K.K.T.C. topraklarına ait; Temel 

Toprak Haritası, Arazi Kullanım Kabiliyeti Haritası, Sulu Tarıma Uygunluk 

Haritası, Şimdiki Arazi Kullanım Haritası, Potansiyel Arazi Kullanım Haritası ve 

Tarımsal Kullanıma Uygunluk Haritası’ndan yararlanılmıştır. 

Topoğrafik haritalar ve uydu görüntüleri üzerinde yer alan veriler; K.K.T.C. 

Tarım ve Orman Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Laboratuvarı ile 

Çukurova Üniversitesi’nde sayısallaştırılarak Coğrafi Bilgi Sistemleri oluşturmak 

amacıyla bilgisayar ortamına aktarılmıştır, gerekli analizlerin ve sorgulamaların 

yapılmasında ArcGIS (ArcCatalog, ArcToolbox, ArcMap), ArcView ve MapInfo 

Professional programları kullanılmıştır. 

3.1.7.1. IRS-1C (Hint Uydusu) Uydu Görüntü ve Özellikleri 

Hint uzaktan algılama uydusu (IRS- 1C) 28 Aralık 1995'te Rus mekiği ile 

başarılı bir şekilde kutupsal yörüngeye oturtulmuştur. Ocak 1996'da ilk görüntüler 

alınmaya başlanmıştır. Benzeri bir uydu 29 Aralık 1997'de kutupsal yörüngeye 

başarılı bir şekilde oturtulmuş olup 1997 yılının Ekim ayında çalışmaya başlamıştır. 

IRS-1C dairesel, güneş uyumlu, kutuplara yakın yörüngede 98,69 derecelik bir 

eğimle ve 817 km'lik bir yükseklikte yeryüzünü hemen hemen sabit bir ışık altında 

görüntüleme yapacak şekilde yörüngeye oturtulmuştur. Günde 14 dönüşüm 

yapmaktadır. Dünya etrafındaki bir dönümü 101.35 dakika sürmektedir. Yeryüzü 

üzerinde aynı noktadan 24 günde bir geçmektedir (www.nik.com.tr). 

Tarım ve Ormancılık (bölgesel), Jeoloji, bölgesel planlama gibi uygulama 

alanları olan çok bandlı uydunun özellikleri şöyledir; Band 1: 0.52-0.59 µm, Band 2: 

65



0.62-0.68 µm, Band 3: 0.77-0.86 µm, Band 4: 1.55-1.70 µm, Çözünürlük: 23 m 

(Band 1-3), 70 m. (Band 4), Tarama Genişliği:142 km(Band 1-3), 148 km (Band 4) 

(www.akropol.com.tr). 

66



3.2. Metod 

Veri Toplama ve Kaynak Tarama 

1:5.000 Ölçekli Topoğrafik Haritalar 

Kasım 1996 tarihli IRS-1C (Hint Uydusu) Uydu Görüntüsü 

Harita Sayısallaştırma 

Uydu Görüntüsünün 

Coğrafi Düzeltmesi 

Görüntü Zenginleştirme 

Sınıflandırma 

Coğrafi Bilgi Sistemleri Oluşturulması 

GPS ile Arazi Etüdü 

Arazi Etüd Sonuçlarının CBS ile Bütünleştirilmesi 

Elde Edilen Katmanlardan Tarihi ve Günümüz 

Arazi Kullanımlarının Karşılaştırılması 

Sayısallaştırılan Yükseklik Eğrileri ile Arazinin Üç Boyutlu 

Örneklemesinin Yapılması 

Haritaların Basımı 

Araştırma Sonuç ve Önerileri 

Şekil 3.21. Çalışma akış tablosu. 

67



Çalışmada, Kıbrıs adasının doğu kıyısındaki Gazi Mağusa körfezinin 

gerisinde uzanmakta olan ve 7 km²’lik alanı kaplayan Salamis Antik Kenti ve çevresi 

Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla tarihsel ve güncel arazi kullanımları yönünden 

incelenmiştir. Bu incelemeler sırasında öncelikle veri toplama ve kaynak tarama 

çalışmaları yapılmıştır. Bölge hakkında bilgili kişilerle görüşülmüş ve onların 

yorumları alınmıştır. Kaynaklar temin edilmiştir. Bunlarla birlikte bölgenin 1:5.000 

ölçekli topoğrafik haritaları ile 3 Kasım 1996 tarihli IRS-1C (Hint Uydusu) uydu 

görüntüleri temin edilmiştir. Ayrıca çalışmada kullanılmak üzere, 2000 yılında 

tamamlanan K.K.T.C. Detaylı Toprak Etüd ve Haritalama Projesi sonucunda 

oluşturulan K.K.T.C. topraklarına ait; Temel Toprak Haritası, Arazi Kullanım 

Kabiliyeti Haritası, Sulu Tarıma Uygunluk Haritası, Şimdiki Arazi Kullanım 

Haritası, Potansiyel Arazi Kullanım Haritası ve Tarımsal Kullanıma Uygunluk 

Haritası da tedarik edilmiştir. 

Arkeolojik veri toplama çalışmaları sırasında, Salamis Sit Alanı kazılarını 

yürüten uzman ekipten ve Eski Eserler ve Müzeler Dairesi sorumlularından bilgiler 

toplanmıştır. Bölgede yapılan arazi çalışmaları içerisinde ise fotoğraflama çalışmaları 

ve GPS ile arazide nokta tespit işlemleri yapılmıştır. 

3 Kasım 1996 tarihli IRS-1C (Hint Uydusu) uydu görüntüsü üzerinde Erdas 

Imagine programı kullanılarak gerekli çalışmalar yapılmış ve çalışma alanında yer 

alan farklı arazi kullanımları saptanmıştır. Bu saptanan alanlarda farklı bantlar 

kullanılarak zenginleştirilmiş bir görüntü elde edilmiştir. Elde edilen bu görüntülerin 

sınıflandırılması sonucunda birbirine yakın değerler veren alanların ortak bir renginin 

oluşması sağlanmıştır. Böylece farklı renklerle farklı kullanımlar gerçekleştirilen 

alanların sınırları çizilmiştir. 

Temin edilen 1/5 000 ölçekli topoğrafik haritaların raster veri formatından 

vektör veri formatına dönüştürülmesi işlemleri çalışmada harita sayısallaştırma 

aşamasının temelini teşkil etmektedir. Vektörel formattaki veriler, nokta (point), 

çizgi (line) ve alan (poligon) olarak (x,y) koordinat değerleriyle kodlanarak 

depolanmışlardır. Nokta özelliği gösteren örneğin; bir elektrik direği, ağaç, kuyu, 

antik yerleşim, nirengi noktası veya kot tek bir (x,y) koordinatı ile tanımlanırken, 

çizgi özelliği gösteren bir yol veya akarsu şeklindeki coğrafi varlık birbirini izleyen 

68



bir dizi (x 1, y 1 ) (x 2, y 2 ) (x.. , y..)..... (x n, y n ) koordinat serisi şeklinde saklanmıştır. 

Poligon özelliğine sahip coğrafik varlıklar, örneğin sit alanı, güncel yerleşim alanları, 

göller, toprak haritaları, eşyükselti eğrileri, orman alanları, bitkisel üretim alanları 

kapalı şekiller olarak, başlangıç ve bitişinde aynı koordinat olan (x 1, y 1 ) (x 2, y 2 ) (x.. , 

y..) (x n, y n ) (x 1, y 1 ) dizi koordinatlar ile depolanmıştır. 

Uydu görüntüsü ve sayısallaştırması yapılmış 1/5.000 ölçekli haritalarla Arc 

GIS programı kullanılarak Coğrafi Bilgi Sistemleri oluşturulmuştur. Oluşturulan 

veriler 1/25.000 ölçekli toprak haritalarıyla da birleştirilmiştir. Bunların sonucunda 

daha verimli ve kolay ulaşılabilir bir bilgi deposu elde edilmiştir. Bu veriler 

kullanılarak çalışma alanının üç boyutlu görüntüsü oluşturulmuş, şimdiki arazi 

kullanım haritaları çizilmiş ve analizlerle sorgulamalar yapılarak arazi kullanım 

planlamaları yoluna gidilmiştir. 

69

4.ARAŞTIRMA BULGULARI 


4. ARAŞTIRMA BULGULARI 

4.1. Çalışma Alanı İle İlgili Elde Edilen Arkeolojik Bulgular 

Dünyadaki önemli kültür miraslarından biri olan ve Kıbrıs Adası üzerinde 

7km²’lik alan kaplayan Salamis Antik Kenti, Salamis Mezarlık Alanı, St. Barnabas 

Manastırı ve Enkomi (Alasia) Şehri doğal kaynaklar yönünden zengin bölgeler 

üzerine kurulmuşlardır. Zeytin, üzüm, tahıl yetiştirme alanları ve zengin ormanlar 

yanında doğal limanları sayesinde ticaret için de çok uygun bir bölgede 

konumlandırılmışlardır. Salamis Antik Kenti’nin denize olan yakınlığı Şekil 4.1.’de 

görülmektedir. Tarıma elverişli arazilere yakın alanlarda kurulmuş bu kentlerde 

yapılan kazılar sonucu elde edilen bulgular ve Salamis Antik Kenti’nde mevcut 

zeytinyağı değirmeni de göstermektedir ki zeytin, dönem halkı için çok büyük önem 

taşımıştır. Ayrıca adanın bu bölgesinde mevcut olan maden ve orman zenginliğinin 

de şehirlerin yapılandırılmasında büyük önemi bulunmaktadır. 

