öÄretim teknolojileri ve materyal tasarımı - Pegem A Yayıncılık
öÄretim teknolojileri ve materyal tasarımı - Pegem A Yayıncılık
öÄretim teknolojileri ve materyal tasarımı - Pegem A Yayıncılık
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ<br />
VE<br />
MATERYAL TASARIMI<br />
EDİTÖR: MUSTAFA SARITAŞ<br />
RÜÇHAN ÖZKILIÇ<br />
MUSTAFA SARITAŞ<br />
AYSAN ŞENTÜRK<br />
UĞUR AVCI<br />
NİHAT ÇALIŞKAN<br />
ENGİN KARADAĞ<br />
Mayıs / 2007<br />
i
Editör: Yrd. Doç. Dr. Mustafa SARITAŞ<br />
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI<br />
ISBN: 978-9944-919-72-2<br />
© 2007, <strong>Pegem</strong> A Yayıncılık®<br />
Bu kitabın basım, yayın <strong>ve</strong> satış hakları,<br />
<strong>Pegem</strong> A Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.’ne aittir.<br />
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı<br />
mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle<br />
çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı<br />
bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar<br />
hakkında yayınevimize bilgi <strong>ve</strong>rmesini <strong>ve</strong> bandrolsüz yayınları satın<br />
almamasını diliyoruz.<br />
1. Baskı: Mayıs 2007<br />
Yayın Yönetmeni: Gürsel Avcı<br />
Kapak Tasarımı: zülfin.eua<br />
Baskı: Baran Ofset – Ankara<br />
Tel: (0312) 367 66 92<br />
<strong>Pegem</strong> A Yayıncılık®<br />
Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.<br />
Adakale Sokak 4/1 Yenişehir ANKARA<br />
Tel: (312) 430 67 50 – 430 67 51<br />
Belgeç: (312) 431 37 38<br />
İnternet: http://www.pegema.com.tr<br />
E-posta: pegema@pegema.com.tr<br />
ii
BÖLÜMLER VE YAZARLAR<br />
1. BÖLÜM: TEMEL KAVRAMLAR<br />
Dr. NİHAT ÇALIŞKAN, Ahi Evran Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri<br />
Bölümü<br />
ENGİN KARADAĞ, Yeditepe Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü<br />
2. BÖLÜM: İLETİŞİM<br />
Yrd. Doç. Dr. RÜÇHAN ÖZKILIÇ, Uludağ Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi Eğitim<br />
Bilimleri Bölümü<br />
3. BÖLÜM: ÖĞRETİM ORTAMLARI VE MATERYAL TASARIMI<br />
Öğrt. Gör. UĞUR AVCI, Uludağ Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi ilköğretim Bölümü<br />
4. BÖLÜM: ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ-GEREÇLER VE ET-<br />
KİLİ KULLANIMI<br />
Yrd. Doç. Dr. MUSTAFA SARITAŞ, Uludağ Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi Eğitim<br />
Bilimleri Bölümü<br />
5. BÖLÜM: PROGRAMLI ÖĞRETİM<br />
Yrd. Doç. Dr. RÜÇHAN ÖZKILIÇ, Uludağ Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi Eğitim<br />
Bilimleri Bölümü<br />
6. BÖLÜM: BİLGİSAYARLARIN ÖĞRETİMDEKİ UYGULAMALARI<br />
VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM<br />
Yrd. Doç. Dr. AYSAN ŞENTÜRK, Uludağ Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar<br />
Öğretmenliği <strong>ve</strong> Teknoloji Bölümü<br />
7. BÖLÜM: UZAKTAN EĞİTİM<br />
Yrd. Doç. Dr. MUSTAFA SARITAŞ, Uludağ Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi Eğitim<br />
Bilimleri Bölümü<br />
iii
Bireylerin örnek birer insan olarak yetişmelerinde<br />
çok yönlü katkı sağlayacak,<br />
toplumun geleceğine yön <strong>ve</strong>recek<br />
tüm öğretmen adayları<br />
<strong>ve</strong> öğretmenlere<br />
iv
ÖNSÖZ<br />
Teknolojik gelişmeler toplumsal yaşamın her alanında değişmelere neden<br />
olmaktadır. Söz konusu değişmeler, tüm toplumsal kurumların yanında eğitim<br />
kurumlarının amaç, yapı, işlev <strong>ve</strong> işleyişlerini de etkilemektedir. Toplumdaki her<br />
kesim eğitim kurumlarından teknolojiyi kullanabilen bireyler yetiştirmesini beklemektedir.<br />
Öncelikli temel işlevi bireyleri toplumun gereksinimleri doğrultusunda<br />
geleceğe hazırlamak olan okulun bu gelişmelerden <strong>ve</strong> değişmelerden uzak<br />
durması düşünülemez. Eğitim sistemi de aynı işlevi öğretmenlerden beklemektedir.<br />
Eğitim teknoloji alanındaki yenilikler öğretmenleri <strong>ve</strong> öğrenme ortamlarını<br />
da etkilemektedir. İş başındaki öğretmenlerimizin önemli bir kesiminin öğretim<br />
<strong>teknolojileri</strong>nden yararlanma konusunda yeterli düzeyde olmadıkları, bu yüzden<br />
öğretim etkinliklerini geleneksel yöntem <strong>ve</strong> uygulamalarla sürdürdükleri sıklıkla<br />
gözlenen bir durumdur. Bu sonuç aynı zamanda yeni kuşakların da teknolojik<br />
gelişmelerden habersiz <strong>ve</strong> kullanma becerisinden yoksun kalmaları demektir.<br />
Genç nesilleri teknoloji ayırdında olmayan <strong>ve</strong> onu yaşamın çeşitli alanlarında<br />
kullanamayan bireylerin oluşturduğu bir toplum bilgi toplumu olma misyonunu<br />
gerçekleştiremez. Bu nedenle öğretmen adaylarının gelecek nesillerin eğitim<br />
ihtiyaçlarına yanıt <strong>ve</strong>rebilecek eğitim programları çerçe<strong>ve</strong>sinde, yoğun çağdaş<br />
öğretim <strong>teknolojileri</strong> içeren bir anlayışla yetiştirilmeleri toplumsal bir gereklilik<br />
olarak kabul edilmelidir. Kendilerini <strong>ve</strong> yetiştirecekleri bireyleri bilgi toplumuna<br />
hazırlayacak olan öğretmenlerin, teknoöğretmen modeliyle de bilgi toplumunun<br />
teknoloji destekli okul kültürünü de bir an önce benimsemeleri gerekmektedir.<br />
Öğretmenler, hem yetişkin bir birey, hem de yeni nesilleri geleceğe hazırlamakla<br />
görevlendirilmiş bir metodolojist olarak teknolojinin özelliklerini, toplum yapısındaki<br />
yerini <strong>ve</strong> önemini bilmek <strong>ve</strong> onu sınıf içi her tülü eğitim-öğretim etkinliklerinde<br />
sürekli, bilinçli <strong>ve</strong> yoğun olarak kullanmayı bilmek durumundadır.<br />
Bu kitapta, öğretim teknoloji ile yakından ilgili temel kavram <strong>ve</strong> tanımlar,<br />
