DeÄerlerimiz ve GÃ¼nlÃ¼k Hayat - DEM

More documents

Recommendations

Info

ktisadî hayatta bir davranı tercih edilirken, ikili ilikilerde daima “fayda/ çıkar” ön plandadır. Eer aklî davranı sadece çıkara balanırsa, davranıların ahlâkla balantısının inkâr edilmesi gerekir. Burada esas mesele udur: Davranılarımızı yönlendiren saikler, tek baına kiisel çıkar mıdır, yoksa farklı ve birden fazla kaynaa mı sahiptir iyiliini ve huzurunu temin etmektir. Burada esas problem servetin, malın ve mülkün tek hedef ve amaç olup olmadııdır. Eer servet yararlı olduu için tek amaç olursa o zaman ahlâka yer ve lüzum kalmaz. ayet servet esas hedef deil de esas hedefe ulamak için bir vasıta ise, ki öyledir, bu takdirde ahlâk veya etik nihaî hedeftir. Ahlâk nihaî hedef olunca “nsan nasıl yaamalı” sorusu, tam bir ahlâk sorusu olduu için, insanı davranılara sevk eden amiller veya saikler (motifler) önem kazanmaktadır. Çünkü ahlâkî kurallar ve bunlara dayanan bir hayat, öyle veya böyle insan davranılarına etki etmekte ve onları yönlendirmektedir. Burada önemli olan bir dier husus, tek bir insanın deil, milletin, toplumun ve bütün insanların hedeflenen iyilie ve huzura kavumalarını salamaktır. ktisadî faaliyetlere ahlâk dıı yaklaımlar, her zaman bu faaliyetleri verimsiz kılmıtır. Meselâ zengin ülkeler ve Birlemi Milletler dünyadaki açlık, yoksulluk, bulaıcı hastalıklar, sömürü, sava gibi milletler arası olayları sona erdirmek için mücadele etmelerine ramen, bunlar azalmak yerine artarak devam ediyor. Çünkü bu faaliyetleri yürüten yetkililer yeterince samimî davranmıyorlar. Yani ahlâkî endieler, ön planda gibi görünmesine ramen aslında öyle deildir. Bundan dolayı iktisat ve siyaset, etik endi- elere samimiyetle ve dikkatle eilse daha müspet ve verimli neticeler alacaktır. Modern iktisatta insan davranıları açısından “Akılcı/rasyonel davranı”, esas rol sahibidir. Yerlemi iktisat anlayıında insan davranılarının rasyonalitesinin iki ölçütü var: Birisi rasyonalitenin davranıları seçerken veya tercih ederken bunlardaki iç tutarlılık; dieri ise kiisel çıkarın azamîletirilmesi ile aynı kabul edilmesidir. Rasyonel seçi, seçimi yapanın gerçekletirmeye çalıtıı amaç ile bunu uygulama tarzı arasındaki asgarî uygunluk baını vazgeçilmez art olarak nazara almalıdır. Acaba her halükârda bu iç tutarlılık, rasyonel davranı için yeterli midir Her halde yeterli deildir. Çünkü davranı tercihi yaparken amaçlarımız, inançlarımız, deerlerimiz ve bizi etkileyen saiklerimizin öyle veya böyle tesirinde kalmaktayız. ktisadî hayatta bir davranı tercih edilirken, ikili ilikilerde daima “fayda/çıkar” ön plandadır. Acaba her eyi bir kenara bırakarak “kiisel çıkar”ın peinde komak, rasyonel bir davranı sayılabilir mi Eer aklî davranı sadece çıkara balanırsa, davranıların ahlâkla balantısının inkâr edilmesi gerekir. Çünkü “etik egoizm”, yapısında çeliik olmasına ramen, manevî deerler açısından makbul bir durum deildir. Bu da davranılarda etiin rolünün reddi demektir. Gerçek hayatta herkes her zaman bencil davrandıı fikri doru olamaz. Her zaman bencil olunmasını, rasyonalitenin bir artı olarak kabul etmek saçmadır. Kendi çıkarı peinde komak, ahsî çıkarı maksimize etmek, “homo ekonomikus” tipinin her zaman geçerli olamaya- Y IL 1 SAYI 1 | DEM DERG 13