Şekil 4.1. Salamis Antik Kenti. 

70



Salamis’in diğer şehirlerle olan yarışlarından hep daha üstün çıkmasını ticaret 

açısından da adanın en önemli şehri oluşu sağlamıştır. Özellikle şehrin batısında yer 

alan Mesarya Ovası’nda yetiştirilen tahıl, zeytin ve bağ ürünlerini görkemli 

limanlarından komşu ülkeler olan Mısır, Rodos, Girit, Filistin ve Anadolu’ya 

göndererek kazanç sağlamışlardır. Ayrıca adaya gelen gemilerden değişik 

seramik ve cam formları şehirde bırakılmıştır. Yapılan kazı çalışmaları 

sonucunda elde edilen buluntular bu verilerin elde edilmesine neden olmuştur. Kazı 

çalışmaları ile ortaya çıkarılan mezarlar Salamis mezarlık alanı planı içerisinde Şekil 

4.2.’de yer almaktadır. 

Şekil 4.2. Salamis mezarlık alanı planı. 

Yapılan kazılar sonucu ortaya çıkarılan ve yukarıda görülmekte olan 

mezarlarda ele geçen bulgular kullanılarak alanın gerçek fonksiyonunun 

saptanabilmesine çalışılmıştır. Salamis Antik Kenti’ndeki kazı ve restorasyon 

çalışmaları Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Klasik Arkeoloji Ana 

Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Coşkun Özgünel başkanlığındaki Salamis Harabeleri 

71



kazı ve restorasyon ekibi tarafından sürdürülmektedir. Özgünel Kazıları’nda Salamis 

Antik Kenti içerisindeki geçmişte yapılan kazılar sonucu ortaya çıkarılmış yapılar 

yerine bugüne kadar araştırılmamış kısımlara yoğunlaşılmıştır. 

Antik Salamis Kenti’nde 1950’li yıllarda gerçekleştirilen kazılar sonucunda 

ortaya çıkarılan kentin önemli kamu yapılarının bir kısmı Şekil 4.3.’de yer 

almaktadır. 

Şekil 4.3. Salamis Antik Kenti’nde yer alan bazı kamu yapıları. 

Şekil 4.3.’de görülen numaralandırılmış bölümlerden 1 numaralı kısım 

fiziksel hareketlerin yapıldığı kolonlu avluyu gösterirken 2 ve 4 rakamları stoa 

denilen kısa fayanslarla kaplanmış yolları temsil etmektedir. Şekil 4.4.’de kolonlu 

72



avlu ve yer seramikleri görülmektedir. 3 numara verilmiş yapı kırkdört kişilik 

tuvalettir. 4 numara ile simgelenen stoa’nın doğusunda yer alan yapılar tam 

anlamıyla bir hamam kompleksini oluşturmaktadır. 5 numara ile hamam 

kompleksi içerisindeki yüzme havuzu, 6 numara ile soğuk oda, 7 numara ile sıcak 

oda yani sauna, 8 numara ile sıcak su havuzları ve 9 numara ile ılık oda 

görüntülenmektedir. Bu odalar alt kısımlarında döşenmiş olan pişmiş toprak borular 

ile kurulmuş ısıtma sistemi sayesinde ısıtılmaktadır. Ahşap odunların yakılması ve 

yakılan yerin altındaki tünellerin kullanılmasıyla sıcak hava odaların altlarına 

gönderilerek ısınma sağlanıyordu (Şekil 4.5.). Bu planlamalar ve duvar yapıları 

incelendiği zaman üstün bir mühendislik kullanıldığı görülebilmektedir. 

Binada yakacak stokların yapıldığı alan 10 numaralı yapıdır. 11 numaralı yapı ise 

sekiz kişilik aristokrat sınıfa ait tuvaletlerdir. Bu kanıya yer seramikleri yardımıyla 

varmaktayız. Kıbrıs’ta özellikle bazilikalarda kullanılan büyük taşlardan yapılmış, 

sarımsı beyaz renkli ve çok az sayıda kırmızı içeren mozaikler kullanılmıştır. 12 

numara ile simgelenmiş yapı ise su deposudur. 

Şekil 4.4. Salamis Antik Kenti içerisinde bulunan kolonlu avlu ve yer seramikleri. 

73



Şekil 4.5. Salamis Antik Kenti içerisinde bulunan yeraltı ısıtma sistemi. 

Birçok duvar mozaiğini içeren kentte, efsanelerden esinlenerek resimlemeler 

yapılmıştır. Günümüzde de Salamis Antik Kenti içerisinde bu mozaiklerin bir 

kısmını orijinal yerlerinde görebilmekteyiz. Şekil 4.6.ve 4.7’de bu resimlerden 

örnekler yer almaktadır. 

Şekil 4.6. Salamis Antik Kenti duvar mozaiklerinden biri. 

74



Şekil 4.7. Salamis Antik Kenti duvar mozaik kalıntıları örneklerinden biri. 

4.2. Çalışma Alanına Ait Haritalardan Elde Edilen Bulgular 

4.2.1. 1/5.000 Ölçekli Topoğrafik Haritalardan Elde Edilen Bulgular 

Kuzey Kıbrıs’ın doğu kısmını içeren 1/5.000 ölçekli on adet; s31c03c, 

s31c03d, s31c04d, s31c07b, s31c07c, s31c08a, s31c08b, s31c08c, s31c08d ve 

s31c09a numaralı pafta tarayıcı ile 1-1 olacak şekilde ve çalışma amacına uygun 

çözünürlükte taranmıştır. Tarama sonucu elde edilen TIF (Tagged Image file Format) 

uzantılı raster veriler (Şekil 4.8) üzerinde projeksiyonları European Datum 1950, 3° 

ve 36. zon şeklinde tanımlanarak koordinatlandırma işlemine başlanmıştır. Bu 

amaçla Coğrafi Bilgi Sistemi temel programlarından biri olan ArcView altında 

koordinatlandırma işlemlerini yapabileceğimiz “Image Analysis” programı 

kullanılmıştır. 10 paftaya dört köşesinde bulunan x ve y koordinatları birer birer 

yazılarak dünya üzerindeki gerçek konumlarına getirilmeleri sağlanmıştır. 

75



Şekil 4.8. Çalışma alanı içerisindeki .tif uzantılı raster veri örneği. 

Koordinatlandırma işlemi tamamlandıktan sonra haritalar üzerindeki, 

çalışmaya yol gösterici nitelikteki verilerin sayısallaştırılması işlemlerine 

başlanmıştır. Sayısallaştırma işlemleri için ArcView programı kullanılmıştır. 

Öncelikle paftalar üzerindeki eşyükselti eğrileri sayısallaştırılmıştır. Eşyükselti 

eğrileri, diğer bir değişle münhaniler katmanı her pafta için ayrı ayrı 

oluşturulmuştur. Çalışma alanına ait haritalar üzerinde sayısallaştırılan 5m aralıklı 

eşyükselti eğrilerinden çizgi (line) katman elde edilmiştir. 

İkinci olarak nirengi noktaları yani yükseklik noktaları sayısal veri haline 

getirilerek on ayrı nokta (point) katman oluşturulmuştur. Oluşturulan verilerin her 

biri için ayrı ayrı tablolar yaratılarak bu tablolara verilerle ilgili bilgiler girilmiştir. 

Örneğin eşyükselti eğrileri için yükseklik bilgileri, münhani tipi ve yükselti şeklinde 

mi yoksa çukur mu olduğu hakkında semboller girilmiştir. Yükseklik noktaları içinde 

yine yükseklik değerleri girilerek kodlamalar yapılmıştır. 

76



1/5.000 ölçekli haritalar üzerindeki üçüncü sayısallaştırma işlemi yollar 

üzerinde olmuştur. Asfalt ve Stabilize olarak iki farklı türde sayısallaştırılan 

yollardan çizgi katmanlar meydana getirilmiştir. 

Bir sonraki aşamada Salamis Antik Kenti ve çevresindeki binalar alan 

(polygon) katman olarak vektör veri haline getirilmiştir. Sayısallaştırılan binaların 

isimlendirmelerini içeren tabloları oluşturulmuştur. 

Son olarak da Kıbrıs Adası’nın doğu bölgesinde mevcut olan bitkilerden bir 

nokta (point) katman oluşturulmuştur. Bitki katmanı içerisinde dört farklı kod 

kullanılmıştır. Bunlar yaprağını döken ağaçlar, çalılık, meyvalık ve sıra ağaçları 

simgelemektedir. 