öğretim etkinliklerinde yararlanılacak her türlü araç-gereç <strong>ve</strong> <strong>materyal</strong>in özellikleri,<br />
tasarımı <strong>ve</strong> hazırlanması, seçilmesi, kullanılması, öğretim etkinliklerinde<br />
bilgisayardan yararlanılması, programlı öğretim <strong>ve</strong> uzaktan eğitim konuları açıklanmıştır.<br />
Bu kitabın halen çalışmakta olan öğretmenlere, öğretmen adaylarına, eğitim<br />
yöneticilerine, eğitim deneticilerine mesleki gelişmelerinde <strong>ve</strong> sınıf içi teknoloji<br />
uygulamalarında katkı sağlaması <strong>ve</strong> yardımcı olması beklenmektedir.<br />
Kitabın hazırlanmasında, incelenmesinde <strong>ve</strong> yayımlanmasında emeği geçen<br />
herkese teşekkür ederim.<br />
Bursa, …… 2007<br />
Editör<br />
Mustafa Sarıtaş<br />
v
İÇİNDEKİLER<br />
Bölümler <strong>ve</strong> Yazarları......................................................................................iii<br />
Önsöz ............................................................................................................. v<br />
İçindekiler ......................................................................................................vii<br />
1. BÖLÜM<br />
TEMEL KAVRAMLAR<br />
Dr. Nihat Çalışkan - Engin Karadağ<br />
Giriş.................................................................................................................1<br />
Eğitim ..............................................................................................................2<br />
Öğretim ...........................................................................................................3<br />
Öğretim Programı ...........................................................................................3<br />
Bilim ................................................................................................................5<br />
Teknoloji..........................................................................................................6<br />
Eğitim Teknolojisi ............................................................................................6<br />
Eğitim Teknolojisinin Temel İlkeleri.................................................................7<br />
Öğretim Teknolojisi .........................................................................................8<br />
Eğitim Teknolojisi <strong>ve</strong> Öğretim Teknolojisi Arasındaki Fark.............................8<br />
Öğretim Teknolojisinin Önemi.........................................................................9<br />
Öğretim Teknolojilerin Tarihsel Yolculuğu ......................................................9<br />
Öğretim Teknolojisinin Amaçları ...................................................................10<br />
Öğretimde Teknoloji Kullanma Nedenleri ....................................................11<br />
Öğretim Teknolojisinin Yararları....................................................................11<br />
Öğretim Materyali..........................................................................................12<br />
Tasarım ........................................................................................................13<br />
Kaynakça ......................................................................................................13<br />
2. BÖLÜM<br />
İLETİŞİM<br />
Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç<br />
İletişim Kavramı <strong>ve</strong> Eğitim Açısından Önemi ...............................................17<br />
İletişim Sürecinin Temel Öğeleri ...................................................................18<br />
Kaynak ..........................................................................................................20<br />
Öğretmenin Kaynak Olarak İletişim Sürecindeki Başarısını Etkileyen<br />
Faktörler........................................................................................................21<br />
Mesaj.............................................................................................................27<br />
Mesaj Düzenleme İlkeleri..............................................................................27<br />
Kanal .............................................................................................................31<br />
Alıcı ...............................................................................................................32<br />
Dönüt.............................................................................................................33<br />
Öğretmenlerin Etkili Dönüt Verebilmek İçin Dikkat Etmesi Gereken<br />
Noktalar.........................................................................................................34<br />
Kaynakça ......................................................................................................36<br />
vii
3. BÖLÜM<br />
ÖĞRETİM ORTAMLARI VE MATERYAL TASARIMI<br />
Öğrt. Gör. Uğur Avcı<br />
Eğitim – Öğretim Ortamlarının Düzenlenmesi ..............................................37<br />
Öğretim Materyallerinin Tasarımı..................................................................40<br />
Öğretimde Materyal Kullanmanın Yararları ..................................................41<br />
Öğretim Materyalinin Seçimini Etkileyen Faktörler .......................................43<br />
Öğretim Materyali Hazırlamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar.............44<br />
Öğretim Materyallerin Etkili Kullanımı...........................................................45<br />
Öğretim Materyallerinin Tasarımı..................................................................46<br />
Öğretim Materyallerinin Tasarım Öğeleri.............................................46<br />
