Bazar ykdysady˙eti näme?

Kompÿuterlere bolan ∆ol isleg di◊e bir üpjün edijileri◊
özlerini◊ önümçiligini artdyrmaklygyna itergi bermän,
eÿsem ba∆ga-da köp zada sebäp bolar. Bu ö◊ki modeldäki
kompÿuter mikroshemalaryna we kompÿuterlerine garany◊da
has güÿçli kompÿuter mikroshemalaryny◊ we
kompÿuterleri◊ döremegine getirjek täzelikçilige, ÿagny
ähli hakyky erkin bazarlarda bolup geçÿän ösü∆i◊ we bahany◊
bäsle∆igine alyp barar.
Bahalar we sarp edijileri◊ girdejileri
Sarp edijileri◊ bir zat satyn alanda ÿa hyzmatlardan
peÿdalananda, oÿlany∆ykly çemele∆meli ba∆ga bir ykdysady
faktory-da olary◊ girdejisini◊ möçberidir. Adamlary◊
aglabasy öz girdejilerini lukman, agaç ussasy, mugallym,
suwçy ussa, ÿygnaÿjy liniÿany◊ i∆çisi ÿa-da bölek
satuw dükanlaryndaky satyjy hökmünde özlerini◊ ÿerine
ÿetirÿän i∆lerinden alÿarlar. Käbir adamlar öz eÿeçiligindäki
ÿeri ÿa-da beÿleki tebigy baÿlyklaryny kärendesine
bermek ÿa-da satmak arkaly, söwda ÿa telekeçilik i∆ini◊
peÿdasy hökmünde ÿa-da özlerini◊ bankda saklaÿan
puluna ÿa beÿleki maÿalaryna tölenÿän göterimden girdeji
alÿarlar.
≈onu◊ ÿaly tölegleri◊ möçberini◊ kesgitleni∆ usulyny
biz birneme so◊ra beÿan ederis; ÿöne ∆u ÿerde wajyp meseleler
∆ulardyr: 1) bazar ykdysadyÿetinde sarp edijileri◊
isleglerini kanagatlandyrÿan harytlary öndürmek we hyzmatlary
hödürlemek üçin ulanylÿan esasy gorlara hususy
alyjylar we ma∆galalar tarapyndan eÿelik edilÿär; we 2)
ma∆galalary◊ ol önümçilik gorlary üçin alÿan tölegleri ÿada
girdejileri artyp-kemelip dur, ∆eÿle hem bahalary◊ üÿtgäp
durmagy alyjylary◊ öz isleg bildirÿän harytlarynadyr
hyzmatlaryna sarp edip biljek puluny◊ möçberine gönüden-göni
täsir edÿär, bu bolsa öz gezeginde ∆ol önümleri
satÿan firmalary◊ önüm mukdaryna täsirini ÿetirÿär.
Aÿdaly, bir i∆çi ÿa◊y-ÿakynda pensiÿa çykypdyr. Ol
indi i∆leÿän döwründe gazanÿan puluny◊ di◊e 60 %-mini
gazanÿar. Diÿmek, satyn alÿan harytlaryny◊ we peÿdalanÿan
hyzmatlaryny◊ sanyny, esasan-da i∆e gidip-gelmek
üçin ulagdyr i∆ geÿimlerini satyn almak ÿaly, öz i∆i bilen
bagly bolan çykdajylaryny kemelder, emma kitapdyr
ulanylmagy üçin has köp bo∆ wagty◊y talap edÿän dynç
aly∆da gerekli harytlar ÿaly beÿleki birnäçe önümlere pul
sarp etmegini artdyryp biler, belki-de täze ÿerleri we köne
dostlaryny görmek üçin syÿahat etmäge gider.
Eger-de häzirki wagtda köp ÿurtlarda bol∆y ÿaly, pensiÿa
ÿa∆yna ÿeten adamlary◊ sany ÿokary tizlik bilen
artÿan bolsa, pul sarp etmegi◊ üÿtgäp duran nusgalary
saglygy goraÿy∆ hyzmatlary ÿaly, pensiÿa ÿa∆daky adamlary◊
beÿlekilere garany◊da has köp ulanÿan hyzmatlarydyr
önümlerini◊, ∆eÿle hem ba∆ga birnäçe önümleri◊
bazar bahalaryna we öndürili∆ möçberine täsir eder. Netijede,
käbir kärhanalary◊ pensiÿa ÿa∆daky adamlary◊ talabyny
we islegini kanagatlandyrmaga niÿetlenen önümleridir
hyzmatlary has köp hödürlemekligi karar etmekleri
mümkin, ÿöne haçanda olary öndürmek firmalar üçin girdejili
bolan halatynda olar ∆eÿle karara gelip bilerler.
Jemläp aÿdany◊da, ÿa∆ ÿa garry bolsun, erkek ÿa aÿal
bolsun, baÿ, garyp ÿa orta synpdan bolsun, sarp edijileri◊
harçlaÿan her bir dollary, pesosy, funty, franky, rupiÿasy,
markasy ÿa-da ÿeni önüm öndürijilere edilen bir y∆aratdyr,
ÿagny özlerini◊ haÿsy önümleri◊ öndürilmegini we
hyzmatlary◊ hödürlenmegini görmek isleÿändiklerini
aÿdÿan ykdysady sesdir.
Sarp edijini◊ harçlaÿan puly bazarda satylÿan önümlere
bolan islegi◊ esasy çe∆mesidir. Bu bolsa harytlary◊ we
hyzmatlary◊ bazar bahasyny kesgitleÿän zady◊ ÿarysydyr.
Beÿleki ÿarysy bolsa kärhanalary◊ näme öndürmelidigi
we ony nähili öndürmelidigi barada gelÿän kararlaryna
baglydyr.
10