Oluşturulan eşyükselti çizgi (line) haritaları, öncelikle Arc View programı 

eklerinden biri olan “Geo Processing Wizard” kullanılarak birleştirilip tek bir çizgi 

katman haline dönüştürülmüş, daha sonra da Map Info Professional programı 

kullanılarak bu veriler nokta katmana çevirilmiştir. Nokta katman haline gelen 

eşyükselti eğrileri ile daha önce tek bir nokta katman haline getirilen yükseklik 

noktaları birleştirilmiştir. Elde edilen veri artık üç boyutlu görüntü oluşturmada 

kullanabileceğimiz yapıdadır. Bina ve bitki haritaları da aynı yöntemler kullanılarak 

birleştirilmiştir. Sonuç olarak dört farklı katman elde edilmiştir. Bu katmanlar 

sırasıyla Şekil 4.9, 4.10, 4.11 ve 4.12’de verilmiştir. 

77



0 3000 metre 

(a) 

Şekil 4.9. Çalışma alanı içerisindeki sayısallaştırılmış eşyükselti eğrileri. 

(b) 

Veri tablosu içerisinde üç farklı tür olarak işlenen eşyükselti eğrilerinden 25m 

aralıklarla geçenlere ana münhani, 5m aralıklarla geçenlere münhani ve 2.5m 

aralıklarla geçenlere de ara münhani diye adlandırma yapılmıştır (Şekil 4.9.a). 

Eşyükselti eğrileri ile yapılan çalışma sonucunda onbir adet farklı yükseklik değeri 

elde edilmiştir (Şekil 4.9.b). Sınır noktası da sıfır değeri olarak girilmiştir. 

78



0 3000 metre 

Şekil 4.10. Çalışma alanı içerisindeki sayısallaştırılmış yollar. 

Salamis Antik Kenti çevresinde yer alan yollarla ilgili yapılan sayısallaştırma 

çalışmalarında iki tür ele alınmıştır. Bu türlerden biri olan asfalt yollar üzerinde 

gerçekleştirilen isimlendirme çalışmaları sonucunda ayrıca bir veri tabanı meydana 

getirilmiştir. Çalışma alanı ile çevresi arasındaki ilişkinin ve mesafelerin daha net 

görülmesini sağlamak amacıyla sayısallaştırması yapılan bu yollar topoğrafik 

haritalarda da aynı şekilde adlandırılmıştır (Şekil 4.10). 

79



0 1000 metre 

Şekil 4.11. Çalışma alanı içerisindeki sayısallaştırılmış binalar. 

Kıbrıs Adası üzerindeki en önemli yerleşimlerden biri olan Salamis Antik 

Kenti’nin binaları ile ilgili sayısallaştırma işlemlerinde topoğrafik haritalar 

üzerindeki raster veriler kullanılmıştır. Üç ana kısımdan oluşan binalar Salamis 

Antik Kent yapıları, Salamis Mezarlık Alanı ve St. Barnabas Manastırı olarak 

gruplandırılmış ve isimlendirilmiştir (Şekil 4.11). 

80



0 3000 metre 

Şekil 4.12. Çalışma alanı içerisindeki sayısallaştırılmış bitkiler. 

Yapılan sayısallaştırma çalışmaları içerisinde oluşturulan bitki katmanı dört 

farklı bitki türünü içermektedir. Kısmen yüksek olan alanlarda yer alan yaprağını 

döken ağaçlar bitki grubu içerisinde geniş bir yer kaplamaktadır. Daha az eğime 

sahip alanlarda çalılıklar yer alırken çalışma alanı içerisindeki az miktarda mevcut 

olan meyve ağaçları da sayısallaştırılmıştır. Sıra ağaçlar olarak belirlenen türler ise 

arazi sınırlarına ekilerek rüzgar kıran olarak yetiştirilmişlerdir. 1/5.000 ölçekli 

topoğrafik haritaların lejantında da bu farklı bitki türleri aynı şekilde yer almaktadır 

(Şekil 4.12). 

4.2.2. 1/25.000 Ölçekli Toprak Haritalarından Elde Edilen Bulgular 

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti topraklarının 2000 yılında oluşturulan 

1/25.000 ölçekli toprak yapı ve özelliklerini gösteren “.shp” (shapefile) uzantılı 

haritaları üzerinde çeşitli görüntüleme, sorgulama ve analiz etme çalışmaları 

81



yapılmıştır. Çalışma alanı toprak yapısına ışık tutacak bilgi kaynağı olarak kullanılan 

haritalar, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin temelini oluşturan ArcGIS Sistemi’nin ara 

yüzlerinden biri olan ArcView programı kullanılarak incelenmiştir. 

Yapılan çalışmalar sonucunda Şekil 4.13. ve 4.14.’de yer alan haritalar elde 

edilmiştir. 

0 3000 metre 

Şekil 4.13. Salamis Antik Kenti ve Çevresine Ait Toprak Birlik Haritası. 

Sorgulama çalışmaları sonucunda elde edilen verilerin görüntülendiği Şekil 

4.13’te verilen haritada görülmektedir ki, çalışma alanının büyük çoğunluğunu 

Bajadalar (çamur akıntıları) oluşturmaktadır, Genç Alüviyal Depozitler ile Marn 

üzerini örten Konglomera Terasları da Salamis Antik Kenti’nin kurulmuş olduğu 

bölgede geniş kısımlar kaplayan ünitelerdir. Aynı zamanda çok geniş alan 

kaplamamakla birlikte kentin çok yakınındaki alanların da Kolüviyaller ve Çukur Kil 

Depolarından oluştuğu görülmektedir. 

82



0 3000 metre 

Şekil 4.14. Salamis Antik Kenti ve Çevresinde Bulunan Toprakların Zeytin 

Yetiştiriciliğine Uygunluk Haritası. 

Çalışma alanının 1/25.000 ölçekli Detaylı Temel Toprak Haritası üzerinde 

yapılan analiz etme çalışmalarında ele alınan kuru tarım alanları içerisindeki arazi 

kullanım türlerinden biri olan zeytin, sofralık dane zeytin ve zeytin yağı üretimi 

açısından sorgulanmıştır. Bu amaçlarla çok yıllık bir kullanım türü olan zeytin 

yetiştiriciliğine uygunluk dereceleri belirlenmiştir. Analiz ve sorgulama 

çalışmalarında dört sınıf esas alınmıştır ve buna göre zeytin yetiştiriciliğine çok 

uygun alanlardan uygun olmayan alanlara kadar gruplandırmalar yapılmıştır. 

4.2.3. IRS-1C (Hint Uydusu) Uydu Görüntüsünden Elde Edilen Bulgular 

Çalışma alnında mevcut olan yerleşim dokusu ve tarımsal alanların 

izlenmesine olanak sağlayan 3 Kasım 1996 tarihli IRS-1C (Hint Uydusu) uydu 

görüntüsü kullanılarak çalışmalar yapılmıştır. Erdas Imagine programından 

83



yararlanılarak yapılan çalışmada eğitimsiz (unsupervised) sınıflama yöntemi 

kullanılmıştır. Sınıflama işlemi üç bant kullanılarak yapılmıştır. 

Oluşturulan görüntü üzerinde yapılan incelemeler sonucunda çalışma alanı ve 

çevresine ait sınıflaması yapılmış veriden çıktı alınarak arazi gözlemlemeleri 

yapılmıştır. Eğitimsiz sınıflandırılmış uydu görüntüsü üzerindeki farklı renklerle 

temsil edilen alanlarda yapılan incelemelerden elde edilen bulgular toprağın ve 

üzerinde bulunan her türlü birimin (binalar veya bitki örtüsü) karakteristik 

özelliklerine bağlı olarak, kendine özgü sıcaklıkları ve sıcaklıklardaki radyasyonu 

farklı düzeylerde yansıttıkları gözlemlenmiştir (Şekil 4.15). 

Şekil 4.15. Çalışma alanının sınıflandırılmış görüntüsü. 

84



4.3. Arazi Çalışmalarından Elde Edilen Bulgular 

Çalışma alanı ve çevresinde yapılan arazi çalışmaları gözlemleme ve 

fotoğraflama nitelikli olarak gerçekleştirilmiştir. Öncelikle Salamis Antik Kenti, 

Mezarlık Alanı, St. Barnabas Manastırı, Enkomi (Alasia) Şehri gezilerek, yapılar ve 

çevre ile ilişkileri incelenmiştir. Daha sonra ise çalışma alanı ile ilgili fotoğraflama 

çalışmaları yapılmıştır. 

Bölgede yapılan arazi çalışmalarında tarımsal faaliyetler de incelenmiştir. 

Çalışma alanı ve çevresinin bitki örtüsü incelemeleri sonucunda Şekil 4.16’daki 

haritada görülen bitki deseni oluşturulmuştur. 

0 3000 metre 

Şekil 4.16. Çalışma alanı çevresindeki bitki deseni haritası. 