Öğretim Materyallerinin Tasarım İlkeleri ..............................................51<br />
Kaynakça .....................................................................................................53<br />
4. BÖLÜM<br />
ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ - GEREÇLER<br />
VE ETKİLİ KULLANIMI<br />
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş<br />
Öğretimde Yararlanılan Araç - Gereçlerin Sınıflandırılması .........................55<br />
Görsel Öğretim Araç - Gereçleri ..................................................................59<br />
Kitaplar ..........................................................................................................59<br />
Dergiler..........................................................................................................64<br />
Yazı Tahtası..................................................................................................64<br />
Panolar..........................................................................................................72<br />
Resimler ........................................................................................................72<br />
Fotoğraflar.....................................................................................................73<br />
Levhalar ........................................................................................................74<br />
Şeritler...........................................................................................................74<br />
Afişler ............................................................................................................74<br />
Grafikler.........................................................................................................75<br />
Şemalar.........................................................................................................77<br />
Harita <strong>ve</strong> Küreler ...........................................................................................78<br />
Gerçek Eşyalar..............................................................................................78<br />
Modeller <strong>ve</strong> Kesitler .....................................................................................78<br />
Numuneler.....................................................................................................81<br />
Projektörler (Yansıtıcılar) ..............................................................................81<br />
viii
Tepegöz .......................................................................................................82<br />
Slayt Projektörü.............................................................................................87<br />
Opak Projektör (Episkop)..............................................................................91<br />
Data Show.....................................................................................................93<br />
Projeksiyon Makinesi ....................................................................................95<br />
Film <strong>ve</strong> Film Şeridi Projeksiyonu...................................................................96<br />
İşitsel Öğretim Araç- Gereçleri......................................................................98<br />
Teyp (Kaset Çalar) <strong>ve</strong> Ses Bantları .............................................................98<br />
Görsel-İşitsel Öğretim Araç- Gereçleri .......................................................101<br />
Video ...........................................................................................................101<br />
Etkileşimli Video..........................................................................................102<br />
Teknoloji Destekli Öğretim Araç - Gereçleri................................................103<br />
Televizyon...................................................................................................103<br />
Kaynakça ...................................................................................................105<br />
5. BÖLÜM<br />
PROGRAMLI ÖĞRETİM<br />
Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç<br />
Programlı Öğretim Kavramı ........................................................................107<br />
Programlı Öğretimde Dikkate Alınması Gereken Temel İlkeler..................107<br />
Programlı Öğretim Modelleri.......................................................................110<br />
Doğrusal Programlama Model .......................................................110<br />
Dallara Ayrılan Program Model......................................................110<br />
Programlı Öğretimin Sınırlılıkları.................................................................112<br />
Kaynakça ...................................................................................................113<br />
6. BÖLÜM<br />
BİLGİSAYARLARIN ÖĞRETİMDEKİ UYGULAMALARI VE BİLGİSAYAR<br />
DESTEKLİ ÖĞRETİM<br />
Yrd. Doç. Dr. Aysan Şentürk<br />
Giriş.............................................................................................................125<br />
Bilgisayar Destekli Öğretim.........................................................................126<br />
Bilgisayar Destekli Öğretimin Olumlu Yönleri .............................................127<br />
Bilgisayar Destekli Öğretimin Olumsuz Yönleri ..........................................128<br />
Bilgisayar Destekli Öğretim Uygulamaları .................................................130<br />
