Farklı Kültürlerde Ebeveynlik - KASTAMONU EĞİTİM DERGİSİ

334 Ayşe B. AKSOY
Ebeveyn olma “gelişme ve hayatta kalma için bir çocuğun bakım, ihtiyaç ve
desteğinin sürekli olarak sağlanması şeklinde tanımlanmaktadır (1). Merriam-
Webster’s Collegiate Sözlüğünde de (1994) “çocuğun yetiştirilmesinde, birisinin
bakım için üstlendiği rol” olarak belirtilmektedir (2). Genellikle ebeveynlik anneye
atfedilmektedir. Bu nedenle de çalışmaların çoğunluğuna da babalar değil; anneler
dahil edilmektedir. Ebeveynlik; ebeveynlik (anneye veya babaya ait) uygulamaları
ve ebeveynlik (anneye veya babaya ait) stili olarak iki kısma ayrılabilir. Hart ve
diğerleri (1998) tarafından ebeveynlik stili “etkileşimin niteliği açıs ından gerekli
olan yön, yaratılan etkileşimsel iklim, ebeveyn-çocuk etkileşiminin takım yıldızları”
olarak tanımlanmıştır (3). Hart ve diğerleri (1998) ebeveynlik uygulamalarını,
çocuklara sosyal yetenek ve akademik hedef koyma gibi davranışlar kazandırmad a
belirli sonuçları olan ebeveynlerin üstlendiği stratejiler olarak tanımlamaktadırlar.
Ebeveynlik uygulamaları, davranışın niteliğinden çok sıklık ve içeriği ile
değerlendirilmektedir (2). Hartmann ve Haavind (1981, 1995)’in Norveç’de
boylamsal olarak yaptıkları bir çalışmada, annelik stilinin çocuğun okul yıllarındaki
akademik başarı ve özerkliğinin önkoşulu olduğu saptanmıştır (4).
Ebeveyn olmanın temel görevi; yalnızca çocukların yaşamını devam ettirmesine
yardımcı olmak ya da uygun disiplin yöntemlerini kullanmak değil, aynı zamanda
aile içi ve dışında çocukların tüm kapasitelerini geliştirmelerine olanak sağlayan
koşulları yaratmaktır. Bu görüş ebeveynliğe geniş bir bakış açısı getirmektedir (2).
Ebeveynlik bir yönü ile aşırı derecede doyum sağlayıcı, ödüllendirici,
zenginleştirici, geliştirici, diğer yönü ile de sinirlendirici, endişe yaratıcı, ayrı ve
yalnız bırakıcı bir etkinlik haline dönüşebilmektedir. Ebeveynlik dönemine bireysel
geçişler güç ve çoğunlukla istenmeyen şekillerde de oluşabilmektedir. Bu geçiş
dönemi kadın ve erkeklerde farklı yaşanmakla birlikte, erkeklerin daha güç geçiş
yaptıkları bulunmuştur (5). Ebeveynlik dönemine girmenin kişisel bazı özelliklerin
yanısıra, evliliğe ait ve ailesel beklentiler, deneyimler, yaş, eğitim düzeyi, meslek
ve güvenlik, psikolojik, sosyal ve ekonomik kaynaklar gibi çeşitli doğal olay ve
sosyal durumlardan da etkilenebildiği görülmektedir (5).
Palacios (1991) ebeveynlerin çocuk yetiştirme ile ilgili inanışlarını incelemek
amacı ile Güney İspanyol ebeveynlerle çalışmıştır. Geleneksel görüşe sahip
ebeveynler, çocuklarının davranışlarının doğuştan geldiğine ve çocuğun gelişimine
kendilerinin çok az etkisi olabileceğine inanmaktadırlar. Modern görüşlü
ebeveynler ise; çocuklarının davranışlarına çevre ve genetiğin etkisi olduğunu
ayrıca kolaylaştırıcı bir çevrenin yararları hakkında olumlu olarak
düşünmektedirler. Mantık dışı görüşe sahip ebeveynler ise; çocuğun gelişiminde
çevrenin fazlası ile etkili olduğunu düşünmektedirler (6). Palacios ve
meslektaşlarının deneyimlerine göre mantık dışı düşünen ebeveynler çoğunlukla
gerçekçi değildirler. Bu nedenle çocuklarının gelişimlerini etkileyebileceklerini
farketmemektedirler. Bu tutumların doğrudan ve doğrudan olmayan şekilde
nesilden nesile geçtiğine inanmaları açısından bir çok nedenleri vardır.
Ebeveynlerin çocuklarını nasıl disipline etmeleri gerektiği düşüncesi, sadece kendi
ebeveynleri tarafından nasıl yetiştirildikleri ile değil, kendi geçmişlerindeki bir çok
görüşten de etkilenmektedir. (6).
Ekim 2005 Cilt:13 No:2 Kastamonu Eğitim Dergisi