Çalışma alanı çevresinde yer alan yerleşim birimleri dışındaki arazilerde 

gerçekleştirilen çeşitli tarımsal faaliyetler içerisinde en geniş yeri zeytinlikler 

kaplamaktadır. Bunun yanında özellikle Salamis Antik Kenti yakınlarında geniş 

Akasya, Selvi ve Okaliptüs ormanları yer almaktadır. 

85



Çalışma alanı ve çevresinde yapılan fotoğraflama çalışmaları sonucu elde 

edilen fotoğrafların çoğunluğuna Materyal ve Metod bölümünde yer verilirken 

Salamis Antik Kenti duvar mozaiklerine görsellik kazandırmak amacıyla Araştırma 

Bulguları’nda da Şekil 4.6’da çekilmiş olan fotoğraflardan bir örnek yer almaktadır. 

4.4. Veri Toplama ve Kaynak Tarama Çalışmalarından Elde Edilen İstatistiki 

Bulgular 

Geçmişle geleceği keşfetmenin ve tanımanın yegane yolu, arkeolojik 

mirasımıza sahip çıkarak, koruyarak ve incelemeler yaparak mümkün olabilmektedir. 

İçerdikleri geçmişe ait çok değerli bilgiler olduğundan gelecekte yapılacak 

araştırmalara ışık tutacaklardır. Aynı zamanda bu varlıklar eğitim, rekreasyon ve 

turizm faaliyetleri açısından da çok büyük önem taşımaktadır. Her biri özgün ve 

tekil olan bu varlıklar ülkeyi ziyaret eden turist sayısındaki belirgin artışlarda büyük 

rol oynamaktadır. 2003 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni ziyaret eden turist 

sayısı 2002 yılına göre %10.4 oranında artarken, 2003 yılına göre 2004 yılı turist 

sayısı artış hızı %27.5 olarak gerçekleşmiştir. Turizm gelirleri ile döviz gelirlerinde 

meydana gelen aynı doğrultudaki artışlara da dayanarak arkeolojik kültür mirası ile 

turizm arasındaki paralellik açıkça görülebilmektedir. 

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ekonomisi içerisinde ihmal edilmeyecek, 

etkin bir yere sahip olan en önemli unsurlardan biri de tarımdır. Kuzey Kıbrıs Türk 

Cumhuriyeti’nin 2004 yılı tahminlerine göre toplam nüfusu 218,066’dır. Ülke 

nüfusunun yaklaşık % 59.6’sı kırsal bölgelerde yerleşmiş olup, toplam çalışan 

nüfusun % 16.5’i tarım sektöründe istihdam edilmiştir. Yaratılan Gayri Safi Yurt İçi 

Hasıla’nın % 9.7 gibi önemli bir oranı bu sektörden karşılanmaktadır. Milli ihracatın 

% 35.56’sı tarım ürünlerinden oluşmaktadır. Bu parametreler ülkenin bir tarım ülkesi 

olduğunu kanıtlamakta ve bu sektörün ülke açısından önem ve büyüklüğünü ortaya 

koymaktadır. K.K.T.C.’nin 329,890 ha’lık toplam alanının %56.71’ine karşılık gelen 

187,068 ha tarım arazileri olarak kullanılmaktadır. Tarım sektörünün temel görevleri 

arasında yer alan; toplum bireylerinin beslenme ve temel ihtiyaç maddelerini yeterli 

ve nitelikli olarak sağlamak, dış satım olanaklarını geliştirerek ülke ekonomisine 

86



katkıda bulunarak toplumun ekonomik ve sosyal kalkınmasını hızlandırmak yer 

almaktadır. 

Akdeniz Ülkeleri tarımı içerisinde ihmal edilmeyecek, etkin bir yere sahip 

olan en önemli bitki türlerinden biri ise zeytindir. Zeytin ve zeytinyağı 8000 yıldan 

beri insanlar tarafından bilinmektedir. Dünya zeytin yetiştiriciliğinin %97’si Akdeniz 

Bölgesinde yapılmaktadır. Botanik açıdan ölümsüz kabul edilen zeytin ağacının 

yaşam ve verim evrelerine göre 1-7. yıllar ağacın gençlik dönemini, 8-40. yıllar 

verimin arttığı yılları ve 41-150. yıllar ağacın verimin tedricen azaldığı yılları ifade 

ederken, ağaçlar aynı köke bağlı yeni bir gövde ile gençleştirilebilinirse, bu yeni 

gövde sayesinde çok uzun yıllar verim alınabilmektedir. Ancak pratik açıdan bir 

zeytin ağacına biçilen ömür, iklim ve bakım şartlarına göre 500 yıla kadar 

uzayabilmektedir. Ayrıca kış soğuklarının -7ºC’nin altına inmediği iklim şartlarında 

ve denizden yüksekliği 400m’yi aşmayan her türlü arazi şartlarında (dağ, bayır, 

yamaç, engebeli alanlar ve ova) zeytin yetişebilir. 

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde 2004 yılı verilerine göre 462.737 adet 

zeytin ağacı bulunmaktadır ve bu ağaçlardan 5.796,30 ton ürün elde edilmiştir. 

Çizelge 4.1.’de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kaza ve bölgelerine göre zeytin 

ağacı mevcudiyeti, verim ve üretimi yer almaktadır. 

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde tarım, ekonomi içerisinde etkin bir yere 

sahip olmasına rağmen bu alandaki önemli darboğazlar, sektörün ekonomik 

gelişmedeki yerini almasını ve hızlı bir gelişmenin gerçekleşmesini sınırlamaktadır. 

Tarımın ülke ekonomisini destekleyecek bir sektör olarak gelişmesi ve tarım 

sektöründeki darboğazların hafifletilerek hem sektördeki hem de ekonomik gelişme 

üzerindeki olumsuz etkilerin giderilmesiyle üretim-ihracat ilişkisinde de artışlar 

olacağı açıkça görülmektedir. Çizelge 4.2.’de Çıkış limanlarına göre 2004 yılı Zeytin 

ihracatı (kg) ve Çizelge 4.3.’de Kontrol yerlerine göre 2004 yılı zeytin ithalatı (kg) 

verileri yer almaktadır. Ayrıca 2004 yılında ithalatı yapılan Zeytin fidanı adeti de 

Çizelge 4.4.’de görülmektedir. 

87



Çizelge 4.1. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kaza ve bölgelerine göre 2004 yılı 

zeytin ağacı mevcudiyeti, verim ve üretimi. 

Zeytin 

Kazalar Ağaç adeti Verim Üretim 

Bölgeler Kg/ağaç Ton 

KKTC 462.737 13 5.796,30 

LEFKOŞA 81.472 13 1.048,60 

Lefkoşa merkez 2.295 12 28,6 

Değirmenlik 28.250 10 295 

Ercan 8.840 16 142 

Güzelyurt 28.697 15 427 

Lefke 13.390 12 156 

GAZİ MAĞUSA 258.365 14 3.691,40 

G.Mağusa A 

Bölgesi 3.185 24 77,4 

G.Mağusa B 

Bölgesi 4.295 12 53 

Akdoğan 26.020 7 172 

Yeni Erenköy 80.460 11 891 

Mehmetçik 65.900 20 1.308,00 

Yeni İskele 36.050 20 721 

Gönendere 6.400 11 73,5 

Geçitkale 36.055 11 395,5 

GİRNE 122.900 9 1.056,30 

Girne Doğu 55.350 4 197 

Girne Batı 34.600 20 680 

Boğaz 9.850 3 29,8 

Çamlıbel 23.100 6 149,5 

Çizelge 4.2. Çıkış limanlarına göre 2004 yılı Zeytin ihracatı (kg). 

Ürünler Ercan GaziMağusa Girne Toplam 

Siyah Zeytin 850 2.528 - 3.378 

Zeytin yağı - 1.330 - 1.330 

Çizelge 4.3. Kontrol yerlerine göre 2004 yılı zeytin ithalatı (kg). 

Ürünler Ercan GaziMağusa Girne Toplam 

Zeytin 255.550 31.422 - 286.972 

88



Çizelge 4.4. Giriş limanlarına göre 2004 yılı fidan ithalatı (adet) 

Ercan GaziMağusa Girne Toplam 

Zeytin Fidanı - - 2.215 2.215 

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde 2004 yılı verilerine göre 18 adet 

zeytinyağı değirmeni bulunmaktadır. Ülke doğası ile bütünlük gösteren Zeytin 

Üretim Alanları’nın geliştirilip çoğaltılması ile değirmenlerde yenilemelere gidilerek 

buralarda hem istihdam alanı yaratılabilir hem de ülke ihtiyacı olan miktarlarda 

zeytin ve zeytinyağı üretilebilir. İthal ürünlerden daha ekonomik olacak olan bu 

üretim modeliyle ülke ekonomisine de katkı sağlanabilir. Doğal kaynakların en 

verimli şekilde kullanılmasına bağlı olan ülkenin ekonomik gelişmesinin 

sağlanabilmesi için en hızlı çözüme ulaşabilmede anahtar görevi gören Coğrafi Bilgi 

Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yöntemleri kullanılmalıdır. Uzaktan Algılama 

Yöntemleri ile tarımsal açıdan önemli olan doğal kaynaklarımızla ilgili 

oluşturulabilen veritabanı neticesinde arazi kullanım planlamaları yapılabilmekte ve 

yüksek verim elde edilebilecek tarım politikaları izlenebilmektedir. 