Kaynakça ....................................................................................................135<br />
ix
7. BÖLÜM<br />
UZAKTAN EĞİTİM<br />
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş<br />
Uzaktan Eğitim Kavramı .............................................................................137<br />
Uzaktan Eğitim Nedir ..................................................................................138<br />
Uzaktan Eğitimin Amacı .............................................................................139<br />
Uzaktan Eğitimin Gerekliliği ........................................................................140<br />
Uzaktan Eğitimin Örgün Eğitimden Farklılıkları ..........................................143<br />
Uzaktan Eğitimin Yararları ........................................................................144<br />
Uzaktan Eğitimin Sınırlılıkları......................................................................145<br />
Uzaktan Eğitimde Öğreticinin Yeri <strong>ve</strong> Rolü.................................................146<br />
Uzaktan Eğitimin Hedef Kitlesi....................................................................147<br />
Uzaktan Eğitim Öğrencilerinin Özellikleri....................................................147<br />
Geçmişten Günümüze Uzaktan Eğitim.......................................................148<br />
Dünyada Uzaktan Eğitimin Gelişimi ...........................................................148<br />
Türkiye’de Uzaktan Eğitimin Gelişimi ........................................................151<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitelerimizde Uzaktan Eğitim ............................................................152<br />
Uzaktan Eğitimde Kullanılan Teknikler .......................................................154<br />
Uzaktan Eğitimin Yönetimi ..........................................................................158<br />
Kaynakça ...................................................................................................161<br />
ŞEKİLLER LİSTESİ<br />
ŞEKİLLER<br />
SAYFA<br />
ŞEKİL 1. İletişim Sürecinde Yer Alan Öğeler ...............................................18<br />
ŞEKİL 2. Algı <strong>ve</strong> İhtiyaç İlişkisi ......................................................................30<br />
ŞEKİL 3. Renk Çemberi.................................................................................47<br />
ŞEKİL 4. Çizgi Örnekleri ...............................................................................49<br />
ŞEKİL 5. Doku Örnekleri ...............................................................................50<br />
ŞEKİL 6. Programlı Öğretim Materyalinin Bir Adımında Yer Alması<br />
Gereken Öğeler ............................................................................109<br />
ŞEKİL 7. Doğrusal Programlama Modeli ....................................................110<br />
ŞEKİL 8. Dallara Ayrılan Program Modeli ...................................................111<br />
x
Temel Kavramlar 1<br />
1. BÖLÜM<br />
Temel Kavramlar<br />
Dr. Nihat Çalışkan - Engin Karadağ<br />
GİRİŞ<br />
K<br />
üreselleşen dünyaya bakıldığında, iki kutuplu dünya ile karşı karşıya<br />
kalınmaktadır. Bunlardan birincisi gelişmiş bilgi, üreten ülkeler,<br />
diğerleri ise bilgiyi elde etmeye <strong>ve</strong> kullanmaya çalışan ülkelerdir. Bilgi<br />
toplumu düzeyine yaklaşan ülkelerle, gelişmekte olan ülkeler<br />
arasında eğitim, sosyal, sağlık, ekonomik <strong>ve</strong> milli gelir açısından<br />
büyük bir farkın olduğu görülmektedir. Bu farkın kaynağının eğitim olduğu<br />
tartışılmaz bir gerçektir. İnsanın dışında eğitime bu denli gereksinim duyan<br />
<strong>ve</strong> eğitimi kurumsallaştırmış başka bir canlı türü yoktur. Birey olarak insan<br />
doğal, toplumsal <strong>ve</strong> kültürel bir çevrede doğar. İnsanın doğal, toplumsal <strong>ve</strong><br />
kültürel bir varlık olması onun yaşadığı bu çevreyi, aklını, duygularını vb.<br />
diğer özelliklerini kullanmasına bağlıdır.<br />
Eğitim çabalarının genel amacı, yetişmekte olan çocukların <strong>ve</strong><br />
gençlerin, topluma sağlıklı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimli bir şekilde uyum sağlamalarına yardım<br />
etmektir. Bu uyumun gerçekleştirilmesi için, ideal olarak, bireylerin beceri <strong>ve</strong><br />
yetenekleri, eğitim yolu ile en son sınıra kadar geliştirilir <strong>ve</strong> insan<br />
davranışları, milli eğitim amaçları doğrultusunda değiştirilir (Varış, 1998).<br />
Bu değişim, bilim <strong>ve</strong> teknolojinin ilerlemesi ile birlikte, insanoğlunun çevreye<br />
egemen olma, onu yönlendirme <strong>ve</strong> anlama çabaları geçmişe göre<br />
günümüzde daha fazla önem kazanmıştır. Bu gelişmeler ülkeleri ister istemez<br />
büyük <strong>ve</strong> gizli bir yarışın içine itmektedir. Bütün ülkeler ellerinde var olan<br />
birikimlerini sınırsızca işe koşarak, kendi insanlarını ileri teknoloji <strong>ve</strong> bilgi<br />
toplumu düzeyine ulaştırmaya çalışmaktadır. Bu yarışı kazanmada ülkelerin<br />
en önemli aracı tartışmasız eğitim olarak görülmektedir. Tüm ülkeler bilgi<br />
toplumu düzeyine ulaşabilme, başka ülkelere karşı üstünlük elde etme <strong>ve</strong><br />
elde ettikleri üstünlükleri koruyabilme yarışında eğitim sistemlerinden çok<br />
önemli katkılar elde etmişlerdir (Koç, 2004). Çünkü bu ülkeler bilimsel <strong>ve</strong><br />
teknolojik gelişmeleri eğitim-öğretim süreci ile paralel olarak<br />
yürütülmektedir.<br />
Bu bölümde öğretim <strong>teknolojileri</strong> <strong>ve</strong> <strong>materyal</strong> geliştirmeye yönelik bazı<br />
temel kavramlara yer <strong>ve</strong>rilmektedir.