dürüstlüüne inanmak ile bir iadamının kurduu irketin verimli olacaına olan inanç bu türdendir. Deer alanları bilimsel deerler, ahlâkî deerler, estetik deerler, dinî deerler, siyasî deerler, teknik deerler, hukukî ve iktisadî deerler, hümanist deerler olmak üzere çeitlere ayrılabilir. Aslında bunlar kesin çizgilerle ayrılamazlar, birbirleri içine geçmi vaziyetteler. Deerler günlük hayata yönelik olduu için uzak ve yakın gelecee ait gayeler ve hedefler burada belirleyici olur. in içine gaye girdii için ona paralel olarak eylem (action) de deerin ayrılmaz unsuru olur. Bu durumda deerle ilgili belli balı kavramlar öyle tesbit edilebilir: Realite, insan, özne, gaye ve eylem (fiil) yahut davranı. Realite, gerçekler Deerler özneye güncelin, reelin ötesine geçme ve onları ama arzusu verir. Deerlerle düüncemiz daha güçlü olarak tabiatın ve fizik dünyanın ötesine ulaırız. Böylelikle ideale yönelmi oluruz. Deerler ideale yönelik olursa eylem de o deerin balı olduu inancın ayrılmaz bir parçası ve gerei olur. caını gösterir. Burada esas mesele udur: Davranılarımızı yönlendiren saikler, tek baına kiisel çıkar mıdır, yoksa farklı ve birden fazla kaynaa mı sahiptir. Burada kiisel çıkar ile bütün bir toplumun yararı ve bütün insanlıın yararı ile ahsî çıkarın karıtlıı bahis konusudur. nsan sadece maddî varlıa tapan ve ahsî çıkarlarının peinde koan egoist bir varlık mıdır Yoksa manevî cephesi yükselebilen ve dolayısıyla çou zaman toplumun çıkarlarını kendi çıkarların tercih edecek seviyeye yükselebilen bir varlık mıdır nsanlar gerçek hayatta kiisel çıkarlarına göre davransaydılar, özgün, özel ve manevî bir takım baarılara imza atabilirler miydi Kendine hâkim olma, adaleti gerçekletirme, cömertlik, bakalarına faydalı olmaktan büyük bir haz duyma, kul hakkı gözetme, yetmi iki millete bir göz ile bakma, herkese sevgi ile yaklama, güler yüz gösterme, bakasını kendisine tercih edebilme, menfaatsız dostluklar kurabilme gibi erdemler kiisel çıkarcılıın çok ötesinde ve üstünde olan manevî deerlerdir. Deerler, insanların deer verdii ve ulamak için peinden kotuu, elde etmeyi iddetle arzu ettii eylerdir. Bunlar mal, mülk, servet, sıhhat gibi deerler olduu gibi, mutluluk, huzur, Allah sevgisi, vatan sevgisi ve özgürlük gibi tamamen manevî deerler de olabilir. Deerler bizi kötü davranılardan alıkoyan, zihin muhtevaları ve inanılardır. Bu inanılar her zaman dinî inanç olmayabilir. Mesela arkadaının dünyası olarak kabul edilmekle beraber, insanın dıında ve insandan baımsız olarak varolan eyler mânâsına da alınmaktadır. Burada insan, gaye ve eylem mevcudu, hal-i hazırı aıp gelecee yönelmeyi kendinde taır. nsan, kökü geçmite olan ve gelecee yönelik bir varlıktır. Çünkü kendisini amak ve bakasını yahut dier insanları ve varlıkları kefetmek durumundadır. Bakasını veya dierlerini kefederek özümleyen insan, kendi uurunda bakası ile kendisini kaynatırır ve birletirir. Böylelikle önündeki verilmi olan eylerden sıyrılır, tabiattan gelen engelleri aar, serbestlik kazanır, insan sıfatıyla yeni davranı sergileyecek özne olarak ortaya çıkar. Gaye eyleme nispetle yenilenmi deerdir, denebilir. Deer bu durumda eylem/davranı ve sergilenecek yeni eylemin konusu/objesi olarak tarif edilebilir. Eylem veya 14 DEM DERG | YIL 1 SAYI 1
Page 1: DOSYA deer kavramının yükselii v
Page 5 and 6: tembellie karı çalıkan ve üreti
Page 7 and 8: Toplumumuzda ve milletimizde doruda

DeÄerlerimiz ve GÃ¼nlÃ¼k Hayat - DEM

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

DeÄerlerimiz ve GÃ¼nlÃ¼k Hayat - DEM