4.5. Çalışma Alanı İle İlgili Yapılan Modellemeler 

Salamis Antik Kenti ve çevresiyle ilgili olarak yapılan arazi çalışmaları ve 

laboratuvar çalışmaları ile elde edilen tüm veriler ileride yapılacak daha kapsamlı 

çalışmlara zemin oluşturması ve bölgesel bir çalışma olarak kalmaması için Coğrafi 

Bilgi Sistemi veri tabanına dönüştürülmüştür. 

Çalışma alanı ile ilgili oluşturulan veri tabanı kullanılarak ArcInfo ve 

MapInfo Professional programları yardımıyla arazi modellemeleri yapılmıştır. 

Yapılan modellemelerde ilk olarak Şekil 4.17.’de görülmekte olan eşyükselti 

eğrilerinin analiz etme işlemleri gerçekleştirilmiş ve üç boyutlu arazi görünümü 

oluşturulmuştur. Salamis Sit Alanı yapıları, yollar ve bitkiler katmanlarının da 

bulunduğu görüntüde renkler grili tonlardan kahve, kırmızı, sarı ve yeşil tonlarına 

doğru değişkenlik meydana getirirken arazide de yükseklik artışı oluşmaktadır. 

89



K 

0 1000 metre 

Şekil 4.17. Salamis Antik Kenti ve çevresinin eşyükselti eğrilerinin analiz edilmesi 

sonucu elde edilen üç boyutlu görüntüsü. 

Salamis Antik Kenti’ne deniz yönünden bakıldığı zaman ise Şekil 4.18.’deki 

görüntü görülmektedir. 

90



K 

0 1000 metre 

Şekil 4.18. Salamis Antik Kenti yapıları ve deniz yönünden görülen üç boyutlu arazi 

görüntüsü. 

Çalışma alanı ve çevresinin genelini kapsayan Şekil 4.19.’da modelleme 

çalışmaları sonucunda elde edilen arazi şekilleri yer almaktadır. Görütüde de 

görüldüğü gibi Akalar tarafından kurulan Salamis Antik Kenti düz düze yakın 

araziler içerisindeki hafif eğimli alanlara yapılmıştır. Kentten kuzey batıya doğru 

ilerledikçe eğimde artış olmaktadır. Bu hafif eğimli alanlar Kent halkı tarafından 

zeytin, badem, harnup gibi bahçe bitkileri yetiştiriciliğinin yapıldığı araziler olduğu 

tahmin edilmektedir. Günümüzde de yer yer zeytinliklerin bulunduğu bu alanlarda 

daha yoğun olarak zeytin tarımı yapılabilmesi imkanları bulunmaktadır. Tarım ve 

Orman Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan Doğruda Gelir Desteği çalışmaları 

kapsamında Zeytin bahçelerinin daha verimli hale getirilmesi için üreticilere destek 

verilmektedir. Bu çalışmalar kapsamına zeytin tarımına uygun alanlarda yeni 

zeytinliklerin oluşturulmasının da desteklenmesiyle önce bölgedeki halkın gelirine 

daha sonrada ülke ekonomisine katkıda bulunulmuş olunabilecektir. 

91



K 

0 1000 metre 

Şekil. 4.19. ArcScene programı kullanılarak modellenmiş çalışma alanı. 

Salamis Antik Kenti, Salamis Mezarlık Alanı ve St. Barnabas Manastırı ve 

çevrelerinin, ayrıca sayısallaştırılmış olan dört farklı türdeki bitkilerin modellenmiş 

görüntüsü Şekil 4.20.’de yer almaktadır. 

92



K 

0 1000 metre 

Şekil 4.20. Salamis Antik Kenti, Salamis Mezarlık Alanı ve St. Barnabas Manastırı 

ile çevreleri ve bitki katmanları. 

Proje alanına ait haritalar üzerinde yapılan sayısallaştırma işlemleri 

sonucunda oluşturulan dört farklı bitki katmanı çalılıklar, meyvalıklar, sıra ağaçlar 

ve yaprağını döken ağaçlardan meydana gelmektedir. Şekil 4.21.’de çalışma alanı ve 

çevresinde yer alan çalılıkların yoğunluk derecelerini gösteren aynı zamanda yollar, 

binalar ve eşyükselti eğrilerinden oluşturulmuş zemin haritalarının da yer aldığı 

ArcScene programında hazırlanan görüntü yer almaktadır. Görüntünün 

incelenmesiyle çalılıkların düz, düze yakın olan Salamis Antik Kenti yapıları 

civarında yoğunluklarının arttığı görülmektedir. Kıbrıs’ın genel bitki örtüsü 

içerisinde yer alan çalılıklar ada florası içerisinde geniş bir yere sahiptirler. 

93



K 

0 1000 metre 

Şekil 4.21. Çalışma alanı içerisinde yer alan çalılıkların ArcScene programında 

gerçekleştirilen yoğunluk analizlerinden oluşturulan görüntü. 

Proje alanı ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda oluşturulan meyvalıkları 

gösteren bitki katmanı ile yapıllanan modelleme sonucunda elde edilen harita Şekil 

4.22.’de yer almaktadır. Harita incelendiği zaman açıkça görülmektedir ki 

meyvalıkların olduğu alanlar hafif eğime sahip kısımlardır. Kentin kuzey batısında 

yoğunlaşan meyvalık alanlarının günümüzde de aynı amaçla kullanıldığı arazi 

çalışmaları esnasında gözlemlenmiştir. 

94



K 

0 1000 metre 

Şekil 4.22. Çalışma alanı içerisinde yer alan meyvalıkların ArcScene programında 


Çalışma alanı içerisinde yer alan sıra ağaçlarla ilgili olarak yapılan yoğunluk 

analizleri sonucunda Şekil 4.23.’deki görüntü oluşturulmuştur. Köy halkı tarafından 

rüzgâr kıran olarak veya arazi hudutlarının göstergesi olarak ekilen bu ağaç 

toplulukları genellikle selvi türünden meydana gelmektedirler. 

95



K 

0 1000 metre 

Şekil 4.23. Çalışma alanı içerisinde yer alan sıra ağaçların ArcScene programında 


Proje alanı içerisinde yer alan bitki örtüsü ile ilgili olarak oluşturulan son 

harita Şekil 4.24.’de yer almaktadır. Yaprağını döken ağaçların modellenmesiyle 

elde edilen görüntüde, bu türde yer alan ağaçların çalışma alanı içerisinde geniş 

yayılım gösterdiği görülmektedir. 

96



K 

0 1000 metre 

Şekil 4.24. Çalışma alanı içerisinde yer alan yaprağını döken ağaçların ArcScene 

programında gerçekleştirilen yoğunluk analizlerinden oluşturulan görüntü. 

Çalışma alanı ve çevresine ait Topoğrafik Haritalar üzerinde yapılan 

sayısallaştırma işlemleri sonucunda elde edilen veri tabanı kullanılarak ArcInfo ve 

MapInfo Professional programları yardımıyla Salamis Arkeolojik Sit Alanı ve 

Çevresi’nin arazi modellemesi yapılmıştır. Modellemelerde; eşyükselti eğrileri ve 

yükseklik noktaları kullanılarak yapılan analizler sonucunda üç boyutlu arazi 

görünümü oluşturulmuş ve dört farklı bitki türü kullanılarak da arazi üzerindeki 

yoğunluklarının modellemesi yapılmıştır. 

97

5.SONUÇ VE ÖNERİLER 


5. SONUÇ VE ÖNERİLER 

Geçmiş ile geleceği keşfetmenin, tanımanın ve çözümlemenin yegane şartı 

sahip olduğumuz tarihi varlıkları incelemekten geçmektedir. 

Bu bağlamda Uzaktan Algılama Yöntemleri ve Coğrafi Bilgi Sistemleri 

kullanılarak bir veri tabanı oluşturmak ve buradan hareketle de tarihsel ve güncel 

arazi kullanımları yönünden çalışma alanında incelemeler yaparak, hem kültürel 

dokuya hem de doğal zenginliklere zarar vermeden, sürdürülebilir arazi kullanımları 

ve yüksek verim elde edilecek tarımsal kullanımlar belirlenmesi ve bunun yanında da 

ülke ekonomisine katkı sağlayacak öneriler üretmek amaçlanmıştır. 

Bu amaç doğrultusunda gerçekleştirilen çalışma sonucunda aşağıdaki bilgiler 

elde edilmiştir. 

• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin beş kazasından biri olan Mağusa 

kazası sınırları içerisinde yer alan Salamis Antik Kenti, Salamis Mezarlık Alanı, 

St.Barnabas Manastırı ve Enkomi (Alasia) Şehri, Kıbrıs Adası kültür mirasının çok 

geniş bir kısmını oluşturmaktadır. Şehir merkezine 3-4 km uzaklıkta ve sahil 

şeridinde olan özellikle Salamis Sit Alanı çevresinde bulunan araziler konumları 

itibarıyla, modern kentleşmenin hızla büyümekte olduğu bölge içerisinde yer 

almaktadırlar. Yenilenmesi olanaksız ve dönüşümsüz olan, geçmişimizin aynası bu 

kültür varlıklarının kentsel büyümeden olumsuz etkilememeleri için 1993 yılında 

gerçekleştirilen koruma çalışmaları ile Salamis Antik Kenti ve çevresi “Arkeolojik 

Sit Alanı” olarak ilan edilmiş ve bölgenin derecelendirmesi yapılmıştır. Sit Alanı’nın 

sınırları içerisine giren alanların kullanım şekli ve kullanım biçiminin belirtildiği 

derecelendirmede, eski eserler ile onların bulunduğu alanı koruma ve geliştirme 

hedeflenmiştir. Yapılan çalışmalardan başarılı sonuçlar elde edildiği 

gözlemlenmiştir. 

• Gerçekleştirilmiş olan çalışmalar sonucunda elde edilen bir diğer bilgi 

ise Akdeniz’in kuzey doğusunda yer alan Kıbrıs Adası’nın en önemli 

yerleşimlerinden biri olan Salamis Antik Kenti kentsel yerleşim alanlarının kıyıda 

yer alırken, tarımsal etkinliklerin yamaçlarda ve az eğimli alanlarda yoğunluk 

göstermekte olduklarıdır. Kent binaları inşa edilirken tarımsal kullanım açısından 

98



uygun olmayan alanlar seçildiği ve tarım yapılabilecek verimli toprakların tarımsal 

üretim amacıyla kullanıldığı yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen 

bilgilerdendir. 

• Salamis Antik Kenti tarım alanlarını oluşturan toprakların büyük 

çoğunluğu; adanın en yüksek noktası olan Trodos Dağları’ndan Mesarya ovalarına 

ve adanın ikinci yüksek dağı olan Beşparmak Dağları’ndan yine orta Mesarya 

Ovası’na ulaşan Yeşilırmak, Güzelyurt Deresi ile Kanlıdere ve Çakıldere gibi 

akarsuların meydana getirdiği Genç Aluviyal Depozitler üzerinde oluşmuştur. 

Alüviyal ana materyale sahip olan bu topraklar genellikle %0-2 eğimli düz 

topoğrafyalı ve çok derindirler. Irmaklar tarafından taşınan materyallerin birikmesi 

sonucu oluşmuş olan bu topraklar çok genç olduklarından sadece A ve C horizonları 

bulunmaktadır. Kazı çalışmaları sonucunda mezarlar içerisinden elde edilen 

buluntular arasında yer alan arpa-buğday gibi tahılların tohumlarından yola çıkılarak 

bu özellikteki arazilerde tarla bitkileri yetiştiriciliği yapıldığı düşünülmüştür. 

Günümüzde de bu araziler aynı amçla kullanılmaktadırlar. 

• Salamis Antik Kenti’nin kuzey-batısında yer alan araziler Beşparmak 

Dağları’nın kuzeyinde Akdeniz’e, güneyinde ise Mesarya ovalarından Karpaz 

bölgesine ulaşan küçük dereciklerin yakın mesafelerden depoladığı taşınmış 

materyallerden meydana gelen Yandere Alüviyallerinden oluşmuştur. Dereciklerin 

depozitleri geldikleri yakın yörelerdeki jeolojik malzemeye önemli derecede 

benzerlik göstermekte olup oluşturdukları topraklar alüviyal ana materyale 

sahiptirler %0-2 eğimli hafif dalgalı topoğrafyalı, A ve C horizonları bulunan çok 

derin günümüzde zeytincilik yapılan arazileri oluşturmaktadır. 

• Çalışma alanını çevreleyen Çukur Kil Depoları, ülkenin Akdeniz’e 

komşu eski kıyı bataklıklarının dolması sonucu veya bajadaların (çamur 

akıntılarının) uç kısımlarında aluviyallerle birleştiği konkav topografyalarda 

oluşmuşlardır. Özellikle Mesarya Ovası’nın güneyinden Mağusa’ya doğru geniş 

yayılım gösteren bu arazilerde günümüzde çok yaşlı okaliptüs, akasya ve selvi 

ağaçlarıyla kaplı Salamis Ormanı bulunmakatadır. Çoğunlukla yetersiz drenajlı tuzlu 

ve jipsli özellik taşırlar. Eski sulak alanlar olarak tanımlayabileceğimiz arazilerdirler. 

99



• Salamis Antik Kenti batısında yer alan arazilerse Bajada’lar üzerinde 

oluşmuşlardır. Beşparmak Dağları’nı genellikle paralel olarak izleyen miyosen yaşlı 

kum ara katmanlı kireçli killerden ve kumlu marnlardan yüzey suları ile Mesarya 

ovalarına çamur akıntıları şeklinde taşınarak yığılan bajadalar ülkenin en 

homojen ve yaygın topraklarıdır. Düz düze yakın arazilerde oluşmuş derin 

topraklardır, kil tekstürlü, A-C horizonlu ve çok kireçlidirler. Çok genç 

olduklarından zayıf bir profil gelişimi gösterirler. Profilin alt katmanlarına doğru 

gözeneklilik önemli ölçüde azaldığından çok sıkı bir kıvama sahiptirler ve bu 

nedenle derin köklü bitkiler normal bir gelişim gösterememektedir. Bu araziler 

günümüzde kuru tarım yapılan, Salamis Antik Kenti toplumunun da beslenme 

ihtiyacını karşılamak için tarımsal amaçlı kullandığı bilinen Mesarya Ovası’nın 

büyük bir kısmını oluşturmaktadırlar. 

• Çalışma alanının kuzey- batısına doğru uzanan düz, hafif veya orta 

eğimli araziler pliyosen-pleyistosen yaşlı marnların üzerini örten konglomera 

terasları üzerinde oluşan topraklardan meydana gelmektedir. Yaşlı topraklar olup 

profilleri killi tın-tın tekstürlüdür.. Buralarda günümüzde narenciye ve sebzecilik 

ağırlıklı tarım yapılmakta ve az miktarda zeytin ağacı bulunmaktadır. Oysa zemin ve 

toprak özellikleri açısından bahçe bitkileri yetiştiriciliğine özellikle de zeytin, harnup 

türlerine son derece uygundur. Salamis Antik Kenti yaşayanlarının da zeytin 

yetiştiriciliği amcıyla kullandığı düşünülen bu arazilerde uygun arazi kullanım türleri 

seçilerek yapılabilecek tarımla ayrıca erozyon riski de azaltılmış olunacaktır. Aynı 

zamanda bu araziler bağların kurulabileceği nitelikleri de taşımaktadırlar. 

• Ülke nüfusunun son yıllardaki hızlı artışı ve bu artan nüfusun dengeli 

bir şekilde beslenme ihtiyacı büyük bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Tarımsal 

alanların sınırlı olması nedeniyle birim alandan daha fazla ve kaliteli ürün alabilmek 

doğanın olanaklarından en iyi şekilde yararlanabilmek ve kaynakları en etkin şekilde 

kullanmaya çalışmak ve tüm bunları doğal dengenin de bozulmamasını sağlayarak 

yapmak için büyük çaba sarf etmek gerekmektedir. Bugün Kuzey Kıbrıs Türk 

Cumhuriyeti’nde tarım arazilerinin fiziksel olarak genişletilmesi imkanı büyük 

ölçüde ortadan kalktığından tarımsal üretimin artırılması ancak topraklarımızın 

randımanlı kullanımı ile mümkün olabilmektedir. Bu özelliklerinden yola çıkılarak 

100



çalışma alanı içerisindeki tarım alanlarının toprak yapılarına uygun kullanımalarının 

önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Eski kullanımların da ışınğında, pliyosenpleyistosen 

yaşlı marnların üzerini örten konglomera terasları üzerinde oluşan 

topraklardan meydana gelmiş olan arazilerde, ülkemizde mevcut su potansiyelinin 

her geçen gün giderek azalmasına karşın narenciye ve sebzecilik gibi tarımsal 

faaliyetler yapılarak tarım alanlarının sulanmasını hem de çevreye geri dönülmez 

zararlar verilmesini önleyecek ve ekonomik yönden de ülkeye katkı sağlayacak olan 

aynı zamanda Akdeniz’in doğal peyzajında yer alan zeytincilik gibi arazi kullanım 

türleri yetiştiriciliği yönüne gidilmelidir. 