İletişim 17<br />
2. BÖLÜM<br />
İletişim<br />
Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç<br />
İLETİŞİM KAVRAMI VE EĞİTİM AÇISINDAN ÖNEMİ<br />
G<br />
ünlük yaşantımızda olduğu gibi iletişim okul yaşantısının da hemen<br />
hemen her anında, her aşamasında yer alan bir süreçtir. Bu<br />
nedenle, birçok kaynakta eğitim bir iletişim süreci olarak<br />
tanımlanmaktadır (Hoy, 1987; Moore,1989). Öğretim yaparken<br />
öğretmenler, öğrendiklerini göstermek için öğrenciler, yönetsel işleri<br />
yaparken idareciler zamanlarının büyük bir kısmını karşısındakiler ile iletişim<br />
kurmak için harcarlar. Bu nedenle iletişim sürecinin nasıl işlediğini bilmek,<br />
iletişim sürecini etkileyen unsurların farkında olmak <strong>ve</strong> etkili iletişim kurma<br />
becerisine sahip olmak her eğitimci için önem taşımaktadır.<br />
İletişimde bulunmaksızın eğitim yapmak olanaksızdır. İletişim, anlamları<br />
bireyler arasında ortak kılma işlemi olarak tanımlanabilir. İletişim bilgiyi<br />
üretmeyi, aktarmayı <strong>ve</strong> anlamlandırmayı içeren bir süreçtir. Görüldüğü gibi<br />
iletişimin gerçekleşebilmesi için bilgiyi üreten bir taraf <strong>ve</strong> bu bilgiyi<br />
anlamlandıran bir taraf olması gerekmektedir. Eş deyişle, iletişimin<br />
gerçekleşmesi için iki sistem gerekmektedir. Bu açıdan tanımlandığında ise<br />
iletişim iki sistem arasındaki bilgi alış<strong>ve</strong>rişidir denilebilir. Bu tanımda yer alan<br />
alış<strong>ve</strong>riş sözcüğü bilgi akışının iki yönlü olması gerektiğini vurgular. Bilgi akışı<br />
tek yönlü olduğunda iletişim süreci tamamlanmamış olur. Bu durumda<br />
bilgiyi aktaran kişi bilgiyi ilettiği kişilerin konu ile ilgili duygu <strong>ve</strong> düşünceleri
Öğretim Ortamı <strong>ve</strong> Öğretimde Materyal Tasarımı 37<br />
3.BÖLÜM<br />
Öğretim Ortamları <strong>ve</strong><br />
Materyal Tasarımı<br />
Öğrt. Gör.Uğur Avcı<br />
EĞİTİM-ÖĞRETİM ORTAMLARININ DÜZENLENMESİ<br />
E<br />
ğitim bir iletişim sürecidir. Ancak bilindiği gibi iletişim sürecine sadece<br />
sözcükler aracılık etmez. Çevremizdeki eşyaların, objelerin, renklerin<br />
<strong>ve</strong> bulunulan mekânın da bize ilettiği mesajlar vardır. Öğrenme <strong>ve</strong><br />
öğretme işi de belli bir çevre içerisinde belli bir mekânda meydana<br />
gelir, boşlukta olmaz. Öğretmen öğrenciye iletmek istediği mesajları<br />
nasıl bir yerde, neleri kullanarak iletiyor Bu hem öğrenci hem de öğretmen<br />
açısından son derece önemlidir. Çünkü içinde yaşanılan, çalışılan çevre<br />
insanın davranışlarını etkiler. Bu çeşitli araştırmalarla kanıtlanmıştır.<br />
Eğitim-öğretim ortamlarının düzenlenmesi, eğitimin meydana geldiği<br />
çevre, insan gücü <strong>ve</strong> insan gücü dışındaki öğelerin eğitim amaçları<br />
doğrultusunda <strong>ve</strong>rimli <strong>ve</strong> etkili biçimde işe koşulması demektir (Alkan,<br />
1979). Bir başka deyişle insan <strong>ve</strong> çevre ilişkilerinin iyileştirilmesidir. Bu<br />
iyileştirme çalışmaları eğitim-öğretim sürecinde yer alan öğrenci öğretmen<br />
etkileşimi, öğrencinin gelişim özellikleri, bireysel farklılıkları gibi psikolojik<br />
değişkenler, işlenen konular, kullanılan öğretim yöntemleri gibi metodolojik<br />
değişkenler <strong>ve</strong> fiziksel değişkenler göz önünde bulundurularak yapılır.<br />
Görüldüğü gibi eğitim ortamlarının düzenlenmesinde fiziksel değişkenler<br />
işin sadece bir boyutunu oluşturmaktadır. Ancak bu değişkenlerin öğretime<br />
<strong>ve</strong> öğrenmeye engel olması ya da desteklemesi söz konusu olabilmektedir.<br />
Sınıftaki fiziksel düzenlemelerin öğrenci davranışları üzerinde etkili olduğu,<br />
başarıyı <strong>ve</strong> etkileşimi arttırdığı çeşitli kaynaklarda ifade edilmiştir (Alkan,<br />
1992; Alkan <strong>ve</strong> Diğerleri, 1995; İmer, 2000).
