You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Sigara içinde yaşadığımız yüzyılda bulaşıcı<br />
olmayan hastalıklarının en önemli nedenleri<br />
arasındadır. Sigaranın bırakılması ile birlikte<br />
hemen başlayan ve yıllara yayılan sağlık<br />
faydalarını görmek mümkündür. Hekimler<br />
herhangi bir sağlık sorunu ile kendilerine<br />
başvurmuş bütün olgularda sigara içim<br />
davranışını sorgulamalı ve sigarayı<br />
bırakmalarını önermelidirler. Bu yaklaşım iyi<br />
klinik uygulamalar yaklaşımının vazgeçilmez<br />
bir parçasıdır (1,2). Ancak sigara içicisi<br />
hekimden aldığı bu öneriye karşı sigarayı<br />
bırakmaya her zaman hazır değildir. Tütün<br />
bağımlılığı gelişmiş bir kişide sigara bırakma<br />
davranışının oluşmasında motivasyonel<br />
aşamalar vardır (2). Bu aşamalar bırakmayı<br />
düşünmeme evresi, düşünme evresi,<br />
hazırlanma, bırakmayı deneme ve bırakmış<br />
kalma evreleridir. Bırakmayı düşünmeme<br />
evresinde bulunan sigara içiciler yakın<br />
gelecekte sigara ile ilgili davranış değişikliği<br />
düşünmez, sigara alışkanlığının sonuçları<br />
hakkında yeterli bilgileri yoktur ve bilgiyi<br />
almaktan kaçınır ya da direnç gösterirler.<br />
İçiciliğin yarattığı hastalık risklerini göz ardı<br />
ederler. Nikotinden edindiği faydaları düşünür<br />
ve önceki başarısız deneme sonuçlarını,<br />
bırakma konusunda yetersizlik ya da iradesizlik<br />
olarak yorumlar. Başarabileceğine inanmaz,<br />
bırakma konusunda isteği ve kendine güveni<br />
yoktur. Bu olgularda hekim bırakmayı<br />
düşünme evresine çıkaracak şekilde kısa klinik<br />
görüşme ile sigara içiciliğinin risklerini<br />
anlatarak bırakma konusunda destek olmaya<br />
hazır olduğunu vurgulayabilir. Bırakmayı<br />
düşünme evresindeki sigara içici gelecek 6 ay<br />
içinde bırakmayı düşünmektedir ancak<br />
bırakmak için gün belirleme eğilimi yoktur,<br />
bırakmayı erteleten gerekçeleri hep ön<br />
plandadır ve sigarayla ilgili zıt düşünceler<br />
neredeyse eşittir. Hazırlanma evresinde olan<br />
sigara içiciler gelecek 1 ay içinde sigarayı<br />
bırakmayı planlamaktadır. Sigara ile ilgili<br />
olumsuz düşünceleri ağır basar, risklerin çok iyi<br />
bilincindedir. Bırakmaya yönelik anlamlı<br />
adımlar atmıştır. Eyleme geçmek için bir planı<br />
vardır. Bu evrede hekimin yaklaşımı “bırakma<br />
günü”nün tespitini sağlamak ve destek tedavi<br />
yöntemini belirlemektir. Bağımlılıkla<br />
mücadelesini kolaylaştıracak her türlü donanım<br />
deneme evresindeki başarısını arttırır.<br />
Bırakmayı deneme evresindeki olgu, sigarayı<br />
bırakma adımını atmıştır, ancak henüz 6 aylık<br />
bırakmış kalma süresi dolmamıştır. Bu evre<br />
nükslerin en sık yaşandığı dönemdir. Nüks,<br />
%50 oranında ilk 2-3 hafta içinde görülse de<br />
hayat boyu nüks riski azalarak devam eder.<br />
Bırakmayı sürdürme evresinde kişi, 6 aydan<br />
daha uzun süredir sigara içmiyordur. Sigarayı<br />
bırakmış olan olgu nükslerden kaçınmaya<br />
çalışır, kendine güveni artmıştır, ancak nüks<br />
riski hayat boyu devam eder.<br />
Sigara içen kişiler tedavi öncesi sigara içme<br />
özellikleri, bağımlılıklarının derecesi, bırakma<br />
istekleri açısından değerlendirilmelidir. Sağlık<br />
kuruluşlarına başvuran bireyler hangi sebeple<br />
gelmiş olursa olsunlar sigara içme durumları<br />
mutlaka sorgulanmalı ve bırakma girişimi için<br />
5Ö yaklaşımı uygulanmalıdır. 5Ö yaklaşımı<br />
öğren, öner, ölç, önderlik et ve örgütle<br />
aşamalarından oluşur. Öğren aşamasında<br />
kişinin sigara içme durumu öğrenilir, öner<br />
aşamasında kişiye net, açık güçlü ve kişiye özel<br />
bir mesajla sigarayı bırakması önerilir, ölçme<br />
aşamasında kişinin sigarayı bırakma kararlılığı<br />
ve nikotin bağımlılık düzeyi ölçülür ve<br />
bağımlılık saptanan olgularda gerekirse<br />
farmakoterapi kullanılabilir. Önderlik etmek<br />
bırakma sürecindeki hastaya desteği içerir,<br />
örgütlemek ise bırakma sonrası dönemde izlem<br />
ve nüks önleme stratejilerini içerir.<br />
Sigara içen olguda nikotin bağımlılığı oluşup<br />
oluşmadığını anlamak için en sıklıkla kullanılan<br />
test Fagerström nikotin tolerans testidir (3).<br />
Nikotin bağımlılığı gelişmiş olgularda<br />
yoksunluk semptomlarının sigara bırakma<br />
girişimini zorlaştırmaması ve nüksü engellemek<br />
için farmakoterapi kullanılabilir. Nörobiyolojik<br />
bağımlılığın nedeni nikotindir. Yarı ömrü 2<br />
saatten kısa olan nikotin almayan kişide<br />
nucleus accumbensden dopamin salınımı<br />
azalınca konsantrasyon güçlüğü, irritabilite,<br />
anksiyete, depresyona eğilim, iştah artışı gibi<br />
yoksunluk semptomları başlar. Yoksunluk<br />
semptomları özellikle ilk 7 gün en yoğun<br />
hissedilir, haftalar aylar sürebilir. Sigara<br />
bırakma yöntemlerinin sigaranın<br />
bırakılmasındaki başarıları farklı olmakla birlikte<br />
amaçları, kişide sigara içimine bağlı gelişen<br />
bağımlılığının üstesinden gelmektir. Sigaranın<br />
bırakılması, nikotin yoksunluk belirtilerinin<br />
ortaya çıkmasına neden olmaktadır.<br />
Günümüzde sigara bırakma amacı ile<br />
kullanılan farmakolojik tedaviler<br />
• 2014 • cilt 23 • özel sayı • 34
Change language