Sonuç olarak yapılan çalışmalarla, Salamis Antik Kenti’nin doğal kaynaklar 

yönünden zengin bir bölge üzerine kurulmuş olduğu ve zeytin, üzüm, tahıl yetiştirme 

alanları ve zengin ormanlar yanında doğal limanları sayesinde ticaret için de çok 

uygun bir bölgede ayrıca maden ve orman zenginliğinin olduğu bir alan içerisine 

konumlandırıldığı bilgilerine ulaşmaktayız. Ticaret açısından adanın en önemli şehri 

olan Salamis’te yaşamlarını sürdüren halk, özellikle kentin batısında yer alan 

Mesarya Ovası’nda yetiştirilen tahıl, zeytin ve bağ ürünlerini görkemli limanlarından 

komşu ülkelere göndererek kazanç sağlamışlardır. 

Salamis Antik Kenti yaşamı içerisinde tarımın ve ticaretin önemli roller 

oynadığı bilgilerini edindiğimiz çalışmada, tarım içerisinde de zeytinciliğin büyük 

bir yer kapladığını Antik Kent içerisindeki mevcut zeytinyağı işliği ve bölgedeki 

arazilerin uygunluğundan anlamaktayız. 

Bu bağlamda gerçekleştirilen çalışmada oluşturulan Coğrafi Bilgi Sistemi 

veri tabanı kullanılarak, geçmişteki gibi günümüzde de ülke ekonomisinin temelini 

oluşturan tarım ve ticaret içerisinde belirgin yükselişler elde edilmesini 

sağlayabilecek değerde olan arazi kullanım türleri seçimine gidilmelidir. 

Kıbrıs Adası doğası ve iklimi ile yüksek uyum içerisinde olan öncelikle 

zeytin ve harnup gibi bitkilerden oluşan plantasyonların meydana getirilmesi için 

gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Tarihsel ve güncel arazi kullanımları yönünden 

incelenen çalışma alanında arazi kullanım planlamaları yapılarak bitki 

plantasyonlarının oluşturulması çalışmalarına ışık tutacak nitelikte olan veri tabanı 

yapılan bu proje sonucunda oluşturulmuştur. 

101

KAYNAKLAR 

AGI, 1991. GIS Dictionary, Association for Geographical Information Standarts 

Committee Publication, London, England. 

ALAGÖZ, U., 2004. Erdemli ve Kızkalesi Arasındaki Arkeolojik Yerleşim 

Alanlarında Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanılarak Günümüz Yerleşimlerine 

Örnek Bir Yerleşim Düzeni Araştırılması. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri 

Enstitüsü, Arkeometri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana. 

ALTAN, M.O., TOZ, F.G. KÜLÜR, S., 1996.Bilgi Sistemlerindeki Gelişmeler ve 

Fotogrametri, Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, İstanbul. 

ARTUN, O., 2005. Korykos’ta Bulunan Su Kanalı ve Terasların İncelenmesi 

Üzerine Bir Çalışma. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 

Arkeometri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana. 

BAHN, P., 2000. Archaeology_A Very Short Introduction, Oxford University Pr., 

109 p. 

BAILEY, C., T., GATRELL, A., C.,1995. Interactive Spatial Data Analysis. 

Longman Scientific and Technical. 

BANK, E., TAŞTAN, H., 1993. Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş. UBITEK, 

TUBITAK, MAM. Uzay Bilimleri Bölümü Özel Yayın. MAM/UBB OY-2. 

Gebze. 

BATUK, G., KÜLÜR, S., SARBANOĞLU, H., TOZ, G., 1996. Veriden Bilgiye 

Coğrafi Bilgi Sistemleri, Coğrafi Bilgi Sistemi Sempozyumu, İstanbul, s.35-47. 

BURROUGH P.A., 1998. Princples of Geographical Information System for Land 

Resources Assessment, Oxford University press, 2.ed. 

COPPOCK, J.T., RHIND, D., 1992. The History of GIS, in Maguire D.J., 

Goodchild M, Rhind D (eds), Geographical Information Systems Princples and 

Aplications, Vol. 1, Longman, London. 

COUNCIL OF EUROPE, 1992. European Convention on the Protection of the 

Archaelogical Heritage. Valetta/Malta. 

http://conventions.coe.int/Treaty/EN/Reports/Html/143.htm 

102

DALE, P.F., Mc LAUGHLIN, J.D., 1988. Land Information Menagement. An 

Intruduction With Special Reference to Cadastral Problems in Third World 

Countries. Clarendon Press. Oxford. UK. 

De MERS, M., 1996. Fundamentals of GIS. New York. John Wiley & Sons. 

DEMİR, F., 2002. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemlerini Kullanarak 

Ceyhan Ovasında Test Alanlarında Höyüklerin İncelenmesi, Çukurova 

Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Arkeometri Anabilim Dalı, Yüksek 

Lisans Tezi, Adana. 

DİNÇ, U., YEĞİNGİL, İ., PEŞTEMALCI, V., DİNÇ, O., KANDIRMAZ, H.M., 

2001. Uzaktan Algılamanın Temel Esasları ve Tarımsal Uygulamaları, 

TÜBİTAK Bilim Adamı Yetiştirme Grubu - Çukurova Üniversitesi İşbirliği 

Yaz Okulu, Haziran 2001, Adana. 

DOĞAN, H.M., 2000. Tarımda Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama. 

Cinetarım, Yıl:3, Sayı:23, s.20-22. 

DOĞMUŞ, N., 2003. Görüşme. Salamis Antik Kenti, Özgünel Kazıları 2003. 

ERDOĞAR, N.J., 1997. “Application of Remote Sensing in Archaeology”, Orta 

Doğu Teknik Üniversitesi, Arkeometri Bölümü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans 

Tezi, 151 s. 

ERDOĞAR, N.J., ÖZER, A.M., YILDIRIM, H., ÖZEL, M.E., GÜLÇUR, S., 

ESİN, U., 1998. “Arkeolojik Yapıların Uzaktan Algılama Uydu Verileri ile 

Araştırılması”, XIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, s.123-133. 

ESKİ ESERLER VE MÜZELER DAİRESİ, 2003. Eski Eserler ve Müzeler 

Dairesi Broşürü. 

ESRI Inc., 1994. Getting Started with ARC/INFO; Redlands California, ABD. 

ESRI, 1996. Getting to know ArcView GIS, the geographic information system 

(GIS) for everyone. Redlands CA: Environmental Systems Research Institute, 

Inc. 

GAFFNEY, V., PODOPNIKAR, T., OSKIR, K., STANCIC, Z., Analysis Long 

Term Degradation of The Mediterranean Landscape. 

http://www.archweb.leidenuniv.nl/caa95/gid.html 

103

GEMALMAZ, H.A., DEMİRBÜKEN, H., AZTOPAL, H., ÇALIŞ, N., 1993. 

Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Teknikleri Uygulanarak Erozyon 

Riski Taşıyan Alanların Balirlenmesi: Türkiye İçin Bir Çalışma. Araştırma 

Sempozyumu’93, Ankara. 

DEMİRBÜKEN, H., GEMALMAZ, H.A., AZTOPAL, H., ÇALIŞ, N., AY, A., 

1994. Tarımsal Amaçlı Uygulamalarda Arazi Çalışması ve Elde Edilen 

Sonuçların Değerlendirilmesi, 1. Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, 

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Jeodezi ve 

Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, Trabzon. 

GILLINGS, M., WISE, A., 1997. GIS: Guide to Good Practice, AHDS Guides to 

Good Practice, Oxbow, Oxford. 

http://ads.ahds.ac.uk/project/goodguides/gis 

GÖKTEN, E., ÖZGÜNEL, C., GÜRSOY, E., 2005. Salamis (Kıbrıs) Antik Kenti 

Yerleşim Alanı ve Çevresinin Jeolojisi, TURQUA-V, Türkiye Kuvaterner 

Sempozyumu’05. 

GREENE, K., 1995. Archaeology an Intruduction, The History, Princples and 

Methods of Modern Archaeology. Philadelphia: University of Pennsylvania Pr., 

208p. 

GÜLÇUR, S., 1999. “Uzay Arkeoloji”, Arkeoloji ve Arkeologlar Derneği İletişim 

Bülteni, Sayı, XIV, s.28-29. 

JACKSON, A.,2001. Caithness Archaeological Project, Edinburg University. 

http://www.arcl.ed.ec.uk/arch/caithness. 

KANDIRMAZ, H.M., YEĞİNGİL, İ., PEŞTEMALCI, V., EMRAHOĞLU, N., 

2004. Daily global solar radiation mapping of Turkey using Meteosat satellite 

data, Int. J. Remote Sensing, 25(11), 2159-2168. 

KARAGEORGHIS, V., 1969. Salamis in Cyprus, Homeric, Hellenistic and Roman. 

Edited by: Thames and Hudson. Text printed in Great Britain by Fletcher and 

Son Ltd. 

KENNEDY, D.L., 2001. Remote Sensing for Archaeology in the Middle East, 

(1999- 2001). http://www.arts.uwa.edu.au/Classics/archaeology/rsame.html 

104

KKTC RESMİ GAZETE, 1995. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, 

sayı. 58, EkIII.2.4., 1995. 