Öğretimde Araç - Gereçlerin Etkili Kullanımı 55<br />
4. BÖLÜM<br />
Öğretimde Yararlanılan<br />
Araç-Gereçler <strong>ve</strong> Etkili<br />
Kullanımı<br />
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş<br />
ÖĞRETİMDE YARARLANILAN ARAÇ-GEREÇLERİN<br />
SINIFLANDIRILMASI<br />
ğrencileri derse moti<strong>ve</strong> etmenin <strong>ve</strong> sunulanların kolay<br />
Ö<br />
anlaşılırlığını sağlamanın en iyi yolu birden fazla duyu organına<br />
hitap eden eğitim araçlarını kullanmaktır. Öğretim araçları<br />
kullanılmak yoluyla ders programlarında yer alan bazı konuları,<br />
olayları, iş <strong>ve</strong> işlemleri gerçek boyutları ile öğrencilerin gözleri<br />
önüne sermek <strong>ve</strong> gereksiz açıklamalar için harcanan zamanı<br />
kısaltmak mümkündür.<br />
Eğitimin kurumlaşmasına paralel olarak eğitim-öğretim etkinliklerinde<br />
kullanılan araç-gereçlerin türü de değişmeye <strong>ve</strong> artmaya başlamıştır. Eğitim<br />
teknolojisinin bilinen ilk örnekleri olan kara tahta <strong>ve</strong> tebeşirle başlayan<br />
tarihsel gelişim süreci günümüzde ağ sistemleriyle devam etmektedir.<br />
Geçmişten günümüze hemen bütün toplumlarda öğretmen statüsünde<br />
bulunan kişiler bir bilgiyi başkasına aktarırken o dönemin özelliklerini<br />
yansıtan bir araç-gereçten yararlanmışlardır. Ders araç-gereçleri eğitim<br />
programının öğrenme-öğretme süreci kapsamında yer alan temel ögelerden<br />
birisidir. Bu nedenle öğretmenlerin ders planlarını hazırlarken hedef<br />
davranışların kazandırılması amacıyla aktarılacak içeriğin sunumunda hangi
Programlı Öğretim 107<br />
5.BÖLÜM<br />
Programlı Öğretim<br />
Yrd. Doç. Dr. Rüçhan Özkılıç<br />
PROGRAMLI ÖĞRETİM KAVRAMI<br />
P<br />
rogramlı öğretim bireysel bir öğretim yöntemidir. Bu kitabın<br />
konularının içerisinde yer almasının nedeni ise yöntemin<br />
kullanımı sırasında mutlaka basılı, görsel ya da işitsel öğelerin<br />
yer aldığı <strong>materyal</strong>e <strong>ve</strong> bu <strong>materyal</strong>i sunmak üzere<br />
kullanılacak bir araca ihtiyaç duyulmasından<br />
kaynaklanmaktadır. Programlı öğretim yeni geliştirilmiş bir öğretim yöntemi<br />
değildir. Birçok kaynakta (Alkan, 1995; Demirel, 2000; Pocztar, 1977;<br />
Keser, 2002) davranışçı yaklaşımı kullanan psikologlar tarafından ortaya<br />
çıkarılan “davranış kanunlarını” üni<strong>ve</strong>rsite öğrencilerinin edindiği bilgileri<br />
kontrol etmek amacı ile eğitsel uygulamalarda kullanan S.L. Pressey<br />
tarafından 1924’te temelleri atılan bir yöntem olduğu belirtilmektedir.<br />
Kökeni eskilere dayanmasına rağmen ileriki bölümde işlenecek olan <strong>ve</strong><br />
günümüzde son derece önemli olan bilgisayar destekli öğretimde kullanılan<br />
ders yazılımları aşağıda açıklanacak olan programlı öğretim ilkelerine dayalı<br />
olarak geliştirilmektedir. Bu nedenle bu yöntemin öğretmen adayları<br />
tarafından anlaşılmasının ayrı bir önemi vardır.<br />
PROGRAMLI ÖĞRETİMDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN<br />
TEMEL İLKELER<br />
Programlı öğretimde öğrenciler belli bir konunun öğretimi için önceden<br />
hazırlanmış <strong>materyal</strong> ile bireysel olarak etkileşimde bulunurlar. Kullanılan<br />