KKTC TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI, 2000. Kuzey Kıbrıs Türk 

Cumhuriyeti Detaylı Toprak Etüd ve Haritalama Projesi, Lefkoşa. 

KKTC TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI, 2003. Tarımsal Yapı ve Üretim 2003, 

Lefkoşa. 

KÖROĞLU, B., 2002. Elaiussa Sebaste ve Çevresinin Uydu Görüntüleri ve Hava 

fotoğrafları ile Tarihsel ve Güncel Arazi Kullanımları Yönünden İncelenmesi. 

Çukurova Üniversitesi, Arkeometri anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana. 

LEUSEN van MARTJIN., GAFFNEY, V., The Wroxeter Hinterland Project: 

Developing GIS Methodology for Regional Archaeological Studies in the UK. 

http://www.archweb.leidenuniv.nl/caa95/gis.html 

LILLESAND, T.M., KIEFER, R.W., 2000. Remote Sensing and Image 

Interpretation, John Wiley and Sons, Inc. Printed in the United States of 

America, Fourth Edition, s.5. 

MAGUIRE, D.J., 1992. An Overview and Definition of GIS, in Maguire D.J., 

Goodchild M., Rhind D. (eds.), Geographical Information Systems Princples 

and Applications, Vol.1, Longman, London. 

MASSAGRANDE, F.A., 1995. “The Romans in South West Spain: Free Choice or 

Blind Acceptance? Can GIS Answer?”, 

http://www.archweb.leidenuniv.nl/caa95/gis.html 

MESSER, I., BLAKEMORE, M., 1991. Handling Geographical Information. 

Longman Scientific and Technical. 

METİN, S., 1995. A Comparison of Three Different Approaches Used in The 

Supervised Classification of Agricultural Areas. 50th ISI95 Sempozyumu, 

Pekin, Çin. 

METİN, S., 1997. Uydu Görüntülerinin Tarımsal Amaçlı Sınıflandırılmasında Farklı 

Toprak Yapısının Etkisi. III. Uzaktan Algılama ve Türkiye’deki Uygulamaları 

Semineri,Uludağ, Bursa. 

105

OZANER, F.S., RUSSEL, J., 1994. “Diachronic Study of Coastal Changes at 

Anemurium: Geomorphological and Archaeological Applications”, X. 

Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, s.135-152. 

ÖCAL, A.D., GÜLTEKİN, E., KAPUR, S., AKÇA, E., YETİŞ, C., EVEREST, 

A., 1999. “Korykos ve Çevresinin Bio-Kültürel Sürdürülebilirlik Özellikleri”, 

Olba II, Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi Yayınları, 

Ed., Durugönül, S., Yağcı, E.E., Durukan, M., s.7-15. 

ÖZTEPE, E., 2001. İDOL, Arkeoloji ve Arkeologlar Derneği Dergisi, Temmuz- 

Ağustos-Eylül 2001, Sayı:10. 

PEŞTEMALCI, V., KANDIRMAZ, H.M., YEĞİNGİL, İ., YILDIZ, B.Y., 2004. 

Determination of the land surface temperature of Çukurova Region using 

NOAA APT data, Chinese Journal of Physics, 42 (6), 776-785. 

RHILL, T.E., WILSON, A.G., 2000. “Antik Yunanistan’da Yerleşim Yapılarının 

Modellenmesi: Polis’e Yeni Yaklaşımlar”, Antik Dünyada Kırsal ve Kent, Ed. 

Rich, J., Hadrill, A.W., Çev. Lale Özgenel, Homer Kitabevi, s.59-97. 

SEVER, T., 1998. Archeological Remote Sensing, s.1 

http://www.ghcc.msfc.nasa.gov/archeology/remote_sensing.html 

http://www.ghcc.msfc.nasa.gov/archeology/archeology.html 

http://www.ghcc.msfc.nasa.gov/archeology/remote_sensing_spectrum.html 

http://www.ghcc.msfc.nasa.gov/archeology/arenal.html 

http://www.ghcc.msfc.nasa.gov/archeology/chaco.html 

http://www.ghcc.msfc.nasa.gov/archeology/chaco_compare.html 

http://www.ghcc.msfc.nasa.gov/archeology/peten.html 

SHEETS, P., 1991. “Prehistoric Footpaths in Costa Rica: Transportation and 

Communication In a Tropical Rainforest,” Ancient Road Networks and 

Settlement Hierarchies in the New World. Cambridge University Press, 

Cambridge. 

SHEETS, P., McKee, B., 1994. “Prehistoric Footpaths in Costa Rica: Remote 

Sensing and Field Verification” Archaeology, Volcanism and Remote Sensing 

in the Arenal Region, Costa Rica, edited by P. Sheets and B. McKee. 

University of Texas Press. 

106

SOKHI, B.S., 1992. “Mapping of Historical Monuments and Sites of Delhi Using 

Spot Satellite Image”, Spotting Historical Monuments and Sites, Indian 

Institute of Remote Sensing,Dehradun. 

http://www.gisdevelopment.net/application/archaeology/database/archd0002pf.htm 

SOLMAZ, M.İ., 2003. Çukurova Bölgesinde Höyük ve Arkeolojik Kalıntıların 

Saptanması ve Bazı Höyüklerin Modellenmesi. Çukurova Üniversitesi, Fen 

Bilimleri Enstitüsü, Arkeometri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana. 

STAR, J.L., ESTES, J.E., 1990. Geographic Information Systems: An Introduction. 

Prentice-Hall Inc., New Jersey. 

SUPAJANYA, T., 1986. “Remote Sensing in Archaeological Applications in 

Thailand”, Semposium on Remote Sensing for Resources Development and 

Environmental Management. 

TAPAN, M., 1998. Cumhuriyet Döneminde Doğal ve Kültürel Varlıklarını 

Koruyamamanın Korunması. 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (Yıldız Sey, 

Editör). Tarih Vakfı Yayınları, Numune Matbaası, İstanbul, s.199-207. 

TEKEL, H., 2003. Sözlü görüşme. Eski Eserler ve Müzeler Dairesi, Gazimağusa. 

TEKİNSOY, P., AKSAKER, N., YILDIZ, B.Y., KANDIRMAZ, H.M., 

PEŞTEMALCI, V., 2003. Coğrafi bilgi sisteminin Çukurova Üniversitesi 

Kampüs alanına uygulanması, 9. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 

Ankara, sayfa 483-490. 

TUNA, N., 1998. Çevresel Etki Değerlendirme Çalışmalarında Arkeolojik Kültür 

Mirasının Korunması. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Sayı: 85, Arkeoloji ve Sanat 

Yayınları, İstanbul, s.39-48. 

VONDER, O., 1998. Remote Sensing in Archaeology and Historical Events, s.1. 

http://cgi.girs.wageningen-ur.nl/cgi/projects/bcrs/multisensor/report1/10.htm 

YOMRALIOĞLU, T., ÇELİK, K., 1994. 1. Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri 

Sempozyumu, Trabzon, s.21-32. 

YOMRALIOĞLU, T., 2000. Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Kavramlar ve 

Uygulamalar, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon. 

ZÜLAL, A., 1999. “Arkeolojide Uzaktan Algılama”, Bilim ve Teknik Dergisi, 

TÜBİTAK Yayınları, Sayı: 377, Ankara, s.80-81. 

107

İNTERNET KAYNAKLARI 

http://www.akropol.com.tr 

http://www.akropol.com.tr 

http://www.devplan.org 

http://www.kamunet.net 

http://www.kktob.org 

http://www.mta.gov.tr 

http://www.nik.com.tr 

http://www.sorgunpostasi.com/kerkenes.asp 

http://www.tagem.gov.tr 

http://www.tayproject.org 

http://www.tourism.trnc.net 




http://www.trncinfo.com 

108

ÖZGEÇMİŞ 

1975 yılında Kuzey KıbrısTürk Cumhuriyeti’nin başkenti Lefkoşa’da 

doğdum. İlk öğrenimimi Girne, Orta ve Lise öğrenimimi Lefkoşa’da tamamladım. 

1993 yılında başlamış olduğum Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak 

Bölümü’nden, 1997 yılında Ziraat Mühendisi ünvanıyla mezun oldum. 2000 yılının 

Şubat ayında Devlet Üretme Çiftlikleri Dairesi’nde çalışmaya başladım ve 2001 

yılının Kasım ayında halen görev yapmakta olduğum Tarım ve Orman Bakanlığı, 

Tarım Dairesi kadrosuna geçiş yaptım. 2003 yılı Şubat ayında Çukurova Üniversitesi 

Fen Bilimleri Enstitüsü Arkeometri Anabilim Dalı’nda yüksek lisans öğrenimime 

başladım. 

109

Salamis Antik Kenti ve Ãevresinin Uzaktan AlgÄ±lama ve CoÄrafi Bilgi ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Salamis Antik Kenti ve Ãevresinin Uzaktan AlgÄ±lama ve CoÄrafi Bilgi ...