<strong>materyal</strong>ler ise bazı ilkelere dayalı olarak hazırlanırlar (Pocztar, 1977; Keser,<br />
2002; Demirel, 2000). Bu ilkelerin tümü diğer öğretmenlik meslek bilgisi<br />
derslerinin içerisinde sıklıkla karşılaştığımız konular arasında yer alan
Uzaktan Eğitim 125<br />
6. BÖLÜM<br />
Bilgisayarların Öğretimdeki<br />
Uygulamaları <strong>ve</strong> Bilgisayar Destekli<br />
Öğretim<br />
Yrd. Doç. Dr. Aysan Şentürk<br />
GİRİŞ<br />
G<br />
irminci yüzyılın ortalarından itibaren insanoğlunun yavaş yavaş<br />
kullanmaya başladığı <strong>ve</strong> özellikle de 80’li yıllardan sonra kişisel<br />
bilgisayarların hayatımıza girişi ile her alanda çok yoğun olarak<br />
kullanılmaya başlanan bilgisayarlar eğitim <strong>ve</strong> öğretimin<br />
vazgeçilmez bir aracı haline gelmiştir. Bu cihaz diğer alanlarda<br />
olduğu gibi bu alanda da o kadar yaygınlaştıki, artık ne öğretmen ne de<br />
öğrenci bu cihazdan vazgeçebilir.<br />
Gün geçtikçe öğretmenler <strong>ve</strong> öğrenciler daha iyi bilgisayar okur-yazarı<br />
olmakta <strong>ve</strong> bilgisayarlardan daha etkin yararlanmaktadırlar. Ancak bu<br />
etkinlik kuşkusuz şimdilik doyuma ulaşmış değildir. Çünkü bilgisayarların<br />
öğretimdeki yeri hem çok büyük hem de çok çeşitlidir. Günümüzde<br />
bilgisayarlar daha çok bir kelime işlemci, bir sunum hazırlama <strong>ve</strong> sunma<br />
aracı, Internet uygulamalarını gerçekleştirmek amacı ile kullanılmakatadır.<br />
Oysa eğitim-öğretimde bilgisayarların daha birçok uygulama sahası vardır.<br />
Belki tümünü değil, ama en önemli olanlarını burada sıralamakta yarar<br />
var diye düşünüyorum. Bunlar;<br />
• Kelime işlemciler: Akademik, idari <strong>ve</strong> her türlü yazışmalarda, kitap,<br />
dergi, ders notu vb.<br />
• Elektronik tablolar: Hesaplama, sorgulama gerektiren tüm işlerde,<br />
grafik <strong>ve</strong> tablo hazırlamada <strong>ve</strong> özellikle de öğrenci notlarının<br />
analizinde büyük kolaylıklar sağlamaktadırlar. Ortalama, standart<br />
sapma gibi hesaplamaların yapılmasında, öğrenci not grafiklerinin<br />
çizilmesinde vb. işlemlerde kullanılabilir.
Uzaktan Eğitim 137<br />
7. BÖLÜM<br />
Uzaktan Eğitim<br />
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Sarıtaş<br />
UZAKTAN EĞİTİM KAVRAMI<br />
U<br />
zaktan eğitim kavramı, ingilizce ‘’Distance Education’’<br />
kavramlarına karşılık gelmektedir. Bu kavram 1892 yılında<br />
İlk kez Wisconsin Üni<strong>ve</strong>rsitesi’nin kataloğunda yer almakla<br />
birlikte, bilimsel bir yazıda ilk kez yer alması 1906 yılında<br />
yine bu üni<strong>ve</strong>rsitenin yöneticisi olan W. Lighty tarafından<br />
gerçekleştirilmiştir (İşman, 2005:9). Uygulamalar gözden geçirildiğinde<br />
uzaktan eğitimin, etkinliklerin yürütülüş şekline göre farklı kavramlarla dile<br />
getirildiği görülmektedir. Uzaktan eğitim kavramı; uzaktan öğretim <strong>ve</strong><br />
uzaktan öğrenme kavramlarını birlikte içermektedir. Bu kavramlardan<br />
yaygın olarak kullanılanlar şunlardır: Mektupla öğretim, açık öğretim,<br />
uzaktan öğretim, uzaktan öğretme, uzaktan öğrenme, bireysel çalışma,<br />
bağımsız çalışma, kendi kendine rehber çalışma, öğretim <strong>materyal</strong>lerini terk<br />
etmeden çalışma, öncülü iletişim, uzaktan eğitimde iki yönlü iletişim, evde<br />
çalışma, sorumluluk eğitimi, yaşam boyu eğitim, dış çalışma, vb. ( Kaya,<br />
2002:10), (İşman, 2005:10).<br />
Başladığı tarihten günümüze ulaşıncaya kadar uzaktan eğitim<br />
uygulamalarında önemli gelişmeler yaşanmıştır. İlk uygulamaları yazışma<br />
temeline dayanan uzaktan eğitimde geçen zaman içerisinde radyo,<br />
televizyon, telefon <strong>ve</strong> bilgisayardan yararlanılmış, günümüzde ise bunlara<br />
elektronik mektup, belgegeçer (faks), bilgisayarlı konferans, internet vb. çok<br />
ortamlı uygulamalar eklenmiştir. Çağdaş eğitim teknolojisiyle desteklenen<br />
eğitim uygulamaları yaygınlaştıkça öğrenenlerin eğitim ortamlarından uzak<br />
olmalarından kaynaklanan geleneksel uzaktan eğitim uygulamalarının<br />
sınırlılıkları da giderek azalmıştır. Öyle ki, bazı gelişmiş programlar<br />
yardımıyla elektronik ortamda oluşturulan sanal sınıflarda birbirinden
Uzaktan Eğitim 161<br />
KAYNAKÇA<br />
Alkan, Cevat. 1977. Eğitim Teknolojisi: Kuramlar-Yöntemler. Yargıcıoğlu<br />
Matbaası. Ankara.<br />
Alkan, Cevat. 1979. Eğitim Ortamları, Ankara: A.Ü.Eğitim Fakültesi<br />
Yayınları. No: 85. Kalite Matbaası.<br />
Alkan, Cevat. 1981. Açık Üni<strong>ve</strong>rsite. Ankara Üni<strong>ve</strong>rsitesi Eğitim Fakültesi<br />
Dergisi.<br />
Alkan, Cevat. 1987. Eğitim Teknolojisi. Yargıcıoğlu Matbaası. Ankara.<br />
Arar, Atilla. 1999. “Uzaktan Eğitimin Tarihsel Gelişimi, Uzaktan Eğitim<br />
Uygulama Modelleri <strong>ve</strong> Maliyetleri”, Birinci Uzaktan Eğitim<br />
Sempozyumu 15-16 Kasım. ss:25-28. Kara Kuv<strong>ve</strong>tleri Eğitim <strong>ve</strong> Doktrin<br />
Komutanlığı. Ankara.<br />
Aydın, Mustafa. 1991. Eğitim Yönetimi. Hatipoğlu Yayınevi. 3. Bası.<br />
Ankara.<br />
Aziz, Aysel. 1982. Radyo <strong>ve</strong> Televizyonla Eğitim. A.Ü.Eğitim Fakültesi<br />
Eğitim Araştırmaları Merkezi Yayınları. No: 2. Sevinç Matbaası. Ankara.<br />
Beceren, E. 1999. Human Resources. Kasım-Aralık.<br />
Bursalıoğlu, Ziya. 1994. Okul Yönetiminde Yeni Yapı <strong>ve</strong> Davranış. <strong>Pegem</strong><br />
A Yayıncılık Tic. Ltd. Şti. Ankara.<br />
Büyükerşen, Yılmaz. 1992. Çağdaş Eğitim Anlayışı Açısından Türk<br />
Eğitim Sisteminin Sorunları <strong>ve</strong> Çözüm Önerilerine ilişkin<br />
Tartışma. Çağdaş Eğitim Çağdaş Üni<strong>ve</strong>rsite. Başbakanlık Yayınları.<br />
Ankara.<br />
Çilenti, Kamuran. 1998. Eğitim Teknolojisi <strong>ve</strong> Öğretim. Kadıoğlu Matbaası.<br />
Ankara.<br />
Doğan, Hıfzı. 1977. Yaşamboyu Eğitim <strong>ve</strong> Üni<strong>ve</strong>rsite. A. Ü. Eğitim<br />
Fakültesi Dergisi. Cilt: 9. Sayı: 1-4. Ankara<br />
EARGED. 2000. Eğitim Teknolojisi Kullanma Kılavuzu. Ankara.<br />
Fındıkçı, İ. 1996. Bilgi Toplumunda Yöneticilerde Kendini Geliştirme. (Basılmış<br />
Doktora Tezi). Kültür Koleji Yayınları. İstanbul.<br />
Fidan.N. Okan, Kenan. 1975. Açık Yüksek Öğretim Sistemleri <strong>ve</strong><br />
Uzaktan Eğitim. Ayyıldız Matbaası. Ankara.<br />
Gökdağ, D. 1986. Uzaktan Eğitimde Basılı Materyaller (Açıköğretim<br />
Fakültesi Örneği). Anadolu Üni<strong>ve</strong>rsitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları<br />
No:54. Eskişehir.
Change language